بررسی و شناسایی پسماند شهرک های صنعتی استان گیلان (مطالعه موردی: صنایع پلاستیک و لاستیک سنتزی)
الموضوعات :زهرا ضمیرایی 1 , صدف فیضی 2 , محمد پناهنده 3
1 - عضو هیات علمی پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی
2 - جهاد دانشگاهی
3 - عضو هیات علمی پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی
الکلمات المفتاحية: پسماند صنعتی, لاستیک سنتزی, پلاستیک, استان گیلان,
ملخص المقالة :
توسعه صنایع و رشد سریع جمعیت با توجه به افزایش مواد مصرفی و در نتیجه ازدیاد پسماندهای صنعتی از چالش‌های مورد توجه در جهان است. هدف از انجام مطالعه حاضر بررسی میزان تولید پسماند صنعتی در گروه صنعتی پلاستیک و لاستیک سنتزی استان گیلان و وضعیت آلایندگی حاصل از آن است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می‌دهد عمده پسماندهای صنعتی شناسایی شده در این گروه شامل ضایعات پلاستیکی، قوطی رنگ، ضایعات مقوا، پودر رنگ، تسمه بسته‌بندی، ضایعات پلیمر، لجن پلیمر، ضایعات چوب، شیشه و الیاف ضایعاتی نخ کربنی هستند. ضایعات پلاستیکی با مقدار 08/136 تن بیشترین و پودر رنگ با 04/0 تن کمترین پسماند صنعتی تولید شده در این گروه را تشکیل می‌دهند. روغن مستعمل با مقدار کل 14092 لیتر تنها پسماند خطرناک شناسایی شده در این گروه است. از مطالعه حاضر نتیجه‌گیری می‌شود که عمده روش های مدیریتی بکار رفته در این گروه صنعتی بازیافت و فروش است ولی پسماند خطرناک به طور مناسب دفع نمی‌شود. روش پیشنهادی برای روغن مستعمل پالایش مجدد است.
[1] عاطفه مهدی نیا، مهدی بهروش، 1395. مدیریت پسماند صنعتی، چهارمین کنگره علمی پژوهشی افق های نوین در حوزه مهندسی عمران، معماری، فرهنگ و مدیریت شهری ایران، تهران.
[2] مجتبی حبیبی‌نژاد. 1389. راهنمای کاربردی مدیریت پسماندهای صنعتی ، نشر آوام ، تهران.
[3] شرکت شهرک‌های صنعتی استان گیلان، 1399. سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران.
[4] سامان پورکافی، حمیدرضا هدایتی، نیما نظری،1392. بررسی روش های دفع و بازیافت روغن های مستعمل صنعتی،اولین همایش سراسری محیط زیست، انرژی و پدافند زیستی، تهران.
[5] Abdoli MA, Nasrabadi T, Taheri E, Hoshyaripour GA. Recognition of Industrial Waste Generation Sources and Approaches to Recovery in Khazar Area Journal of Environmental science and technology. 2008;11[3]:227-36. [Persian] [6] Pazouki, S., Jafari, H. 2017. Industrial Waste Management (Case study: Abbas Abad Industrial Park). Journal of Environmental Science and Technology, 19(4), 475-484.
[7] Casares, M.L., Ulierte, N., Mataran, A., Ramos, A. and Zamorano, M., 2005. Solid industrial wastes and their management in Asegra (Granada, Spain). Waste Management, 25(10), pp.1075-1082.
[8] Resource Conservation and Recovery Act (RCRA), 1976. United States; Environmental Protection Agency (EPA).
[9] Karami M A, Farzadkia M, Jonidi Jaafari A, Nabizade R, Gohari M R, Karimaee M. Investigation of Industrial waste Management in industries Located between Tehran and Karaj Zone in 2009-2010. ijhe. 2012; 4 (4) :507-518.
[10] Nouri D, Sabour M, Lak MG. Environmental and Technical Modeling of Industrial Solid Waste Management Using Analytical Network Process; A Case Study: Gilan-IRAN. World Academy of Science, Engineering and Technology. 2011; 81:130-6.
[11] Malakootian M, Lotfabad MM. Investigation of Industrial Solid Waste Management in Rafsanjan During 2012: A Short Report. Journal of Rafsanjan University Of Medical Sciences. 2013;12[7]:589-96.
