رابطه سرمایه فکری با بهره وری در شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران
الموضوعات :روح اله قابضی 1 , سید محمود موسوی شیری 2
1 - پژوهشگاه صنعت نفت
2 - دانشگاه پیام نور
الکلمات المفتاحية: سرمایه فکری, ضریب ارزش افزوده فکری, ارزش نامشهود محاسبه شده , بهره وری,
ملخص المقالة :
در این پژوهش تاثیر سرمایه فکری به عنوان یک دارایی با اهمیت و دارای مزیت های رقابتی پایدار بر بهره وری در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد برسی قرار گرفته است. برای سنجش سرمایه فکری شرکت ها دو بعد کارایی(ضریب ارزش افزوده فکری و اجزای آن) و ارزش(ارزش نامشهود محاسبه شده) مورد توجه قرار گرفته است. اطلاعات مربوط به سال های 1386 الی1392 شرکت های مذکور جمع آوری و فرضیه های آزمون با استفاده از روش رگرسیون پانل دیتا موردآزمون قرار گرفته اند.نتایج به دست امده نشان می دهد که ضریب ارزش افزوده فکری و اجزای آن ( کارآیی سرمایه انسانی، کارآیی سرمایه ساختاریو کارآیی سرمایه بکار گرفته شده) با بهره وری رابطه مثبت و معنی داری دارند. همچنین، بین ارزش نامشهود محاسبه شده و بهره وری شرکت فقط در مدل های با اثر ثابت رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. در بررسی تأثیر همزمان ارزش نامشهود محاسبه شده و اجزای ضریب ارزش افزوده فکری بر بهره وری شرکت نیز نتایج آزمون های آماری حاکی از این بود که کارآیی سرمایه بکار گرفته شده تنها عامل تأثیرگذار بر بهره وری است.
. امامي ميبدي،علي (1379). اصول اندازه گيري كارايي و بهره وري،موسسه مطالعات و پژوهشهاي بازرگاني،چاپ اول تهران.
2. حسن آبادي ،سعيد)1390(.توانمند سازي سرمايه هاي انساني عاملي موثر در افزايش بهره وري ،همايش جهاد اقتصادي با تاکيد بر بهره وري ملي، تهران، دانشگاه عالي دفاع ملي.
3. خاكي، غلامرضا (1376). آشنايي با مديريت بهره وري، انتشارات سايه نما،تهران،ايران.
4. رضائی ، فرزين؛ همتی حسن ؛کارگر شاملو ،بهرام (1389). سرمایه فکری و عملکرد مبتنی بر ارزش و سرمایه فکری، تحقیقات حسابداری، 2(7 )،صص 72 – 52.
5. رضايان ،علي ( 1390 ( . ماهنامه خبري _تحليلي اقتصادي، وزرات امور اقتصادي و دارايي ،سال دهم، 361،تهران ،ايران.
6. شاه ابادي،ابولفضل ؛ دهقانپور،محمد (1390(..بهره وري نيروي کار در بخش صنعت در اقتصاد ايران،همايش جهاد اقتصادي با تاکيد بر بهره وري ملي،دانشگاه دفاع ملي، تهران ،ايران.
7. عباسی، ابراهيم؛ گلدی صدقی،امرالله (1389) . بررسی تأثیر کارآیی عناصر سرمایه فکری بر عملکرد مالی شرکت ها در بورس تهران، بررسی های حسابداری و حسابرسی ، شماره17 ،صص 57- 74.
8. مدهوشی، مهرداد ؛ اصغر نژادامیری، مهدي (1388). ،سنجش سرمایه فکری و بررسی تاثیر آن با بازده مالی شرکتها، بررسیهای حسابداری و حسابرسی، 57 ، 101 - 116
9. نمازی ،محمد؛ ابراهیمی، شهلا (1388). بررسی تاثیر سرمایه فکری بر عملکرد مالی جاری و آینده شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، تحقیقات حسابداری، شماره4، صص 4 – 25.
, J., Kujansivu, P. and Lonnqvist, A. (2005), Management accounting for intellectual capital, Proceedings of the7th Conference on Manufacturing Accounting Research.
11. Bontis,N.(1998), Intellectual Capital : An Exploratory Study That Develops Measures and Models , Management Decision, Vol. 36, No. 2,pp:63-76
12.Bontis, N. (1999), Managing organizational knowledge by diagnosing intellectual capital: framing and advancing the state of the field, International Journal of Technology Management, Vol.18, No. 8, pp:433-62
13.Bontis,N.&Chua Chong Keow,W & Richardson,S. (2000),Intellectual capital and business performance in Malaysian industries, Journal of Intellectual Capital, Vol .1 No .1,pp: 85-100
14.Brennan ,N. & Connell, B. (2000), Intellectual Capital : Current Issues and Policy Implication , Journal of Intellectual Capital. Vol 1 (3),pp: 206-240
15.Calisir,F.,Gumussoy,C.A&Bayraktaroglu,A.E.(2010), Intellectual capital in the quoted Turkish ITC sector, Journal of Intellectual capital, Vol. 11,No. (4),pp: 537-553
16.Chan,K.H. (2009),Impact of intellectual capital on organizational performance: an empirical study of companies in the Hang Seng Index ,The Learning Organization, Vol.16, No. 1, pp:4-21.
17.Chan, K.H.(2009), Impact of intellectual capital on organizational performance,an empirical study of companies in the Hang Seng Index (Part 2), The Learning Organization, Vol 16, No.1,pp: 22-39.
18.Diez,J.M.&Ochoa,M.L & Prieto,M.B. & Santidrian,A.(2010), Intellectual capital and value creation in Spanish firms, Journal of Intellectual Capital ,Vol. 11, No. 3, pp:348-367.
19.Firer, S. & Stainbank, L. (2003),Testing the relationship between intellectual capital and a company’s performance: evidence from South Africa, Meditari Accountancy Research, No.11, pp:25-44.
20.Ghosh,S. & Mondal,A.(2009), Indian software and pharmaceutical sector IC and financial performance,Journal of Intellectual Capital, Vol. 10, No.3, pp:369-388.
21. Kamath, G.B.(2008),Intellectual capital and corporate performance in Indian pharmaceutical industry, Journal of Intellectual Capital, Vol. 9 No. 4, pp:684-704
22.Kujansivu,P.&Lonnqvist,A(2007),Investigating the value and efficiency of intellectual Capital, Journal of Intellectual Capital, Vol .8 No .2,pp:272-287.
23.Patton, J.R. (2007), Metrics for knowledge-based project organizations,Academy of Management Journal, Vol .72, No.1,pp: 33-43.
24.Pulic, A. (2000), MVA and VAICTM Analysis of Randomly Selected Companies from FTSE 250, Austrian Intellectual Capital Research Center, Graz-London.
25.Pulic,A. (2004), Intellectual capital – does it creat or destroy Value ?, Measuring Business Excellence, Vol. 8, No .1, pp:62-68.
26.Singh,H.(2002),a review and analysis of the state of the art research on productivity measurment,industrial and data systems, Vol 100,No. 5,pp:234-241
27.Tangen, S. (2005),Demystifying productivity and performance, International Journal of Productivity and Performance Management, Vol, No.54 ,pp
: 34-4
تاثیر سرمایه فکری بر بهره وری شرکت های پذیرفته شده در
بورس اوراق بهادار تهران
* روح الله قابضي ** سید محمود موسوی شیری
* استاديار پژوهشگاه صنعت نفت، تهران، ايران
** دانشیار دانشگاه پیام نور، حسابداری، مشهد، تهران
تاریخ دریافت: 13/12/1393 تاریخ پذیرش: 24/1/1395
چکیده
در این پژوهش تاثیر سرمایه فکری به عنوان يك دارايي با اهميت و داراي مزیت رقابتی پایدار بر بهره وری شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد بررسي قرار گرفته است. برای سنجش سرمایه فکری شرکت ها دو بعد كارايي(ضریب ارزش افزوده فکری و اجزاي آن) و ارزش(ارزش نامشهود محاسبه شده) مورد بررسي قرار گرفته است. اطلاعات مالی مربوط به سال های 1388 الی1392 شركت هاي مذكور جمع آوري و فرضيه هاي آزمون با استفاده از روش رگرسیون پانل دیتا موردآزمون قرار گرفته اند. نتايج به دست آمده نشان مي دهد كه ضریب ارزش افزوده فکری و اجزای آن ( کارآیی سرمایه انسانی، کارآیی سرمایه ساختاری و کارآیی سرمایه به کار گرفته شده) بر بهره وری شرکتهای مذکور تاثیر مثبت و معنی داری دارد. همچنین ارزش نامشهود محاسبه شده فقط در مدل های با اثر ثابت تاثیر مثبت و معنی داری بر بهره وری شرکت های مذکور دارد. در بررسی تأثیر همزمان ارزش نامشهود محاسبه شده و اجزای ضریب ارزش افزوده فکری بر بهره وری نیز نتایج آزمون های آماری حاکی از این است که کارآیی سرمایه به کار گرفته شده تنها عامل تأثیرگذار بر بهره وری این شرکت ها است.
