بررسی تطبیقی شاخص های کیفیت زندگی عشایر در دوره های پیش و پس از اسکان ناشی از وقوع سیلاب مورد مطالعه: روستای آزادگان، شهرستان جیرفت
الموضوعات :
1 - هیات علمی دانشگاه تهران
الکلمات المفتاحية: واژگان کلیدی: کیفیت زندگی, شاخص های محیطی, اسکان عشایر, روستای آزادگان,
ملخص المقالة :
داشتن کیفیت زندگی مطلوب همواره آرزوی بشر بوده و هست. کیفیت زندگی در محیط های روستایی به عوامل زیادی از جمله اشتغال، درآمد مناسب، دسترسی به خدماتی مانند آموزش و بهداشت، سلامت، امنیت اجتماعی وابسته است به طوری که عواملی مانند تراکم کم سکونتگاه های روستایی، کاهش اشتغال و درآمد در بخش کشاورزی، راه های ارتباطی و شبکه حمل و نقل نامناسب و ناکارآمد، اجرای سیاست های لازم برای بهبود کیفیت زندگی روستایی را پیچیده تر کرده است. با این دیدگاه هدف پژوهش حاضر، مطالعه ومقایسه شاخص های کیفیت زندگی قبل از اسکان و حضور در محیط زیست عشایری و بعد از اسکان در روستای آزادگان پس از وقع سیلاب است. روش تحقیق در این پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی، مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای- میدانی (پرسشنامه) و جستجو در پایگاه های اینترنتی است. که به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون آماری t نرم افزار SPSS استفاده شده است .یافته های تحقیق نشان می دهد که شاخص های کیفیت زندگی قبل و بعد از اسکان در روستای آزادگان با سطح معناداری کمتر از 05/0 درصد اثرات مثبتی در روستای آزادگان نداشته است. همچنین، نتایج نشان داد مؤلفه های اشتغال و درآمد در روستای آزادگان واقع در شهرستان جیرفت بر اشتغال زایی برای روستائیان تأثیر مثبتی نداشته است که میزان درآمد با ماندگاری گروه های شغلی در روستای آزادگان با سطح معنی داری بیشتر از 99 درصد بوده است.
1. بریماني، فرامرز؛ بلوچي، عثمان (1392). ارزیابي کيفيت زندگي در نواحي روستایي با استفاده از سامانه های هوشمند (منطق فازی) (مطالعه موردی: دهستان مهبان شهرستان نيك شهر) ، مجله پژوهش¬های روستایي، دوره 1، شماره 9.
2. پورطاهری، مهدي؛ رکن الدین افتخاری، عبدالرضا؛ حسینی، نعمت الله (1390) نقش میراث فرهنگی در کیفیت زندگی ساکنان روستایی، مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان لامرد، فصلنامه فضای جغرافیایی، شماره 33، صص 83-100.
3. رضوانی، محمدرضا؛ منصوریان، حسین (1386). سنجش کیفیت زندگی: بررسی مفاهیم، شاخص ها و مدل ها و ارایه مدل پیشنهادی برای نواحی روستایی. فصلنامه روستا و توسعه، سال یازدهم، شماره 3.
4. رضوانی، محمدرضا؛ شکیبا، علیرضا؛ منصوریان، حسین (1387). ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی روستایی. فصلنامه رفاه اجتماعی، سال هشتم، شماره 30 .
5. سروش مهر، هما؛ اعظمي، موسي؛ يعقوبي، احمد؛ مهرگان، نادر (1396). ارزيابي کيفيت زندگي روستايي در ايران بر اساس منطق فازي، رفاه اجتماعي، دوره 17، شماره 65.
6. شکویی، حسین (1385). فلسفه های محیطی و مکتب های جغرافیایی، چاپ دوم، انتشارات گیتا شناسی، ص 142.
7. صیدزاده، حیدر؛ رضایی، جعفر (1395). مقایسه وضع درآمدی عشایر اسکان یافته و شناسایی عوامل ایجاد کننده تفاوت¬های درآمدی در دو وضعیت کوچندگی و اسکان در استان ایلام، فصلنامه روستا و توسعه، سال 19، شماره 3.
8. طرح جامع شهرستان جیرفت، سازمان مسکن و شهر سازی، جلد چهارم.
9. طرح هادی روستای آزادگان (1389). سازمان مسکن و شهر سازی جیرفت.
10. فتاحی، أحدالله؛ خراسانی، محمد امین؛ پايدار، ابوذر (1391). کیفیت زندگی و توسعه انسانی، انتشارات انتخاب، تهران.
11. مهدوی، مسعود؛ رضایی، پژمان و قدیری معصوم، مجتبی، (1386)، روستاهای برآمده از اسکان عشایر و چالش¬های آن¬ها، فصلنامه روستا و توسعه، سال 10، شماره 1.
12. مهدوی، مسعود؛ طاهرخوانی، مهدی (1383). کاربرد آمار در جغرافیا، انتشارات قومس، تهران.
13. مرکز آمار ایران (1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن.
14. نجاتی، بهناز؛ حجی پور، محمد؛ میکانیکی، جواد؛ مسینایی نژاد، محمدظاهر؛ ابراهیمی، محمد ابراهیم (1391). اسكان و تحولات اقتصادي – اجتماعي جامعه عشايري (نمونه: كانون آواز در شهرستان درميان)، فصلنامه مطالعات فرهنگي - اجتماعي خراسان، شماره25.
15. Alerstam, T., A. Hedentrom and S. Akesson. (2003). ‘Long-distance migration: evolution and determinants’, Oikos 103: 247–260.
16. Baldwin, Daniel F., Nam P. Suh, and Minoru Shimbo. "Gas dissolution and crystallization in microcellular thermoplastic polyesters." Cellular Polymers 38 (1992): 109-128.
17. Bień, B., & Bień-Barkowska, K. (2016). Objective drivers of sub jective well-being in geriatric inpatients: mobility function and level of education are general predictors of self-evaluated health, feeling of loneliness, and severity of depression symptoms. Quality of Life Re search, 25(12), 3047-3056.
18. Bullock, B. S. and Susie, J. (2004). An Analysis of Technology Use and Quality of Life in a Rural West Texas Community. Austin, University of Texas.
19. Fryxell, J.M. and A.R.E. Sinclair. (1988). ‘Causes and consequences of migration by large herbivores’, Trends in Ecology and Evolution 3, 237–241.
20. Hogan, M. C. et al. (2010). Maternal mortality for 181 countries, 1980–2008: a systematic analysis of progress towards Millennium De velopment Goal 5. The lancet, 375(9726), 1609-1623.
21. Lee, Y.J. (2008). Subjective quality of life measurement in Taipei, Building and Environment, vol 43 (7), pp: 1205–1215.
22. Life Assessment? A Case Study Using the Short from 36 In A Rural Chinese Population'', Springer Science, Busines Media: 31-36.
23. Liu, C; Ningxiu, L; Xiaohui, R; Danping, L, (2009). ''Is Traditional Rural Lifestyle a Barrier for Quality of
24. Niner, Pat, Housing Studies, Vol. 19, No. 2, 141–159, March 2004.
25. Rudi Matthee (2017). Nomad Military Power in Iran and Adjacent Areas in the Islamic Period, Iranian Studies, 50:5, 745-748.
26. Santos, L. and Martins, I. (2007): Monitoring Urban Quality of Life: The Porto experience, Social Indicators Research, 80.
27. Schimmel, J. (2009). Development as happiness: The subjective perception of happiness and UNDP’s analysis of poverty, wealth and development. Journal of Happiness Studies, 10(1), 93-111.
