بررسی تقابل کفر و ایمان و حق و باطل و پیامدهای آنان بر اساس تشبیهات تمثیلی آیات قرآن
الموضوعات :عبدالرحیم زارعیان جهرمی 1 , صفدر شاکر 2 , ابراهیم زارعی‌فر 3
1 - دانشجوی دکترای دانشگاه آزاد اسلامی فسا، رشته الهیات، گرایش علوم قرآن و حدیث
2 - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی فسا، رشته زبان و ادبیات عرب
3 - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی فسا، رشته زبان و ادبیات عرب
الکلمات المفتاحية: تشبیه تمثیلی, تقابل, حق, باطل, کفر, ایمان,
ملخص المقالة :
از ابزارهای مهمی که می توان به وسیله آن، مفاهیم و مطالب را دقیق تر وسریع تر به أذهان مردم منتقل نمود، استفاده از ضرب المثل، تشبیه، تمثیل و غیره است. قرآن کریم در راستای بیان پیام های هدایتی در قالبی بلاغی و مفهومی، از ابزارهایی همچون استفاده از مثال و تشبیه تمثیلی بهره برده است. در قرآن مجید حدود 500 آیه وجود داردکه دارای تشبیه، تمثیل، کنایه، مجاز و تشبیه تمثیلی می باشد. این مقاله درصدد است با اتخاذ روش توصیفی- تحلیلی، پس از تبیین مفهوم تشبیه تمثیلی و کارکرد قرآنی آن، تشبیهات تمثیلی قرآن کریم در مقوله منافقین و نفاق را مورد بررسی و واکاوی قرار دهد. آنچه مسلم است از ابتدا خلقت حضرت آدم (ع) مبارزه و نبرد حق و باطل برای اثبات توحید و یکتاپرستی و نفی شرک و بت‌پرستی وجود داشته و تا قیامت نیز وجود خواهد داشت؛ زیرا یکی از مبانی و اصول اوّلیة حق مبارزه با کفر و شرک و باطل است و آیات زیادی در قرآن در همین رابطه نازل شده است. خداوند به همین منظور از تشبیه تمثیلی در قرآن برای تداعی هر چه بیشتر این موضوع به اذهان انسان ها استفاده نموده است. ما نیز در این مطالعه آیاتی در این باب آورده ایم و همچنین در قرآن آیات زیادی درباره مذمت کافران و مشرکان و آنچه می پرستند بیان شده است و تمثیلاتی آورده است و حتی سوره ای کامل به نام سوره کافرون نازل شده است و قرآن برای آن ها تمثیل و تشبیهات زیادی آورده است.
قرآن کریم؛ ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
قرآن کریم ،ترجمه محمد مهدی فولادوند
ابوحیان اندلسی، محمد بن یوسف، (1420ق)، بیروت: دارالفکر.
ابوالفضل رشیدالدین میبدی،کشف الاسرار
ابوالقاسم محمود زمخشری، تفسیر کشاف، مترجم مسعود انصاری، انتشارات ققنوس، تهران.
ابوالقاسم زمخشری، محمود بن عمر، (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دارالکتب العربی.
ابن عاشور،التحریروالتنویر، انتشارات دارلفکر، بیروت ،1420.
بيضاوى، عبدالله بن عمر، (1418ق)، أنوار التنزيل و أسرار التأويل،تحقيق: محمد عبد الرحمن المرعشلى، بیروت: دار احياء التراث العربى.
پورنامداریان، تقی، (1388)، سفر در مه، تهران: نگاه.
جرجانی، علی بن محمد، (بی¬تا)، التعریفات، بی¬جا: دارالکتب العلمیۀ.
جلال الدین سیوطی، تفسیر جلالین، ترجمه مسعود قادر مزری ، جلد 5 ، ص 461.
جهان بخش ثواقب، تشبهات و تمثیلات قرآن، چاپ دوم، انتشارات قو، تهران، 1359..
حمزوی، طیبه، مقایسه تشبیه تمثیل در قرآن کریم و نهج¬البلاغه ، دانشگاه پیام نور تهران، 1389.
الخطیب التبریزی، جلال الدین محمد بن عبدالرحمن، (2003م)، الایضاح فی علوم البلاغۀ، بیروت: دارالکتب العلمیۀ.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، بیروتک دارالشامیۀ.
رحیم¬پور، فروغ، تحلیلی از ساختار حق و باطل در قرآن کریم با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی در المیزان، پژوهش دینی، شماره سیزدهم، تابستان 1385.
