تحليل پيشران¬هاي راهبردي موثر بر اعتماد عمومي به دولت با رويكرد آينده¬نگاري
الموضوعات :محمد منتظری 1 , حاکم قاسمی 2 , عین اله کشاورز ترک 3 , محمدرضا صلح جو 4
1 - دانشگاه پیام نور
2 - دانشگاه بین المللی امام خمینی ره قزوین
3 - دانشگاه بین المللی امام خمینی ره قزوین
4 - دانشگاه بين المللي امام خميني ره قزوين
الکلمات المفتاحية: اعتماد عمومي به دولت, آينده پژوهي, تحليل ساختاري, تحليل اثرات متقاطع.,
ملخص المقالة :
اعتماد عمومي به دولت ها امروزه با چالش هاي جدي و فزاينده اي روبه رو شده است كه لزوم تلاش براي تاثيرگذاري مثبت در روند آينده آن را دوچندان نموده است. اين پژوهش با رويكرد آينده نگاري و با هدف شناسايي عوامل راهبردي موثر بر آينده اعتماد عمومي به دولت جمهوري اسلامي ايران در افق 1424 انجام شده است. پژوهش حاضر از لحاظ ماهيت، توصيفي-تحليلي و از لحاظ روش شناسي، مبتني بر رويكرد آميخته طرح اكتشافي (كيفي-كمي) است. بنابراين پس از انجام مطالعات كتابخانه اي و ادبيات موضوع و نيز مصاحبه با خبرگان، فهرستي از عوامل موثر آينده اعتماد عمومي به دولت ج.ا.ايران به دست آمد و با استفاده از روش دلفي، اين عوامل از 58 مورد به 15مورد تقليل يافتند. سپس با بهره-گيري از روش تحليل ساختاري، ماتريس تاثير متقاطع طراحي شد و با تشكيل پانلي شامل 11 نفر از خبرگان و جمع-آوري نظرات آنان درباره تاثيرگذاري عوامل بر يكديگر، داده ها وارد ماتريس شدند. با تحليل داده هاي برآمده از ماتريس با نرم افزار ميك مك، ميزان تاثيرگذاري و تاثيرپذيري هر كدام از عوامل ارزيابي شد. براساس نتايج اين پژوهش، پنج عامل شامل مبارزه با فساد، شفافيت، عدم ترجيح منافع فردي بر منافع عمومي، تحقق عدالت اجتماعي و صداقت و راست گويي مسئولين به عنوان پيشران هاي راهبردي موثر بر آينده اعتماد عمومي به دولت ج.ا.ايران شناسايي شدند
- خزائي، سعيد (1386). آينده¬پژوهي، مفاهيم و ضرورت¬ها، مركز آينده¬پژوهي علوم و فناوري دفاعي، موسسه آموزشي و تحقيقاتي صنايع دفاعي، تهران.
- رسولی، رضا و شهائی، بهنام (1388). فساد اداری در مدارس اموزشی: عوامل موثر بر پیدایش، گسترش و کاهش آن، نشریه مدیریت دولتی، شماره 3: 34-19.
- رشيدارده، حبيب¬الله و خزائي، سعيد (1395). شناسايي عوامل موثر راهبردي بر آينده صنعت بانكداري، فرآيند مديريت و توسعه، 29(3): 104-71.
- رنجبرنيا، بهزاد؛ روستايي، شهريور و پورمحمدي، محمدرضا (1397). تحليل عوامل موثر بر توسعه پايدار شهري با تاكيد بر شكاف ديجيتال به روش ميك¬مك فازي(مطالعه موردي: تبريز 2018) پژوهش¬هاي جغرافياي انساني، 50(4): 905-891.
- رهبر، فرهاد؛ سيف¬الدين¬اصل، اميرعلي؛ شاه¬حسيني، محمدعلي و نيازي، عيسي (1397). شناسايي و تحليل كلان¬روندهاي موثر بر بهاي نفت خام با رويكرد آينده¬نگاري، نشريه علمي پژوهشي بهبود مديريت، 12(2): 26-1.
- زالي، نادر (1388). آينده¬نگاري توسعه منطقه¬اي با رويكرد برنامه¬ريزي سناريومبنا (نمونه موردي: استان آذربايجان شرقي)؛ رساله دكتري، دانشكده علوم انساني و اجتماعي، دانشگاه تبريز.
- زالي، نادر و منصوري بيرجندي، سارا (1395). شناسايي راهبردهاي آسيب¬پذير توسعه اقتصادي منطقه با رويكرد برنامه¬ريزي فرض¬بنياد ABP (مطالعه موردي: استان تهران)، فصلنامه علمي پژوهشي برنامه¬ريزي وآمايش فضا، 20(1): 52-21.
- زاهدی، شمس السادات و خانباشی، محمد (1390). از اعتماد عمومی تا اعتماد سیاسی (پژوهشی پیرامون رابطه اعتماد عمومی واعتماد سیاسی در ایران)، فصلنامه پژوهش¬های مدیریت در ایران- مدرس علوم انسانی، 15(4): 96-73.
- شجاعي، صديقه¬بيگم؛ آهنگران، محمدرسول و روحاني¬مقدم، محمد (1398). فصلنامه رهيافت انقلاب اسلامي، 13(49): 150-133.
- عرفاني، مليحه و ميرچراغخاني، ياسر (1398). تعيين پيشران¬هاي توسعه گردشگري طبيعي و فرهنگي در سيستان با روش تجزيه و تحليل ساختاري، فصلنامه محيط زيست طبيعي، 72(1): 111-97.
- قلم¬بر، محمدعلي (1390). پيش¬بيني توسعه محصول با استفاده از رويكرد برنامه¬ريزي سناريومحور: مطالعه موردي صنعت نفت. رساله دكتري، دانشكده مديريت و حسابداري، دانشگاه شهيد بهشتي، تهران.
- مركز افكارسنجي دانشجويان ايران ايسپا (1395). گاما گزيده آثار ملي ايسپا، انتشارات جهاد دانشگاهي، تهران. - منصورزاده، محمدباقر و اميني،علي¬اكبر (1399). بررسي مقايسه¬اي مفهوم عدالت در انديشه ايرانشهري و انقلاب اسلامي، فصلنامه رهيافت انقلاب اسلامي، 14(50): 102-83.
-Anderson, M. R. (2010). Community psychology, political efficacy, and trust. Political Psychology, 31(1): 59–84.
-Chen, X., & Shi, T. (2001). Media effects on political confidence and trust in the People’s Republic of China in the post-Tiananmen period. East Asia: An International Quarterly, 19(3): 84–118.
-Chine, L., Djeddi, T., & Haidouchi, A. (2017). Foreign Direct Investment as an Instrument to Promote Entrepreneurship in Algeria: Structural Analysis Using MICMAC Method. Journal of Business and Management Sciences, 5(4): 120-124.
-Cooper, C. A., Gibbs, K. H., & Kathleen, B. M. (2008). The importance of trust in government for public administration: The case of zoning. Public Administration Review, 3: 459–467.
-Delgado-Serrano, M., Van wildemeersch, P., London, S., Ortiz-Guerrero, C. E., Escalante Semerena, R., & Rojas, M. (2016). Adapting prospective structural analysis to strengthen sustainable management and capacity building in community-based natural. Ecology and Society, 21(2): 1-13.
-Earle, T. C. (2010). Trust in risk management: A model based review of empirical research. Risk Analysis, 30(4): 541–574.
- Gronlund, K., & Setala, M. (2012). In Honest Officials We Trust: Institutional Confidence in Europe. The American Review of Public Administration, 42(5): 523-542.
-Hertogh, M. (2013). Why the ombudsman does not promote public trust in government: lessons from the Low Countries. Journal of Social Welfare & Family Law, 35(2): 245-258.
-Hetherington, M. J. (1999). The effect of political trust on the presidential vote, 1968–96. American Political Science Review, 94(2): 311–326.
-Houston, J. D., & Harding, L. H. (2013). Public Trust in Government Administrators: Explaining Citizen Perceptions of Trustworthiness and Competence. Public Integrity, 16(1): 53-76.
-Inayatullah, S. (2008). Six pillars: futures thinking for transforming. Foresight, 10 (1): 4-21.
-Kim, S. (2010). Public trust in government in Japan and South Korea: Does the rise of critical citizens matter. Public Administration Review, 70(5): 801–810.
-Kim, Y. J., & Kim, E. S. (2016). Exploring the interrelationship between public service motivation and corruption theories. Evidence-based HRM: a Global Forum for Empirical Scholarship, 4(2): 181-186.
-Kong, D. T. (2014). Perceived Competence and Benevolence of Political Institutions as Culturally Universal Facilitators of Political Trust: Evidence from Arab Countries. Cross-Cultural Research, 48(4): 385–399.
-Lo, A. Y., Cheung, L. T., Lee, A. K., & Xu, B. (2016). Confidence and Trust in Public Institution Natural Hazards Management: Case Studies in Urban and Rural China. The Professional Geographer, 68(3): 475-484.
-Martin, B. R. (2002). Foresight in science and technology. Technology Analysis & Strategic Management, 7(2): 139-168.
-McKnight, D. H., Choudhury, V., & Kacmar, C. (2002). Developing and validating trust measures for e-commerce: An integrative typology. Information Systems Research, 13: 334-359.
-Metlay, D. (1999). Institutional trust and confidence: A journey into a conceptual quagmire. In Social trust and the management of risk, ed. G. Cvetkovich, and R. E. L€ofstedt, 100–16. London: Earthscan.
-Mishler, W., & Rose, R. (2001). What are the origins of political trust?: Testing institutional and cultural theories in post-communist societies. Comparative Political Studies, 34 (1): 30–62.