واژه‌های کلیدی: سرمایه فکری، ضریب ارزش افزوده فکری، ارزش نامشهود محاسبه شده، بهره وری.
مقدمه
نویسندة عهده‌دار مکاتبات: روح الله قابضی ghabezy@yahoo.com
|
در کشورما به دلايل مختلف از جمله سياست هاي نادرست اقتصادي و فقدان نگرش درست به بهره وري ،موضوع افزایش بهره وری در جامعه مورد غفلت واقع گرديده است.متاسفانه شاخصهاي بهره وري وضعيت مطلوبي را نشان نمي دهند و تا رسيدن به نقطه مطلوب فاصله زيادي باقي مانده است. در رابطه با بهره وری نیروی انسانی که سرمایه اصلی سازمانی است .در کشور ما حتی در مقایسه با کشورهای حوزه جنوب شرق آسیا از رتبه بسیار پایین برخوردار می باشد .بنابر این لازم است اقدامات اساسي و موثري در اين خصوص انجام شود(شاه آباي و همکاران،1390).در ايران تلاش براي بهبود و ارتقاي يهره وري از يک انتخاب فراتر رفته و عملا به يک ضرورت ملي تبديل شده است. با درک اين واقعيت بود که در برنامه پنج ساله دوم توسعه اقتصادي و اجتماعي کشور به طور مستقيم در قالب تبصره 35 موضوع افزايش بهره وري مورد توجه خاص سياست گذاران و برنامه ريزان اقتصادي کشور قرار گرفت .مطابق تبصره مذکور به دستگاههاي دولتي اجازه داده شد بخشي از اعتبارات جاري خود را به امر بهبود بهره وري اختصاص دهند(ميبدي،1379).
با عنایت به موارد مطروحه و نظر به اهمیت بهره وری و به طور خاص بهبود بهره وری منابع انسانی در کشور، در پژوهش حاضر اهميت سرمايه فكري و تاثیر آن بر بهبود بهره وري شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد بررسی قرار گرفته است
مبانی نظری و پيشينه تحقيق
در میان عوامل مختلف تولید، عوامل انسانی به عنوان موثرترین و مهمترین عامل در افزایش بهره وری مطرح است. بهره وری نیروی انسانی عامل اصلی شکل دهنده بهره وری کل عوامل تولید در سازمان به شمار می رود به طوری که بسیاری از محققان و صاحب نظران واژه بهره وری را با بهره وری نیروی کار یکسان می دانند.برای پیشرفت و رشد یک کشور در همه زمینه ها باید از نیروی انسانی متفکر و خلاق و توانمد استفاده کرد.نیروی انسانی محور توسعه و تحول و تمامی راهبردهایی است که برای بقا و توسعه سازمان ها به کار گرفته می شوند(خاكي،1376). درمیان عوامل تولید انسان به عنوان تنها عامل ذي شعور ، نوع آور ،خلاق و هماهنگ کننده ساير عوامل توليد شناخته شده است . بهره روی عوامل انسانی بر خلاف سایر عوامل تولیدی حد و مرز مشخصی ندارد به طوری که می توان آن را تا بی نهایت افزایش داد. به عبارت ديگر برخلاف ساير منابع سازماني منابع انسانی تنها سرمايه‌اي است كه فزاينده بوده و با تجربه و مهارتي كه كسب مي‌نمايد باعث عملكرد بهتر و بيشتر سازمانها مي‌گردد. بر اساس تئوري سرمايه انساني، منابع انساني مانند ساير عوامل همگام با تغييرات تکنولوژيکی و سایر عوامل توليد، از طريق خلاقيت و نوع آوری بر توليد تاثير گذاشته و ارزش افزوده ایجاد می نماید. به طور کلی محققان سرمایه فکری را شامل سه عنصر سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه رابطه ای دانسته و بر آن اتفاق نظر دارند.
ادوینسون و مالون سرمایه انسانی را ترکیبی از دانش، مهارت، تجربه و قابلیت های فردی کارکنان دانسته اند که شرکتها نمی توانند مالک آن باشند)ادوینسون ومالون،1997). این در حالی است که هودسون سرمایه انسانی را ترکیبی از چهار عامل خصوصیات ارثی، تحصیلات، تجربه و نگرش هایی درباره زندگی و کار می داند(هادسون،1993). سرمایه ساختاری نيز شامل موجودی دانش غیر انسانی سازمانها است که در برگیرنده پایگاه داده ها، نمودارهای سازمانی، راهنمای فرآیندها، استراتژی ها و هر چیزی است که ارزش آن برای سازمان بیشتر از ارزش مادی آن است (بنتیس و همکاران،2000).
بنتیس معتقد است اگرسازمان در فعالیتهای کاری خود دارای سیستم ها و رویه های کاری ضعیفی باشد نمی تواند از سرمایه هاي فکری خود حداکثر استفاده را بنماید. وی بیان می دارد سازمان های دارای سرمایه ساختاری قوی واجد یک فرهنگ حمایتی قوي نیز خواهند بود که به کارکنان خود این امکان را می دهد که دست به کارهای جدید زده ، با شکست روبرو شده و یادگیری خود را افزایش دهند. يكي ديگر از اجزاي سرمایه فكري توانايي برقراري ارتباط با محيط است كه از آن به عنوان سرمايه رابطه ای نام برده مي شود(بنتیس ،1998).
يافته هاي برخي محققان كه به بررسی تاثیر سرمایه فکری بر عملکرد سازمانی پرداخته اند نشان مي دهد که سرمایه فکری شرکت می تواند سودآوری و بهره وری را توضیح دهد اما قادر به توضیح ارزش گذاری بازار نیست ( فایر و همکاران، 2013).
کوجان سیو و لانگویست تاثیر عوامل مربوط به سرمایه فکری (کارآیی سرمایه فکری، ارزش سرمایه فکری و سرمایه گذاری در سرمایه فکری) بر بهره وری(نسبت ارزش افزوده به تعداد کارکنان) و سودآوری( بازده سرمایه گذاری ها) شرکتهای فنلاندی را مورد بررسی قرار داده اند. نتایج بررسی آنان نشان داد كه ارزش نامشهود محاسبه شده، كارايي سرمايه فكري و ضریب ارزش افزوده فکری با بهره وری همبستگی مثبت و معنی داری داشته و تاثیر كارايي سرمايه فكري بر شاخص بهره وری بسیار قوی است. ضمن آنكه بين ضریب ارزش افزوده فکری و بازده سرمایه گذاری نیز همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد (کوجان سیو و لانگویست ،2005).
برخي تحقيقات تاثیر اجزای سرمایه فکری(سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه فیزیکی)بر معیارهای سنتی عملکرد شرکت ( سودآوری، بهره وری و ارزش گذاری بازار) در صنعت دارویی کشور هند را مورد بررسی قرار داده اند. نتایج این تحقیقات نشان داد كه سرمایه انسانی تاثیر مهمی بر سودآوری و بهره وری اين شرکتها در طول دوره مورد مطالعه دارد(کامس،2008 ).
محقق ديگري تاثیر سرمایه فکری بر معیارهای عملکرد مالی (بهره وری، بازده حقوق صاحبان سهام، سودآوری و ارزش گذاری بازار) در شرکت های بورس سهام کشور هنگ کنگ را بررسی نموده است.در این بررسی تاثیر مشخص و معني دار سرمایه فکری بر معیارهای عملکرد مالی شرکتهای مورد مطالعه اثبات نشده است(چان،2000).
يافته هاي برخي محققان كه تاثیر سرمایه فکری بر معیارهای سنتی عملکرد مالی در شرکت های داروسازی و نرم افزاری کشور هند را مطالعه کرده بودند نشان داد که تاثیر سرمایه فکری بر شاخص های سنتی عملکرد شرکتها ( سود آوری، بهره وری و ارزش گذاری بازار) متفاوت است. سرمایه فکری شرکت ها می تواند سود آوری آنها را توضیح دهد اما قادر به توضیح بهره وری و ارزش گذاری بازار در شرکتهای مذکور نیست (قوش و ماندل،2009).