سیّد محمدحسین طباطبائی،المیزان، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، چاپ ششم،انتشارات امیر کبیر،تهران.
شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1366)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه.
عبداللهی، محبوبه، تمثیل روایی و انواع آن در ادب فارسی، پژوهش¬های ادبی و بلاغی، شماره 6، بهار 1393.
عبدالتواب، صلاح¬الدین، (1995م)، الصورۀ الادبیۀ فی القرآن الکریم، بیروت: مکتبۀ اللبنان.
فتوحی، محمود، (1390)، سبک¬شناسی، نظریه¬ها، رویکردها و روش¬ها، تهران: سخن.
طبرسی، فضل بن الحسن، (1375ش)، تفسیر جوامع الجامع، مشهد: آستان قدس رضوی.
طبرسی، فضل بن الحسن، (1372ش) مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: فراهانی.
فضل بن حسن طبرسی ،مجمع البیان ، ترجمه حسین نوری همدانی،انتشارات فراهانی،چاپ اوّل
فیض السلام ،نهج البلاغه ،
محسن قرائتی، تفسیر نور، ، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی- چاپ دهم، تهران، بهار 1383.
محمد محمدی ری شهری، میزان الحکمه، انتشارات دارالحدیث قم، 1384 هـ.ش.
محمد بن یوسف،البحرالمحیط، انتشارات دار الفکر،چاپ اوّل،بیروت،1420ه ق.
ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، انتشارات درالکتب الاسلامیه، تهران، 1379ش.
ناصر مکارم شیرازی، مثال¬های زیبای قرآن، انتشارات نسل جوان، چاپ اول قم، سال1386.ه .ش.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 160 ـ 137
بررسی تقابل کفر و ایمان و حق و باطل و پیامدهای آنان
بر اساس تشبیهات تمثیلی آیات قرآن
عبدالرحیم زارعیان جهرمی 1
صفدر شاکر 2
ابراهیم زارعی‌فر 3
چکيده
از ابزارهای مهمی که میتوان بهوسیله آن، مفاهیم و مطالب را دقیقتر وسریعتر به أذهان مردم منتقل نمود، استفاده از ضرب المثل، تشبیه، تمثیل و غیره است. قرآن کریم در راستای بیان پیامهای هدایتی در قالبی بلاغی و مفهومی، از ابزارهایی همچون استفاده از مثال و تشبیه تمثیلی بهره برده است. در قرآن مجید حدود 500 آیه وجود داردکه دارای تشبیه، تمثیل، کنایه، مجاز و تشبیه تمثیلی میباشد. این مقاله درصدد است با اتخاذ روش توصیفی- تحلیلی، پس از تبیین مفهوم تشبیه تمثیلی و کارکرد قرآنی آن، تشبیهات تمثیلی قرآن کریم در مقوله منافقین و نفاق را مورد بررسی و واکاوی قرار دهد. آنچه مسلم است از ابتدا خلقت حضرت آدم (ع) مبارزه و نبرد حق و باطل برای اثبات توحید و یکتاپرستی و نفی شرک و بت‌پرستی وجود داشته و تا قیامت نیز وجود خواهد داشت؛ زیرا یکی از مبانی و اصول اوّلیة حق مبارزه با کفر و شرک و باطل است و آیات زیادی در قرآن در همین رابطه نازل شده است. خداوند به همین منظور از تشبیه تمثیلی در قرآن برای تداعی هر چه بیشتر این موضوع به اذهان انسانها استفاده نموده است. ما نیز در این مطالعه آیاتی در این باب آوردهایم و همچنین در قرآن آیات زیادی درباره مذمت کافران و مشرکان و آنچه میپرستند بیان شده است و تمثیلاتی آورده است و حتی سورهای کامل به نام سوره کافرون نازل شده است و قرآن برای آنها تمثیل و تشبیهات زیادی آورده است.
واژگان کلیدی
[1] . دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فسا، ایران. Email: a.zareian1340@gmail.com
[2] . استادیار رشته زبان و ادبیات عرب، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، استان فارس، فسا، ایران. (نویسنده مسئول) Email: yaserak1099@yahoo.com
[3] . استادیار رشته زبان و ادبیات عرب، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، استان فارس، فسا، ایران. Email: zareifar@yahoo.com
تاریخ دریافت: 10/11/1399 پذیرش نهایی: 25/1/1400
