تبیین روابطِ دولت و جامعه: از چهارچوب‌های یک‌سویه تا پیوندهای متقابل
الموضوعات :
سارا اکبری
1
,
وحید سینائی
2
,
مهدی نجف‌زاده
3
,
روح‌الله اسلامی
4
1 - دانشجوی دکتری علوم سیاسی (گرایش مسائل ایران)، دانشگاه فردوسی مشهد
2 - دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد
3 - دانشیار گروه سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد
4 - استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد
الکلمات المفتاحية: دولت, جامعه, قدرت, رابطه دولت و جامعه و نهادگرایی تاریخی.,
ملخص المقالة :
تبیین ِنسبت میان دولت و جامعه از مهم‌ترین چالش‌های نظری در علوم سیاسی است. در یک کشمکشِ نظری و در نتیجۀ انتقادهای فراوان به تبیین های تک‌بُعدی که به جامعه یا دولت می‌پردازند، این پرسش کلیدی مطرح شده است که نظریه‌های تک متغیره و یک سویه تا چه میزان، قدرت تبیین و پاسخگویی به چرایی و چگونگی روابط موجود میان دولت و جامعه را دارند و کاستی های آنها چیست؟ این مقاله در وهله نخست درصددِ نقد سنت تحلیلی موجود در ادبیات روابط دولت و جامعه و سپس تبیین مؤلفه‌های نهادگرایی تاریخی به‌عنوان یکی از رویکردهای مطرح در علوم سیاسی است. رویکرد نهادی با روش توصیفی-استقرایی- به دلیل پویایی و تمرکز بر بافتار تاریخی سبب غنای بیشتر تحلیل‌های سیاسی درباره روابط دولت و جامعه شده است. مطابق این نگرش، دولت و جامعه در فرایند تاریخی خود، به‌گونه‌ای متقابل بر هم اثر گذاشته، از هم اثر می‌پذیرند. این دیدگاه، قدرت دولت و حتی تجلی و نمود این قدرت را در پیوند با قدرت جامعه و آرایش‌های نهادی موجود در یک جامعه و تحول آنها را محصول پیوند ساختارهای قدرت در یک فرآیند تاریخی می داند. مؤلفه‌های اصلی این نظریه عبارتند از: بزنگاه های مهم، وابستگی به مسیر، زمان بندی و توالی، رخدادها، طراحی و تحول نهادی. همچنین یافته های این مقاله نشان می‌دهد که شکل گیری یک پیکربندی سیاسی اجتماعی متعادل، مبتنی بر شبکۀ پیچیده ای از روابط متقابل و ترتیبات نهادی پویا بین دو نهاد دولت و جامعه در یک فرایند زمانی گسترده است که حاصل آن نه سلطه دولت بر نهادهای دیگر، بلکه ارتباط نهادی آن با جامعه است؛ زیرا نهادگرایی تاریخی به واسطه نگاه تاریخی خود علاوه بر برداشتی پویا از تکوین و تغییر نهادی، می-تواند زمینه ساز نوعی پیوند میان نظریه های زمینه گرا و نهادگرا تلقی شود.
اندرسون، پری (1390) تبارهای دولت استبدادی، ترجمه حسن مرتضوی، تهران، ثالث.
بدیع، برتران و پیر بیرن بوم (1379) جامعه¬شناسی دولت، ترجمه احمد نقیب¬زاده، تهران، باز.
بشیریه، حسین (1374) جامعه¬شناسی سیاسی (نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی)، تهران، نشرنی.
----------- (1378) جامعه مدني و توسعه سياسي در ايران: گفتارهايي در جامعه‌شناسي سياسي، تهران، مؤسسه نشر علم نوین.
پیترز، گای (1386) نظریه نهادگرایی در علم سیاست، ترجمه فرشاد مؤمنی و فریبا مؤمنی، تهران، جهاد دانشگاهی.
پیرسون، پل (1393) سیاست در بستر زمان، ترجمه محمد فاضلی، تهران، نشرنی.
ویلبر، چارلز کی و رابرت هاریسون (1385) «بنیان روش‌شناختی اقتصاد نهادی: الگو، داستان-سرایی و کل¬گرایی»، ترجمه عباس رحیمی، فصلنامه اقتصاد سیاسی تحول همه‌جانبه، سال اول، شماره سوم، صص 64-91.
