رهبری تحولگرا و توسعه قابلیتهای بازاریابی: تبیین نقش میانجی جهتگیریهای استراتژیک بازارگرایی و کارآفرینی
الموضوعات :
1 - استادیار، گروه مدیریت بازرگانی و مدیریت فناوری اطلاعات، دانشگاه پیام نور
الکلمات المفتاحية: رهبری تحولگرا, گرایش به کارآفرینی, بازارگرایی قابلیتهای بازاریابی, کسبوکارهای کوچک و متوسط,
ملخص المقالة :
جهتگیریهای استراتژیک، به عنوان ترکیبی از منابع، الگوهای رفتاری و جایگاه ارزشی یک شرکت در بازار در راستای ارائه محصولات و خدمات متناسب با بازار در نظر گرفته می‌شود. از سوی دیگر، لازمه تغییر و تحولات مستمر سازمانی در محیط های پویا و در حال تغییر امروز، وجود رهبران تحول آفرین است. به دلیل توجه فزاینده به عامل رهبری در ایجاد تحولات وعملکرد سازمانی در سطح دنیا در این تحقیق سعی بر آن شده است که رابطه بین رهبری تحولگرا و عملکرد سازمانی با میانجی‌گری جهتگیریهای استراتژیک گرایش به کارآفرینی و بازارگرایی، از ديدگاه مدیران ارشد کسبوکارهای کوچک و متوسط فعال در صنعت غذایی استان کرمان در شش ماهه اول سال 1396 مورد بررسی قرار گیرد. ابزار گردآوري اطلاعات، پرسشنامه و روش تحليل دادهها با استفاده از نرم‌افزارهای لیزرل و پی. ال. اس مي‌باشد. نتایج نشان می‌دهد رهبری تحولگرا بر هر دو سازه بازارگرایی و گرایش به کارآفرینی تأثیر معناداری داشته است؛ اما شواهد حاکی از عدم تأیید نقش میانجی بازارگرایی در ارتباط بین رهبری تحولی و قابلیتهای بازاریابی و تأیید تأثير غیر مستقیم رهبری تحولگرا بر توسعه قابلیتهای بازاریابی و بهبود عملکرد صرفاً از طریق گرایش به کارآفرینی در کسبوکارهای مورد مطالعه است.
باقری، سید محمد و اصغری، فرشته. (1392). بررسی هماهنگی میان استراتژی‌های سطح کسبوکار و بازارگرایی در چارچوب مراحل چرخه عمر سازمان. مدیریت بازاریابی، 8(19)، 125- 109.
قهرمانی، محمد؛ حاجی خواجه‌لو، صالح رشید و ابوچناری، عقیل. (1390). نقش رهبری تحولی در ارتقای دانشگاه به سازمان کارآفرین (مطالعه موردی: دانشگاه شهید بهشتی). فصلنامه علمی پژوهشی توسعه کارآفرینی، 4(14)، 204-185.
موقرزاده، عاطفه؛ شیخی، ایوب؛ ذاکری‌افشار، وحید و نصرالله‌پور، مجتبی. (1395). تأثير کارآفرینی اجتماعی بر عملكرد سازمان به واسطه سبك رهبري تحول‌گراي مديران در سازمان‌های مردم نهاد شهرستان کرمان، مدیریت شهری، (43)، 324- 305.
هومن، حیدر علی (1395) . مدل یابی معادلات ساختاري. انتشارات سمت، چاپ هفتم.
Avolio, B. J. & Bass, B. M. (2002). Developing Potential across a Full Range of Leadership Cases on Transactional and Transformational Leadership, Lawrence Erlbaum Associates, Mahwah, NJ.
Baker, W. E., & Sinkula, J. M. (1999). The synergistic effect of market orientation & learning orientation on organizational performance. Journal of the Academy of Marketing Science, 27(4), 411–427.
Basile, A. (2012). Entrepreneurial orientation in smes: risk-taking to entering international markets. Far East Journal of Psychology and Business, 7(2), 1-17.
Bhattacharyya, S. S., & Jha, S. (2015). Study of market orientation intelligence generation & organizational variable: In the context of emerging economy market. International Journal of Commerce & Management, 25(4), 699-710.
Bouncken, R. B., Plüschke, B. D., Pesch, R., & Kraus, S. (2016). Entrepreneurial orientation in vertical alliances: joint product innovation & learning from allies. Review of Managerial Science, 10(2), 381-409.