پژوهش و فناوری محیط زیست،1400 6(10)، 151-158
| ||||||
بررسی و شناسایی پسماند شهرک‌های صنعتی استان گیلان (مطالعه موردی: صنایع پلاستیک و لاستیک سنتزی)
|
[1] *پست الکترونیکی نویسنده مسئول: Zamiraei@gmail.com
Journal of Environmental Research and Technology, 6(10)2021. 151-158
|
Investigation and identification of waste in industrial zone of Guilan province (Case study: Plastic and synthetic rubber industries) Zahra Zamiraei*1, Sadaf feyzi2, Mohammad panahandeh1 1 1-Faculty Member, Environmental Institute of Academic Center for Education, Culture and Research, Rasht, Iran 2-Researcher, Environmental Institute of Academic Center for Education, Culture and Research, Rasht, Iran |
Abstract Increasing industrial waste is one of the challenges in the world due to the development of industries, rapid population growth, and increasing consumption of consuming materials. The purpose of this study is to investigate the amount of industrial waste products in the industrial group of plastics and synthetic rubber in Guilan province and the conditions of the resulting pollution. The results of this study showed that the major industrial wastes identified in this group include plastic waste, paint cans, cardboard waste, paint powder, packaging strap, polymer waste, polymer sludge, wood waste, glass, and carbon fiber waste. Plastic waste with the amount of 136.08 tons and paint powder with the amount of 0.04 tons are the highest and lowest industrial waste produced in this group, respectively. Used oil with a total amount of 14092 liters per year was identified as the only hazardous waste in this industrial group. In the present study, it was concluded that recycling and sales are the management methods used to dispose off industrial waste in this group, but hazardous waste is not disposed off properly. The proposed method for used oil is refining. |
Keywords: Industrial waste, synthetic rubber, plastic, Guilan province |
|
[1] *Corresponding author E-mail address: Zamiraei@gmail.com
مقدمه
توسعه صنایع و رشد سریع جمعیت با توجه به افزایش مواد مصرفی و در نتیجه ازدیاد پسماندهای صنعتی از چالش‌های مورد توجه منابع علمی و اجرایی جهان است (مهدی‌نیا و بهروش، 1395). پسماندهای صنعتی به تمام پسماندهای حاصل از فعالیت‌های صنعتی یا فرایندهای تولیدی اطلاق می‌شود (عبدلی1 و همکاران، 2009). چنانچه این پسماندها تحت مدیریت مناسب قرار نگیرند منشاء خطرات قابل توجه و تهدیدات فراوانی خواهند شد. لذا مدیریت پسماندهای صنعتی یکی از شیوه‌های بسیار مناسب برای ایجاد تعامل و پیوند بین صنعت، محیط زیست و کاهش اثرا سوء فعالیت‌های صنعتی در محیط زیست محسوب می‌شود (حبیبی‌نژاد، 1389).
از اوایل قرن بیستم نفت خام و گاز طبیعی به عنوان ماده اولیه برای تهیه بسیاری از ترکیبات مورد نیاز انسان، اهمیت حیاتی و روزافزونی پیدا کرده است (ضمیرایی و قنبری، 1397). با توسعه صنعت پتروشیمی در کنار پالایشگاه‌های نفتی، صنعت پتروشیمی به موازات صنعت نفت که مواد اولیه ارزان قیمتی را ارائه میداد توسعه پیدا کرد و به سرعت گسترش یافت (اسپیت2، 2017).
در حالی که خوراک پتروشیمی‌ها از صنایع پالایش نفت خام و صنایع فرآوری گاز طبیعی تهیه میشوند. این مواد اولیه برای تولید هفت واحد اساسی پتروشیمی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این واحدهای ساختمانی به طیف‌های گسترده ای از مواد شیمیایی واسطه و در نهایت محصولات نهایی تبدیل میشوند. شکل (1)، نمودار تبدیل مواد اولیه (خوراک) به محصولات نهایی را نشان می‌دهد (کلیز3، 2016).