-Nooteboom, B. (2007). Social capital, institutions and trust. Review of Social Economy, 65 (1): 29–53.
-Poppo, L., & Schepker, J. D. (2010). Repairing Public Trust in Organizations. Corporate Reputation Review, 13(2): 124-141.
-Porumbescu, G. (2017). Linking Transparency to Trust in Government and Voice. The American Review of Public Administration, 47(5): 520-537.
-Seebregts, A. J., Goldstein, G. A., & Smekens, K. (2001). Energy/environmental modeling with the MARKAL family of models. Operations Research Proceedings, 2001(Duisburg: Springer): 75–82.
-Shim, J., & Park, J. H. (2016). Public participation and trust in government: the case of the Korean Financial Regulatory Agency. Public Performance & Management Review, (2016): 1–24.
-Smirnova, M., & Scanlon, P. (2016). Experience and cultural-repertoire based avenuse of trust: An analysis of public trust in statistical agencies and their data. Social Policy & Society, 2016: 1-18.
-Stoyan, A. T., Niedzwiecki, S., Morgan, J., Hartlyn, J., & Espinal, R. (2014). Trust in government institutions: The effects of performance and participation in the Dominican Republic and Haiti. International Political Science Review, 37(1): 18-35.
-Thomas, C. W. (1998). Maintaining and restoring public trust in government agencies and their employees. Administration and Society, 30(2): 166–192.
-Walker, R. M., & P. Hills. (2014). Changing dimensions of trust in government: An exploration in environmental policy in Hong Kong. Public Administration and Development, 34 (2): 123–36.
-Wang, Z., & You, Y. (2016). The arrival of critical citizens: decline of political trust and shifting public priorities in China. International Review of Sociology, 26(1): 105-124.
-Weng, W. W., Woo. C. K., Cheng. Y. S., Ho. T., Horowitz. I. (2015). Public trust and corruption perception: disaster relief. Applied Economics, 47(46): 4967-4981.
-Zhao, D., & Hu, W. (2017). Determinants of public trust in government: Empirical evidence from urban China. International Review of Administrative Sciences, 83(2): 358-377.
MODIRIAT-E-FRDA JOURNAL ISSN 2228-6047 |
Analyzing strategic effective drivers on the future of public trust in government of Islamic Republic of Iran with foresight approach
Mohammad Montazeri1
| Hakem Ghasemi2* | Einollah Keshavarz Tork3 Mohammad Reza Solhju4
1. Ph.D. Student of Futures Studies, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran.
2. Associate Professor, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran. ghasemi@ikiu.ac.ir (Corresponding Author)
3. Assistant Professor, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran.
4. Assistant Professor, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran.
Article Info | ABSTRACT |
Article type: Research Article
Article history: Received: 18 March 2021 Revised: 10 June 2021 Accepted: 16 June 2021
Keywords: Public Trust in government, Futures studies, Structural analysis, Cross-Impact Matrix, Islamic Republic of Iran.
| Objective: Public trust in government todays faces serious and increasing challenges which have doubled the necessity of trying to influence its future trend. This study aims to identify strategic factors affecting the future of public trust in Islamic Republic of Iran on the horizon 2045. Methodology: This research in terms of nature is descriptive-analytical and methodologically is based on mixed approach (qualitative-quantitative). Therefore, after conducting library studies and literature review and interviews with experts, a list of effective factors of public trust in Islamic Republic of Iran by using Delphi method was found and then these factors were minimized from 58 to 15 items. Then, by using structural analysis and the Cross-Impact Matrix was designed and by forming a panel consisting 11 experts and gathering their opinions about these factors, necessary data were entered into the matrix. By analyzing collected data, the influence of each factor was evaluated in MICMAC software. Conclusion: According to the results of this research, five factors including "combating corruption", "transparency", "not preferring of individual interests on public interest", "realization of social justice", and "honesty and integrity of the authorities" were identified as strategic effective factors on the future of public trust in Islamic Republic of Iran. Originality: The future of public trust in government has not been investigated. This study identifies strategic drivers that affect on the future of public trust.
|
Cite this article: Montazeri, M., Ghasemi, H., Keshavarz Tork, E., & Solhju, M. R. (2021). Analyzing strategic effective drivers on the future of public trust in government of Islamic Republic of Iran with foresight approach. Modiriat-E-Farda Journal, 54 (4), 1-20. DOI: 0000000000000000000
| |
تحليل پيشرانهاي راهبردي موثر بر اعتماد عمومي به دولت جمهوری اسلامی ايران با رويكرد آيندهنگاري
محمد منتظری1| حاکم قاسمی*2| عین اله کشاورز ترک3| محمدرضا صلح جو4
چکیده
هدف: اعتماد عمومي به دولت امروزه با چالشهاي جدي و فزايندهاي روبهرو شده است كه لزوم تلاش براي تاثيرگذاري مثبت در روند آينده آن را دوچندان نموده است. اين پژوهش با هدف شناسايي عوامل راهبردي موثر بر آينده اعتماد عمومي به دولت ج.ا.ايران در افق 1424 انجام شده است.
روش شناسی: پژوهش حاضر از لحاظ ماهيت، توصيفي-تحليلي و از لحاظ روششناسي، مبتني بر رويكرد آميخته طرح اكتشافي(كيفي-كمي) است.
یافته‌ها: پس از انجام مطالعات كتابخانهاي و ادبيات موضوع و نيز مصاحبه با خبرگان، فهرستي از عوامل موثر آينده اعتماد عمومي به دولت ج.ا.ايران بهدست آمد و با استفاده از روش دلفي، اين عوامل از 58 مورد به 15مورد تقليل يافتند. سپس با بهرهگيري از روش تحليل ساختاري، ماتريس تاثير متقاطع طراحي شد و با تشكيل پانلي شامل 11 نفر از خبرگان و جمعآوري نظرات آنان درباره تاثيرگذاري عوامل بر يكديگر، دادهها وارد ماتريس شدند. با تحليل دادههاي برآمده از ماتريس با نرمافزار ميكمك، ميزان تاثيرگذاري و تاثيرپذيري هر كدام از عوامل ارزيابي شد.
نتیجه‌گیری: براساس نتايج اين پژوهش، پنج عامل مبارزه با فساد، شفافيت، عدم ترجيح منافع فردي بر منافع عمومي، تحقق عدالت اجتماعي و صداقت و راستگويي مسئولين بهعنوان پيشرانهاي راهبردي موثر بر آينده اعتماد عمومي به دولت ج.ا.ايران شناسايي شدند.
کلیدواژه‌ها: اعتماد عمومي به دولت، آيندهپژوهي، تحليل ساختاري، تحليل اثرات متقاطع، جمهوري اسلامي ايران.
استناد: منتظری، محمد؛ قاسمی، حاکم؛ کشارز ترک، عین اله؛ و صلح جو، محمدرضا (1400). تحليل پيشرانهاي راهبردي موثر بر اعتماد عمومي به دولت جمهوری اسلامی ايران با رويكرد آيندهنگاري. مدیریت فردا،
دریافت مقاله: ........6/10/1399 پذیرش مقاله: ..20/11/1400........
اعتماد عمومي امروزه بهطور گستردهاي بهعنوان يك عامل مهم براي ارتقاي حكمراني خوب در هر نظام سياسي قلمداد ميشود (ژائو و هو، 2017: 359). كشورهايي كه از اعتماد عمومي بالاتري برخوردار هستند ميتوانند هموارتر و اثربخشتر از كشورهايي كه سطح پاييني از اعتماد عمومي را تجربه ميكنند، به انجام وظايف خود بپردازند (چن و شاي، 2001: 86). اعتماد عمومي براي مشروعيت دولتها و حكمراني دموكراتيك از اهميت ويژهاي برخوردار بوده و بهعنوان جزئي از سرمايه اجتماعي، هر نوع همكاري و تعاون را براي اثربخشتر كردن نحوه حكمراني تسهيل ميكند (هاستون و هاردينگ، 2013: 54). پيمايشهاي بينالمللي در دهههاي اخير، نشان دادهاند كه اعتماد عمومي به دولت بهطور قابلملاحظهاي در اغلب كشورهاي جهان كاهش يافته است (كوپر و همكاران، 2008: 459؛ هرتوگ، 2013: 245؛ ونگ و همكاران، 2015: 4968). نتايج نظرسنجيهاي منتشرشده در كشورهاي مختلف حاكي از كاهش قابلملاحظه اعتماد مردم به دولتها و ادامه اين روند كاهشي در آينده، در صورت نبود تغييرات و تحولات اساسي، است. براساس اين نتايج، حدود 30 درصد از پاسخدهندگان دولت مركزي آمريكا و مقامات دولتي را قابل اعتماد ميدانند (هاستون و هاردينگ، 2013: 55). همچنين اعتماد عمومي در كشورهاي توسعهيافته از قبيل كانادا، ژاپن و اتحاديه اروپا نيز بهطور جدي كاهش يافته است (هترينگتون، 1999: 312؛ كيم، 2010: 802). اين درحالي است كه برخي از افكارسنجيهاي منتشرشده در ايران، اعتماد عمومي به دولت، نهادهاي دولتي و مقامات دولتي را پايينتر از متوسط ارزيابي كردهاند (ايسپا5، 1395). ادامه اين روند كاهشي شايسته انقلاب اسلامی و نظام جمهوري اسلامي ايران نبوده و ميتواند آسيبهاي جدي به مشروعيت آن وارد نمايد. از همين رو انجام پژوهشهاي مرتبط با هدف بررسي امكان مداخله در روند آينده اعتماد عمومي به دولت ج.ا.ايران از اهميت ويژهاي برخوردار است.