پژوهش و فناوری محیط زیست،1400 6(9)، 47-60
| |||
بررسی تطبیقی شاخصهای کیفیت زندگی عشایر در دوره‌های پیش و پس از اسکان ناشی از وقوع سیلاب (مورد مطالعه: روستای آزادگان، شهرستان جیرفت)
|
محمد امین خراسانی11، حمید افشاری2، علی محمدی3
|
1- استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران 2- دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران 3- کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران |
چکیده |
داشتن کیفیت زندگی مطلوب همواره آرزوی بشر بوده و هست. کیفیت زندگی در محیط‌های روستایی به عوامل زیادی از جمله اشتغال، درآمد مناسب، دسترسی به خدماتی مانند آموزش و بهداشت، سلامت، امنیت اجتماعی وابسته است به طوری که عواملی مانند تراکم کم سکونتگاههای روستایی، کاهش اشتغال و درآمد در بخش کشاورزی، راه‌های ارتباطی و شبکه حمل و نقل نامناسب و ناکارآمد، اجرای سیاست‌های لازم برای بهبود کیفیت زندگی روستایی را پیچیده‌تر کرده است. با این دیدگاه هدف پژوهش حاضر، مطالعه ومقایسه شاخصهای کیفیت زندگی قبل از اسکان و حضور در محیط زیست عشایری و بعد از اسکان در روستای آزادگان پس از وقع سیلاب است. روش تحقیق در این پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی، مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ی میدانی (پرسشنامه) و جستجو در پایگاه‌های اینترنتی است. که بهمنظور تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون آماری t نرم‌افزار SPSS استفاده شده است. یافتههای تحقیق نشان میدهد که شاخصهای کیفیت زندگی قبل و بعد از اسکان در روستای آزادگان با سطح معناداری کمتر از 05/0 درصد اثرات مثبتی در روستای آزادگان نداشته است. همچنین، نتایج نشان داد مؤلفه‌های اشتغال و درآمد در روستای آزادگان واقع در شهرستان جیرفت بر اشتغالزایی برای روستائیان تأثیر مثبتی نداشته است که میزان درآمد با ماندگاری گروههای شغلی در روستای آزادگان با سطح معنیداری بیشتر از 99 درصد بوده است. |
كليد واژه‌ها: کیفیت زندگی، شاخصهای محیطی، اسکان عشایر، روستای آزادگان |
[1] *پست الکترونیکی نویسنده مسئول: khorasani_ma@ut.ac.ir
Journal of Environmental Research and Technology, 6(9)2021. 47-60
|
Comparative study of nomadic quality of life indicators in the pre- and post -accommodation periods caused by floods (Case study: Azadegan village, Anbarabad County) Mohammad Amin Khorasani11*, Hamid Afshari2 , Ali Mohammadi3
1- Assistant Professor of Geography and Rural Planning, University of Tehran, Tehran, Iran 2- PhD Cadidate in Geography and Rural Planning, University of Zanjan, Zanjan, Iran 3- Student of Geography and Rural Planning, University of Tehran, Tehran, Iran |
Abstract Having a good quality of life is always a human desire. Quality of life in rural areas depends on many factors such as employment, adequate income, access to services such as education and health, health and social security. So that, factors such as low density of rural settlements, reduced employment and income in the agricultural sector, inadequate and inefficient communication routes and transportation networks have complicated the implementation of policies necessary to improve the quality of rural life. With this view, the purpose of this study is comparing the indicators of life quality before settlement and presence in the nomadic environment and after settlement in Azadegan village after the flood. The research method in this research is descriptive-analytical, based on library-field studies (questionnaire) and searching Internet sites that, in order to analyze the data, the t-test of SPSS software was used. The findings show that the quality of life indicators before and after settlement in Azadegan village with a significant level of less than 0.05% had no positive effects in Azadegan village. Also, the results showed that the components of employment and income in Azadegan village located in Jiroft city did not have a positive effect on job creation for the villagers; that the amount of income with the retention of occupational groups in Azadegan village with a significant level was more than 99%. |
Keywords: Quality of life, environmental indicators, nomad’s accomodation, Azadegan village |
|
[1] * Corresponding author E-mail address: khorasani_ma@ut.ac.ir
مقدمه
الگوی زیستی و مدل معیشتی جمعیت ایران از دیرباز تاکنون، متشکل از سه شیوه زیستی شامل: شهرنشینی، روستانشینی و کوچ نشینی بوده است (نجاتی و همکاران، 1392، 126) .آمایش سرزمین و توسعه کشور نیازمند توجه به همگی زیستگاههای بشری (شهری، روستایی و عشایری) است. در این میان زیستگاههای عشایری به دلیل شرایط زندگی متفاوتی که دارند، در محرومیت بیشتری به سر میبرد. به همین دلیل برای برنامهریزی بهتر و سامان دهی این قشر از جامعه ایران بحث اسکان عشایر در از دوره پهلوی اول با نگرش سیاسی شروع شده و تا برنامه چهارم توسعه (1384 تا 1388) با نگرش توسعه مطرح شده است (صیدزاده و رضایی، 1395، 78؛ مهدوی و طاهرخانی، 1383، 41؛ نصیری و همکاران، 1391، 44). در کشورهای دارای اقلیم نیمه خشک همانند ایران، ساماندهی عشایر به منظور حفظ اکوسیستم بسیار مهم و حیاتی است (Fryxell & Alerstam et al. 2003; Sinclair, 1988). ذکر این نکته در اینجا ضروری است که در طی تاریخ کشور عشایر همواره یک قدرت نظامی مستحکم برای حفظ کشور بودهاند (Rudi, 2017). بنابراین، باید برای ساماندهی این قشر مهم جامعه اقامتگاههای مناسب زندگی عشایری ایجاد شود (Niner, 2004). بطور کلی یکی از مباحث مهمی که همواره در دهههای اخیر مطرح بوده، ساماندهی عشایر در کشور است. این ساماندهی دارای اهداف مختلف اقتصادی، اجتماعی و ... است. با اولویت یافتن اهداف اجتماعی در پارامترهای توسعه و تدوین این اهداف در قالب برنامههای توسعه، به تدریج نگرش انسانی و جامعه شناختی پیرامون کیفیت زندگی به ادبیات توسعه راه یافته است (فتاحی و همکاران، 1391: 8). بهبود و ارتقای کیفیت زندگی هم در جامعه میزبان و هم در جامعه مهمان باید صورت گیرد.
شاخص تعیین كنندة پیشرفت یك اجتماع، كیفیت زندگی است كه دربرگیرنده مهمترین عواملی است كه بیانگر چگونگی زیستن افراد در یك جامعه و رفاه شخصی افراد است (Bień and Barkowska, 2016). شاید به همین دلیل است که در چند دهۀ اخیر، شناسایی، ارزیابی و بهبود کی زندگی جزء اهداف اصلی همگی دستاندرکاران توسعه (دولت، بخش خصوصی و مردم) بوده است. زیرا این مهم می‌تواند در شناسایی نواحی مسأله‌دار، علل نارضایتی مردم، اولویت‌های شهروندان در زندگی، تأثیر فاکتورهای اجتماعی- جمعیتی برکیفیت زندگی و پایش و ارزیابی کارایی سیاستها و اهداف بلند مدت تاثیر مثبتی داشته باشد (santos & Martins, 2007). کیفیت زندگی به دلیل اینکه متأثر از عناصر مهمی همچون زمان، مکان و همچنین ارزشهای اجتماعی و فردی بوده، مفهومی بسیار گسترده و پیچیده است (فتاحی و همکاران، 1391: 8؛ Baldwin et al, 1992: 1). این گستردگی و پیچیدگی در نواحی روستایی به‌دلیل وجود عواملی مانند مقیاس کوچک و تراکم کم سکونتگاههای روستایی، کمبود اشتغال و درآمد، انزوای جغرافیایی آنها، راه ارتباطی و در‌نهایت شبکه حملونقل نامناسب و ناکارامد، افزایش یافته است (رضوانی و منصوریان، 1386: 5). لذا، موفقیت در برنامه ریزی بهمنظور بهبود کیفیت زندگی و پیشرفت مکانها، در گرو دادن نقش فعال (نه انفعالی) به جامعه هدف است (پایدار وهمکاران، 1390: 2). حامعه هدف در این تحقیق روستا است. به‌دلیل شرایط خاص زندگی در نواحی روستایی، وابستگی امنیت غذایی مردم کشور به روستا و محل تولید محصولات استراتژیک از مهمترین توجهات برنامهریزان توسعه، بهبود کیفیت زندگی افراد ساکن روستا بوده، بهطوریکه هدف تمامی برنامههای ملی و بینالمللی توسعه، در قالب توسعه کشاوری- روستایی و بهبود معیشت خانوار، افزایش کیفیت زندگی است (Hogan, 2010).