شکل 1- تبدیل مواد اولیه (خوراک) به محصولات نهایی
محصولات پتروشیمی به عنوان مواد اولیه در چهار مرحله شامل تهیه مواد اولیه، صنعت پتروشیمی بالادست (بلوک‌های اساسی)، حد واسط‌های صنعت پتروشیمی و صنایع پتروشیمی پایین‌دست (محصول نهایی) در صنایع دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند (شارما4 و همکاران، 2017). محصولات حاصل از صنایع پتروشیمی پایین دست به 4 گروه تقسیم میشوند (نادرپور، 2008 ؛ می‌یرز5، 2005؛ امینی و همکاران، 1399).
- پلاستیک‌ها، بزرگترین محصول پتروشیمی تولیدی در صنایع دیگر هستند. موارد استفاده شامل بسته‌بندی، ساخت خودرو، مصالح ساختمانی و کالاهای مصرفی هستند و مهم‌ترین رزین‌های پلاستیکی شامل پلی‌اتیلن، پلی‌پروپیلن، پلی وینیل کلرید،PET و پلی‌استایرن است.
- الیاف مصنوعی به عنوان مثال پلی استر و الیاف نایلون، توسط صنایع مختلفی از جمله پارچه و بسته‌بندی مصرف میشوند.
- لاستیک/ الاستومرهای مصنوعی، در ساخت قطعات خودرو، لاستیک و کالاهای مصرفی استفاده میشوند.
- روکش مصنوعی و مواد چسب از قبیل پلی‌کربنات و پلی‌وینیل استات که در ساخت و ساز و انواع صنایع دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
فرآیندهای صنعتی شیمیایی با توجه به شرایط ویژه تولید محصولات و آلاینده‌های تولیدی دارای ویژگی‌های ساختاری پیچیده‌ای هستند. از سوی دیگر تقاضای روزافزون فرآورده‌های نفتی و پتروشیمیایی با رشد جمعیت جهان و توسعه فناوری به استراتژی‌های جدید برای مدیریت منابع آب، خاک و هوا به منظور کاهش اثرات زیست محیطی نیاز دارند (سچینل6 و همکاران، 2016؛ وانگ7 و همکاران، 2016؛ جعفرزاده، 1391).
ایجاد شهرک‌های صنعتی نقش قابل توجه‌ای در توسعه اقتصادی، صنعتی، شهری و همچنین منطقه‌ای دارد (پازوکی و جعفری8، 2017). اما توسعه صنعتی پسماندهای پیچیده‌ای را تولید می‌کنند که این پیچیدگی فقط معطوف به مقدار پسماندها نیست، بلکه ترکیب آن‌ها را در بر می‌گیرد (کاسارس9 و همکاران، 2005).
پسماندهای خطرناک عبارت از مواد یا ترکیبی از آن مواد است که می‌توانند سلامتی انسان و یا سایر موجودات زنده را به دلایلی مانند غیرقابل تجزیه و مقاوم بودن، بزرگنمایی بیولوژیکی، کشندگی و اثرات تجمعی زیان‌آور در معرض خطر قرار دهند (قانون حفاظت و بازیابی منابع10، 1976). لذا با توجه به ماهیت و مقدار پسماندهای صنعتی و خطرناک در کشور، مدیریت اصولی این پسماندها بسیار ضرورت دارد. مدیریت پسماندهای صنعتی شامل مجموعه‌ای از مقررات منسجم و سیستماتیک راجع به کنترل تولید، ذخیره، جمع‌آوری و دفع پسماندها منطبق بر اصول حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست در جهت دستیابی به توسعه پایدار است (کریمی11 و همکاران، 2012). روشهای متداول برای دفع پسماندهای صنعتی شامل بازیافت، سوزاندن، کمپوست و دفن بهداشتی است (نوری12 و همکاران، 2011). اما مطالعات پیشین بیان‌گر این مطلب است که مدیریت اصولی پسماندهای صنعتی از طریق پیشگیری از آلودگی یا کمینه‌سازی پسماندها در مبدا تولید، بازیافت و استفاده مجدد امکان‌پذیر است و یک سیستم پایدار برای مدیریت پسماندها باید به لحاظ محیط زیستی کار آمد، از نظر اقتصادی دارای مدیریت مالی و از لحاظ اجتماعی قابل قبول برای یک منطقه خاص با شرایط منحصر به فرد باشد (ملکوتیان و لطف‌آبادی13، 2012).