Burton, L. J., & Peachey, J. W. (2009). Transactional or transformational? Leadership preferences of Division III athletic administrators. Journal of Intercollegiate Sport, 2(2), 245-259.
Combs,J., Crook,T. & Shook,C. (2005). The dimensionality of organizational performance and its implications for strategic management research. Research Methodology in Strategy and Management, 2, 259–286.
Day G.S. (1994). The Capabilities of the Market Driven Organization. Journal of Marketing, 58, 37-51.
Dess, G. & Robinson, Jr. (1984). Measuring organizational performance in the absence of objective measures. Strategic Management Journal ,5, 274–286.
Givens, J. (2008). Transformational leadership: The impact on organizational and personal outcomes. Emerging Leadership Journeys, 1(1), 4- 24.
Halim (2014). Effect of Market, Learning and Entrepreneurship Orientation on Marketing Capabilities and Marketing Performance. Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 8(10), 395-403.
Hatta, I. H. (2015). The Effect of Market Orientation, Entrepreneurship towards the Marketing Capability and Performance
Helfert, G., Ritter, T. & Walter, A. (2002). Redefining market orientation from a perspective relationship- theoretical consideration and empirical results, European Journal of Marketing, 36 (9-10), 1119-1139.
Hughes, M., Eggers, F., Kraus, S., & Hughes, P. (2015). The relevance of slack resource availability & networking effectiveness for entrepreneurial orientation. International Journal of Entrepreneurship & Small Business, 26(1), 116-138.
Hult, G. T. M., & Ketchen, D. J. J. (2001). Does market orientation matter?: a test of the relationship between positional advantage & performance. Strategic management journal, 22, 899-906.
Jain, R., Jain, C., & Jain, P. (2013). Integrated Framework of Antecedents and Effects of Market Orientation: A Qualitative Review. Management and Labour Studies, 38(4), 425-445.
Joo, M. Y., Jae, K. M., Seok, H. J., Joo, J. L. (2012). The Effects Entrepreneurship and Market Orientation on Social Performance of Social Enterprise. International Conference on Economics Marketing and Management, IPEDR, IACSIT Press, Singapore, 28, 60-65.
Kayabasi, A., & Mtetwa, T. (2016). Impact of marketing effectiveness and capabilities, and export market orientation on export performance: Evidence from Turkey. European Business Review, 28(5), 532-559.
Khan, E.A. (2017). An investigation of marketing capabilities of informal microenterprises: A study of street food vending in Thailand. International Journal of Sociology and Social Policy, 37(3/4), 186-202.
Kraus, S., Halbertstadt, J., Niem, T., Shaw, E., & Syrja, P. (2017). Social entrepreneurship orientation: development of a measurement scale. International Journal of Entrepreneurial Behaviour and Research, 1-34.
Krishnan, R. (2004). Impact of transformational leadership on followers influence strategies. The Leadership and Organization Development Journal, 25(1), 58- 72.
Kumar, V., Jones, E., Venkatesan, R., & Leone, R. P. (2011). Is market orientation a source of sustainable competitive advantage or simply the cost of competing? Journal of Marketing, 75, 16–30.
Laukkanen, T., Nagy, G., Hirvonen, S., Reijonen, H., & Pasanen, M. (2013). The effect of strategic orientations on business performance in SMEs: A multigroup analysis comparing Hungary and Finland. International Marketing Review, 30(6), 510-535.
Li, Y., Zhao, Y., Tan, J., & Liu, Y. (2008). Moderating effects of entrepreneurial orientation on market orientation-performance. Journal of Small Business Management, 46(1), 113–133.
Liaw, Y. J., Chi, N. W., & Chuang, A. (2009). Examining the mechanisms linking transformational leadership, employee customer orientation, and service performance: The mediating roles of perceived supervisor & coworker support. Journal of Business and Psychology, 25(3), 477-492.
Long, H. C. (2013). The relationship among learning orientation, market orientation, entrepreneurial orientation, and firm performance of Vietnam marketing communications firms. Philippine Management Review, 20.
Lumpkin, G. T., & Dess, G. G. (1996). Clarifying the entrepreneurial orientation construct and linking it to performance. Academy of management Review, 21(1), 135-172.
Lumpkin, G. T., Cogliser, C. C., & Schneider, D. R. (2009), Understanding and measuring autonomy: An entrepreneurial orientation perspective. Entrepreneurship Theory and Practice, 33(1), 47-69.