تحقيقات و مطالعات اخير کيفيت زندگي بر دو روششناسي عمده متمرکزند: در روششناسي اول، از شاخصهاي اجتماعي و اقتصادي قابل سنجش براي تعيين ميزان و چگونگي تأمين نيازهاي انساني استفاده میشود؛ و در روششناسي دوم، بر اساس گزارشهای شخصي افراد از تجارب زندگي خود- که کیفیت ذهني ناميده ميشود- سطح رضايتمندي آنها مورد بررسي قرار میگيرد (رضوانی و منصوریان، 1386: 2). بنابراین، تحقیق حاضر با هدف مطالعه و مقایسه شاخصهای ذهنی کیفیت زندگی در روستای آزادگان قبل و بعد از اسکان عشایر پرداخته است. بنابراین فرضیههای تحقیق به شرح ذیل است.
1- بین شاخصهای کیفیت زندگی قبل و بعد از اسکان در روستای آزادگان رابطه معناداری وجود دارد.
2- بین اشتغال و درآمد به عنوان یکی از شاخصهای کیفیت زندگی بعد از اسکان نسبت به قبل در این روستا رابطه معناداری وجود دارد.
در خصوص ضرورت و اهمیت تحقیق باید گفت، بررسی کیفیت زندگی افراد می‌تواند علل نارضایتی مردم در هر مکان را از دیدگاه خودشان سنجیده که این حالت، نوعی مشارکت مردم محسوب میشود و در این راستا برنامهریزان و کارگزران دولتی می‌توانند خدماتی متناسب با نیاز آنها را ارائه دهند و همچنین از هدر رفتن هزینه‌ها سرمایه‌ها و خدمات بی‌ربط جلوگیری نمایند.
رضوانی و منصوریان (1386)، در مقاله‌ای به بررسی مفاهیم، شاخصها، مدلها و ارائه مدل پیشنهادی برای نواحی روستایی می‌پردازد؛ و نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان میدهد سنجش کیفیت زندگی در نواحی روستایی پدیدهای پیچیده است که بدین منظور، باید شرایط مکانی و زمانی توأمان مورد توجه قرار گیرد. رضوانی و همکاران (1387)، در پژوهشی که به بررسی تأثیر گردشگری خانه‌های دوم بر بهبود کیفیت زندگی ساکنان روستایی بخش رودبار قصران می‌پردازد نشان میدهد که گردشگری خانه‌های دوم نقش مؤثری بر بهبود کیفیت زندگی ساکنان محلی داشته است و همچنین در خصوص اثرات گردشگری خانه‌های دوم بر قلمروهای کیفیت زندگی نشان دهنده آن است که جزء در قلمرو مسکن در دیگر قلمروها تفاوت معناداری بین روستاهای مورد مطالعه وجود دارد. پورطاهری و همکاران (1390)، در تحقیقی با عنوان "ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی روستایی دهستان خاوه شمالی در استان لرستان" به این نتیجه می‌رسند که در مجموع از نظر ابعاد کیفیت زندگی در این دهستان روستاها در دو طبقه قرار می‌گیرند، یک گروه در بالاترین سطح کیفیت زندگی و رضایتمندی و روستاهای دیگر در پایینترین سطح کیفیت زندگی و رضایتمندی قرار می‌گیرند که نشان میدهد کیفیت زندگی از مکانی به مکان دیگر متفاوت است. بریماني و بلوچي (1392)، در تحقیقی به ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی روستایی با استفاده از منطق فازی پرداختند. آنها به این نتایج دست یافتند که کيفيت زندگي ذهني نيز در طيف نسبتاً نامطلوب تا نسبتاً مطلوب جای ميگيرد. به گونهای که روستای تيتران دن کمترین درجه (نسبتاً نامطلوب) و روستای کشيك بيشترین درج (نسبتاً مطلوب) را دارند. سروشمهر و همکاران (1396)، در پژوهشی یا عنوان "ارزیابی کیفیت زندگی روستایی در ایران بر اساس منطق فازی" به این نتایج دست یافتهاند که برمبنای تحلیل حساسیت در MATLAB ، بیشترین وزن در بین شاخصهای كیفیت زندگی روستایی به ترتیب مربوط به شاخصهای ارتباطات و حملونقل، بازرگانی، سلامت و بهداشت است؛ لذا استانهایی كه در این شاخصها وضعیت بهتری دارند از كیفیت زندگی روستایی مناسب‌تری نیز برخوردارند. نتایج نشان داد. استانهای سیستان، كرمان و كرمانشاه در بیشتر شاخصهای كیفیت زندگی در بحران بوده و روستاهای واقع در استانهای گلستان، خراسان رضوی، مازندران و تهران از بهترین و استانهای سیستان، البرز، گیلان و لرستان از پایینترین كیفیت زندگی روستایی برخوردارند. نتایج پژوهشهای داخلی نشان میدهد کیفیت زندگی پدیدهای گسترده و پیچیده است و عوامل متعددی از جمله، حملونقل، ارتباطات، گردشگری، سلامت، بهداشت و ... اثر میپذیرد. این عوامل نیز در نواحی روستایی معمولا در سطح ناچیزی قرار دارد و همین عامل (نادیده گیری روستاها در برنامهها) سبب شده که کیفیت زندگی در نواحی روستایی در وضعیت نامطلوب به سر ببرد. نکتهای باید مدنظر قرار داد، این است که شاخصهایی که در این پژوهشها استفاده نمودهاند، شاخصهای رفاهی است.
اما در خصوص پژوهشهای خارجی باید گفت، دیوید‌هاروی اولین جغرافیدانی بود که در زمینه کیفیت زندگی و عدالت اجتماعی به تألیف کتاب مبادرت ورزید و در آن به خیر و صلاح همگانی، توزیع درآمدها، تأمین نیازهای اساسی و تخصیص عادلانه منابع، توجه اساسی نمود (شکوئی، 1385: 142). بولوك و سوسی (2004)، در پژوهشی در اجتماعات روستایی غرب تگزاس به این نتیجه رسیدند که استفاده از کامپیوتر و اینترنت باعث افزایش کیفیت زندگی در این مناطق شده است. لی (2008)، با استفاده از شاخصهاي ذهنی به ارزیابی کیفیت زندگی در شهر تایپه پرداخت. نتایج این مطالعه نشان میدهد که محل زندگی، زناشویی، سن، تحصیلات و درآمد قلمروهاي مختلف رضایت را تحت تأثیر قرار میدهند. شیمل (2009) در پژوهشی تحت عنوان ادراک ذهنی از شادی وتحلیل برنامههای توسعه‌ای سازمان ملل متحد از فقر، ثروت و توسعه نشان داد که درآمد بالا، بهترشدن سلامت ذهنی و افزایش سطح تحصیلات به طور خودکار نمی تواند به افزایش شادی منجر شود. ليو و همكاران (2010)، طي پژوهشي به ارزيابي كيفيت زندگي سنتي روستايي چين پرداختهاند. نتايج نشان داد، ابزار سنجش كيفيت زندگي مبتني بر ترتيبات زندگي شهري براي زندگي افراد در محيطهاي روستايي قابل اطمينان نيست. پژوهشهای خارجی نیز، به بررسی ابعاد گوناگون مؤثر بر کیفیت زندگی پرداختهاند. در نهایت، به این نتایج دست یافتهاند که توزیع عادلانه منابع انسانی و طبیعی بهویژه توزیع عادلانه ثروت در میان اقشار مختلف از ضعیف تا غنی سبب افزایش کیفیت زندگی به صورت همگون، یکنواخت و پایدار در جامعه میشود. این پژوهشگران در کنار شاخصهای اجتماعی، شاخصهای اقتصادی را زیر بنای افزایش کیفیت زندگی در جوامع مختلف میدانند.