از سوي ديگر، امروزه عدم توانايي در پيشبيني دقيق آينده و همچنين پيچيدگيهاي ناشي از تغييرات روزافزون باعث شده تا پژوهشگران از دانش نوظهور آيندهپژوهي بهره برده و آيندهنگاري را وارد بطن فعاليتهاي برنامهريزي و پيشبيني تحولات علمي، فناوري، اقتصادي، سياسي و اجتماعي كنند (زالي، 1388: 112). بسياري از حوادث و رويدادهاي آينده قابلپيشبيني و انقياد هستند. دخالت انسان در اين روند، موجبات تغيير و تحولات مطلوب را ايجاد خواهد كرد؛ اما در اغلب موارد، اشتغال به زمان حال و تلاش در جهت رفع مشكلات موجود، مانع از آن ميشود كه مديران و تصميمگيرندگان به آينده بينديشند. بايد توجه داشت كه حضور عاملانه در روند تحولات آينده، كاهش تهديدات و افزايش فرصتها و گزينهها، نيازمند رويكردي آيندهپژوهانه است كه امكان كنشگري در رخدادهاي آينده را فراهم ميسازد (خزايي، 1386: 4). یکی از پیشفرضهای اساسی آیندهپژوهی، نیاز به درک جامع از گذشته و حال برای بصیرت یافتن درباره آیندههاست (عنایتالله، 2008: 6). استفاده از آيندهنگاري و نتايج آن در برنامهريزيهاي بلندمدت و راهبردي و حتي برنامهريزيهاي ميانمدت و كوتاهمدت باعث ميشود كه منفعلانه به سمت آينده پيشروي نشود و با آگاهي نسبي از اوضاع و شرايط آينده، تصميمگيري شود. يكي از پيشنيازهاي مهم آيندهنگاري، احصاي پيشرانهاي كليدي موثر بر پديدههاي موردنظر است كه ميتواند به كنشگري در تحولات آينده آن پديدهها ياري رساند. بنابراين شناسايي عوامل راهبردي موثر بر اعتماد عمومي به دولت ميتواند امكان مداخله و دستكاري مثبت در روند آينده آن را فراهم آورد. برهمين اساس پژوهش حاضر با استفاده از روش تحليل ساختاري به دنبال شناسايي عوامل راهبردي موثر بر آينده اعتماد عمومي به دولت ج.ا.ايران در افق 1424 ميباشد.
1. مباني نظري پژوهش
1،1. مفهوم اعتماد عمومي
اعتماد عمومي به دولت اغلب به اطمينان از دولت يا همان اعتماد سياسي اشاره دارد (اندرسون، 2010: 60). اعتماد عمومي به دولت از دو جنبه مشروعيت و كارآمدي نظام سياسي امري حياتي و ضروري محسوب ميشود (هرتوگ، 2013: 247). بنابهنظر توماس (1998)، اعتماد عمومي به دولت ميتواند بهعنوان ميزاني كه شهروندان اطمينان دارند كه دولت، درباره جامعه به بهترين نحو عمل ميكند، ارزيابي شود. همچنين هترينگتون (1999) اعتماد عمومي را يك جهتگيري ارزيابانه نسبت به دولت تعريف ميكند مبتني بر اينكه دولت چقدر برطبق انتظارات منطقي و بهنجار مردم، خوب عمل ميكند.
اعتماد عمومي به دولت يك مفهوم چندبعدي است كه به ميزان شفافبودن، قابلاتكابودن، راستگويي، اعتبار، انصاف و شايستگي دولت وابسته است (لو و همكاران، 2016: 456). به عقيده متلاي (1999)، شهروندان در رابطه با دولت و اقدامات آن آسيبپذير هستند و اعتماد عمومي به دولت هنگامي شكل ميگيرد كه انتظار مردم از دولت براي انجام وظايف خود بدون سوءاستفاده از اين آسيبپذيري، بهطور كامل محقق شود. در اين حالت، اعتماد عمومي به دولت يك مفهوم رابطهاي است كه كيفيت تعاملات اجتماعي بين افراد و گروهها را با دولت و نهادهاي دولتي توصيف ميكند (واكر و هيلز، 2014: 125). اعتماد به نهادهاي دولتي شاخصي مهم براي حمايت سياسي گسترده قلمداد شده و عموماً با اين انتظار عمومي همراه است كه نهادها بايد مداخلات مثبت و موثري را در حوزه سياستگذاري به نفع شهروندان انجام دهند (استويان و همكاران، 2014: 19). نقش اعتماد بهويژه در كاهش پيچيدگيها و هزينههاي رخدادهاي اجتماعي و سياسي بر اين امر دلالت دارد كه مفهوم اعتماد نهتنها يك بعد رابطهاي دارد بلكه همچنين داراي يك بعد ابزاري است كه با پيامدهاي تعاملات بين شهروندان و دولت مرتبط است (لو و همكاران، 2016: 457).
ايرل (2010) برهميناساس بين دو نوع اعتماد عمومي به دولت تمايز قائل شده است. يكي اعتماد رابطهاي، مبتني بر روابط بين فرد اعتمادكننده و افراد يا نهادهاي دولتي اعتمادشونده و مقاصد و نيات آنها است. ديگري اعتماد حسابگرانه، مرتبط با رفتار گذشته طرف اعتمادشونده و محدوديتهاي رفتار آينده آنها و توانمنديهاي آنان ميباشد. اعتماد رابطهاي معطوف به آينده و اعتماد حسابگرانه معطوف به گذشته است. صاحبنظران ديگري نيز به دو نوع اعتماد عاطفي و اعتماد شناختي اشاره كردهاند. اعتماد عاطفي براساس پيوندهاي احساسي و قضاوت درباره نيات طرف اعتمادشونده ساخته ميشود درحاليكه اعتماد شناختي براساس استدلالهاي مبتني بر شواهد و واقعيات و نيز قضاوت درباره شايستگيهاي طرف اعتمادشونده شكل ميگيرد (نوتبوم، 2007: 32). ايرل (2010) عليرغم تمايز بين اين دو نوع اعتماد، تصريح ميكند كه آنها كاملاً از يكديگر مجزا نيستند. درواقع رويكرد حسابگرانه يك رابطه اعتماد مبتني بر انسجام و يكپارچگي را پيشفرض قرار ميدهد، چراكه شواهد و اطلاعاتي كه اعتماد حسابگرانه براساس آن شكل ميگيرد تنها در يك جامعه منسجم و آكنده از اعتماد اجتماعي، شناخته و درك ميشوند. بهعبارتديگر، اعتماد به دولت و نهادهاي سياسي هم محصول فرآيند جامعهپذيري خارج از قلمروي سياسي است و هم بهطور عميقي ريشه در هنجارهاي فرهنگي جامعه دارد. درواقع اعتماد عمومي به نهادهاي دولتي تا حدود زيادي گسترشيافته اعتماد ميانفردي است كه از آغاز زندگي اجتماعي افراد ياد گرفته ميشود و به اعتماد سياسي سرايت ميكند (ميشلر و رز، 2001: 35).
2،1. آيندهنگاري
انديشيدن درباره آينده مقولهاي تازه نيست. اين مقوله پديدهاي جهانشمول است كه ميتوان ريشه آن را حتي در دوران پيش از تاريخ بشر جستوجو كرد. در تمامي جوامع شناختهشده بشري، مردم در مورد زمان و آينده تصوراتي داشته و دارند (رشيدارده و خزايي، 1395: 76). آيندهنگاري را ميتوان بهعنوان فرآيندي نظاممند براي نگاه ميانمدت تا بلندمدت به آينده علم، فناوري و مسائل اجتماعي كه منتج به سياستگذاري در زمان حال ميشود، دانست. بهعبارتديگر، آيندهنگاري تلاشي نظاممند است براي نگاه به آينده بلندمدت علم، فناوري، اقتصاد و سياست با هدف شناسايي حوزههاي پژوهش استراتژيك و ايجاد فناوريهاي عام كه ميتوانند بيشترين منافع اقتصادي، و اجتماعي را فراهم نمايند (مارتين، 2002: 143). در تعريف ديگري آيندهنگاري فرآيندي نظاممند و مشاركتي براي گردآوري اطلاعات راجع به آينده و ايجاد چشمانداز ميانمدت تا بلندمدت براي اثرگذاري بر تصميمات زمان حال و انجام فعاليتهاي مشترك دانستهاند (سيبرگتس و همكاران، 2001: 76). بهطوركلي در تعاريف آيندهنگاري نكات زير حائز اهميت هستند: تاكيد بر نظاممند بودن و جنبه فرآيندي آن، تاكيد بر آينده بلندمدت، تاكيد بر ايجاد مشاركت بين ذينفعان در يك فرآيند شبكهاي، گردآوري ديدگاهها و ايجاد چشمانداز (رهبر و همكاران، 1397: 5).
2. روششناسي پژوهش
اين پژوهش از نظر هدف، پژوهشي كاربردي-توسعهاي، از نظر ماهيت توصيفي-تحليلي بوده و از بعد روششناسي به دليل استفاده از روشهاي دلفي، تحليل ساختاري و تحليل تاثير متقاطع، در دسته پژوهشهاي آميخته (تركيبي از روش كيفي و كمي) قرار ميگيرد.