Merrilees, B., Rundle-Thiele, S & Lye, A. (2011). Marketing capabilities: Antecedents and implications for B2B SME performance, Industrial Marketing Management, 40(3) , 368–375.
Miles, M.P. & Arnold, D.R. (1991). The relationship between marketing orientation & entrepreneurial orientation. Entrepreneurship: Theory and Practice 15(4), 49–65.
Morgan, N. A., Slotegraaf, R. J., & Vorhies, D. W. (2009). Linking marketing capabilities with profit growth. International Journal of Research in Marketing, 26(4), 284-293.
Morris, M. H., Coombes, S., Schindehutte, M., & Allen, J. (2007). Antecedents & outcomes of entrepreneurial & market orientations in a non-profit context: Theoretical and empirical insights. Journal of Leadership and Organizational Studies, 13(4), 12-39.
Murphy, G.B. & Callaway, S.K. (2004). Doing well and happy about it? Explaining variance in entrepreneurs’stated satisfaction with performance. New England Journal of Entrepreneurship, 7(2), 15–26
Namen, J. & Slevin, D. (1993). Entrepreneurship & the concept of fit: a model & empirical tests, Strategic Management Journal, 14(2), 137–53.
Narver, J. C. & Slater, S. F. (1990). The effect of a market orientation on business profitability, Journal of Marketing, 54, 20-35.
Ngo, L. V., & O'Cass, A. (2012). Performance implications of market orientation, marketing resources, and marketing capabilities. Journal of Marketing Management, 28(1-2), 173-187.
Nur, N. (2014). Entrepreneurship Orientation, Market Orientation, Business Strategy, Management Capabilities On Business Performance; Study At Small and Medium Enterprise Printing In Kendari. International Journal of Business and Management Invention, 3(12), 8-17.
Qureshi, S., Mian, S. A. & Oswego, S.U.N.Y.(2010). Antecedents and Outcomes of Entrepreneurial Firms Marketing Capabilities: An Empirical investigation of Small Technology Based Firms, Journal of Strategic Innovation and Sustainability, 6(4), 28-45.
Riaz, T. Akram, M. & Ijaz, H. (2011). Impact of transformational leadership style on affective employees, commitment: An empirical study of banking sector in Islamabad (Pakistan). The Journal of Commerce, 3(1), 43- 51.
Rowold, J., & Rohmann, A. (2009). Relationships between leadership styles and followers' emotional experience and effectiveness in the Voluntary Sector. Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 38(2), 270- 286.
Song M., Benedetto, A.D. &, Nason., R.W. (2007). Capabilities and financial performance: The moderating effect of strategic type. Journal of the Academy of Marketing Science, 35,18-24.
Stephen, I.A., Mary, O.O. (2014). Antecedents of Business Level Strategies in Nigerian Agro-Based Firms. Journal of Competitiveness. 6(3), 63-76.
Tan, C & Smyrnios, K. (2005(. Business Orientation, Marketing Capabilities and Firm Performance: Fast 100 Versus Top 500 Companies, Paper presented at the International Council for Small Business, Washington D.C.
Tan, C & Smyrnios, K. (2007(. Sources of Competitive Advantage For Emerging Fast Growth Small-To-Medium Enterprises, Un Published Ph.D, RMIT University.
Tomaskova, E. (2009). Internal Barriers Of Market Orientation Application, Economics & Management, 14, 535- 540
Vorhies, D. W., Morgan, R. E., & Autry, C. W. (2009). Product‐market strategy and the marketing capabilities of the firm: impact on market effectiveness and cash flow performance. Strategic Management Journal, 30(12), 1310-1334.
Weerawardena, J. & O. Aron (2004). Exploring the Characteristics of the Market- Driven Firms and Antecedents to Sustained Competitive Advantage, Industrial Marketing Management, 33(5), 419 - 428.