مواد و روش‌ها
تحقیق حاضر ازنظر هدف، کاربردی و ازلحاظ روش به شیوه توصیفی _ تحلیلی انجام‌شده است. جمع آوری اطلاعات و داده‌ها با استفاده از مطالعه کتابخانهای شامل، مطالعه اسناد و مدارک مکتوب، مقالات علمی- پژوهشی داخلی و خارجی با فیش برداری مطالب، مطالعه ی مبانی نظری مرتبط با موضوع پژوهش، مطالعهی کیفیت زندگی و به خصوص زندگی روستایی و تأثیر عوامل ذهنی کیفیت زندگی بر آنها، مطالعه وضعیت طبیعی و انسانی منطقه مورد مطالعه و نیز، مطالعه میدانی شامل حضور در منطفه و دید و بازدید مستقیم، پرکردن 40 پرسشنامه و نیز، مصاحبه با خانه بهداشت، شورا و دهیاری روستایی آزادگان انجام شده است.
جدول 1: شاخصها و گویههای پژوهش
شاخص | گويه‌ها |
اشتغال و درآمد | وضعیت شغل و درآمد من نسبت به قبل از اسکان بهتر شده است، امکان دسترسی به شغل و درآمد مناسب برای جوانان نسبت به قبل از اسکان بهتر شده است، |
مسکن | مسکن من نسبت به قبل از اسکان دارای استحکام بنا است، مسکن من نسبت به قبل از اسکان دارای سیستم گرمایش و سرمایش مناسب تر است، مسکن من نسبت به قبل از اسکان دارای روشنایی و نور مناسب و کافی است، مسکن من نسبت به قبل از اسکان دارای سیستم بهداشتی دفع فاضلاب است، مسکن نسبت به قبل از اسکان دارای مساحت مناسب و کافی است، مسکن نسبت به قبل از اسکان دارای مساحت مناسب و کافی است، مسکن من نسبت به قبل از اسکان دارای تعداد اتاق‌های کافی است. |
حمل و نقل عمومی | دسترسی به حمل و نقل عمومی نسبت به قبل از اسکان بهتر شده است. |
امکانات و خدمات زیرساختی | کیفیت راه دسترسی نسبت به قبل از اسکان مناسب تر است، کیفیت آب شرب نسبت به قبل از اسکان مناسب است. |
آموزش عمومی
| مدارس روستا دارای فضای آموزشی مناسب و کافی نسبت به مدارس قبل از اسکان هستند، اسکان موجب دسترسی مناسب دانش آموزان به مدارس شده است، اسکان باعث بهره گیری دانش آموزان و مدارس از معلمان و مدیریت بهتر شده است. |
بهداشت
| میزان و کیفیت دسترسی به خدمات بهداشتی (امکانات مناسب، فضای مناسب، هزینه مناسب، نیروی انسانی ماهر) نسبت به قبل از اسکان مطلوب تر است. |
مشارکت و همبستگی
| خودياري و ارايه كمك‌هاي مالي هنگام اجراي يك پروژه عمراني نسبت به قبل از اسکان بهبود یافته است، مشارکت زنان در امور مهم نسبت به قبل از اسکان افزایش یافته است، مشارکت جوانان در امور مهم نسبت به قبل از اسکان افزایش یافته است. |
پیوستگی و تعلق مکانی
| علاقه و دلبستگی به زندگی در این روستا بیش از علاقه ام به زندگی قبل از اسکان است، رابطه با بستگان و همسایگان نسبت به قبل از اسکان بهتر شده است. |
امنیت فردی و اجتماعی
| میزان جرایم (سرقت، سوء مصرف مواد مخدر و ،،،) نسبت به قبل از اسکان کمتر شده است، نزاع‌های قومی و طایفه‌ای نسبت به قبل از اسکان کمتر شده است، میزان اختلافات خانوادگی نسبت به قبل از اسکان کمتر شده است، میزان تصادفات و خسارات ناشی از آن نسبت به قبل از اسکان کمتر شده است. |
منبع: نگارندگان
· محدوده جغرافیایی پژوهش
محدوده مورد مطالعه این پژوهش، روستای آزادگان واقع درمنطقه جیرفت است که در قسمت شرقی کشور ایران و جنوب استان کرمان قرار گرفته است (شکل 1-3). بر اساس داده‌های سرشماری عمومی نفوس و مسکن (1395) مجموع خانوارهای ساکن در این روستا، 275 خانوار و 934 نفر جمعیت است. روستای آزادگان در طول جغرافیایی57 درجه و 53 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 31 درجه و 11 دقیقه شمالی قرار گرفته است که در بخش شمال غربی خود پس ازرودخانه فصلی به املاک روستای دهنو ختم میشود، و اولین سکونتگاه در غرب روستا پس از عبور از باغات و زمینهای بایر روستای دولت آباد است و عارضه طبیعی شاخص درنزدیکی آن رودخانه فصلی است که در شمال آن قراردارد ( طرح‌هادی روستای آزادگان، 1389: 5). درسال 1373 در راستای اسکان سیل زدگان منطقه روداب که به ناچار اقدام به مهاجرت به سوی شهرها و به ویژه شهر جیرفت نمودند طراحی وساخته شد. و در این روستا عده زیادی جانباز و آزاده ساکن هستند و به همین دلیل این مکان از سوی اداره حوادث شهرستان جیرفت به روستای آزادگان نامگذاری شد ( همان: 6). از نظر تقسیمات سیاسی این روستا در حوزه اداری- سیاسی شهرستان جیرفت واقع شده اما در زمینه امورات مربوط به بنیاد مسکن و ساخت و سازها زیر نظر بنیاد مسکن شهرستان جیرفت قرار دارد (همان).
شکل 1: نقشه موقعیت (مأخذ: یافتههای تحقیق، 1398)
یافتهها و بحث
· ویژگی‌های جامعه آماری تحقیق
ترکیب سنی پاسخگویان در 5 گروه سنی طبقهبندی شده است.. در گروه سنی 25- 35 سال، 5/37 درصد در گروه سنی 35-45 سال، 5/17 درصد در گروه سنی 45- 55 سال،5 درصد در گروه سنی 55- 65 سال،20 درصد و در گروه سنی 65 سال به بالاتر 20 درصد قرار دارند. داده‌های آماری نشان میدهد که از بین 40 نفری که مورد پرسشگری قرار گرفتهاند.5/57 درصد را مردان و 5/42 درصد را زنان تشکیل دادهاند پاسخگویان بر حسب سواد در 6 گروه طبقهبندی شدهاند بیشترین فراوانی به ترتیب در گروه بیسواد 25 درصد، ابتدایی 5/22 درصد و راهنمایی 5/17 درصد میباشند و کمترین فراوانی به ترتیب در گروه لیسانس و بالاتر با 5/7 درصد، دیپلم 5/12 درصد و نهضت 15 درصد است. وضعیت اشتغال افراد مورد مطالعه را در 6 گروه تقسیم بندی میکنیم 5/37 درصد را افراد بیکار (را اکثرأ زنان خانهدار تشکیل میدهند)، 10 درصد کشاورز، 10 درصد دامدار، 10 درصدکارگر، 5/17 درصد کارمند، 5 درصد هنرمند (افرادی که به فعالیت صنایع دستی و سفالگری مشغول میباشند) و 10 درصد را افراد دارای مشاغل آزاد تشکیل میدهند. محل اشتغال افراد پاسخگو در روستای آزادگان را به چهار طبقه تقسیم نمودیم محل اشتغال 5/82 درصد افراد پاسخگو در داخل روستا، 5/7 درصد از آنان در شهرهای اطراف روستای آزادگان، 5 درصد محل اشتغالشان در روستاهای اطراف روستای آزادگان و 5 درصد هم در تهران مشغول به کار بودهاند.