کالیسر و همکاران به مقایسه کارآیی سرمایه فکری شرکت های فعال در حوزه تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات بورس سهام استانبول پرداخته و تاثیر ضریب ارزش افزوده فکری و اجزایش بر عملکرد این شرکتها( سودآوری، ارزش گذاری بازار، بهره وری و بازده حقوق صاحبان سهام) را مورد بررسی قرار دادند. یافته های آنها نشان داد که کارآیی سرمایه انسانی شرکت هاي مورد مطالعه از کارآیی سرمایه ساختاری و کارآیی سرمایه به کار گرفته شده آنها نسبتاً بیشتر است ( کالیسر و همکاران،2010).
محققان ديگري تاثیر سرمایه انسانی و سرمایه ساختاری بر ایجاد ارزش تجاری را بررسی نمودند.یافته های آنان نشان داد که شاخص های سرمایه انسانی و سرمایه ساختاری بر ایجاد ارزش تجاري که بوسیله رشد فروش اندازه گیری مي شود تاثیر مثبتی دارند.از طرف دیگر ، در این پژوهش تاثیر مثبت و معنی دار شاخص های سرمایه انسانی و سرمایه ساختاری بر بازده دارایی ها یا بهره وری آنها تایید نشده است (دایز و همکاران ،2010).
تحقیقات انجام گرفته در خصوص سنجش سرمایه فکری و بررسی تاثیر آن بر بازده مالی شرکتهای سرمایه گذاری فعال در بورس اوراق بهادار تهران نشان می دهد که بین نرخ رشد سرمایه فکری و نرخ رشد بازده مالی آتی شرکتهای سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر مثبت و معنی داری وجود دارد(مدهوشی و اصغر نژاد امیری،1388).
در تحقيق دیگری تأثیر سرمایه فکری بر عملکرد مالی جاری و آینده شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج به دست امده حاکی از این بود که صرف نظر از اندازه ، ساختار بدهی و عملکرد مالی گذشته شرکت ها ، بین سرمایه فکری و عملکرد مالی جاری و آتی شرکتها، چه در سطح کلیه شرکت ها و چه در سطح صنایع تاثیر مثبت و معنی داری وجود دارد(نمازی و ابراهیمی،1388).
محققان ديگري تأثیر کارآیی عناصر سرمایه فکری بر عملکرد مالی شرکت های بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی سالهای 1382-1379 را مورد بررسي قرار دادند. یافته های آنها حاکی از این بود که کارآیی هر یک از عناصر سرمایه فکری تأثیر مثبت و معناداری بر بازده حقوق صاحبان سهام شرکتهای مذکور داشته است .از دیگر نتایج تحقیق مذکور این است که تأثیر کارآیی سرمایه به کار گرفته شده و کارآیی سرمایه انسانی بر سود هر سهم مثبت اما تأثیر کارآیی سرمایه ساختاری بر سود شرکتها منفی بوده است.علاوه بر این تأثیر كارايي سرمايه به كارگرفته شده و كارايي سرمايه ساختاري بر نرخ بازده سالانه مثبت بوده اما تأثیر كارايي سرمايه انساني بر آن منفی بوده است.همچنین نتایج فوق نشان مي دهد شرکت هایی که سرمایه فکری بيشتري دارند عملکرد مالی بهتري ارایه داده اند(عباسی و گلدی صدقی،1389).
مطالعه ديگري در خصوص شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران نشان مي دهد که تاثیر ارزش نا مشهود محاسبه شده بر متغیرهایی نظیر ارزش افزوده اقتصادی، نرخ بازده نقدی سرمایه گذاری ها و نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری در کلیه شرکت های مورد مطالعه مثبت ومعنی دار است(رضايي و همكاران، 1389)
جدول شماره 1:چکیده تحقیقات پیشین
نام محقق یا محققان | نتایج به دست آمده |
|---|---|
فایر و همکران | سرمایه فکری می تواند سودآوری و بهره وری شرکتها را توضیح دهد اما قادر به توضیح ارزش گذاری بازار نیست |
کوجان سیو و لانگویست | ارزش نامشهود محاسبه شده، كارايي سرمايه فكري و ضریب ارزش افزوده فکری با بهره وری همبستگی مثبت و معنی داری داشته و تاثیر كارايي سرمايه فكري بر شاخص بهره وری بسیار قوی است |
کامس | سرمایه انسانی تاثیر مهمی بر سودآوری و بهره وری شرکتها دارد |
قوش و ماندل | سرمایه فکری می تواند سود آوری شرکتها را توضیح دهد اما قادر به توضیح بهره وری و ارزش گذاری بازار نیست |
کالیسر و همکاران | متغیرهایی نظیر کارآیی سرمایه انسانی،اهرم مالی و اندازه شرکت میتوانند به خوبی سودآوری را پیش بینی کنند اما در این میان، کارآیی سرمایه انسانی بیشترین تاثیر را دارد |
چان | تاثیر مشخص و معني دار سرمایه فکری بر معیارهای عملکرد مالی شرکتهای مورد مطالعه اثبات نشده است |
دایز و همکاران | شاخص های سرمایه انسانی و سرمایه ساختاری بر ایجاد ارزش که بوسیله رشد فروش اندازه گیری شده است تاثیر مثبتی وجود دارند.از طرف دیگر ، رابطه تاثیر شاخص های سرمایه انسانی و سرمایه ساختاری بر متغیرهای وابسته مانند بازده دارایی ها یا بهره وری تایید نشده است. |
مدهوشی وهمکاران | نرخ رشد سرمایه فکری تاثیر مثبت و معنی داری بر نرخ رشد بازده مالی آتی شرکتهای سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار تهران داشته است |
نمازی وهمکاران | صرف نظر از اندازه ، ساختار بدهی و عملکرد مالی گذشته شرکت ، بین سرمایه فکری و عملکرد مالی جاری و آتی شرکتها، چه در سطح کلیه شرکت ها و چه در سطح صنایع رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد |
عباسی وهمکاران | تاثیر کارآیی سرمایه به کار گرفته شده و کارآیی سرمایه انسانی بر سود هر سهم مثبت بوده است . اما تاثیر کارآیی سرمایه ساختاری بر سود شرکتها منفی است. تأثیر كارايي سرمايه به كارگرفته شده و كارايي سرمايه ساختاري بر نرخ بازده سالانه مثبت اما تأثیر كارايي سرمايه انساني بر آن منفی بوده است. |
رضایی وهمکاران | تاثیر ارزش نامشهود محاسبه شده بر ارزش افزوده اقتصادی، نرخ بازدهی نقدی سرمایه گذاری ها، نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری در کلیه شرکت های مورد مطالعه مثبت بوده است
|
روش شناسي تحقیق
سنجش متغیرهای مستقل
در اين تحقيق برای محاسبه ارزش سرمایه فکری از روش ارزش نامشهود محاسبه شده و برای محاسبه کارآیی سرمایه فکری از روش ضریب ارزش افزوده فکری استفاده گردیده است.
سنجش ارزش نامشهود محاسبه شده
براي محاسبه ارزش نامشهود محاسبه شده فرض بر اين است كه سود اضافی شرکت (سودی بیشتر از میانگین سود شرکت ها در آن صنعت)، حاصل سرمایه فکری آن است. به عبارت ديگرفرض مي شود یک شرکت با بهره برداری از دارایی های مشهود فقط می تواند به سطح متوسطی از سود دست یابد و سود مازاد بر آن توسط سرمایه فکری ایجاد می شود (کوجان سیو و لانگویست، 2007 ) . ارزش نامشهود محاسبه شده به شرح زیر تعیین می شود.
1) بازده دارایی های مشهود (c) از تقسيم متوسط سود قبل ازکسر مالیات شرکت برای سه سال آخر (a) بر متوسط دارایی های مشهود آن شرکت برای سه سال آخر (b)به دست می آید.
c = a / b رابطه (1)
2) متوسط نرخ بازده داراییهای صنعت (ROA) برای سه سال آخر محاسبه مي شود(d). اگر و تنها اگر بازده دارایی های مشهود شرکت بزرگتر از بازده دارایی های مشهود صنعت باشد (c > d ) ، اجرای این روش ادامه مي یابد .بازده اضافي نيز با استفاده از رابطه زير به دست مي آيد. (متوسط نرخ مالیات بر درآمد سه سال آخر شرکت - 1) × [(b × d) -a ] = بازده اضافی
باید در نظر داشت كه داده هاي لازم برای اجرای این روش از صورتهای مالی شرکتها استخراج می شود.این موضع مشابه یک شمشیر دولبه است.زیرا از یک طرف دسترسی به داده ها نسبتاً آسان است و از طرفي نتایج به دست امده برای شرکتهای مختلف (حداقل در درون صنعت واحد) با یکدیگر قابل مقایسه است. از طرف دیگر ، داده های صورت مالی لزوماً بهترین منبع اطلاعات درباره ارزش سرمایه فکری شرکتها نیستند زیرا فقط بخش کوچکی از سرمایه فکری در صورتهای مالی شرکتها درج می شود. (آنتولا و همكاران،2005).