براي شناسايي اوليه عوامل موثر بر آينده اعتماد عمومي به دولت ج.ا.ايران در افق 1424 از تركيب مطالعات كتابخانهاي و روش دلفي استفاده شد. برای شناسایی عوامل عمده تاثیرگذار در تحولات آینده اعتماد عمومی به دولت که همان پیشرانهای کلیدی هستند، از روش تحليل ساختاري و در قالب نرمافزار میکمک استفاده شده است. روش ساختاري روشي است كه در آن، روابط ميان متغيرها به ويژه در سيستمهاي گسترده با ابعاد متعدد تحليل ميشود. بهكارگيري دادههاي كيفي در كنار دادههاي كمي، اين روش را به يكي از پركاربردترين روشها در آيندهپژوهي تبديل كرده است(رنجبرنيا و همكاران، 1397: 4). روش تحليل ساختاري در پي مشخص كردن متغيرهاي كليدي به منظور دريافت نظرات و تشويق مشاركتكنندگان و ذينفعان در مورد جوانب و رفتارهاي پيچيده و غيرقابلپيشبيني يك سيستم است(زالي و منصوريبيرجندي، 1395: 27). تحليل ساختاري در سه مرحله انجام ميشود: مرحله اول؛ استخراج عوامل، مرحله دوم؛ تعيين روابط بين عوامل و مرحله سوم؛ شناسايي عوامل كليدي(رهبر و همكاران، 1397: 7).
در روش تحليل ساختاري، متغيرهاي موثر بر سيستم در ماتريس N*N قرار ميگيرند و بر اساس ديدگاههاي كارشناسان، در طيفي از صفر تا 3 ارزشگذاري ميشوند. جدولها و نمودارها كه خروجي نرمافزار هستند در درك روابط بين متغيرها و چگونگي عمل آنها در آينده بسيار تاثيرگذارند. در همين راستا، نرمافزار ميكمك در موسسه نوآوري كامپيوتري فرانسه با نظارت مركز تحقيقات و راهبرد چشمانداز طراحي شده است كه براي تصميمگيريهاي راهبردي و چشماندازسازي كاربرد دارد(قلمبر، 1390: 123). مطابق با روش میکمک و برای ورود اطلاعات به نرمافزار، خبرگان میزان اثرگذاری پيشرانهاي مندرج در سطر بر پيشرانهاي مندرج در ستون را با اعداد صفر به معناي بيتاثير، 1 به معناي تاثير ضعيف، 2 به معناي تاثير متوسط، و 3 به معناي تاثير قوي مشخص کردند. تاثير هر پیشران بر خودش صفر در نظر گرفته میشود و چنانچه یک پیشران با پیشران دیگر هیچ ارتباطی نداشته باشد امتیاز آن صفر خواهد بود. اگر ارتباط تنها بالقوه باشد، p اختصاص داده ميشود.
پس از اخذ نظرات از خبرگان و محاسبه میانگین وزنی هر کدام از خانهها، اطلاعات ماتریس حاصلشده كه ماتريس تاثيرات متقاطع ناميده ميشود، به نرمافزار میکمک وارد شد. بهطوركلي، ماتريسها و نمودارهاي خروجي اين نرمافزار دو نوعاند: يكي ماتريس آثار مستقيم (MDI)6 و نمودارهاي مرتبط با آن و ديگري ماتريس اثرات غيرمستقيم (MII)7 و نمودارهاي مرتبط با آن.
جامعه آماري در اين پژوهش شامل متخصصان و خبرگان حوزه اعتماد عمومي به دولت به ويژه استادان دانشگاه كه داراي ديدگاه آيندهپژوهانه و راهبردي هستند، ميباشد. از اين جامعه، نمونه آماري مشاركتكننده در پژوهش متشكل از 11 نفر به عنوان پانل پژوهش، مورد مصاحبه قرار گرفتند كه مشخصات آنها در جدول شماره 1 آمده است. براي انتخاب افراد نمونه، از روش نمونهگيري هدفمند و قضاوتي استفاده شد. علاوه بر خبرويت در حوزه اعتماد عمومي به دولت، تمايل فرد به مصاحبه و در دسترس بودن نيز ملاك انتخاب نمونه بودند.
3. يافتههاي پژوهش
اين پژوهش با استفاده تلفيقي از روش دلفي، تحليل ساختاري و ماتريس اثرات متقاطع به شناسايي پيشرانهاي راهبردي موثر بر آينده اعتماد عمومي به دولت ج.ا.ايران پرداخته است. نتايج اين پژوهش در قالب شش گام قابلتبيين هستند.
جدول (1): مشخصات كلي نمونه پژوهش
سابقه خدمت | مرتبه علمي | رشته تحصیلی | تحصيلات | شماره مصاحبه ها |
30 سال | استاد | مدیریت دولتی | دكتري | مصاحبه 1 |
16 سال | دانشيار | مدیریت دولتی | دكتري | مصاحبه 2 |
21 سال | دانشيار | علوم سیاسی | دكتري | مصاحبه 3 |
21 سال | دانشيار | آیندهپژوهی | دكتري | مصاحبه 4 |
10 سال | استاديار | جامعه شناسی | دكتري | مصاحبه 5 |
9 سال | استاديار | آیندهپژوهی | دكتري | مصاحبه 6 |
18 سال | دانشيار | علوم سیاسی | دكتري | مصاحبه 7 |
20 سال | دانشيار | مدیریت دولتی | دكتري | مصاحبه 8 |
13 سال | استاديار | مدیریت دولتی | دكتري | مصاحبه 9 |
12 سال | استاديار | جامعه شناسي | دكتري | مصاحبه 10 |
12 سال | دانشيار | علوم سياسي | دكتري | مصاحبه 11 |
1،3. گام اول: معرفی پیشرانهای موثر بر آینده اعتماد عمومی به دولت
تعريف موضوع و شناخت عوامل كليدي، يكي از مهمترين مراحل برنامهريزي برپايه سناريو است. بدينمنظور، پس از مرور ادبيات و مباني نظري اعتماد عمومي به دولت و مصاحبه با 11 نفر از اساتيد و خبرگان آشنا به موضوع (جدول 1)، 58 عامل يا پيشران موثر بر آينده اعتماد عمومي به دولت ج.ا.ايران شناسايي شدند. سپس در يك مرحله دلفي با استفاده از نظر خبرگان، عوامل مشابه با هم تركيب و در نهايت 15 عامل بهعنوان پيشرانها و روندهاي اوليه موثر شناسايي و بهعنوان ورودي مرحله بعد استفاده گرديدند. اين پيشرانها در جدول 2 و بر اساس مدل STEEPV8 در حوزههاي اجتماعي، فناوري، اقتصادي، اخلاقي، سياسي و ارزشي دستهبندي شدند.
جدول (2): فهرست نهايي پيشرانها
دستهبندي كلي | پيشرانهاي خروجي دور اول دلفي | پيشرانهاي ورودي دور اول دلفي |
عوامل اجتماعي | تحقق عدالت اجتماعي | - تقويت برابري اجتماعي در استفاده از خدمات دولتي - حذف تبعيضهاي ناروا ميان شهروندان - كاهش احساس نابرابري در مردم - توزيع مناسب و عادلانه منابع جامعه |
سرمايه اجتماعي | - شيوع فرهنگ بياعتمادي در جامعه - شيوع احساس بينقشي در شهروندان - همدردي مسئولين با مردم در مسائل مختلف - همبستگي اعضاي جامعه | |
عوامل فناوري | استقرار دولت الكترونيك | - حذف كاغذبازيها و تشريفات زايد اداري - استقرار دولت الكترونيك - استفاده از بستر فناوري براي تبادل اطلاعات با شهروندان - جلوگيري از دوبارهكاريها |
عوامل اقتصادي | عملكرد دولت(بهويژه عملكرد اقتصادي) | - بهبود مستمر در ارائه خدمات دولت - برداشت مثبت مردم از اقتصاد ملي - توانايي دولت در پاسخ به چالشهاي اقتصادي - تلاش دولت در راستاي تامين رفاه عمومي - برنامهريزي و نگاه كارشناسانه به مسائل جامعه - ايجاد آرامش و ثبات سياسي و اقتصادي |
مبارزه با فساد | - جدیت در شناسایی فساد و عاملین فساد در سطوح مختلف - اصلاحات ساختاری پیشگیرانه جهت جلوگیری از بروز فساد - وجود نهادهای نظارتي و قضایی کارآمد | |
عوامل اخلاقي | پايبندي دولت به اصول اخلاقي | - تواضع مسئولين در قبال مردم - ارزش قائل شدن به مردم در مراودات - ارتباط دوستانه و صميمانه كارگزاران با مردم |
صداقت و راستگويي مسئولين | - عمل دولت به وعدههاي داده شده - يكي بودن گفتار و كردار مسئولين - پرهيز از ارائه اطلاعات نادرست به مردم | |
عدم ترجيح منافع فردي بر منافع عمومي | - ملاحظه منافع عمومي در تصميمگيريها - وامدار نبودن به احزاب و جريانات خاص - پرهيز مسئولين از امتيازجويي و ويژهخواري | |
عوامل سياسي | شفافيت | - بهبود بخشيدن به جريان اطلاعات درست - شفافسازي فرآيندهاي تصميمگيري و تخصيص منابع - شفافسازي عملكرد دولت و ساير نهادها |
پاسخگويي عمومي | - انتقادپذيري مديران دولتي - مسئوليتپذيري مديران و كاركنان دولت - پاسخگويي نهادهاي دولتي - تقويت احزاب سياسي براي تبيين و دفاع از منافع عمومي - آزادي رسانهها در بيان نظرات و انتقادها | |
مشاركت دادن مردم در امور | - دخالت دادن مردم در تصمیمگیریها - ایجاد و توسعه سازوکارهای مشارکت مردم در خطمشیگذاری - تشکیل هستههای نظارتی با مشارکت شهروندان | |