برای مؤلفه اشتغال و درآمد در روستای آزادگان ما دو گویه داریم که عبارتند از: امکان دسترسی به شغل و درآمد مناسب برای جوانان نسبت به قبل از اسکان بهتر شده است و وضعیت شغل و درآمد من نسبت به قبل از اسکان بهتر شده است که به ترتیب میانگین وزنی 48/3 و 32/3 را کسب نمودهاند.
جدول 2: درصد، میانگین و انحرافمعیار مؤلفه اشتغال و درآمد
گويه‌ها | کاملا مخالفم | مخالفم | تا حدودي | موافقم | کاملا موافقم | میانگین | انحرافمعیار |
وضعیت شغل و درآمد من نسبت به قبل از اسکان بهتر شده است. | 5/2 | 5/27 | 5/22 | 30 | 5/17 | 32/3 | 14/1 |
امکان دسترسی به شغل و درآمد مناسب برای جوانان نسبت به قبل از اسکان بهتر شده است. | 0 | 5/32 | 15 | 35 | 5/17 | 48/3 | 12/1 |
مأخذ: یافتههای تحقیق، 1398
· مسکن
طبق جدول 3، گویههای مسکن من نسبت به قبل از اسکان دارای سیستم بهداشتی دفع فاضلاب است و مسکن من نسبت به قبل از اسکان دارای روشنایی و نور مناسب و کافی است به ترتیب با میانگین وزنی 68/4 و 52/4 بالاترین وزن و گویههای مسکن من نسبت به قبل از اسکان دارای تعداد اتاق‌های کافی است و مسکن نسبت به قبل از اسکان دارای مساحت مناسب و کافی است به ترتیب با میانگین وزنی 52/3 و 3 پایینترین وزن را دریافت نمودهاند.
جدول 3: درصد، میانگین و انحرافمعیار مؤلفه مسکن
گويه‌ها | کاملا مخالفم | مخالفم | تاحدودي | موافقم | کاملا موافقم | میانگین | انحرافمعیار |
مسکن من نسبت به قبل از اسکان دارای استحکام بنا است. | 0 | 5/22 | 10 | 25 | 42 | 88/3 | 20/1 |
مسکن من نسبت به قبل از اسکان دارای سیستم گرمایش و سرمایش مناسب تر است. | 5/2 | 5/17 | 15 | 30 | 35 | 78/3 | 18/1 |
مسکن من نسبت به قبل از اسکان دارای روشنایی و نور مناسب و کافی است. | 0 | 0 | 5/7 | 5/17 | 75 | 68/4 | 61/0 |
مسکن من نسبت به قبل از اسکان دارای سیستم بهداشتی دفع فاضلاب است. | 0 | 5 | 5 | 5/22 | 5/67 | 52/4 | 81/0 |
مسکن نسبت به قبل از اسکان دارای مساحت مناسب و کافی است. | 5/22 | 5/22 | 5 | 5/32 | 5/17 | 3 | 48/1 |
مسکن من نسبت به قبل از اسکان دارای تعداد اتاق‌های کافی است. | 5/7 | 15 | 5/12 | 5/47 | 5/17 | 52/3 | 17/1 |
مأخذ: یافتههای تحقیق، 1398
در جدول 4، گویه دسترسی به حمل و نقل عمومی نسبت به قبل از اسکان بهتر شده است. میانگین وزنی 80/3 را کسب نموده است.
جدول 4: درصد، میانگین و انحرافمعیار مؤلفه حمل و نقل عمومی
گويه‌ها | کاملا مخالفم | مخالفم | تا حدودي | موافقم | کاملا موافقم | میانگین | انحرافمعیار |
دسترسی به حمل و نقل عمومی نسبت به قبل از اسکان بهتر شده است. | 5/2 | 5/22 | 5/2 | 5/37 | 35 | 80/3 | 22/1 |
مأخذ: یافتههای تحقیق، 1398
برای سنجش شاخص امکانات و خدمات در روستای آزادگان؛ ازگویههای کیفیت آب شرب نسبت به قبل از اسکان مناسب است و کیفیت راه دسترسی نسبت به قبل از اسکان مناسب تر است استفاده شده که به ترتیب میانگین وزنی 38/4 و 15/4 را کسب نمودهاند.
جدول 5: درصد، میانگین و انحرافمعیار مؤلفه امکانات و خدمات زیرساختی
گويه‌ها | کاملا مخالفم | مخالفم | تا حدودي | موافقم | کاملا موافقم | میانگین | انحرافمعیار |
کیفیت راه دسترسی نسبت به قبل از اسکان مناسب تر است | 5 | 10 | 0 | 35 | 50 | 15/4 | 16/1 |
کیفیت آب شرب نسبت به قبل از اسکان مناسب است | 5/2 | 0 | 5/12 | 5/27 | 5/57 | 38/4 | 89/0 |
مأخذ: یافتههای تحقیق، 1398
گویه اسکان باعث بهره‌گیری دانش آموزان و مدارس از معلمان و مدیریت بهتر شده است با میانگین وزنی 50/4 بالاترین وزن و گویه اسکان موجب دسترسی مناسب دانش آموزان به مدارس شده است با میانگین 75/3 پایینترین وزن را کسب نموده است.
جدول 6: درصد، میانگین و انحراف معیار مؤلفه آموزش عمومی
گويه‌ها | کاملا مخالفم | مخالفم | تاحدودي | موافقم | کاملا موافقم | میانگین | انحرافمعیار |
مدارس روستا دارای فضای آموزشی مناسب و کافی نسبت به مدارس قبل از اسکان هستند. | 5/2 | 5/7 | 5/7 | 5/37 | 45 | 15/4 | 02/1 |
اسکان موجب دسترسی مناسب دانش آموزان به مدارس شده است. | 5 | 10 | 5/17 | 40 | 5/27 | 75/3 | 12/1 |
اسکان باعث بهره گیری دانش آموزان و مدارس از معلمان و مدیریت بهتر شده است. | 0 | 5/7 | 5 | 5/17 | 70 | 50/4 | 90/0 |
مأخذ: یافتههای تحقیق، 1398
· بهداشت
گویه میزان و کیفیت دسترسی به خدمات بهداشتی (امکانات مناسب، فضای مناسب، هزینه مناسب، نیروی انسانی ماهر) نسبت به قبل از اسکان مطلوب تر است برای شاخص بهداشت مورد بررسی قرار گرفت که میانگین وزنی 08/4 را کسب نمود.
جدول 7: درصد، میانگین و انحرافمعیار مؤلفه بهداشت
گويه‌ها | کاملا مخالفم | مخالفم | تا حدودي | موافقم | کاملا موافقم | میانگین | انحرافمعیار |
میزان و کیفیت دسترسی به خدمات بهداشتی (امکانات مناسب، فضای مناسب، هزینه مناسب، نیروی انسانی ماهر) نسبت به قبل از اسکان مطلوب تر است. | 5/2 | 5/12 | 15 | 15 | 55 | 08/4 | 20/1 |
مأخذ: یافتههای تحقیق، 1398
مشارکت جوانان در امور مهم نسبت به قبل از اسکان افزایش یافته است، مشارکت زنان در امور مهم نسبت به قبل از اسکان افزایش یافته است و خودياري و ارايه كمك‌هاي مالي هنگام اجراي يك پروژه عمراني نسبت به قبل از اسکان بهبود یافته است به ترتیب میانگین وزنی 82/3، 80/3 و 75/3 را کسب نمودهاند.