فرضيه هاي تحقيق
باتوجه به مطالب پيش گفته فرضیه های این پژوهش به شرح زير تدوين گرديده است.
فرضیه1 : ضریب ارزش افزوده فکری بر بهره وری شرکتها تاثیر مثبت و معنی داری دارد.
فرضیه 2 : كارايي سرمايه فكري بر بهره وری شرکتها تاثیر مثبت و معنی داری دارد.
فرضیه 3 : کارآیی سرمایه به کار گرفته شده بر بهره وری شرکتها تاثیر مثبت و معنی داری دارد.
فرضیه 4: کارآیی سرمایه انسانی بر بهره وری شرکتها تاثیر مثبت و معنی داری دارد.
فرضیه 5 : کارآیی سرمایه ساختاری بر بهره وری شرکتها تاثیر مثبت و معنی داری دارد.
فرضیه 6 : ارزش نامشهود محاسبه شده بر بهره وری شرکتها تاثیر مثبت و معنی داری دارد.
سنجش کارآیی سرمایه فکری و اجزاي آن
ضریب ارزش افزوده فکری ابزاري تحلیلی برای سنجش عملکرد شرکتهاست. ضریب مذکور کارآیی اجزای مختلف سرمایه فکری را مورد بررسی قرار می دهد. به عبارت دیگر این ضریب نحوه ومیزان تاثیر سرمایه فکری بر ارزش سازمان را مورد سنجش قرار می دهد (آنتولا وهمکاران،2005). ارزش افزوده شاخص عینی موفقیت تجاری و توانایی یک شرکت را در ایجاد ارزش نشان می دهد (پالیک،2004). ارزش افزوده شرکت به شرح زير محاسبه مي شود
(ارزش افزوده شرکت) = درآمد حاصل از فروش کالاها و خدمات – کل هزینه مواد ، اجزا و خدمات خریداری شده
شاخص های کارآیی ایجاد ارزش سرمایه به کار گرفته شده، کارآیی ایجاد ارزش سرمایه انسانی و کارآیی ایجاد ارزش سرمایه ساختاری هنگامی که با استفاده از داده هاي ترازنامه محاسبه شوند می توانند دقیق و عینی تلقی گردند. این ضرایب مدیریت را قادر می سازند تا کارآیی منابع در خلق ارزش براي شرکت را ارزيابي کند. به طوري كه مشخص شود با هر ميزان سرمایه گذاری در هر منبع چه میزان ارزش جدید حاصل می شود و هر منبع چقدر در خلق ارزش افزوده نقش موثر دارد (پالیک،2004).
کارآیی سرمایه انسانی
کارآیی سرمایه انسانی (HCE) 1 با استفاده از رابطه زير يعني تقسيم ارزش افزوده بر سرمايه انساني محاسبه مي شود. سرمایه انسانی است برابر است با کل هزینه حقوق و دستمزد پرداخت شده توسط شرکت كه در واقع نوعي سرمايه گذاري محسوب مي شود. براساس نظر برخي پژوهشگران، كارکنان و سرمایه فکری شركتها باید در سطح مشابه با سرمایه فیزیکی و مالی آنها قرار گیرند (پالیک،2004).
کارآیی سرمایه ساختاری
سرمايه ساختاري طبق رابطه زير با كسر سرمايه انساني از ارزش افزوده به دست مي آيد.
3SC = VA – HCرابطه (3)
همانطور که رابطه فوق نشان می دهد سرمایه ساختاري به ارزش افزوده ایجاد شده بستگی داشته و در نقطه مقابل سرمايه انساني است. به اين مفهوم كه هرچه سهم سرمایه انسانی در ایجاد ارزش افزوده بیشتر باشد سهم سرمایه ساختاری کمتر است. (پالیک،2000).کارآیی سرمایه ساختاری طبق رابطه زیر و با تقسيم سرمايه ساختاري بر ارزش افزوده محاسبه ميشود.
4SCE = SC / VA رابطه (4)
با توجه به اینکه سرمايه انساني و ساختاري هر دو در خلق ارزش افزوده مشاركت دارند بديهي است كه کارآیی آنها به روش متفاوتی محاسبه شود. اگر به روش مشابه محاسبه شوند نتیجه ای غیرمنطقی حاصل خواهد شد به اين معني كه با کاهش کارآیی سرمايه انساني ، کارآیی سرمايه ساختاري افزایش خواهد یافت که این امر غیر ممکن است. در حالي كه از نظر منطقي با افزايش کارآیی سرمايه انساني ،كارايي سرمايه ساختاري هم افزایش مي یابد (پریویتا وگیگانت ،2009).براي محاسبه كارايي سرمایه فکری از رابطه زير استفاده مي شود.
کارآیی سرمایه فکری) (6ICE = کارآیی سرمایه انسانی + کارآیی سرمایه ساختاري رابطه (5)
سرمایه به کارگرفته شده برابر است با ارزش دفتری کل دارایی شرکت منهای دارایی های نامشهود آن. سرمایه فکری به تنهایی نمی تواند ارزش ایجاد کند. بنابراین به اطلاعاتی در مورد کارآیی سرمایه به کار گرفته شده هم نیاز است . کارآیی سرمایه به کار گرفته شده از رابطه زير به دست مي آيد(پالیک،2004).
(کارآیی سرمایه به کار گرفته شده). 7CEE = ارزش افزوده / (رابطه6) سرمايه به كار رفته
ضریب ارزش افزوده فکری8(VAIC) کارآیی کل یک شرکت و توانایی فکری آن را نشان می دهد. به عبارت ساده تر، ضریب ارزش افزوده فکری نشان می دهد با هر واحد سرمایه گذاری در هر منبع چه مقدار ارزش افزوده جدید حاصل مي شود. اين ضريب از حاصل جمع ضريب كارايي سرمايه فكري و ضريب كارايي سرمايه ساختاري به دست مي آيد (قوش و ماندل،2009).
سنجش متغیر وابسته
در این پژوهش نسبت گردش دارایی ها به عنوان متغير وابسته در نظر گرفته شده و با استفاده از رابطه زير به دست مي آيد.
رابطه (6)
ارزش دفتری کل دارایی / درآمد = نسبت گردش دارایی ها
سنجش متغیرهای کنترل
در اين پژوهش نسبت کل بدهی به ارزش دفتری کل دارایی به عنوان اهرم مالی در نظر گرفته شده است. هدف از این کار کنترل تأثیر پوشش بدهی بر عملکرد شرکت و ایجاد ثروت است. از لگاریتم طبیعی ارزش دفتری کل داراییها نيز به عنوان اندازه شرکت استفاده گردید. این كار به منظور کنترل تأثیر اندازه بر روی ایجاد ثروت ناشی از صرفه جویی به مقیاس، قدرت انحصاری و قدرت چانه زنی انجام شده است.
جامعه و نمونه آماری
کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران به استثناي بانک ها، موسسات اعتباری، واسطه گری های مالی و شرکت های سرمایه گذاری جامعه آماری اين تحقیق را تشکیل داده است.
مدل های رگرسیونی فرضیه های تحقیق
در اين پژوهش از مدل پانل دیتای دینامیک برای آزمون فرضیه های تحقیق استفاده شده است. لذا معادله های رگرسیوني مربوطه به شرح ذیل تدوين شده است. در مدل های پانل دیتای دینامیک مقدار گذشته متغیر وابسته ( ATOit-1 ) بعنوان متغیر توضیحی وارد اين مدلها مي شود تا بتوان ارتباط متغیر وابسته با مقدار گذشته خود را نيز طي زمان نشان دهد.