شايستگي و شايستهسالاري | - عدم توانایی تخصصی و فنی برخی از مسئولين -توسعه شایستگیهای کارگزاران دولتی - شایستهسالاری در انتصابات دولتی و آگاهی مردم از این امر | |
پايبندي دولت به قوانين | - حركت دولت در جهت چشماندازهاي ملي - وجود اشكالات متعدد در محتواي قوانين - ضعف در اجراي قوانين - اعمال سليقه مديران دولتي در اجراي قوانين | |
عوامل ارزشي | سبك زندگي مسئولين | - احساس مالكيت برخي مسئولين نسبت به نظام و كشور - شيوع نگاه منفي مردم به سياستمداران - فاصله گرفتن مسئولين از مردم - شيوع روحيه اشرافيگري در مسئولين - شكلگيري احساس برتري ژنتيكي در برخي مسئولين |
بنيانهاي اعتقادي اسلامي و انقلابي مسئولين | - كاهش تكيه مسئولين بر شعارهاي اساسي انقلاب - كاهش روحيه جهادي در مسئولين - تن دادن برخي مسئولين به تابعيت غير ايراني - زوال روحيه خودباوري - توجيه عدول از مباني انقلاب و اسلام |
2،3. گام دوم: تحليل اوليه دادههاي گردآوريشده از ماتريس تاثيرات متقاطع
در اين گام با استفاده از روش تحليل ساختاري/تاثير متقاطع كه يكي از روشهاي نيمه كمي(كمي/كيفي) آيندهپژوهي است، ماتريس تحليل تاثيرات متقاطع با تشكيل پانلي متشكل از 11 نفر از خبرگان تكميل شد. در ماتريس عوامل موثر بر آينده اعتماد عمومي به دولت ج.ا.ايران، اثرات متقاطع عوامل با سه بار چرخش دادهاي از مطلوبيت 100 درصدي برخوردار گرديدند كه نشان از روايي بالاي پرسشنامه و پاسخهاي آن است. براساس جدول 3 نتايج محاسبات ماتريس تاثيرات متقاطع با استفاده از نرمافزار ميكمك در مجموع ارتباط بين پيشرانها 203 مرتبه مورد قضاوت قرار گرفته است. از اين تعداد 22 تقابل فاقد اثرگذاري و اثرپذيري بوده، 34 مورد ارتباط و اثرگذاري ضعيف، 100 مورد ارتباط و اثرگذاري متوسط و 69 مورد ارتباط و اثرگذاري قوي داشتهاند. نتايج اين بخش نشان ميدهد كه اثرگذاري قوي داراي بيشترين فراواني بودهاند. تعداد تكرار دوبار در نظر گرفتهشده و درجه پرشدگي ماتريس 222/90 درصد است كه نشان ميدهد در بيش از 90 درصد موارد، عوامل بر يكديگر تاثير داشتهاند و اين ميزان پرشدگي نشاندهنده صحيح و قابلاتكابودن نتايج است (چاين و همكاران، 2017: 122). در جدول 3، ويژگيهاي ماتريس اثرات مستقيم يا MDI مشخص شده است.
جدول (3): خلاصه نتايج ماتريس تاثيرات متقاطع
شاخص | ابعاد ماتريس | تعداد تكرار | تعداد 0 | تعداد 1 | تعداد 2 | تعداد 3 | جمع | پرشدگي ماتريس |
مقدار | 15*15 | 3 | 22 | 34 | 100 | 69 | 203 | 222/90% |
3،3. گام سوم: بررسي جايگاه هر يك از پيشرانها در نمودار تاثيرگذاري/تاثيرپذيري
براساس شكل 1، با توجه به ناپايدار بودن سيستم، پنج دسته از پيشرانها را ميتوان براساس موقعيتشان در چهار ربع محورهاي تاثيرگذاري و تاثيرپذيري تشخيص داد (دلگادوسرانو9 و همكاران، 2016: 6)، كه شامل پيشرانهاي تاثيرگذار، دو وجهي، تاثيرپذير، مستقل و تنظيمكننده هستند.
پيشرانهاي تاثيرگذار
پيشرانهاي تاثيرگذار بهعنوان ورودي سيستم محسوب ميشوند. اين پيشرانها كه در ناحيه شمال غربي نمودار قرار دارند، عموماً توسط سيستم قابل كنترل نيستند زيرا خارج از سيستم قرار دارند و اثرگذاري آنها از اثرپذيريشان بيشتر است. اين متغيرها مهمترين پيشرانها هستند چراكه تغييرات سيستم وابسته به آنهاست. در اين پژوهش، «بنيانهاي اعتقادي اسلامي و انقلابي مسئولين» بهعنوان پيشران تاثيرگذار شناسايي شد.
پيشرانهاي دو وجهي
اين پيشرانها، همزمان بهصورت بسيار تاثيرگذار و بسيار تاثيرپذير عمل مينمايند. پيشرانهاي دو وجهي در قسمت شمال شرقي نمودار قرار ميگيرند و طبيعت اين پيشرانها با عدم پايداري آميخته است زيرا هر عمل و تغييري روي آنها واكنش و تغيير در ديگر پيشرانها را بهدنبال دارد، از همينرو اين پيشرانها را شاخص ناپايداري سيستم دانستهاند (عرفاني و ميرچراغخاني، 1398: 103). پيشرانهاي دو وجهي در اين پژوهش عبارتند از «مبارزه با فساد»، «شفافيت»، «عدم ترجيح منافع فردي بر منافع عمومي»، «صداقت و راستگويي مسئولين دولت»، «تحقق عدالت اجتماعي»، «سبك زندگي مسئولين»، «تقيد دولت به اصول اخلاقي»، و «پاسخگويي عمومي».
شكل (1): پايداري و ناپايداري سيستم
پيشرانهاي تاثيرپذير
اين پيشرانها در قسمت جنوب شرقي نمودار قرار دارند و تاثيرگذاري پايين و تاثيرپذيري بالايي دارند. بنابراين نسبت به تكامل پيشرانهاي دو وجهي و تاثيرگذار بسيار حساس هستند. اين پيشرانها بهعنوان خروجي سيستم بهحساب ميآيند. در اين پژوهش، «عملكرد دولت(بهويژه عملكرد اقتصادي)» بهعنوان عامل تاثيرپذير يا نتيجه تعيين شد.
پيشرانهاي مستقل
پيشرانهاي مستقل تاثيرگذاري و تاثيرپذيري كمي دارند. اين پيشرانها در قسمت جنوب غربي نمودار قرار گرفته و ارتباط بسيار كمي با سيستم دارند، زيرا نه باعث توقف يك پيشران اصلي شده و نه باعث تكامل و پيشرفت يك پيشران در سيستم ميشوند. پيشرانهاي مستقل در اين پژوهش عبارتند از «سرمايه اجتماعي»، «مشاركت دادن مردم در امور» و «استقرار دولت الكترونيك».
پيشرانهاي تنظيمي
اين پيشرانها در نواحي مياني نمودار قرار ميگيرند و بهعنوان تنظيمكننده شدت و جهت اثرات، در بين ساير پيشرانها در سيستم ايفاي نقش ميكنند. اين پيشرانها كه تاثيرگذاري و تاثيرپذيري متوسطي دارند در اين پژوهش شامل دو عامل «شايستگي و سايستهسالاري» و «پايبندي دولت به قوانين» هستند.
4،3. گام چهارم: ميزان اثرگذاري و اثرپذيري پيشرانها بر يكديگر
خروجي بعدي نرمافزار، رتبهبندي ميزان اثرگذاري و اثرپذيري پيشرانها بر اساس جمع فعال و غيرفعال آنهاست. نرمافزار ميكمك روابط بين متغيرها را به توان2، 3، 4، 5 و... رسانده و برايناساس، اثرهاي غيرمستقيم عوامل سنجيده ميشود. جدول 4، ميزان اثرات مستقيم و غيرمستقيم عوامل بر يكديگر را نشان ميدهد. هرچه ميزان تاثيرگذاري و تاثيرپذيري يك عامل بيشتر باشد، آن عامل در منطقه متغيرهاي ريسك و هدف قرار ميگيرد و بنابراين جزو عوامل راهبردي محسوب ميشود.
جدول (4): تاثيرات مستقيم و غيرمستقيم متغيرها بر يكديگر
رديف | متغير | اثرات مستقيم | اثرات غيرمستقيم | ||
ميزان تاثيرگذاري | ميزان تاثيرپذيري | ميزان تاثيرگذاري | ميزان تاثيرپذيري | ||
1 | كيفيت عملكرد اقتصادي دولت | 19 | 35 | 501081 | 918038 |
2 | بنيانهاي اعتقادي اسلامي و انقلابي مسئولين | 36 | 19 | 951311 | 516889 |
3 | عدم ترجيح منافع فردي بر منافع عمومي | 35 | 33 | 905249 | 861014 |
4 | سبك زندگي مسئولين | 32 | 31 | 853331 | 820006 |
5 | پايبندي دولت به قانون | 26 | 30 | 683470 | 774492 |
6 | شايستگي و شايسته سالاري | 27 | 31 | 701162 | 805287 |
7 | استقرار دولت الكترونيك | 22 | 17 | 580121 | 469656 |
8 | تقيد دولت به اصول اخلاقي | 33 | 29 | 877395 | 760908 |
9 | شفافيت | 37 | 32 | 952528 | 837151 |
10 | عدالت اجتماعي | 32 | 33 | 834201 | 855251 |
11 | مبارزه با فساد | 37 | 37 | 948946 | 941871 |
12 | سرمايه اجتماعي | 21 | 25 | 565395 | 676411 |
13 | پاسخگويي عمومي | 29 | 30 | 744903 | 785218 |
14 | صداقت و راستگويي دولت | 33 | 33 | 865622 | 849584 |
15 | مشاركت دادن مردم در امور | 22 | 26 | 585799 | 678738 |
5،3. گام پنجم: تحليل سيستم
هدف نهايي از تحليل ساختاري، شناخت ويژگيها، ساختار، متغيرهاي كليدي و مهمترين عناصر موثر بر سيستم است. در ماتريس متقاطع، جمع اعداد موجود در سطر براي هر متغير، بيانگر جمع فعال است و ميزان تاثيرگذاري آن عامل را نشان ميدهد. همچنين جمع اعداد موجود در ستون نيز بيانگر جمع غيرفعال است و ميزان تاثيرپذيري آن عامل را نشان ميدهد.