جدول 8: درصد، میانگین و انحرافمعیار مؤلفه مشارکت و همبستگی
گويه‌ها | کاملا مخالفم | مخالفم | تا حدودي | موافقم | کاملا موافقم | میانگین | انحرافمعیار |
خودياري و ارايه كمك‌هاي مالي هنگام اجراي يك پروژه عمراني نسبت به قبل از اسکان بهبود یافته است. | 5 | 10 | 5/17 | 40 | 5/27 | 75/3 | 12/1 |
مشارکت زنان در امور مهم نسبت به قبل از اسکان افزایش یافته است. | 5/2 | 5/7 | 5/17 | 5/52 | 20 | 80/3 | 93/0 |
مشارکت جوانان در امور مهم نسبت به قبل از اسکان افزایش یافته است. | 0 | 5/7 | 25 | 45 | 5/22 | 82/3 | 87/0 |
مأخذ: یافتههای تحقیق، 1398
برای سنجش شاخص پیوستگی و تعلق مکانی در روستای آزادگان گویه رابطه با بستگان و همسایگان نسبت به قبل از اسکان بهتر شده است با میانگین وزنی 75/2 بالانرین وزن و علاقه و دلبستگی به زندگی در این روستا بیش از علاقه‌ام به زندگی قبل از اسکان است با میانگین وزنی 75/2 پایین ترین وزن را دریافت نمودهاند.
جدول 9: درصد، میانگین و انحرافمعیار مؤلفه پیوستگی و تعلق مکانی
گویه‌ها | کاملا مخالفم | مخالفم | تا حدودي | موافقم | کاملا موافقم | میانگین | انحراف معیار |
علاقه و دلبستگی به زندگی در این روستا بیش از علاقه ام به زندگی قبل از اسکان است. | 45 | 5 | 5 | 20 | 25 | 75/2 | 75/1 |
رابطه با بستگان و همسایگان نسبت به قبل از اسکان بهتر شده است. | 5/22 | 5/12 | 5/17 | 5/27 | 20 | 10/3 | 46/1 |
مأخذ: یافتههای تحقیق، 1398
برای شاخص امنیت فردی و اجتماعی در روستای آزادگان گویههای نزاع‌های قومی و طایفه‌ای نسبت به قبل از اسکان کمتر شده است و میزان اختلافات خانوادگی نسبت به قبل از اسکان کمتر شده است به ترتیب با میانگین وزنی 78/2 بالاترین وزن و گویههای میزان جرایم (سرقت، سوء مصرف مواد مخدر و ...) نسبت به قبل از اسکان کمتر شده است و میزن تصادفات و خسارات ناشی از آن نسبت به قبل از اسکان کمتر شده است به ترتیب با میانگین وزنی 65/1 و 42/1 پایینترین وزن را دریافت نموده است.
جدول 10: درصد، میانگین و انحرافمعیار مؤلفه امنیت فردی و اجتماعی
گويه‌ها | کاملا مخالفم | مخالفم | تا حدودي | موافقم | کاملا موافقم | میانگین | انحراف معیار |
میزان جرایم (سرقت، سوء مصرف مواد مخدر و ...) نسبت به قبل از اسکان کمتر شده است. | 5/62 | 20 | 10 | 5 | 5/2 | 65/1 | 02/1 |
نزاع‌های قومی و طایفه‌ای نسبت به قبل از اسکان کمتر شده است. | 5/2 | 5/27 | 25 | 30 | 15 | 78/2 | 09/1 |
میزان اختلافات خانوادگی نسبت به قبل از اسکان کمتر شده است. | 5/7 | 5/42 | 5/22 | 20 | 5/7 | 78/2 | 09/1 |
میزن تصادفات و خسارات ناشی از آن نسبت به قبل از اسکان کمتر شده است. | 70 | 5/22 | 5 | 0 | 5/2 | 42/1 | 81/0 |
مأخذ: یافتههای تحقیق، 1398
در این قسمت جهت سنجش و مطالعه ومقایسه شاخصهای ذهنی کیفیت زندگی قبل وبعد از اسکان در روستای آزادگان، ابتدا به بررسی کیفیت زندگی روستاییان پرداخته شده است از سویی جهت سنجش دقیقتر کیفیت ذهنی، هر یک از شاخصهای ذهنی زندگی جداگانه معین و سپس مورد آزمون قرار گرفت.
مسکن از مهمترین شاخصها برای رفاه هر فرد روستایی برای ایجاد آرامش در زندگی است جهت سنجش مؤلفهی مسکن به بررسی گویههای استحکام بنای مساکن، مناسب بودن سیستم گرمایش و سرمایش مساکن، روشنایی و نور مناسب و کافی مساکن، مساحت مناسب و کافی مساکن و تعداد اتاق‌های کافی مساکن روستاییان پرداخته شد نتایج تحقیق همان گونه که در جدول11، آمده گویای آن است که میانگین پاسخهای به دست آمده برای مؤلفهی مسکن برابر 60/3 درصد و مقدار t محاسبه شده 61/9 درصد است با توجه به سطح معناداری 000/0 که نشان از تأثیر این مؤلفه است.
جدول 11: نتایج آزمون t برای مؤلفه مسکن
مؤلفه |
| |||||
مسکن | تعداد نمونه | میانگین | انحرافمعیار | خطای میانگین | تفاوت فاصله | |
40 | 89/3 | 589/0 | 09/0 | lower | upper | |
مقدار t | درجه آزادی | سطح معناداری | 707/0 | 084/1 | ||
61/9 | 39 | 000/0 | ||||
مأخذ: یافتههای تحقیق، 1398
حمل و نقل مناسب یکی از مؤلفههایی است که بهتر شدن آن باعث راحتی رفاه حال مردم روستای آزادگان میشود است. جهت سنجش مؤلفهی حمل و نقل به بررسی گویهی دسترسی به حمل و نقل عمومی مناسب پرداخته شد نتایج تحقیق همان گونه که در جدول11، آمده گویای آن است که میانگین پاسخهای به دست آمده برای مؤلفهی حمل و نقل برابر 80/3 درصد و مقدار t محاسبه شده 13/4 درصد است با توجه به سطح معناداری 000/0 که نشان از تأثیر این مؤلفه است.
| ||||||
حمل و نقل عمومی | تعداد نمونه | میانگین | انحرافمعیار | خطای میانگین | تفاوت فاصله | |
40 | 80/3 | 22/1 | 19/0 | lower | upper | |
مقدار t | درجه آزادی | سطح معناداری | 408/0 | 191/1 | ||
13/4 | 39 | 000/0 | ||||
جدول 12: نتایج آزمون t برای مؤلفهی حمل و نقل عمومی
مأخذ: یافتههای تحقیق، 1398
جهت سنجش مؤلفهی امکانات و خدمات زیرساختی به بررسی گویههای مناسب بودن کیفیت آب شرب و کیفیت راه دسترسی نسبت به قبل از اسکان پرداخته شد نتایج تحقیق همان گونه که در جدول 13، آمده گویای آن است که میانگین پاسخهای به دست آمده برای مؤلفهی امکانات و خدمات زیرساختی برابر 26/4 درصد و مقدار t محاسبه شده 75/11 درصد است با توجه به سطح معناداری 000/0 که نشان از تأثیر این مؤلفه است.
| ||||||
امکانات و خدمات زیرساختی | تعداد نمونه | میانگین | انحرافمعیار | خطای میانگین | تفاوت فاصله | |
40 | 26/4 | 67/0 | 107/0 | lower | upper | |
مقدار t | درجه آزادی | سطح معناداری | 045/1 | 479/1 | ||
75/11 | 39 | 000/0 | ||||
جدول 13: نتایج آزمون t برای مؤلفهی امکانات و خدمات زیرساختی
مأخذ: یافتهها ی تحقیق
جهت سنجش مؤلفهی آموزش عمومی به بررسی گویههای بهره گیری دانش آموزان و مدارس از معلمان و مدیریت بهتر و دسترسی مناسب دانش آموزان به مدارس پرداخته شد نتایج تحقیق همان گونه که در جدول13، آمده گویای آن است که میانگین پاسخهای به دست آمده برای مؤلفهی آموزش عمومی برابر 13/4 درصد و مقدار t محاسبه شده 27/12 درصد است با توجه به سطح معناداری 000/0 که نشان از تأثیر این مؤلفه است.