استان گیلان در شمال کشور ایران و در کنار خط ساحلی جنوبی دریای خزر قرار دارد. بر اساس آمار ارائه شده از سوی شرکت شهرک‌های صنعتی استان گیلان در حال حاضر حدود 35 شهرک صنعتی در حال بهره‌برداری در این استان وجود دارد (شرکت شهرک‌های صنعتی استان گیلان، 1399). در گروه‌های صنعتی مختلف بسته به ميزان فعاليت، نوع تكنولوژي مورد استفاده، مواد اوليه مورد استفاده و وجود سيستم‌هاي بازيافت، مقادير قابل توجهي پسماند صنعتی توليد مي‌شوند.
با توجه به اهمیت این موضوع، مقاله حاضر، به بررسی وضعیت موجود پسماندهای صنعتی کارخانجات واقع در شهرک‌های صنعتی استان گیلان در گروه صنایع پلاستیک و لاستیک سنتزی از صنعت پتروشیمی پرداخته شده و سپس راهکارهای مدیریتی برای هر یک از این پسماندها ارائه گردیده است.
مواد و روش‌ها
در این تحقیق به منظور تهیه داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز از بررسی منابع کتابخانه‌ای و اسناد موجود در نزد مراکز و سازمان‌های مرتبط ازجمله اداره کل حفاظت محیط زیست استان گیلان، بانک اطلاعاتی صنایع استان گیلان در سازمان صنعت، معدن و تجارت و شرکت شهرک‌های صنعتی استفاده شده است. بر اساس فهرست اخذ شده، در واحدهای گروه صنعتی پلاستیک و لاستیک سنتزی آن دسته کارخانجاتی مورد بررسی قرار گرفت که با بیش از 50 درصد ظرفیت تولید مشغول به فعالیت بوده و در شهرک‌های صنعتی مستقر هستند.
لذا در مطالعه‌ی حاضر 36 واحد گروه صنعتی پلاستیک و لاستیک سنتزی در شهرک‌های صنعتی واقع در آستارا، تالش، شفت، صومعه‌سرا، لوشان، سپیدرود، انزلی، شرق گیلان و رشت مورد بررسی قرار گرفتند. محصولاتی که این واحدهای صنعتی تولید می‌کنند در جدول (1) ارائه شده است.
در این راستا ضمن جمع آوری جدیدترین آمار و اطلاعات پایه براساس منابع کتابخانه‌ای، مراکز تحقیقاتی و بررسی‌های اینترنتی در زمینه صنعت، مسایل محیط زیستی و مدیریت پسماند، پرسشنامه ای طراحی و به صورت مراجعه حضوری تکمیل گردید.
جدول 1- انواع محصولات تولیدی گروه صنعتی پلاستیک و لاستیک سنتزی در مطالعه‌ی حاضر
ردیف | محصولات |
1 | بلوک‌های سقفی سبک پلی استایرن |
2 | انواع لوله پلی اتیلن، آبرسانی |
3 | لوله‌های پی وی سی |
4 | کفپوش لاستیکی خودرو |
5 | الیاف کربنی |
6 | طناب و نخ |
7 | تولید پلاستیک فیلم تک لایه |
8 | نایلون دسته دار- نان و زباله |
9 | کیسه بدون بافت یک لایه پلی اتیلن |
10 | گونی پلاستیکی |
11 | توپ ورزشی |
12 | تولید تیوپ خمیردندان |
13 | گلدان |
14 | سبد پلاستیکی میوه و بسته بندی |
15 | پت |
16 | ظروف یکبار مصرف |
17 | ظرف‌های پلاستیکی |
18 | درب و پنجره PVC |
یافته‌های پژوهش
در گروه صنعتی پلاستیک و لاستیک سنتزی، پس از تکمیل پرسشنامه، عمده پسماندهایی که در این گروه صنعتی شناسایی شده شامل ضایعات پلاستیکی، قوطی رنگ، ضایعات مقوا، پودر رنگ، تسمه بسته‌بندی، ضایعات پلیمر، لجن پلیمر، ضایعات چوب، شیشه و الیاف ضایعاتی نخ کربنی است و مقدار هریک از آن‌ها در جدول (2) ارائه شده است. همچنین در نمودار (1) مقدار پسماندهای صنعتی تولیدی در این گروه صنعتی با یکدیگر مقایسه شدند. ضایعات پلاستیکی با مقدار 08/136 تن بیشترین و پودر رنگ با 04/0 تن کمترین پسماند صنعتی تولید شده در واحدهای صنعتی پلاستیک و لاستیک سنتزی را تشکیل می‌دهند. شهرک صنعتی لوشان، با تولید 101 تن ضایعات پلاستیکی سهم بیش‌تری را در تولید این نوع پسماند نسبت به سایر شهرک‌ها دارد.