Zhou, K. Z., Yim, C. K., & Tse, D. K. (2005). The effects of strategic orientations on technology-& market-based break through innovations. Journal of Marketing, 69 (2), 42–60
MODIRIAT-E-FRDA JOURNAL ISSN 2228-6047 |
Transformational Leadership and Development of Marketing Capabilities: Explaining the Mediating Role of Strategic Orientations of Market and
Iman Hakimi
1. Assistant Professor, Faculty of Business Management & IT Management, Payame Noor University, Tehran, Iran. (corresponding author). Email: hakimi_iman@pnu.ac.ir. Mobile: 09133932989
Article Info | ABSTRACT |
Article type: Research Article
Article history: Received: 0000/00/00 Revised: 0000/00/00 Accepted: 0000/00/00
Keywords: Transformational Leadership, Entrepreneurship orientation, Market orientation, Marketing Capabilities, Small & Medium Sized Enterprises | Strategic orientations are considered as a combination of resources, behavioral patterns, and value points of a company in the market to provide products and services tailored to the market. On the other h&, the need for continuous organizational change in a dynamic and changing environment today is the presence of transformational leaders. Due to the increasing attention given to leadership in creating change and organizational performance around the world, this study tries to examine the relationship between transformational leadership and organizational performance by mediating the strategic orientations of entrepreneurship and market orientation, from the perspective of senior executives of small & medium enterprises In the food industry of Kerman Province in the first six months of 2017. The data gathering tool was questionnaire & data analysis was done by using LISREL and PLS softwares. The results show that transformational leadership has significant effect on both market and entrepreneurial tendencies; but evidence suggests a lack of support for the mediating role of market orientation in the relationship between transformational leadership & marketing capabilities; and confirming the indirect impact of transformational leadership on developing marketing capabilities & performance improvement merely through the entrepreneurship orientation in our studied businesses.
|
Cite this article:
Iman Hakimi
DOI:
| |
رهبری تحولگرا و توسعه قابلیتهای بازاریابی: تبیین نقش میانجی جهتگیریهای استراتژیک بازارگرایی و کارآفرینی
ایمان حکیمی1*
چکیده
جهتگیریهای استراتژیک، به عنوان ترکیبی از منابع، الگوهای رفتاری و جایگاه ارزشی یک شرکت در بازار در راستای ارائه محصولات و خدمات متناسب با بازار در نظر گرفته می‌شود. از سوی دیگر، لازمه تغییر و تحولات مستمر سازمانی در محیط های پویا و در حال تغییر امروز، وجود رهبران تحول آفرین است. به دلیل توجه فزاینده به عامل رهبری در ایجاد تحولات وعملکرد سازمانی در سطح دنیا در این تحقیق سعی بر آن شده است که رابطه بین رهبری تحولگرا و عملکرد سازمانی با میانجی‌گری جهتگیریهای استراتژیک گرایش به کارآفرینی و بازارگرایی، از ديدگاه مدیران ارشد کسبوکارهای کوچک و متوسط فعال در صنعت غذایی استان کرمان در شش ماهه اول سال 1396 مورد بررسی قرار گیرد. ابزار گردآوري اطلاعات، پرسشنامه و روش تحليل دادهها با استفاده از نرم‌افزارهای لیزرل و پی. ال. اس مي‌باشد. نتایج نشان می‌دهد رهبری تحولگرا بر هر دو سازه بازارگرایی و گرایش به کارآفرینی تأثیر معناداری داشته است؛ اما شواهد حاکی از عدم تأیید نقش میانجی بازارگرایی در ارتباط بین رهبری تحولی و قابلیتهای بازاریابی و تأیید تأثير غیر مستقیم رهبری تحولگرا بر توسعه قابلیتهای بازاریابی و بهبود عملکرد صرفاً از طریق گرایش به کارآفرینی در کسبوکارهای مورد مطالعه است.
کلیدواژه‌ها:
رهبری تحولگرا، گرایش به کارآفرینی، بازارگرایی، قابلیتهای بازاریابی، کسبوکارهای کوچک و متوسط.