Carey, John M. (2000) Parchment, Equilibria, and Institutions, Comparative Political Studies, Vol.33, 6-7, pp.735-61.
Clemens, Elisabeth S, and James M Cook (1999) Politics and Institutionalism: Explaining Durability and Change, Annual Review of Sociology, Vol. 25, pp. 441-466.
Collier, Ruth Berins. and Collier, David (1991) Shaping the Political Arena, Princeton, NJ: Princeton University Press.
David, Paul .A , (2000) Path Dependence, its Critics, and the Quest for ‘Historical Economics, in The Evolution of Economic Institutions.
Dodd, Lawrence C. and Calvin C. Jillson (1994) Dynamics of American Politics: Approaches and Interpretations, Westview Press.
Evans Peter (1995) Embedded autonomy: States and industrial transformation, Princeton: N.J: Princeton University Press.
Hacker, Jecob (2002) The Divided Welfar State: The Battle over Public and Private Social Benefit in the United State. Cambridge: Cambridge University Press.
Huntington, Samuel P.¬ (1968) Political Order in Changing Societies, New Haven and London, Yale University Press.
Jessop, Bob (2007) State Power: A Strategic-Relational Approach, Polity, Cambridge.
Levi, Margaret (1997) A Model, a Method, and a Map: Rational Choice in Comparative and Historical Analysis. In: Lichbach, M. and Zuckerman, A. Eds. Comparative Politics: Rationality, Culture and Structure, Cambridge University Press, Cambridge, 19-41.
Mahoney, Jamez (2000) “Path Dependence in Historical Sociology”, Theory and Society, 29 (4): 507-548.
Marx, karl (1963) The Eighteenth Bromaire of Louis Bonapart, New York.
Marx, Karl & Engels, Friedrich (1848) Manifest der Kommunistischen Partei. (The Manifesto of the Communist Party), Many editions. https: //www.marxists.org.
------------------------------------ (1968) selected works in one volume, NEW York, International publishrs.
Miller, Gary (2000) Rational Choice and Dysfunctional Institutions, Governace, 13, 4, pp.535-47.
Nordlinger, Eric (1981) On the Autonomy of the Democratic State Cambridge, Mass: Harvard University Press.
Pierson, Paul and Skocpol, Theda (2002) “Historical Institutionalism in Contemporary Political Science”, In: Henry Milner / Ira Katznelson (eds.) Political Science: The State of the Discipline, New York: W.W. Norton, 693-721.
Sewell, William H (1996) Three temporalities: Toward an eventful sociology, in The historic turn in the human sciences, vol 89, pp 245-280.
Steinmo, Sevn (2008) “Historical Institutionalism? In Donatella Della Porta and Michael Keating (eds.) Approaches and Methodologies in the Social Sciences. A Pluralist Perspective, Cambridge: Cambridge University Press.
Steinmo, Sevn & Longstreth, Frank (1992) Structuring Politics: Historical Institutionalism in Comparative Analysis, Cambridge: Cambridge University Press.
Thelen, Kathleen (2008) “How Institutions Evolve: Insights from Comparative Historical Analysis”, In J. Mahoney & D. Rueschemeyer (Eds.) Comparative Historical Analysis in the Social Sciences, Cambridge: Cambridge University.
Thelen, Kathleen & Steinmo, Sevn (2002) “Historical institutionalism in comparative politics”, In Sven Steinmo; Kathleen Thelen, & Frank Longstreth (Eds.), Structuring politics: Historical institutionalism in comparative analysis, Cambridge: Cambridge University Press: 1-32.
Thelen, Kathleen & Steinmo, Sevn & Longstreth, Frank (1992) Structuring Politics: Historical Institutionalism in Comparative Analysis, Cambridge: Cambridge University Press.
Tilly, Charles (2000) Processes and Mechanisms of Democratization Sociological Theory, Vol. 18, No. 1, pp 1–16.
Weber, Max (1971) Economy and Society. An Outline of Interpretive Sociology. Edited By Guenther Roth and Claus Wittich. 3 Vols. New York: Bedminister Press.