شكل (2): نقشه پراكندگي متغيرها در محور تاثيرگذاري- تاثيرپذيري در دو حالت مستقيم و غيرمستقيم
چگونگي و نحوه روابط مستقيم و غيرمستقيم هركدام از پيشرانهاي شناساييشده در نرمافزار ميكمك، در پنج پوشش 5%، 25%، 50%، 75% و 100% تحليل ميشوند. هركدام از اين پوششها، روابط ضعيف، ميانه، و قوي بين پيشرانها را نشان ميدهند. ازآنجاكه پوشش 100% تمامي تاثيرات متغيرها را از بسيار قوي تا بسيار ضعيف نشان ميدهد، در اين قسمت گراف اثرگذاري پيشرانها با پوشش 100% نشان داده ميشود (شكل 3).
شكل (3): گراف چرخه اثرگذاري مستقيم با پوشش 100% برحسب عنوان متغير
1،5،3. تحليل پايداري/ناپايداري سيستم براساس نقشه اثرگذاري و اثرپذيري مستقيم
پراكنش پيشرانها در صفحه پراكندگي، حاكي از ميزان پايداري و يا ناپايداري سيستم است. در روش تحليل اثرات متقاطع با استفاده از نرمافزار ميكمك در مجموع دو نوع از پراكنش تعريف شده است كه به نام سيستمهاي پايدار و سيستمهاي ناپايدار معروف هستند. در سيستمهاي پايدار پراكنش پيشرانها به صورت L انگليسي است، يعني برخي پيشرانها داراي تاثيرگذاري بالا و برخي داراي تاثيرپذيري بالا هستند. در سيستمهاي پايدار جايگاه پيشرانها مشخص و سه دسته پيشران شامل الف: پيشرانهاي بسيار تاثيرگذار ب: پيشرانهاي مستقل و ج: پيشرانهاي تاثيرپذير قابل مشاهده است. در واقع پراكندگي پيشرانها در سيستمهاي پايدار در ناحيههاي دوم و سوم و چهارم نمودار اثرگذاري/اثرپذيري است.
در مقابل سيستمهاي ناپايدار وضعيت پيچيدهتري نسبت به سيستمهاي پايدار دارند. در اين سيستمها، پيشرانها در حول محور قطري صفحه و از جنوبغربي به سمت شمالشرقي نمودار پراكنده ميباشند و در بيشتر مواقع حالت بينابيني از تاثيرگذاري و تاثيرپذيري را نشان ميدهند كه ارزيابي و شناسايي عوامل و پيشرانهاي كليدي را بسيار مشكل مينمايند. در سيستمهاي ناپايدار نيز پيشرانهاي تاثيرگذار، دووجهي، تنظيمي و مستقل قابلمشاهده هستند.
شكل 2 نمودار پراكندگي پيشرانهاي موثر بر آينده اعتماد عمومي به دولت ج.ا.ايران را نشان ميدهد. آنچه از اين نمودار ميتوان دريافت، وضعيت ناپايدار سيستم است چراكه عموماً عوامل بهصورت پراكنده و با تمركز بيشتري در اطراف محور قطري نمودار توزيع گرديدهاند.
2،5،3. تحلیل تغییر جایگاه پیشرانها براساس اثرات مستقیم و غیرمستقیم
از آنجاكه براي محاسبات اثرات غيرمستقيم، نرمافزار ماتريس را چندبار به توان ميرساند، جمع اثرگذاري و اثرپذيريهاي غيرمستقيم، اعداد چندرقمي درميآيند و مقايسه آن با اثرات مستقيم دشوار ميشود. براي رفع اين مشكل نرمافزار، جدول 5 سهم عوامل براساس اثرات مستقيم و غيرمستقيم را در مقياس دههزار ارائه ميدهد. برايناساس، مجموع اثرگذاري و اثرپذيريها در دههزار محاسبه شده و سهم هركدام از عوامل از اين عدد نشاندهنده سهم آن از كل سيستم است. چنانچه در جدول 5 مشاهده میشود در کل سیستم جابهجایی شدید براساس اثرات مستقیم و غیرمستقیم وجود ندارد، که این میتواند به معنی نبود متغیرهای پنهان و یا مشخص بودن عوامل اصلی تاثیرگذار بر آینده سیستم باشد. البته در سطوح بالای رتبهبندی، جابجایی تنها در یک مورد آنهم به اندازه یک رتبه رخ داده است که این نمیتواند بهعنوان یک تغییر عمده محسوب شود. بهعبارتديگر، تمامي پيشرانهاي بهدستآمده در اثرگذاري مستقيم با اندكي جابهجايي در اثرگذاري غيرمستقيم تكرار شدهاند. همچنين براساس جدول 5، متغير شفافيت بيشترين سهم را در اثرگذاري مستقيم و غيرمستقيم بر آينده اعتماد عمومي به دولت ج.ا.ايران در افق 1424 داشته است.
جدول (5): سهم پيشرانها در اثرگذاري مستقيم و غيرمستقيم در كل سيستم
رتبه | مستقيم | غيرمستقيم | ||
متغير | تاثيرگذاري | متغير | تاثيرگذاري | |
1 | شفافيت | 839 | شفافيت | 824 |
2 | مبارزه با فساد | 839 | بنيانهاي اعتقادي | 823 |
3 | بنيانهاي اعتقادي | 816 | مبارزه با فساد | 821 |
4 | عدم ترجيح منافع فردي بر منافع عمومي | 793 | عدم ترجيح منافع فردي بر منافع عمومي | 783 |
5 | تقيد دولت به اصول اخلاقي | 748 | تقيد دولت به اصول اخلاقي | 758 |
6 | صداقت و راستگويي مسئولين دولت | 748 | صداقت و راستگويي مسئولين دولت | 749 |
7 | سبك زندگي مسئولين | 725 | سبك زندگي مسئولين | 738 |
8 | تحقق عدالت اجتماعي | 725 | تحقق عدالت اجتماعي | 722 |
9 | پاسخگويي عمومي | 657 | پاسخگويي عمومي | 644 |
10 | شايستگي و شايستهسالاري | 612 | شايستگي و شايستهسالاري | 607 |
11 | پايبندي دولت به قوانين | 589 | پايبندي دولت به قوانين | 591 |
12 | استقرار دولت الكترونيك | 498 | مشاركت دادن مردم در امور | 507 |
13 | مشاركت دادن مردم در امور | 498 | استقرار دولت الكترونيك | 502 |
14 | سرمايه اجتماعي | 476 | سرمايه اجتماعي | 489 |
15 | عملكرد دولت (بهويژه عملكرد اقتصادي) | 430 | عملكرد دولت (بهويژه عملكرد اقتصادي) | 433 |
6،3. گام ششم: شناسايي متغيرهاي راهبردي در نمودار
براساس روش تحليل اثرات متقاطع، پيشرانهايي كه همزمان داراي اثرگذاري و اثرپذيري زيادي باشند داراي اهميت بيشتري هستند. اين پيشرانها ميتوانند باعث تغييرات شديدي در سيستم شده و منجر به ناپايداري آن شوند.
بهمنظور شناسايي آيندههاي اعتماد عمومي به دولت ج.ا.ايران و برنامهريزي بر اساس آنها، بايد عدمقطعيتهاي كليدي يا همان پيشرانهايي كه بهصورت توأمان اثرگذاري و اثرپذيري بالايي در سيستم دارند، را شناسايي كرده و مورد تحليل و ارزيابي قرار دهيم. اين متغيرها، متغيرهاي راهبردي يا دووجهي نام دارند كه هم قابل دستكاري و كنترل باشند و هم بر پويايي و تغيير سيستم، تاثيرگذار باشند(رشيدارده و خزايي، 1395: 87). با اين توصيف پيشرانهايي كه تاثير بسيار بالايي دارند ولي قابل كنترل نيستند را نميتوان پيشران راهبردي محسوب كرد. برايناساس متغيرهاي ناحيه 1 شبكه مختصات، پيشرانهاي راهبردي هستند، چرا كه هم قابليت كنترل توسط سيستم مديريتي را دارند و هم بر سيستم تاثيرگذاري قابلقبولي دارند. درواقع هرچه از ابتداي ناحيه 3 به سمت انتهاي ناحيه 1 شبكه مختصات نزديكتر ميشويم بر ميزان اهميت و راهبرديبودن پيشران افزوده ميشود. بهعبارتديگر، هرچه ميزان تاثيرگذاري و تاثيرپذيري يك عامل بيشتر باشد، آن عامل كليدي و راهبرديتر است. باتوجه به شكل شماره 2، پنج عامل «مبارزه با فساد»، «شفافيت»، «عدم ترجيح منافع فردي بر منافع عمومي»، «صداقت و راستگويي دولت» و «تحقق عدالت اجتماعي» بهعنوان پيشرانهاي راهبردي شكلدهنده آينده اعتماد عمومي به دولت ج.ا.ايرن در افق 1424 شناسايي شدند.