ATO it=β1+β2VAICit+β3SIZEit+β4LEVit+ e it رابطه (7)
ATO it=β1+β2ICEit+β3SIZEit+β4LEVit+ e it رابطه (8)
ATO it=β1+β2CEEit+β3SIZEit+β4LEVit+ e it رابطه (9)
ATO it=β1+β2HCEit+β3SIZEit+β4LEVit+ e it رابطه (10)
ATO it =β1+β2SCEit + β3SIZEit+β4LEVit+ e it رابطه (11)
ATO it =β1+β2Ln CIVit +β3SIZEit+β4LEVit+ e it رابطه (12)
رابطه (13) CIVit+β6SIZEit+β7LEVit+ e it ATO it =β1+β2HCEit+β3SCEit+β4CEEit+ β5Ln
شيوه آزمون فرضیه ها
برای آزمون فرضیه های تحقیق از مدل پانل دیتای دینامیک استفاده گرديده است. به دلیل اینکه در مدل های پانل دیتای دینامیک اتورگرسیو مرتبه اول مدنظر قرار گرفته مي شود .لذا از روش پارک برای برآورد استفاده گردیده است.
لازم به یاد آوری است علاوه بر روش پارک از روش های برآورد اثرات تصادفی و اثرات ثابت نیز برای آزمون فرضیه های تحقیق استفاده گردیده است. در روش برآورد اثرات تصادفی از مدل با اثر تصادفی شرکت (در این مدل فرض می شود که شرکت ها نمونه تصادفی از بورس هستند و نتایج به همه شرکت های عضو بورس تعمیم داده می شود) استفاده شده است و در مدل با اثر تصادفی شرکت و زمان (در این مدل فرض می شود که هم شرکت ها و هم زمان های مورد مطالعه نمونه تصادفی از بورس هستند و نتایج به همه شرکت های عضو بورس و به همه زمان های ممکن تعمیم داده می شود) استفاده شده است. در روش های برآورد اثرات ثابت از مدل با اثر ثابت شرکت (در این مدل فرض می شود که اثر شرکت تثبیت شده و لذا نتایج به تمامي شرکت هاي انتخاب شده تعمیم داده می شود) و مدل با اثر ثابت شرکت و زمان (در این مدل اثر شرکت و زمان تثبیت شده و فرض می شود كه شرکت ها و زمان های مورد مطالعه نمونه تصادفی از جامعه نبوده و لذا نتايج فقط به همان شركت ها و همان زمان ها تسري پيدا مي كند)استفاده شده است. در روش های برآورد اثرات ثابت برای بررسی عدم وجود اثر تثبیت شده از آزمون فیشر و در روش های برآورد اثرات تصادفی برای بررسی وجود اثر تصادفی از آزمون هاسمن استفاده گردیده است
.برآورد پارامترهای β1 و β2 نیز با روش حداقل مربعات تعمیم یافته انجام گرفته است.
يافته هاي پژوهش
همانطور كه محاسبات جدول شماره 2 نشان مي دهد نتایج مربوط به تحلیل و بررسي تاثیر سرمایه فکری بر بهره وری شرکتهاي مورد مطالعه حاکی از این است که مدل های با اثر تصادفی معنی دار نیستند. بنابراین کفایت مدل های با اثر تصادفی تأیید نمي گردد. در حاليكه در مدل های با اثر ثابت مقدار احتمال مربوط به آماره فیشر جهت بررسی فرضیه صفر آماری مبنی بر عدم وجود اثر تثبیت شده کمتر از 0/05 بوده است. بنابراین کفایت مدل های با اثر ثابت تأیید می گردد. همچنین نتایج نشان مي دهد که مدل های با اثر ثابت شرکت و زمان در مقایسه با سایر روش ها از ضریب تعیین بالاتری برخوردار می باشند.
فرضیه شماره یک تاثیر ضریب ارزش افزوده فکری بر بهره وری شرکتها را مورد بررسی قرار داده است.همانطور که محاسبات جدول شماره دو نشان می دهد مقدارβ برآورد شده برای متغیر ضریب ارزش افزوده فکری در مدل با اثر ثابت شرکت برابر با 044/0 ، در مدل با اثر ثابت شرکت و زمان برابر با 0554/0 و در روش پارک برابر با 0524/0 می باشد. همچنین مقدار احتمال مربوط به فرض صفر آماری( β2 = 0 ( H0 : مبنی بر عدم وجود تاثیر معنی دار ضریب ارزش افزوده فکری بر بهره وري ، در مدل با اثر ثابت شرکت 0005/0 و در روش پارک و مدل با اثر ثابت شرکت و زمان، به ترتیب 0001/0 و 0006/0 به دست امده است که همگی از 05/0کوچکترند. بنابراین تاثیر مثبت و معنی دار ضریب ارزش افزوده فکری بر بهره وری شرکتها در سطح اطمینان 95 درصد مورد تأیید قرار گرفته است.
فرضیه شماره دو تاثیر كارايي سرمايه فكري بر بهره وری شرکتها را مورد بررسی قرار داده است.همانطور که محاسبات جدول شماره دو نشان می دهد مقدارβ برآورد شده برای متغیر كارايي سرمايه فكري در مدل با اثر ثابت شرکت برابر با 0215/0، در مدل با اثر ثابت شرکت و زمان برابر با 0541/0 می باشد در حاليكه مقدار آن در روش پارک برابر با 225/0 می باشد. همچنین مقدار احتمال مربوط به فرض صفر آماری( β2 = 0 ( H0 : مبنی بر عدم تاثیر معنی دار كارايي سرمايه فكري بر بهره وري در مدل با اثر ثابت شرکت 0001/0 ، در روش پارک و در مدل با اثر ثابت شرکت و زمان 0001/0 به دست آمده که همگی از 05/0کوچکترند. بنابراین تاثیر مثبت و معنی دار كارايي سرمايه فكري بر بهره وری شرکتها در سطح اطمینان 95 درصد مورد تأیید قرار گرفته است.
فرضیه شماره سه تاثیر کارآیی سرمایه به کار گرفته شده بر بهره وری شرکتها را مورد بررسی قرار داده است.همانطور که محاسبات جدول شماره دو نشان می دهد مقدارβ برآورد شده برای متغیر کارآیی سرمایه به کار گرفته شده در مدل با اثر ثابت شرکت 365/4، در مدل با اثر ثابت شرکت و زمان 026/0 و در روش پارک 325/2 محاسبه شده است. همچنین مقدار احتمال مربوط به فرض صفر آماری(β2 = 0 ( H0 : مبنی بر عدم تاثر معنی دار کارآیی سرمایه به کار گرفته شده بر بهره وري در روش پارک و مدل های با اثر ثابت از 05/0 کوچکتر است. بنابراین تاثیر مثبت و معنی دار کارآیی سرمایه به کار گرفته شده بر بهره وری شرکتها در سطح اطمینان 95 درصد مورد تأیید قرار گرفته است.
فرضیه شماره چهار تاثیر کارآیی سرمایه انسانی بر بهره وری شرکتها را مورد بررسی قرار داده است.همانطور که محاسبات جدول شماره دو نشان می دهد مقدارβ برآورد شده برای متغير کارآیی سرمایه انسانی در مدل با اثر ثابت شرکت 3645/2،در مدل با اثر ثابت شرکت و زمان 0257/0 و در روش پارک برابر با 5698 /0 می باشد. همچنین مقدار احتمال مربوط به فرض صفر آماری( β2 = 0 ( H0 : مبنی بر عدم تاثیر معنی دار کارآیی سرمایه انسانی بر بهره وري در مدل با اثر ثابت شرکت 0022/0 ، در روش پارک و مدل با اثر ثابت شرکت و زمان برار 0001/0 به دست آمده است که همگی از 05/0 کوچکترند. بنابراین تاثیر مثبت و معنی دار کارآیی سرمایه انسانی بر بهره وری شرکت در سطح اطمینان 95 درصد مورد تأیید قرار گرفته است.
فرضیه شماره پنج تاثیر کارآیی سرمایه ساختاری بر بهره وری شرکتها را مورد بررسی قرار داده است.همانطور که محاسبات جدول شماره دو نشان می دهد مقدارβ برآورد شده برای متغیر کارآیی سرمایه ساختاری در مدل با اثر ثابت شرکت 2548/0 ، در مدل با اثر ثابت شرکت و زمان 3698/0 و در روش پارک 256/1 مي باشد. همچنین مقدار احتمال مربوط به فرض صفر آماری( β2 = 0 ( H0 : مبنی بر عدم تاثیر کارآیی سرمایه ساختاری بر بهره وري شرکتها در مدل با اثر ثابت شرکت 0001/0 ، در مدل با اثر ثابت شرکت و زمان 0028/0 و در روش پارک 0012/0 به دست امده است که همگی از 05/0 کوچکترند. بنابراین تاثیر مثبت و معنی دار کارآیی سرمایه ساختاری بر بهره وری شرکتها در سطح اطمینان95 درصد مورد تأیید قرار گرفته است.