در جدول 15، جهت سنجش مؤلفهی بهداشت به بررسی گویهی میزان و کیفیت دسترسی به خدمات بهداشتی (امکانات مناسب، فضای مناسب، هزینه مناسب، نیروی انسانی ماهر) پرداخته شد. نتایج تحقیق همان گونه که در جدول14، آمده گویای آن است که میانگین پاسخهای به دست آمده برای مؤلفهی آموزش عمومی برابر 07/4 درصد و مقدار t محاسبه شده 63/5 درصد است با توجه به سطح معناداری 000/0 که نشان از تأثیر این مؤلفه است.
جدول 14: نتایج آزمون t برای مؤلفهی آموزش عمومی
مؤلفه |
| |||||
آموزش عمومی | تعداد نمونه | میانگین | انحرافمعیار | خطای میانگین | تفاوت فاصله | |
40 | 13/4 | 58/0 | 09/0 | lower | upper | |
مقدار t | درجه آزادی | سطح معناداری | 946/0 | 320/1 | ||
27/12 | 39 | 000/0 | ||||
مأخذ: یافتههای تحقیق، 1398
| ||||||
بهداشت | تعداد نمونه | میانگین | انحرافمعیار | خطای میانگین | تفاوت فاصله | |
40 | 07/4 | 20/1 | 19/0 | lower | upper | |
مقدار t | درجه آزادی | سطح معناداری | 689/0 | 460/1 | ||
63/5 | 39 | 000/0 | ||||
جدول 15: نتایج آزمون t برای مؤلفهی بهداشت
مأخذ: یافتههای تحقیق، 1398
جهت سنجش مؤلفهی مشارکت و همبستگی به بررسی گویههای مشارکت جوانان در امور مهم، مشارکت زنان در امور مهم و خودياري و ارايه كمك‌هاي مالي هنگام اجراي يك پروژه عمراني نسبت به قبل از اسکان پرداخته شد نتایج تحقیق همان گونه که در جدول16، آمده گویای آن است که میانگین پاسخهای به دست آمده برای مؤلفهی مشارکت و همبستگی برابر 79/3 درصد و مقدار t محاسبه شده 08/7 درصد است با توجه به سطح معناداری 000/0 که نشان از تأثیر این مؤلفه است.
| ||||||
مشارکت و همبستگی | تعداد نمونه | میانگین | انحرافمعیار | خطای میانگین | تفاوت فاصله | |
40 | 79/3 | 70/0 | 11/0 | lower | upper | |
مقدار t | درجه آزادی | سطح معناداری | 565/0 | 017/1 | ||
08/7 | 39 | 000/0 | ||||
جدول 16: نتایج آزمون t برای مؤلفهی مشارکت و همبستگی
مأخذ: یافتههای تحقیق، 1398
جهت سنجش مؤلفه پیوستگی و تعلق مکانی به بررسی گویههای علاقه و دلبستگی به زندگی و بهتر شدن رابطه با بستگان و همسایگان پرداخته شد نتایج تحقیق همان گونه که در جدول17، آمده گویای آن است که میانگین پاسخهای به دست آمده برای مؤلفهی مشارکت و همبستگی برابر 92/2 درصد و مقدار t محاسبه شده 34/0- درصد است با توجه به سطح معناداری ،735/0 که نشان از تأثیر منفی این مؤلفه است.
جدول 17: نتایج آزمون t برای مؤلفهی پیوستگی و تعلق مکانی
| ||||||
پیوستگی و تعلق مکانی | تعداد نمونه | میانگین | انحرافمعیار | خطای میانگین | تفاوت فاصله | |
40 | 92/2 | 39/1 | 22/0 | Lower | upper | |
مقدار t | درجه آزادی | سطح معناداری | 520/0- | 370/0 | ||
34/0- | 39 | 735/0 | ||||
مأخذ: یافتههای تحقیق، 1398
جهت سنجش مؤلفهی امنیت فردی و اجتماعی به بررسی گویههای‌های کم شدن نزاع‌های قومی و طایفه‌ای نسبت به قبل از اسکان، کم شدن اختلافات خانوادگی نسبت به قبل از اسکان، کم شدن میزان جرایم (سرقت، سوء مصرف مواد مخدر و ...) نسبت به قبل از اسکان و کم شدن میزان تصادفات و خسارات ناشی از آن نسبت به قبل از اسکان پرداخته شد نتایج تحقیق همان گونه که در جدول18، آمده گویای آن است که میانگین پاسخهای به دست آمده برای مؤلفهی امنیت فردی و اجتماعی برابر 28/2 درصد و مقدار t محاسبه شده 38/6- درصد است با توجه به سطح معناداری 000/0 که نشان از تأثیر این مؤلفه است.
جدول 18: نتایج آزمون t برای مؤلفهی امنیت فردی و اجتماعی
مؤلفه |
| |||||
امنیت فردی و اجتماعی | تعداد نمونه | میانگین | انحرافمعیار | خطای میانگین | تفاوت فاصله | |
40 | 28/2 | 71/0 | 11/0 | Lower | upper | |
مقدار t | درجه آزادی | سطح معناداری | 946/0- | 491/0- | ||
38/6- | 39 | 000/0 | ||||
مأخذ: یافتههای تحقیق، 1398
در این قسمت پس از آزمون شاخصهای اجتماعی و کالبدی- فضایی جهت آزمون تحقیق، بین شاخصهای ذهنی کیفیت زندگی قبل و بعد از اسکان در روستای آزادگان رابطه معناداری وجود دارد، از آزمون t استفاده شد.
مؤلفه |
| |||||
ذهنی کیفیت زندگی | تعداد نمونه | میانگین | انحرافمعیار | خطای میانگین | تفاوت فاصله | |
40 | 61/3 | 481/0 | 07/0 | lower | upper | |
مقدار t | درجه آزادی | سطح معناداری | 458/0 | 766/0 | ||
04/8 | 39 | 000/0 | ||||
مأخذ: یافتههای تحقیق، 1398
نتایج تحقیق همان‌گونه که در جدول 19، آمده گویای آن است که میانگین پاسخهای به دست آمده برای مؤلفهی کیفیت زندگی برابر 61/3 درصد و مقدار t محاسبه شده 04/8 درصد است با توجه به سطح معناداری ،000/0 که نشان از تأثیر این مؤلفه است بنابراین فرضیه اول تحقیق؛ بین شاخصهای ذهنی کیفیت زندگی قبل و بعد از اسکان در روستای آزادگان رابطه معناداری وجود دارد تأیید میشود.
کیفیت اصطلاحی است که برای بیان توسعه رفاه در یک جامعه به کار میرود. بهطور خیلی ساده میتوان گفت که تسهیلات رفاهی منعکس کننده شرایط زندگی و رفاه افراد است کیفیت زندگی به شدت با سطح رضایت از زندگی و رسیدن به نیازها و خواستههای گروههای مختلف جامعه بستگی دارد عواملی مانند مقیاس کوچک و تراکم کم سکونتگاههای روستایی، کاهش اشتغال و درآمد در بخش کشاورزی، فاصلۀ زیاد و انزوای جغرافیایی آنها، راه ارتباطی و شبکه حمل ونقل نامناسب و ناکارامد اجرای سیاست‌های لازم برای بهبود کیفیت زندگی روستایی را پیچیده تر می‌کند. بر این اساس در پژوهش حاضر، با هدف مطالعه و مقایسه شاخصهای ذهنی کیفیت زندگی قبل وبعد از اسکان در روستای آزادگان مورد بررسی قرار گرفت.