مطابق با بررسی‌های بعمل آمده، روغن مستعمل با مقدار کل 14092 لیتر به عنوان پسماند خطرناک در این گروه شناسایی شده که مقدار آن در شهرک‌های مختلف در نمودار (2) ارائه شده است. شهرک صنعتی انزلی با تولید 7150 لیتر بیشترین سهم را در تولید روغن مستعمل در این گروه صنعتی دارد.
جدول2- پسماندهای تولیدی گروه صنعتی پلاستیک و لاستیک سنتزی در شهرک‌های صنعتی استان گیلان (سالانه)
نام شهرک | شرق گیلان | رشت | انزلی | آستارا | لوشان | صومعه‌سرا | شفت | تالش | سپیدرود | جمع کل در گیلان | |
پسماندهای صنعتی | ضایعات پلاستیکی (تن) | 04/0 | 5/7 | 1/2 | 3 | 101 | 2/5 | 24/0 | 9 | 1 | 08/136 |
قوطی رنگ (تن) | - | 5/2 | 1/0 | - | - | - | - | - | - | 6/2 | |
ضایعات مقوا (تن) | - | 40 | 2 | 04/0 | 01/0 | 5/0 | - | - | - | 55/42 | |
الیاف ضایعاتی نخ کربنی(تن) | - | - | - | - | - | - | - | - | 4/0 | 4/0 | |
پودر رنگ (تن) | - | 04/0 | - | - | - | - | - | - | - | 04/0 | |
ضایعات پلی‌اتیلن (تن) | - | 04/0 | - | 012/0 | - | - | 20 | - | - | 052/20 | |
تسمه بسته‌بندی (تن) | - | 5/0 | 1/0 | 05/0 | 1/0 | 001/0 | 05/0 |
| 12/0 | 921/0 | |
لجن پلیمر (تن) | - | 1 | - | - | - | - | - | - | - | 1 | |
ضایعات چوب (تن) | 3/0 | 1 | 2/0 | 3/0 | 1/0 | 2/0 | - | - | 4/0 | 5/2 | |
شیشه (تن) | - | - | - | - | 5/0 | - | - | - | - | 5/0 | |
جمع کل پسماندهای صنعتی در گروه پلاستیک و لاستیک سنتزی | 643/206 تن | ||||||||||
پسماند خطرناک | روغن مستعمل (لیتر) | 34 | 2000 | 7150 | 950 | 100 | 250 | 8 | 2400 | 1200 | 14092 |
جمع کل پسماندهای خطرناک در گروه پلاستیک و لاستیک سنتزی | 14092 لیتر | ||||||||||
نمودار 1- میزان تولید پسماندهای صنعتی در گروه پلاستیک و لاستیک سنتزی (تن در سال)
نمودار 2- میزان تولید پسماند خطرناک (روغن مستعمل) در گروه پلاستیک و لاستیک سنتزی
بر اساس بررسی‌های بعمل آمده مدیریت پسماندهای صنعتی تولید شده عمدتا به صورت دفع توسط شهرداری است. البته در بسیاری از موارد مانند واحدهای تولیدکننده‌ی سبد پلاستیکی، پسماند قابل توجهی تولید نمی‌شود و تمامی ضایعات باقی مانده طی استفاده مجدد به چرخه تولید بازگردانده می‌شود. سایر پسماندهای غیرقابل استفاده در چرخه‌ی تولید مانند ضایعات چوب، مقوا و غیره عمدتا به فروش می‌رسند تا مورد بازیافت قرار گیرند. همچنین شیوه خاصی برای جمع‌آوری و مدیریت روغن‌های مستعمل به عنوان پسماند خطرناک تولید شده در گروه صنعتی پلاستیک و لاستیک صنعتی در واحدهای مورد بررسی وجود ندارد. بر اساس اعلام این واحدهای صنعتی، در اکثر موارد، روغن‌های مستعمل پس از جمع‌آوری در ظروف به همراه سایر پسماندهای عادی دفع میشوند. در برخی موارد، روغن‌های مستعمل برای فعالیت‌های ساختمانی به فروش می‌رسند.