فرضیه شماره شش تاثیر ارزش نامشهود محاسبه شده بر بهره وری شرکتها را مورد بررسی قرار داده است.همانطور که محاسبات جدول شماره دو نشان می دهد مقدارβ برآورد شده برای متغیر لگاريتم ارزش نامشهود محاسبه شده در مدل با اثر ثابت شرکت برابر 2564/1 ، در مدل با اثر ثابت شرکت و زمان 0354/0 و در روش پارک 0249/0 مي باشد. همچنین مقدار احتمال مربوط به فرض صفر آماری( β2 = 0 ( H0 : مبنی بر عدم تاثیر لگاريتم ارزش نامشهود محاسبه شده بر بهره وری در مدل با اثر ثابت شرکت 0445/0، در مدل با اثر ثابت شرکت و زمان، 0006/0 و در روش پارک 1572/0 بدست آمده است. با توجه به اینکه مقدار احتمال در روش پارک بزرگتر از 10/0 است فرضیه تحقیق در سطح اطمینان 90 درصد رد مي شود.لذا مي توان نتيجه گرفت ارزش نامشهود محاسبه شده بر بهره وری شرکت تاثیر معنی داری ندارد. از طرف دیگر همانگونه كه محاسبات جدول شماره 2 نشان مي دهد مقدار احتمال در مدل با اثر ثابت شرکت و مدل با اثر ثابت شرکت و زمان کوچکتر از 05/0 است . بنابراین در مدل های با اثر ثابت تاثیر مثبت و معنی دار ارزش نامشهود محاسبه شده بر بهره وری شرکتها در سطح اطمینان 95 درصد مورد تأیید قرار گرفته است.
[1] Value added
[2] Human capital efficiency
[3] Structural capital efficiency
[4] Structural capital efficiency
6. Intelegence capital efficiency
7. Capital employed efficiency
8.Value added intellectual coefficient
جدول 2. محاسبات آماري آزمون فرضيه ها
نتايج آزمون فرضيه اول ( ضريب ارزش افزوده فکری بر بهره وری شرکتها تاثير مثبت و معنی داری دارد) | ||||||||||||||||||||
متغير | روش پارک | مدل با اثر ثابت شرکت | مدل با اثر تصادفی شرکت | مدل با اثر ثابت شرکت و زمان | مدل با اثر تصادفی شرکت و زمان |
| ||||||||||||||
Β | آماره t | Pr >│t│ | β | آماره t | Pr >│t│ | Β | آماره t | Pr >│t│ | β | آماره t | Pr >│t│ | β | آماره t | Pr >│t│ |
| |||||
مقدار ثابت ارزش افزوده اندازه شركت اهرم مالي | 0/191 0/052 0/022 0/051 | -1/21 5/01 2/12 3/78 | 0/248 0/000 0/037 0/000 | 1/002 0/044 053/0- 435/0- | 2/94 3/58 21/1- 51/3 | 0/004 0/0005 0/145 0/0004 | 1/112 0/061 031/0- 055/0- | 2/59 3/35 72/0- 01/3- | 0/011 0/0013 0/441 0/003 | 256/4 0/0554 101/0- 152/0- | 4/03 3/61 11/3- 25/1- | 0/0001 0/0006 0/001 0/201 | 568/0 010/0 033/0- 115/0- | 2/54 3/09 33/1- 71/1- | 0/012 0/002 0/164 0/082 |
| ||||
| 885/0 R2 = | 8925/0 R2 = 66/31 = آماره F Pr > F = <0/0001 | 1423/0 R2 = 05/16= آماره m Pr > m = 0/0002 | 9152/0 R2 = 56/32 = آماره F Pr > F = <0/0001 | 1684/0 R2 = 26/21 = آماره m Pr > m = 0002/0 |
| ||||||||||||||
نتايج آزمون فرضيه دوم (کارآيي سرمايه فکری بر بهره وری شرکتها تاثير مثبت و معنی داری دارد.) | ||||||||||||||||||||
مقدار ثابت كارايي سرمايه فكري اندازه شركت اهرم مالي | 0/556 0/225 0/115 0/010 | 0/69 4/89 2/10 3/73 | 0/49 000/ 03 0/00 | 254/1 0215/ 0557/- 2201/- | 2/08 7/75 80/1- 24/1- | 0/0398 < 0/0001 0/0771 217/0 | 524/5 024/1 655/1- 612/0- | 2/95 3/66 39/1- 77/1- | 0/003 0/000 0/164 0/082 | 254/1 0541/ 368/2- 3589/ | 0/2 7/5 49/0 72/0 | 0/820 < 0/000 0/629 455/0 | 659/3 0693/0 365/0- 440/0 | 96/2 601/3 38/1- 756/1- | 0/0037 0/000 0/17 0/08
| |||||
| 877/0 R2 = | 8145/0 R2 = 45/31 = آماره F Pr > F = <0/0001 | 1268/0 R2 = 25/13= آماره m Pr > m = 0/012 | 9458/0 R2 = 69/32 = آماره F Pr > F = <0/0001 | 1356/0R2 = 12/16 = آماره m Pr > m = 0/0005 | |||||||||||||||
نتايج آزمون فرضيه سوم (کارآيي سرمايه به کار گرفته شده بر بهره وری شرکتها تاثير مثبت و معنی داری دارد) | ||||||||||||||||||||
مقدار ثابت كارايي سرمايه بكار رفته اندازه شركت اهرم مالي | 221/1- 325/2 035/3265/ | 41/1- 22/8 25/2 75/5 | 1626/ 0001/ 0/03 0/00 | 220/5 3658/ 0668/ 3698/- | 002/0 35/6 756/0 24/1- | 0/985 000/0 0/454 222/0 | 23/0- 336/2 0369/ 556/0- | 256/2- 3/11 441/1 71/1- | 0/0123 0/0023 0/164 0/082 | 3369/3 02598/ 359/0- 03694/ | 231/0 3/49 21/3 23/1- | 0/831 0/000 0/001 0/221 | 648/1 782/1 0367/ 264/0- | 56/8 7/55 0/776 741/1- | 0/0001 0/0001 0/5597 0/0911 | |||||
| 7186/0 | 9365/0 R2 = 36/36 = آماره F Pr > F = <0/0001 | 4121/0 R2 = 62/20= آماره m Pr > m = <0/0001 | 9410/0 R2 = 43/40= آماره F Pr > F = <0/0001 | 2231/0 R2 = 56/13 = آماره m Pr > m = 012/0 | |||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
متغير | روش پارک | مدل با اثر ثابت شرکت | مدل با اثر تصادفی شرکت | مدل با اثر ثابت شرکت و زمان | مدل با اثر تصادفی شرکت و زمان |
| ||||||||||||||
Β | آماره t | Pr >│t│ | β | آماره t | Pr >│t│ | Β | آماره t | Pr >│t│ | β | آماره t | Pr >│t│ | β | آماره t | Pr >│t│ |
| |||||
مقدار ثابت كارايي سرمايه انساني اندازه شركت اهرم مالي | 256/1 569/0 032/0 025/0 | 1/17 11/21 1/49 0/16 | 0/243 0/000 0/138 0/875 | 3258/ 3645/ 2658/- 3658/- | 3/44 31/3 55/2- 008/- | 0 /000 0/002 0/007 0/388 | 326/1 036/0 036/0- 558/0- | 21/2 85/8 785/0- 012/4- |
0/015 0/000 0/336 0/055
| 254/6 025/0 266/0- 066/0- | 35/4 4/69 33/4- 33/2 | 0/000 0/000 0/001 0/152 | 325/2 006/0 054/0- 774/0- | 33/5 35/4 26/3 25/3 |
0/000 0/000 0/11 098/0
|
| ||||
| 8526/0 R2 = | 8654/0 R2 = 16/31 = آماره F Pr > F = <0/0001 | 1458/0 R2 = 65/17= آماره m Pr > m = 0006/0 | 9185/0 R2 = 65/29 = آماره F Pr > F = <0/0001 | 1356/0 R2 = 35/16 = آماره m Pr > m = 0003/0 |