بهطور خلاصه نتایج این تحقیق را میتوان به شرح ذیل این نمود:
در بررسی 24 گویه مورد‌نظر در روستای آزادگان گویههای بهتر شدن سیستم بهداشتی دفع فاضلاب مساکن با میانگین وزنی 68/4، کیفیت آب شرب مناسب نسبت به قبل با میانگین وزنی 38/4، کیفیت دسترسی به خدمات بهداشتی (امکانات مناسب، فضای مناسب، هزینه مناسب، نیروی انسانی ماهر) با میانگین وزنی 08/4، افزایش مشارکت جوانان در امور مهم نسبت به قبل از اسکان با میانگین وزنی 82/3، بهتر شدن دسترسی به حمل و نقل عمومی نسبت به قبل از اسکان با میانگین وزنی 80/3، امکان دسترسی به شغل و درآمد مناسب برای جوانان نسبت به قبل با میانگین وزنی 48/3 بالاترین وزن و گویههای مساحت مناسب و کافی مساکن با میانگین وزنی 3، کم شدن نزاع‌های قومی و طایفه‌ای نسبت به قبل از اسکان با میانگین وزنی 78/2، بهتر شدن رابطه با بستگان و همسایگان نسبت به قبل از اسکان با میانگین وزنی 75/2 بالاترین وزن و بیشتر شدن علاقه و دلبستگی به زندگی در روستا بیش نسبت به قبل از اسکان است با میانگین وزنی 75/2 و کم شدن میزان تصادفات و خسارات نسبت به قبل از اسکان 42 با میانگین وزنی /1 پایینترین وزن را به خود اختصاص دادهاند.
در مجموع نتایج پژوهش نشان میدهد که میانگین پاسخهای به دست آمده برای مؤلفهی کیفیت زندگی برابر 61/3 درصد و مقدار t محاسبه شده 04/8 درصد است با سطح اطمینان 99 درصد میتوان گفت که بین شاخصهای ذهنی کیفیت زندگی قبل و بعد از اسکان در روستای آزادگان رابطه معناداری وجود دارد؛ بنابراین فرضیه فوق تأیید میشود.
نتایج آزمون t مؤلفه‌های اشتغال و درآمد روستائیان روستای آزادگان واقع در شهرستان جیرفت نشان داد که این شهرستان در اشتغالزایی برای روستاییان تأثیر مثبتی نداشته است. میزان درآمد با ماندگاری گروههای شغلی در روستای آزادگان با سطح معنیداری بیشتر از 99 درصد بوده است؛ بنابراین، فرضیه دوم تحقیق (بین اشتغال و درآمد به عنوان یکی از شاخصهای ذهنی کیفیت زندگی بعد از اسکان نسبت به قبل در این روستا رابطه معناداری وجود دارد) رد میشود.
منابع
بریماني، فرامرز؛ بلوچي، عثمان (1392). ارزیابي کيفيت زندگي در نواحي روستایي با استفاده از سامانه‌های هوشمند (منطق فازی) (مطالعه موردی: دهستان مهبان شهرستان نيك شهر) ، مجله پژوهشهای روستایي، دوره 1، شماره 9.
پورطاهری، مهدي؛ رکن الدین افتخاری، عبدالرضا؛ حسینی، نعمت الله (1390) نقش میراث فرهنگی در کیفیت زندگی ساکنان روستایی، مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان لامرد، فصلنامه فضای جغرافیایی، شماره 33، صص 83-100.
رضوانی، محمدرضا؛ منصوریان، حسین (1386). سنجش کیفیت زندگی: بررسی مفاهیم، شاخصها و مدلها و ارایه مدل پیشنهادی برای نواحی روستایی. فصلنامه روستا و توسعه، سال یازدهم، شماره 3.
رضوانی، محمدرضا؛ شکیبا، علیرضا؛ منصوریان، حسین (1387). ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی روستایی. فصلنامه رفاه اجتماعی، سال هشتم، شماره 30 .
سروش مهر، هما؛ اعظمي، موسي؛ يعقوبي، احمد؛ مهرگان، نادر (1396). ارزيابي کيفيت زندگي روستايي در ايران بر اساس منطق فازي، رفاه اجتماعي، دوره 17، شماره 65.
شکویی، حسین (1385). فلسفه‌های محیطی و مکتب‌های جغرافیایی، چاپ دوم، انتشارات گیتا شناسی، ص 142.
صیدزاده، حیدر؛ رضایی، جعفر (1395). مقایسه وضع درآمدی عشایر اسکان یافته و شناسایی عوامل ایجاد کننده تفاوتهای درآمدی در دو وضعیت کوچندگی و اسکان در استان ایلام، فصلنامه روستا و توسعه، سال 19، شماره 3.
طرح جامع شهرستان جیرفت، سازمان مسکن و شهر سازی، جلد چهارم.
طرح‌هادی روستای آزادگان (1389). سازمان مسکن و شهر سازی جیرفت.
فتاحی، أحدالله؛ خراسانی، محمد امین؛ پايدار، ابوذر (1391). کیفیت زندگی و توسعه انسانی، انتشارات انتخاب، تهران.
مهدوی، مسعود؛ رضایی، پژمان و قدیری معصوم، مجتبی، (1386)، روستاهای برآمده از اسکان عشایر و چالشهای آنها، فصلنامه روستا و توسعه، سال 10، شماره 1.
مهدوی، مسعود؛ طاهرخوانی، مهدی (1383). کاربرد آمار در جغرافیا، انتشارات قومس، تهران.
مرکز آمار ایران (1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن.
نجاتی، بهناز؛ حجی پور، محمد؛ میکانیکی، جواد؛ مسینایی نژاد، محمدظاهر؛ ابراهیمی، محمد ابراهیم (1391). اسكان و تحولات اقتصادي – اجتماعي جامعه عشايري (نمونه: كانون آواز در شهرستان درميان)، فصلنامه مطالعات فرهنگي - اجتماعي خراسان، شماره25.
Alerstam, T., A. Hedentrom and S. Akesson. (2003). ‘Long-distance migration: evolution and determinants’, Oikos 103: 247–260.
Baldwin, Daniel F., Nam P. Suh, and Minoru Shimbo. "Gas dissolution and crystallization in microcellular thermoplastic polyesters." Cellular Polymers 38 (1992): 109-128.
Bień, B., & Bień-Barkowska, K. (2016). Objective drivers of sub jective well-being in geriatric inpatients: mobility function and level of education are general predictors of self-evaluated health, feeling of loneliness, and severity of depression symptoms. Quality of Life Re search, 25(12), 3047-3056.
Bullock, B. S. and Susie, J. (2004). An Analysis of Technology Use and Quality of Life in a Rural West Texas Community. Austin, University of Texas.
Fryxell, J.M. and A.R.E. Sinclair. (1988). ‘Causes and consequences of migration by large herbivores’, Trends in Ecology and Evolution 3, 237–241.
Hogan, M. C. et al. (2010). Maternal mortality for 181 countries, 1980–2008: a systematic analysis of progress towards Millennium De velopment Goal 5. The lancet, 375(9726), 1609-1623.
Lee, Y.J. (2008). Subjective quality of life measurement in Taipei, Building and Environment, vol 43 (7), pp: 1205–1215.
Life Assessment? A Case Study Using the Short from 36 In A Rural Chinese Population'', Springer Science, Busines Media: 31-36.
Liu, C; Ningxiu, L; Xiaohui, R; Danping, L, (2009). ''Is Traditional Rural Lifestyle a Barrier for Quality of
Niner, Pat, Housing Studies, Vol. 19, No. 2, 141–159, March 2004.
Rudi Matthee (2017). Nomad Military Power in Iran and Adjacent Areas in the Islamic Period, Iranian Studies, 50:5, 745-748.
Santos, L. and Martins, I. (2007): Monitoring Urban Quality of Life: The Porto experience, Social Indicators Research, 80.
Schimmel, J. (2009). Development as happiness: The subjective perception of happiness and UNDP’s analysis of poverty, wealth and development. Journal of Happiness Studies, 10(1), 93-111.