راهکار اصولی مدیریت روغن‌های مستعمل، پالایش مجدد آن است. پالایش مجدد به معنی بازگردان روغن به حالت پایه و حذف آلاینده‌های تولید شده در طی دوران مصرف می‌باشد. فرآیند پالایش مجدد تا 98 درصد بازده مثبت در تبدیل روغن‌های صنعتی به روغن مرغوب برای کاربردی مشابه دارد (پورکافی و همکاران، 1392).
بحث و نتیجه‌گیری
اطلاعات مربوط به تولید پسماند در گروه صنعتی پلاستیک و لاستیک سنتزی در جامعه آماری تحقیق حاضر بر اساس قابلیت‌های ابزار اطلاعاتی پرسشنامه، آگاهی پرسشگر و اعتماد به پاسخ‌دهندگان است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که فروش و بازیافت حداکثری ضایعات تولیدی به شدت در دستور کار واحدهای صنعتی قرار گرفته است. از دلایل این امر افزایش قیمت مواد و منابع، آموزش و فرهنگ‌سازی در راستای کاهش تولید پسماند است. براساس اطلاعات به دست آمده بیشترین مقدار پسماندها در واحدهای پلاستیک و لاستیک سنتزی شهرک‌های صنعتی استان گیلان مربوط به ضایعات پلاستیکی با مقدار 08/136 تن بوده که شهرک صنعتی لوشان سهم بیش‌تری را در تولید این نوع پسماند دارد. کمترین مقدار مربوط به پودر رنگ با 04/0 تن در واحدهای صنعتی پلاستیک و لاستیک سنتزی را تشکیل می‌دهند. روغن مستعمل با مقدار کل 14092 لیتر به عنوان پسماند خطرناک در گروه صنعتی پلاستیک و لاستیک سنتزی شناسایی شد که شهرک صنعتی انزلی بیشترین سهم را در تولید روغن مستعمل در این گروه صنعتی دارد. همچنین در جدول (3) مقدار پسماند تولید شده در گروه صنعتی لاستیک و پلاستیک در شهرک‌های صنعتی مختلف با یکدیگر مقایسه شده است. نتایج این جدول نشان می‌دهد میزان تولید پسماند در گروه صنعتی لاستیک و پلاستیک در سطح استان گیلان کمتر از سایر نقاط کشور است.
جدول3- مقدار پسماند در گروه صنعتی لاستیک و پلاستیک در شهرک‌های صنعتی مختلف
منبع | مقدار پسماند (تن در سال) | گروه صنعتی لاستیک و پلاستیک |
(پازوکی و جعفری، 1399) | 88/212 | شهرک صنعتی شمس آباد |
(اکرم و همکاران، 1389) | 56/2350 | شهرک صنعتی یزد |
(موحدیان و همکاران، 1399) | 2280 | شهرک صنعتی اوره |
مطالعه‌ی حاضر | 643/206 | شهرک‌های صنعتی استان گیلان |
منابع
احمدی، سید حمید؛ ذکریا، امیرعباس؛ امینی، محمدحسن (1399). بررسی چالش‌های زیست‌محیطی صنایع پتروشیمی. شیمی سبز و فناوری‌های پایدار. (2)2-19-1.
بمانی، اکرم؛ خراسانی، نعمت اله؛ پوردارا، هادی؛ نژادکورکی، فرهاد (1389). ویژگی های کمی و کیفی و مدیریت پسماندهای صنعتی شهرک صنعتی یزد. محیط زیست طبیعی (منابع طبیعی ایران)، 63(2), 143-156.
پازوکی، سوده؛ جعفری، آرام (1399). مدیریت پسماندهای صنعتی مطالعه موردی شهرک صنعتی شمس آباد. فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست. 22(1), 367-375.