دریافت مقاله:28/10/1396 پذیرش مقاله: 28/08/1400
مقدمه
به زعم لامپکین و دس (1996)، گرایش کارآفرینانه نوعی جهت‌گیري استراتژیک و سبک تصمیم‌گیری است که سازمان‌ها را در برابر تغییرات سریع، هوشیار نگه می‌دارد و آنها را از روندهاي آتی آگاه ساخته و به‌وسیله متمرکز نگهداشتن تصمیم‌گیرندگان بر تغییرات صنعت و تقاضاي مشتریان، به شرکت‌ها در جهت شناسایی فرصت‌ها و راه‌اندازي فعالیت‌هاي اقتصادي جدید، کمک می‌کند (لامپکین و همکاران، 2009). از طرفی، بازارگرایی به ویژه برای شرکت‌های کارآفرین و سرمایه‌گذاری‌های جدید بسیار حائز اهمیت است، زیرا آنها را در زمینة یادگیری، انطباق با محیط، واکنش سریع به فرصت‌ها و تهدیدهای محیطی توانمند می‌سازد (جو و همکاران، 2010). اما انطباق با جهتگیریهای استراتژیک با موانعی همراه است؛ توماسکاوا (2009) با اشاره به اینکه بسیاری از این موانع ناشی از محیط داخلی شرکت است، نشان می‌دهد که مهمترین مانع داخلی نگرش مدیریت ارشد؛ دانش، شخصیت، تجربیات، ریسک‌پذیری، مسئولیت‌پذیری و مهارت‌های او می‌باشد. رهبران تحول‌آ‌فرین در سازمان بانیان تغییر و تحول هستند و طبعاً باعث ایجاد خلاقیت و نوآوری، افزایش عملکرد و ایجاد رفتارهای کارآفرینانه در سازمان می‌گردند (موقرزاده و همکاران، 1395). در اغلب مطالعات بازاریابی، جهتگیریهای استراتژیک مهمترین پیشآیندی است که بطور مستقیم بر توسعه قابلیتهای بازاریابی تأثير گذار بوده است (ویراواردنا و آرون، 2004؛ تان و اسمارنیوز، 2007؛ قرشی و همکاران، 2010). قابلیتهای بازاریابی شامل کسب دانش از رقبا و مشتریان، مهارت در بخشبندی و نفوذ در بازار، در تبلیغات و قیمتگذاری، و در یکپارچه‌سازی فعالیت‌های بازاریابی است (سانگ، بندتو و نیسون، 2007). تان و اسمارنیوز (2005) دریافتند که رهبری نقطه شروعی برای هدایت جهت‌گیری سازمانی است. تمایل شرکت به سمت یک جهت‌گیری خاص در کسب و کار وابسته به رهبری است. تان (2007) با بررسی شماری از سبک‌های رهبری دریافت که سبک رهبری تحولگرا از اثربخشی بالاتری نسبت به سایر سبک‌ها برخوردار است. تحقیقات گسترده‌ای در خصوص جهت گیریهای استراتژیک و تأثیر آنها بر قابلیتهای بازاریابی صورت گرفته است اما بررسی سبک و خصیصه های رهبری در این رابطه همچنان بعنوان یک خلأ پژوهشی وجود دارد. با توجه به شکاف تحقيقاتي مذکور، اين پژوهش به دنبال بررسی چگونگی تأثیر رهبری تحولگرا از طریق جهتگیریهای استراتژیک مذکور بر قابلیتهای بازاریابی و در نهایت بر عملکرد کسب و کار از ديدگاه مدیران ارشد شرکت های کوچک و متوسط فعال در زمینه صنایع غذایی استان کرمان است. در ادامه مبانی نظری تحقیق و توسعه فرضیه‌ها ارائه شده است.
1. مبانی نظری و پیشینه تجربی تحقیق
دی (1994) قابلیت بازاریابی را به عنوان قابلیت یک شرکت به استفاده از دانش، فنآوری و منابع خود برای برآوردن نیازهای بازار یا مشتریان خود در نظر گرفته است. یک شرکت هنگامی که بتواند دانش و مهارت‌های کارکنان را با منابع موجود ترکیب نماید، می‌تواند قابلیتهای بازاریابی خود را توسعه دهد (سانگ، بندتو و نیسون، 2007). در ادبیات بازاریابی جهتگیریهای استراتژیک از جمله متغیرهای مهمی هستند که تأثير مستقیمی بر توسعه قابلیتهای بازاریابی دارند. تنها یک پژوهش (تان، 2007) در خصوص بررسی نقش میانجی جهتگیریهای استراتژیک میان خصیصه‌های مدیریت و اندیشه‌های رهبری و قابلیتهای بازاریابی صورت گرفته است که به بررسی نقش و تأثير مدیریت و رهبری بر جهتگیریهای استراتژیک و قابلیتهای بازاریابی پرداخته است. بررسی نتايج تحقيقات راولد و روهمن (2009) و برتون و پيچي (2009) نیز نشان می‌دهد که رهبري تحولگرا تأثير معنادار و مثبت قوي‌تری بر اثربخشي نسبت به سایر سبک‌های رهبری دارد. در اينجا لازم است اشاره‌اي به مباحث نظري پيرامون تک‌تک متغيرهاي مؤثر بر توسعه قابلیتهای بازاریابی مورد بحث در اين پژوهش گردد.