4. نتيجهگيري
در اين پژوهش كه با هدف شناسايي و تحليل عوامل راهبردي موثر بر آينده اعتماد عمومي به دولت ج.ا.ايران در افق 1424 براساس تحليل اثرات متقاطع صورت گرفته است، عوامل شكلدهنده اعتماد عمومي كه شامل 58 عامل بودند طي فرآيند دلفي به 15 مورد تقليل يافتند. در ادامه ميزان تاثيرگذاري و تاثيرپذيري عوامل با نظر خبرگان در قالب ماتريس اثرات متقاطع تكميل و مورد تحليل قرار گرفت. نتايج تحليل الگوي پراكندگي عوامل بر روي محور تاثيرگذاري-تاثيرپذيري، بيانگر وضعيت ناپايدار سيستم اعتماد عمومي به دولت است. با توجه به ناپايداري سيستم، پنج دسته پيشران شامل پيشرانهاي تاثيرگذار، دووجهي، تاثيرپذير، مستقل و تنظيمي براي آينده اعتماد عمومي به دولت ج.ا.ايران شناسايي شدند كه با توجه به موقعيت آنها و ايجاد تغيير در ميزان تاثيرگذاري و تاثيرپذيري آنها، سطح پايداري سيستم را ارتقا داد. همچنين براساس نتايج اين پژوهش پنج عامل «مبارزه با فساد»، «شفافيت»، «عدم ترجيح منافع فردي بر منافع عمومي»، «صداقت و راستگويي دولت» و «تحقق عدالت اجتماعي» بهعنوان پيشرانهاي راهبردي موثر بر آينده اعتماد عمومي به دولت ج.ا.ايرن در افق 1424 شناسايي شدند. اين متغيرهاي راهبردي بهعنوان چالشهاي مهم حوزه اعتماد عمومي به دولت جمهوري اسلامي ايران در ادامه به اختصار تشريح ميشوند.
مبارزه با فساد: فساد مسأله‌اي است که در تمام ادوار گريبانگیر دستگاهها و سازمانها بوده و هستة انديشه بسياري از اندیشمندان سياسي را تشكيل مي‌داده است. طبق تعریف بانک جهانی10 و سازمان شفافیت بین‌‌الملل11، «فساد سوءاستفاده از اختیارات دولتی(قدرت عمومی) برای کسب منافع شخصی (خصوصی) است» (رسولی و شهائی، 1388: 21). هرچند فساد به طور عام و فساد اقتصادي بهطور خاص مورد نكوهش گفتمان انقلاب اسلامي ايران و قوانين حقوقي جمهوري اسلامي ايران بوده، اما اين پديده مذموم يكي از چالشهاي اساسي جامعه ايراني در قرن حاضر ميباشد(شجاعي و همكاران، 1398: 139). پیامدهای فساد میتوانند شامل افزایش هزینههای اداره امور دولتی، تعارضهای اجتماعی و کاهش اعتماد عمومی به دولت باشند (كيم و كيم، 2016: 182). لذا تلاش برای کاهش فساد اداری میتواند منجر به بهبود اعتماد عمومی به دولت گردد.
شفافيت: اعتقاد بر این است که شفافیت، دولت را کارآتر، دموکراتیکتر، کم فسادتر و مشروعتر میسازد. مطالعات نشان دادهاند شهروندانی که دولت را شفافتر میدانند، تمایل به اعتماد بیشتری به دولت دارند (اسميرنوا و اسكانلون، 2016: 2).
عدم ترجيح منافع فردي بر منافع عمومي: اين عامل به درجهای اشاره دارد که فرد یا نهاد اعتمادشونده اعتقاد دارد که میخواهد برای منافع فرد یا افراد اعتمادکننده، کار کند بدون اینکه به سود و منفعت خود فکر کند. صاحبنظران علوم سياسي، اين عامل را یکی از اصلیترین ویژگیهای دولتهای دموکراتیک میدانند (كونگ، 2014: 387). تحقیقات نشان دادهاند هنگامی که شهروندان احساس میکنند مدیران دولتی در هر زمان و در اجرای هر نوع خطمشی و برنامه دولتی، منافع عمومي را در اولویت قرار میدهند، اعتماد بیشتری به دولت را گزارش میکنند (پوپو و شپكر، 2010: 125).
صداقت و راستگويي مسئولين: اهمیت صداقت و راستگویی دولت به حدی است که برخی از صاحبنظران آینده اعتماد عمومی به دولت را مبتنی بر سه رکن شامل شایستگی، خیرخواهی و راستگویی میدانند (پورمبسكو، 2017: 525). صداقت و راستگویی دولت اشاره دارد به ادراک شهروندان از میزانی که دولت در ارتباط و مواجهه با مردم و نیز التزام به تعهدات خود، صمیمی و صادق عمل میکند (مكنايت، 2002: 335). تحقیقات نشان دادهاند که ارزیابی مثبت شهروندان از میزان صداقت و راستگویی دولت و دولتمردان منجر به سطوح بالاتر اعتماد عمومی به دولت میشود (گرانلند و ستالا، 2010: 526).
تحقق عدالت اجتماعي: عدالت بهعنوان اصل بنيادين نظام جمهوري اسلامي در قانون اساسي و انديشه رهبران نظام تجلي بارزي دارد(منصورزاده و اميني، 1399: 94). تحقیقات از تاثیر ادراک عدالت اجتماعی توسط شهروندان بر اعتماد عمومی به دولت حکایت دارند (وانگ و يو، 2016: 105؛ شيم و پارك، 2016: 1). شهروندان براي اينكه به عنوان عاملان يا كنشگران از خود اعتماد نشان دهند، لازم است شواهد كافي از عدالت و انصاف نسبي حكومت در دست داشته باشند و اطمينان حاصل كنند كه دولت متبوع آنها منافع كليه مردم حتي احزاب رقيب را مدنظر قرار ميدهد (زاهدي و خانباشي، 1390: 77).
آيندهنگاري حوزهاي است كه نتايج آن كاربرد زيادي در برنامهريزيها و سياستگذاريها دارد. پژوهش حاضر در زمينه شناسايي پيشرانهاي راهبردي موثر بر آينده اعتماد عمومي به دولت ج.ا.ايران انجام شده است؛ زمينهاي كه تاكنون به صورت جدي بررسي و مطالعه نشده است. درواقع اين پژوهش ميتواند گامي كوچك براي تحقيقات بعدي باشد. باتوجه به اينكه به دلايل متعدد در شرايط فعلي اعتماد عمومي به دولت در وضعيت مطلوب و آرماني قرار ندارد، تلاش براي بهبود اين وضعيت در خور توجه است و در اين راه، شناسايي، فهم و تحليل نيروهاي پيشران و كلانروندهاي موثر بر آينده اعتماد عمومي به دولت، براي كسب نمايي كلي از آينده در حال ظهور ضروري است. اين پژوهش با هدف شناسايي اين عوامل راهبردي انجام شد و براساس نتايج آن، پيشنهادات كاربردي و پژوهشي زير مطرح ميشود.
1- دولت بايد مبارزه جدي و فعال با هرگونه فسادي را سرلوحه فعاليتهاي خود قرار دهد. مبارزه فعالانه با فساد باید با نگاهی پیشگیرانه انجام شود یعنی دولت باید با رصد منافذ و گلوگاهها، حتیالمقدور از بروز فساد جلوگیری نماید.
2- بررسي و تصويب قوانين لازم براي شكلگيري چارچوب پيادهسازي شفافيت در ايران. البته در اين ميان، رعايت مرز مشخص بين انتشار اطلاعات عمومي و افشاي اطلاعات شخصي مردم از اهميت ويژهاي برخوردار است.
3- لازم است كه نهادهاي دولتي مجموعهاي از رويههاي عادلانه و منصفانه را براي تصميمگيري بنا نهند تا اطمينان يابند كه اين فرآيند فرصتهاي مشابهي را براي همه افرادي كه در آن درگيرند، فراهم ميسازد.
4- مسئولين در سطوح مختلف بايد با رعايت راستگويي و صداقت در گفتار و كردار خود، از دادن وعدههاي دستنيافتني خودداري كرده و تلاش كنند تا حد ممكن سيره رفتاري خود را با آنچه ميگويند منطبق سازند. اين صداقت موجبات همراهي مردم را در شرايط سخت فراهم آورده و باعث افزايش اعتماد عمومي به دولت خواهد شد.
ازآنجاكه يافتههاي اين پژوهش تقريباً نيمي از فرآيند سناريونگاري براي آينده اعتماد عمومي به دولت را پوشش ميدهد،ادامه اين فرآيند و انجام گامهاي بعدي آن يعني شناسايي عدم قطعيتها و تعيين سناريوها ميتواند موضوع پژوهشهاي آتي قرار گيرد.
منابع
- خزائي، سعيد (1386)، آيندهپژوهي، مفاهيم و ضرورتها، مركز آيندهپژوهي علوم و فناوري دفاعي، موسسه آموزشي و تحقيقاتي صنايع دفاعي، تهران.
- رسولی، رضا؛ و شهائی، بهنام (1388)، فساد اداری در مدارس اموزشی: عوامل موثر بر پیدایش، گسترش و کاهش آن، نشریه مدیریت دولتی، شماره 3: 34-19.
- رشيدارده، حبيبالله؛ و خزائي، سعيد (1395)، شناسايي عوامل موثر راهبردي بر آينده صنعت بانكداري، فرآيند مديريت و توسعه، 29(3): 104-71.