پورکافی، سامان؛ هدایتی، حمیدرضا؛ نظری، نیما (1392). بررسی روشهای دفع و بازیافت روغن‌های مستعمل صنعتی، اولین همایش سراسری محیط زیست، انرژی و پدافند زیستی، تهران.
جعفرزاده، محمدتقی. (1391). الزامات زیست محیطی صنایع پتروشیمی، انتشارات حک.
حبیبی‌نژاد، مجتبی (1389). راهنمای کاربردی مدیریت پسماندهای صنعتی ، نشر آوام، تهران.
شرکت شهرک‌های صنعتی استان گیلان (1399). سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران.
مهدی نیا، عاطفه؛ بهروش، مهدی (1395). مدیریت پسماند صنعتی، چهارمین کنگره علمی پژوهشی افق‌های نوین در حوزه مهندسی عمران، معماری، فرهنگ و مدیریت شهری ایران، تهران.
موحدیان، عطار حسین؛ مرادنیا، مریم؛ پورزمانی، حمیدرضا؛ هاشمی، مجید؛ نجفی، فاطمه؛ محمدی‌خواه، فاطمه (1399). بررسی خصوصیات پسماند شهرک‌های صنعتی اوره و شجاع آباد. مجله مهندسی بهداشت محیط. ۸ (۱) :۸۲-۷۴.
Abduli, M., Nasrabadi, T., Taheri, E., Hoshyaripour, G. (2009). Recognition of industrial wastes production sources and recycling procedures in Caspian region. Journal of Environmental Science and Technology, 11(3), 227-236. [Persian]
Casares, M. L., Ulierte, N., Mataran, A., Ramos, A., & Zamorano, M. (2005). Solid industrial wastes and their management in Asegra (Granada, Spain). Waste Management, 25(10), 1075-1082.
Cechinel, M. A., Mayer, D. A., Pozdniakova, T. A., Mazur, L. P., Boaventura, R. A., de Souza, A. A. U., & Vilar, V. J. (2016). Removal of metal ions from a petrochemical wastewater using brown macro-algae as natural cation-exchangers. Chemical Engineering Journal, 286, 1-15.
Clews R. (2016). “Project Finance for the International Petroleum Industry”, Academic Press, 189-190.
Karami, M. A., Farzadkia, M., Jonidi, A., Nabizade, R., Gohari, M. R., & Karimaee, M. (2012). Investigation of Industrial Waste Management in industries Located between Tehran & Karaj Zone in 2009, 2010. Iranian Journal of Health & Environment, 4(4).
Malakootian, M., & MobiniLotfabad, M. (2013). Investigation of industrial solid waste management in Rafsanjan during 2012: A short report. Journal of Rafsanjan University of Medical Sciences, 12(7), 589-596.
Meyers R.A. (2005). “Handbook of Petrochemicals Production Processes”, McGraw-Hill, New York, USA.
Naderpour N. (2008). “Petrochemical Production Processes”, SBS Publishers, Delhi, India.
Nouri, D., Sabour, M., & Lak, M. G. (2011). Environmental and technical modeling of industrial solid waste management using analytical network process; a case study: Gilan-Iran. World Academy of Science, Engineering and Technology, 81(1), 130-6.
Pazouki, S., & Jafari, H. (2017). Industrial Waste Management (Case study: Abbas Abad Industrial Park). Journal of Environmental Science and Technology, 19(4), 475-484.
Resource Conservation and Recovery Act (RCRA). (1976). United States; Environmental Protection Agency (EPA).
Sharma, A., Sharma, P., Sharma, A., Tyagi, R., & Dixit, A. (2017). Hazardous Effects of Petrochemical Industries: A. petrochemical technology, 13(3), 1-7.
Speight J.G. (2017). “Handbook of Petroleum Refining”, CRC Press, pp. 175.
Wang, W., Lai, Y., Ma, Y., Liu, Z., Wang, S., & Hong, C. (2016). Heavy metal contamination of urban topsoil in a petrochemical industrial city in Xinjiang, China. Journal of Arid Land, 8(6), 871-880.
[1] Abduli
[2] Speigh
[3] Clews
[4] Sharma
[5] Meyers
[6] Cechinel
[7] Wang
[8] Pazouki & Jafari
[9] Casares
[10] RCRA
[11] Karami
[12] Nouri
[13] Malakootian & Lotfabad