| ||||||||||||||
نتایج آزمون فرضیه پنجم (کارآیی سرمایه ساختاری بر بهره وری شرکتها تاثیر مثبت و معنی داری دارد ) | ||||||||||||||||||||
مقدار ثابت كارايي سرمايه ساختاري اندازه شركت اهرم مالي | 0365/0- 256/1 458/2 555/2 | 335/- 25/3 365/ 025/ | 562/0 0/001 0/044 0/758 | 436/ 254/ 025/- 336/- | 33/3 23/4 55/0- 45/3- | 0/000 0/000 0/336 0/000 | 3358/ 0359/ 0257/ 256/5- | 26/3 4/156 055/0- 68/2- | 0/032 0/001 336/0 0/005 | 5524/1 3698/0 5586/1- 056/0- | 56/5 442/2 66/2- 55/1- | 0/000 0/002 0/001 0/212 | 2524/3 3548/2 6825/0- 6648/0- | 2/54 3/09 12/1- 72/1- | 0/0120/002 0/264 0/087 | |||||
| 7265/0 R2 = | 8965/0 R2 = 85/26 = آماره F Pr > F = <0/0001 | 66/13 R2 = 71/14 = آماره m Pr > m = 0061/0 | 9265/0 R2 = 33/25 = آماره F Pr > F = <0/0001 | 1025/0 R2 = 50/11= آماره m Pr > m = 0 /012 | |||||||||||||||
نتایج آزمون فرضیه ششم (ارزش نامشهود محاسبه شده بر بهره وری شرکتها تاثیر مثبت و معنی داری دارد) | ||||||||||||||||||||
مقدار ثابت لگاريتم ارزش نامشهود اندازه شركت اهرم مالي | 765/0- 024/0 066/0 658/0 | 033/- 25/2 0/85 331/ | 0/810 0/157 0/345 0/098 | 6584/ 2564/ 0258/- 2584/- | 36/3 33/1 55/1- 42/2- | 0/001 0/044 0/107 0/000 | 658/1 364/1 065/0- 368/0- | 66/3 32/2 042/1 085/0- |
0/048 0/.045 0/412 0/040
| 636/1 035/0 064/0- 558/0- | 336/3 564/4 36/0- 005/4- |
0/004 0/000 0/336 0/000
| 754/3 055/0 076/0- 245/0- | 348/3 654/2 254/1- 668/0- |
0/003 0/015 0/145 0/112
| |||||
در اين تحقيق همچنين تاثیر همزمان ارزش نامشهود محاسبه شده و اجزای ضریب ارزش افزوده فکری نیز مورد بررسی قرار گرفته است. همانطور که محاسبات جدول شماره دو نشان می دهد مقدارβ برآورد شده برای متغیر کارآیی سرمایه به کار گرفته شده در مدل با اثر ثابت شرکت 361/2، در مدل با اثر ثابت شرکت و زمان 0249/0و در روش پارک 922/0 محاسبه شده است . همچنین مقدار احتمال مربوط به فرض صفر آماری( β4 = 0 ( H0 : مبنی بر عدم تاثیر معنی دار کارآیی سرمایه به کار گرفته شده بر بهره وري شرکتها در مدل های با اثر ثابت برابر0001/0 و در روش پارک برابر 006/0 به دست آمده که هر دو از 05/0 کوچکترند. بنابراین تاثیر مثبت و معنی دار کارآیی سرمایه به کار گرفته شده بر بهره وری شرکت در سطح اطمینان 95 درصد مورد تأیید قرار گرفته است. اين در حالي است كه در مدل بررسي تأثیر همزمان، تاثیر ارزش نامشهود محاسبه شده و دو جزء ديگر ضریب ارزش افزوده فکری بر بهره وری مثبت و معنی دار نمی باشد.خلاصه محاسبات اماری مربوطه در جدول شماره 3 اورده شده است.
جدول شماره 3: نتایج آزمون تأثیر همزمان ارزش نامشهود محاسبه شده و اجزای ضریب ارزش افزوده فکری
متغیر | روش پارک | مدل با اثر ثابت شرکت | مدل با اثر تصادفی شرکت | مدل با اثر ثابت شرکت و زمان | مدل با اثر تصادفی شرکت و زمان |
| |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| β | آماره t | Pr >│t│ | β | آماره t | Pr >│t│ | Β | آماره t | Pr >│t│ | β | آماره t | Pr >│t│ | β | آماره t | Pr >│t│ |
| |||||||||
مقدار ثابت كارايي سرمايه انساني كارايي سرمايه ساختاري كارايي سرمايه بكار رفته لگاریتم ارزش نامشهود اندازه شرکت اهرم مالی
| 25/1- 076/0 671/0- 922/0 221/0- 365/0 256/0
| 88/0- 12/1 75/0- 25/1 22/0- 36/1 33/3 | 0/35 0/23 36/0 0/006 0/47 0/16 009./ | 036/0- 0014/0 156/0 361/2 0348/0 056/0 3215/0 | 10/0- 09/0 55/0- 31/4 52/0 81/0 25/1- | 0/85 0/89 0/43 0/0001 0/57 0/361 375./ | 365/0- 015/0- 559/0- 23/1 778/0 56/0 189/0-
| 53/0 033/0- 89/0- 33/5 66/0 06/1 66/2 | 0/682 85/0 0/628 0/0001 0/554 0/187 0 | 356/2 2564/1 0025/0- 0249/0 122/0- 045/0 33/01 | 31/2 521/0 710/0 5/60 0/43 22/2 0/20 | 0 /075 0/441 0/412 0/0001 72/0 0/156 785./ | 2136/0 015/0 0248/0- 3561/0 0259/0 366/0 025 | 0/33 22/0 44/0- 85/4 0/78 0/66 55- | 0/78 0/82 0/512 0/0001 0/482 0/428 642./ |
| |||||||||
بحث و نتيجه گيري
امروزه نقش منابع طبيعي و سرمايه مالي در موفقيت سازمانها كمرنگ تر شده و در مقابل دانش و سرمايه فكري از توجه روز افزوني برخوردار شده است . اين امر موجب گرديده پژوهشگران به بررسی و مطالعه تاثیر دانش سازمانی بر عملكرد سازمان ها و بنگاه ههای اقتصادی علاقه مند شده و پژوهش هاي زيادي در اين زمينه انجام دهند. در پژوهش حاضر تاثیر اجزاء مختلف سرمايه فكري و نيز ارزش نامشهود ايجاد شده بر بهره وري به عنوان معيار موفقيت شرکتها مورد مطالعه و آزمون قرار گرفته است. نتايج به دست آمده نشان مي دهد ارزش نامشهود محاسبه شده بر بهره وری شرکتها فقط در مدل های با اثر ثابت تاثیر مثبت معنی داری دارد. همچنین بررسي تاثیر ضریب ارزش افزوده فکری و اجزای آن بر بهره وری شرکتها نشان می دهد تمامي اجزاء ضریب ارزش افزوده فکری بر بهره وري تاثیر مثبت و معني داری دارند. اين نتیجه بر خلاف نتیجه حاصله از پژوهش هاي انجام شده توسط ساير محققان است. این در حالی اشت که وجود تاثیر مثبت کارآیی سرمایه به کار گرفته شده بر بهره وری شرکت با نتیجه پژوهش هاي قبلي منطبق بوده و با برخي ديگر مغایرت دارد. همچنين وجود تاثیر مثبت کارآیی سرمایه انسانی بر بهره وری شرکتها بر خلاف نتیجه برخي پژوهش هاي قبلي است .علاوه بر اين وجود تاثیر مثبت کارآیی سرمایه ساختاری بر بهره وری شرکتها بر خلاف نتیجه گيري پژوهش هاي انجام شده توسط برخي محققان ديگر است.