- رنجبرنيا، بهزاد؛ روستايي، شهريور، و پورمحمدي، محمدرضا (1397)، تحليل عوامل موثر بر توسعه پايدار شهري با تاكيد بر شكاف ديجيتال به روش ميكمك فازي(مطالعه موردي: تبريز 2018) پژوهشهاي جغرافياي انساني، 50(4): 905-891.
- رهبر، فرهاد؛ سيفالديناصل، اميرعلي؛ شاهحسيني، محمدعلي؛ و نيازي، عيسي (1397)، شناسايي و تحليل كلانروندهاي موثر بر بهاي نفت خام با رويكرد آيندهنگاري، نشريه علمي پژوهشي بهبود مديريت، 12(2): 26-1.
- زالي، نادر (1388)، آيندهنگاري توسعه منطقهاي با رويكرد برنامهريزي سناريومبنا (نمونه موردي: استان آذربايجان شرقي)؛ رساله دكتري، دانشكده علوم انساني و اجتماعي، دانشگاه تبريز.
- زالي، نادر؛ و منصوري بيرجندي، سارا (1395)، شناسايي راهبردهاي آسيبپذير توسعه اقتصادي منطقه با رويكرد برنامهريزي فرضبنياد ABP (مطالعه موردي: استان تهران)، فصلنامه علمي پژوهشي برنامهريزي وآمايش فضا، 20(1): 52-21.
- زاهدی، شمس السادات؛ و خانباشی، محمد (1390)، از اعتماد عمومی تا اعتماد سیاسی (پژوهشی پیرامون رابطه اعتماد عمومی واعتماد سیاسی در ایران)، فصلنامه پژوهشهای مدیریت در ایران- مدرس علوم انسانی، 15(4): 96-73.
- شجاعي، صديقهبيگم؛ آهنگران، محمدرسول؛ و روحانيمقدم، محمد (1398)، فصلنامه رهيافت انقلاب اسلامي، 13(49): 150-133.
- عرفاني، مليحه؛ و ميرچراغخاني، ياسر (1398)، تعيين پيشرانهاي توسعه گردشگري طبيعي و فرهنگي در سيستان با روش تجزيه و تحليل ساختاري، فصلنامه محيط زيست طبيعي، 72(1): 111-97.
- قلمبر، محمدعلي (1390)، پيشبيني توسعه محصول با استفاده از رويكرد برنامهريزي سناريومحور: مطالعه موردي صنعت نفت. رساله دكتري، دانشكده مديريت و حسابداري، دانشگاه شهيد بهشتي، تهران.
- مركز افكارسنجي دانشجويان ايران ايسپا (1395)، گاما گزيده آثار ملي ايسپا، انتشارات جهاد دانشگاهي، تهران.
- منصورزاده، محمدباقر؛ و اميني، علياكبر (1399)، بررسي مقايسهاي مفهوم عدالت در انديشه ايرانشهري و انقلاب اسلامي، فصلنامه رهيافت انقلاب اسلامي، 14(50): 102-83.
Reference
-Anderson, M. R. (2010). Community psychology, political efficacy, and trust. Political Psychology, 31(1):59-84.
-Chen, X., & Shi, T. (2001). Media effects on political confidence and trust in the People’s Republic of China in the post-Tiananmen period. East Asia: An International Quarterly, 19(3): 84–118.
-Chine, L., Djeddi, T., & Haidouchi, A. (2017). Foreign Direct Investment as an Instrument to Promote Entrepreneurship in Algeria: Structural Analysis Using MICMAC Method. Journal of Business and Management Sciences, 5(4): 120-124.
-Cooper, C. A., Gibbs, K. H., & Kathleen, B. M. (2008). The importance of trust in government for public administration: The case of zoning. Public Administration Review, 3: 459–467.
-Delgado-Serrano, M., Van wildemeersch, P., London, S., Ortiz-Guerrero, C. E., Escalante Semerena, R., & Rojas, M. (2016). Adapting prospective structural analysis to strengthen sustainable management and capacity building in community-based natural. Ecology and Society, 21(2): 1-13.
-Earle, T. C. (2010). Trust in risk management: A model based review of empirical research. Risk Analysis, 30(4): 541-574.
- Gronlund, K., & Setala, M. (2012). In Honest Officials We Trust: Institutional Confidence in Europe. The American Review of Public Administration, 42(5): 523-542.
-Hertogh, M. (2013). Why the ombudsman does not promote public trust in government: lessons from the Low Countries. Journal of Social Welfare & Family Law, 35(2): 245-258.
-Hetherington, M. J. (1999). The effect of political trust on the presidential vote, 1968–96. American Political Science Review, 94(2): 311–326.
-Houston, J. D., & Harding, L. H. (2013). Public Trust in Government Administrators: Explaining Citizen Perceptions of Trustworthiness and Competence. Public Integrity, 16(1): 53-76.
-Inayatullah, S. (2008). Six pillars: futures thinking for transforming. Foresight, 10 (1): 4-21.
-Kim, S. (2010). Public trust in government in Japan and South Korea: Does the rise of critical citizen matter. Public Administration Review, 70(5): 801–810.
-Kim, Y. J., & Kim, E. S. (2016). Exploring the interrelationship between public service motivation and corruption theories. Evidence-based HRM: a Global Forum for Empirical Scholarship, 4(2): 181-186.
-Kong, D. T. (2014). Perceived Competence and Benevolence of Political Institutions as Culturally Universal Facilitators of Political Trust: Evidence from Arab Countries. Cross-Cultural Research, 48(4): 385–399.
-Lo, A. Y., Cheung, L. T., Lee, A. K., & Xu, B. (2016). Confidence and Trust in Public Institution Natural Hazards Management: Case Studies in Urban and Rural China. The Professional Geographer, 68(3): 475-484.
-Martin, B. R. (2002). Foresight in science and technology. Technology Analysis & Strategic Management, 7(2): 139-168.
-McKnight, D. H., Choudhury, V., & Kacmar, C. (2002). Developing and validating trust measures for e-commerce: An integrative typology. Information Systems Research, 13: 334-359.
-Metlay, D. (1999). Institutional trust and confidence: A journey into a conceptual quagmire. In Social trust and the management of risk, ed. G. Cvetkovich, and R. E. L€ofstedt, 100–16. London: Earthscan.
-Mishler, W., & Rose, R. (2001). What are the origins of political trust? Testing institutional and cultural theories in post-communist societies. Comparative Political Studies, 34 (1): 30–62.
-Nooteboom, B. (2007). Social capital, institutions and trust. Review of Social Economy, 65 (1): 29–53.
-Poppo, L., & Schepker, J. D. (2010). Repairing Public Trust in Organizations. Corporate Reputation Review, 13(2): 124-141.
-Porumbescu, G. (2017). Linking Transparency to Trust in Government and Voice. The American Review of Public Administration, 47(5): 520-537.
-Seebregts, A. J., Goldstein, G. A., & Smekens, K. (2001). Energy/environmental modeling with the MARKAL family of models. Operations Research Proceedings, 2001(Duisburg: Springer): 75–82.
-Shim, J., & Park, J. H. (2016). Public participation and trust in government: the case of the Korean Financial Regulatory Agency. Public Performance & Management Review, (2016): 1–24.
-Smirnova, M., & Scanlon, P. (2016). Experience and cultural-repertoire based avenuse of trust: An analysis of public trust in statistical agencies and their data. Social Policy & Society, 2016: 1-18.
-Stoyan, A. T., Niedzwiecki, S., Morgan, J., Hartlyn, J., & Espinal, R. (2014). Trust in government institutions: The effects of performance and participation in the Dominican Republic and Haiti. International Political Science Review, 37(1): 18-35.
-Thomas, C. W. (1998). Maintaining and restoring public trust in government agencies and their employees. Administration and Society, 30(2): 166–192.
-Walker, R. M., & P. Hills. (2014). Changing dimensions of trust in government: An exploration in environmental policy in Hong Kong. Public Administration and Development, 34 (2): 123–36.
-Wang, Z., & You, Y. (2016). The arrival of critical citizens: decline of political trust and shifting public priorities in China. International Review of Sociology, 26(1): 105-124.
-Weng, W. W., Woo. C. K., Cheng. Y. S., Ho. T., Horowitz. I. (2015). Public trust and corruption perception: disaster relief. Applied Economics, 47(46): 4967-4981.
-Zhao, D., & Hu, W. (2017). Determinants of public trust in government: Empirical evidence from urban China. International Review of Administrative Sciences, 83(2): 358-377.
[1] دانشجوی دکتری آینده پژوهی، دانشگاه بینالمللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران.
[2] دانشیار، دانشگاه بینالمللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران. (نویسنده مسئول) ghasemi@ikiu.ac.ir
[3] استادیار، دانشگاه بینالمللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران.
[4] استادیار، دانشگاه بینالمللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران.
[5] . مركز افكارسنجي دانشجويان ايران (ايسپا) وابسته به جهاد دانشگاهي يكي از نهادهاي علمي و فرهنگي كشور است كه وظيفه سنجش نگرش مردم و نيز توليد دادههاي انبوه در حوزههاي فرهنگي، سياسي و اجتماعي براي انتشار در ميان مردم و اطلاع مسئولين را برعهده دارد.
[6] . Matrix of Direct Influences
[7] . Matrix of Indirect Influences
[8] اين مدل از حروف اول واژههاي Social, Technological, Economic, Ethical, Political, Value تشكيل شده است.
[9] . Delgado-Serrano
[10] 1. World Bank
[11] 2. Transparency Universal Organizational(TUO)