بررسی تأثیر همزمان ارزش نامشهود محاسبه شده و اجزای ضریب ارزش افزوده فکری شامل كارايي سرمايه انساني،كارايي سرمايه ساختاري و كارايي سرمايه به كار گرفته شده بر بهره وری شرکتها حاكي از اين است كه تاثیر مثبت و معنی دار کارآیی سرمایه به کار گرفته شده بر بهره وری شرکتها در سطح اطمینان 95 درصد مورد تأیید قرار گرفته است.اين در حالي است كه در مدل بررسي همزمان، تأثیر ارزش نامشهود محاسبه شده و دو جزء ديگر ضریب ارزش افزوده فکری يعني كارايي سرمايه انساني و كارايي سرمايه ساختاري بر بهره وری معنی دار نمی باشد.با توجه به نتايج به دست امده پيشنهادهايي نيز براي مديران و سياستگذاران و پژوهشگران و ساير علاقه مندان به شرح زير مطرح شده است. اطلاعات استفاده شده در این تحقیق از صورتهای مالی شرکتهایي استخراج گرديده كه عمدتا در بخش خصوصی فعال هستند.این در حالی است که در کشور ما شرکتها و سازمانهای دولتی نقش پررنگی در اقتصاد داشته اما در عین حال از نرخ بهره وری بسيار پاييني برخوردارند. ویژگی مهم این تحقیق آن است که مفاهیم مرتبط با بهره وری نیروی انسانی در سازمانها از حالت كيفي خارج گشته و در قالب اعداد و ارقام استخراج شده از صورتهای مالی شرکتها بیان شده اند.بنایر این می توان به راحتی این شاخص ها را در صنایع و شرکتهای مختف تعریف ،سنجش و مقایسه نمود. لذا پیشنهاد می شود این تحقیق برای شرکتهای دولتی نیز انجام و این محاسبات برای شرکتهای مذکور انجام و مورد مقایسه قرار گیرند. افزايش بهره وري به خصوص بهره وري نيروي انساني براي كشور ما به يك ضرورت ملي تبديل شده است.لذا پیشنهاد می شود توجه به نیروی انسانی و افزایش بهره وری آن از حالت شعاری و آرمانی خارج شودو جنبه عملی به خود بگیرد.با توجه به اینکه در برنامه های توسعه دستگاههای اجرایی موظف به اختصاص بودجه خاص به امر بهبود بهره وری بوده اند لذا پیشنهاد می شود براي اين دستگاهها شاخص هاي كمي تعريف گشته وگزارش عملکرد كمي این ماده قانونی به طور شفاف ارایه گردد.پیشنهاد دیگر اینکه شرکتهای موفق در بهبود بهره وری شناسایی و مورد تقدیر قرار گرفته ونقش و جایگاه سرمایه های انسانی و غیر انسانی در کسب موفقیت و ارزش آفرینی برای این شرکتها تبیین گردد. از طرف دیگر شركتهاي ناموفق نيز شناسايي و در مديريت آنها تجديد نظر صورت پذيرد تا از هدر رفت منابع جلوگيري به عمل آيد. پيشنهاد ديگر اينكه تجربیات بنگاهها ي موفق در زمينه بهبود بهره وري مستند سازی،جمع آوری و در اختیار سایر شرکتها و بنگاههای اقتصادی قرار گیرد.در بحث بهره وری نیروی انسانی بیشتر از شاخص های کیفی استفاده می شود که قابل اندازه گیری و قضاوت درست نیست. البته باید توجه داشت که راهکارهای افزایش بهره وری مستلزم شناخت کافی از وضعیت موجود ،نيروي انساني ،ساختارها و فرهنگ کاری سازمانهاست كه با توجه به تفاوتهاي موجود در اين زمينه ها ،راهکارهای افزایش بهره وری نیز در آنها متفاوت خواهد بود و نمی توان نسخه واحدی برای بهبود بهره وري آنها در نظر گرفت.پیشنهاد ديگر اینكه با استفاده از شاخص های معرفی شده در این تحقیق می توان در خصوص کیفیت سرمایه های انسانی شرکتها قضاوت نموده و بدین وسیله سرمایه های انسانی با کیفیت و بی کیفیت را از هم تمیز داده و بااجرای برنامه های توانمند سازی منابع انسانی زمینه بهبود بهره وری در شرکتها به ویژه دستگاههای دولتی را فراهم آورد. با توجه به اينكه در سالهاي اخير واحدهاي اموراداري در سازمانها به مديريت منابع انساني تغيير نام يافته اند . پيشنهاد مي شود اين موضع در عمل نيز مورد توجه قرار گرفته و اقدامات صرفا به تغيير نام واحدها و افراد محدود نشود.
منابع
1. امامي ميبدي،علي (1379). اصول اندازه گيري كارايي و بهره وري،موسسه مطالعات و پژوهشهاي بازرگاني،چاپ اول تهران.
2. حسن آبادي ،سعيد)1390(.توانمند سازي سرمايه هاي انساني عاملي موثر در افزايش بهره وري ،همايش جهاد اقتصادي با تاکيد بر بهره وري ملي، تهران، دانشگاه عالي دفاع ملي.
3. خاكي، غلامرضا (1376). آشنايي با مديريت بهره وري، انتشارات سايه نما،تهران،ايران.
4. رضائی ، فرزين؛ همتی حسن ؛کارگر شاملو ،بهرام (1389). سرمایه فکری و عملکرد مبتنی بر ارزش و سرمایه فکری، تحقیقات حسابداری، 2(7 )،صص 72 – 52.
5. رضايان ،علي ( 1390 ( . ماهنامه خبري _تحليلي اقتصادي، وزرات امور اقتصادي و دارايي ،سال دهم، 361،تهران ،ايران.
6. شاه ابادي،ابولفضل ؛ دهقانپور،محمد (1390(..بهره وري نيروي کار در بخش صنعت در اقتصاد ايران،همايش جهاد اقتصادي با تاکيد بر بهره وري ملي،دانشگاه دفاع ملي، تهران ،ايران.
7. عباسی، ابراهيم؛ گلدی صدقی،امرالله (1389) . بررسی تأثیر کارآیی عناصر سرمایه فکری بر عملکرد مالی شرکت ها در بورس تهران، بررسی های حسابداری و حسابرسی ، شماره17 ،صص 57- 74.
8. مدهوشی، مهرداد ؛ اصغر نژادامیری، مهدي (1388). ،سنجش سرمایه فکری و بررسی تاثیر آن با بازده مالی شرکتها، بررسیهای حسابداری و حسابرسی، 57 ، 101 - 116
9. نمازی ،محمد؛ ابراهیمی، شهلا (1388). بررسی تاثیر سرمایه فکری بر عملکرد مالی جاری و آینده شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، تحقیقات حسابداری، شماره4، صص 4 – 25.
, J., Kujansivu, P. and Lonnqvist, A. (2005), Management accounting for intellectual capital, Proceedings of the7th Conference on Manufacturing Accounting Research.
11. Bontis,N.(1998), Intellectual Capital : An Exploratory Study That Develops Measures and Models , Management Decision, Vol. 36, No. 2,pp:63-76
12.Bontis, N. (1999), Managing organizational knowledge by diagnosing intellectual capital: framing and advancing the state of the field, International Journal of Technology Management, Vol.18, No. 8, pp:433-62
13.Bontis,N.&Chua Chong Keow,W & Richardson,S. (2000),Intellectual capital and business performance in Malaysian industries, Journal of Intellectual Capital, Vol .1 No .1,pp: 85-100
14.Brennan ,N. & Connell, B. (2000), Intellectual Capital : Current Issues and Policy Implication , Journal of Intellectual Capital. Vol 1 (3),pp: 206-240
15.Calisir,F.,Gumussoy,C.A&Bayraktaroglu,A.E.(2010), Intellectual capital in the quoted Turkish ITC sector, Journal of Intellectual capital, Vol. 11,No. (4),pp: 537-553
16.Chan,K.H. (2009),Impact of intellectual capital on organizational performance: an empirical study of companies in the Hang Seng Index ,The Learning Organization, Vol.16, No. 1, pp:4-21.
17.Chan, K.H.(2009), Impact of intellectual capital on organizational performance,an empirical study of companies in the Hang Seng Index (Part 2), The Learning Organization, Vol 16, No.1,pp: 22-39.
18.Diez,J.M.&Ochoa,M.L & Prieto,M.B. & Santidrian,A.(2010), Intellectual capital and value creation in Spanish firms, Journal of Intellectual Capital ,Vol. 11, No. 3, pp:348-367.
19.Firer, S. & Stainbank, L. (2003),Testing the relationship between intellectual capital and a company’s performance: evidence from South Africa, Meditari Accountancy Research, No.11, pp:25-44.
20.Ghosh,S. & Mondal,A.(2009), Indian software and pharmaceutical sector IC and financial performance,Journal of Intellectual Capital, Vol. 10, No.3, pp:369-388.
21. Kamath, G.B.(2008),Intellectual capital and corporate performance in Indian pharmaceutical industry, Journal of Intellectual Capital, Vol. 9 No. 4, pp:684-704
22.Kujansivu,P.&Lonnqvist,A(2007),Investigating the value and efficiency of intellectual Capital, Journal of Intellectual Capital, Vol .8 No .2,pp:272-287.
23.Patton, J.R. (2007), Metrics for knowledge-based project organizations,Academy of Management Journal, Vol .72, No.1,pp: 33-43.
24.Pulic, A. (2000), MVA and VAICTM Analysis of Randomly Selected Companies from FTSE 250, Austrian Intellectual Capital Research Center, Graz-London.
25.Pulic,A. (2004), Intellectual capital – does it creat or destroy Value ?, Measuring Business Excellence, Vol. 8, No .1, pp:62-68.
26.Singh,H.(2002),a review and analysis of the state of the art research on productivity measurment,industrial and data systems, Vol 100,No. 5,pp:234-241
27.Tangen, S. (2005),Demystifying productivity and performance, International Journal of Productivity and Performance Management, Vol, No.54 ,pp