1.1. رهبری تحولگرا1
ویژگی اصلی نظریة رهبری تحولی این است که پیروان خود را به انجام تعهدات فراتر از انتظار بر می‌انگیزاند (قهرمانی و همکاران، 1390). این نوع رهبری هنگامی صورت می‌گیرد که رهبران بتوانند آگاهی و مقبولیت را در اهداف و مأموریت‌های گروه ایجاد کنند (کریشنان، 2004)، پیروان را برانگیزانند تا منافع شخصی خود را در راستای منافع جمعی قرار دهند (ریاض و همکاران، 2011) و همچنین رهبران و پیروان، همدیگر را به سطح بالاتری از انگیزه و اخلاق سوق دهند (گیونز، 2008). چهار نوع رفتار اساسی رهبری تحولگرا از نقطه نظر آوولیو و باس (2002) عبارتند از: 1. تأثير مطلوب2 (کاریزمایی) که در آن رهبران به صورت الگوهایی در می‌آیند که از سوی پیروان تحسین شده و سرمشق دیگران قرار می‌گیرند؛ 2. نگیزش الهام‌بخش3 از طریق معنابخشی و ایجاد چالش در شغل پیروان و خلق تصویری جذاب از وضعیت آتی سازمان برای آنها؛ 3. تحریک عقلایی4 پیروان در جهت ایجاد تلاش‌های بدعت‌آمیز و خلاقانه؛ و 4. ملاحظه فرد به فرد5 به معنای درک نیازها، خواسته‌ها، تشخیص تفاوت‌های فردی، واگذاری وظایف و نظارت غیرمستقیم بر پیروان و هدایت مربی‌گونه آنها.
2.1. بازارگرایی
بازارگرايي به عنوان رويكردي فلسفي در بازاريابي نه تنها مشتريان، بلكه رقبا و بسياري از عوامل موثر بر نيازها و ترجيحات مشتريان را مورد توجه قرار مي‌دهد (هلفرت و همکاران، 2002). این رويكرد از نقطه نظر فرهنگ سازماني، بر اغلب رفتارهاي ضروري جهت ايجاد كارايي و اثربخشي تأکید دارد و از طريق ايجاد فهمي روشن از مشتريان، سازمان‌ها و محيط كسب و كار، امكان كسب ارزش تجاري را براي بنگاه فراهم مي‌آورد (باقری و اصغری، 1392). از نقطه نظر نارور و اسلاتر (1990)، بازارگرایی به عنوان یک فرهنگ سازمانی که شامل سه مولفه رفتاری مشتری مداری، رقیب مداری، و هماهنگی متقابل کارکردی می‌باشد مطرح شده است.
3.1. گرایش به کارآفرینی
گرایش به کارآفرینی را می‌توان به عنوان ماهیت تفکر، رفتار و فرآیندهای تصمیم‌گیری در راستای خلق استراتژی، موقعیت رقابتی و فلسفه مدیریت شرکت تعریف نمود (هیوژ و همکاران2، 2015)؛ لذا گرایش به کارآفرینی تمایلات کارآفرینانه شرکت را پوشش می‌دهد (کروس و همکاران، 2017). گرایش به کارآفرینی به عنوان یک شایستگی کلیدی بنگاه‌های کارآفرین شناخته می‌شود، زیرا این سازه به عنوان یک الزام برای توانمندی شرکت‌ها در راستای شناسایی و بهره‌برداری از فرصت‌های ارزش‌آفرین در نظر گرفته می‌شود (بونکن و همکاران3، 2016). از این رو، در حالی که بازارگرایی بر مشتری و هوش رقابتی تأکید دارد، کارآفرینی تا حد زیادی برگرفته از فرصت‌های بکر بازار است (نامن و اسلوین، 1993). بر اساس مدل کارآفرینی رفتار- شرکت (نامن و اسلوین، 1993)، کارآفرینی رفتاری است که بر اساس آن شرکت تمایلش را به نوآوری، ریسک‌پذیری و پیشگامی در تصمیم‌گیری‌های استراتژیک خود به نمایش می‌گذارد (بیکر و سینکولا، 1999).
4.1. عملکرد کسب و کار
عملکرد، یک سازه چند بعدی، شامل حیطه‌های مالی، عملیاتی و عملکرد مرتبط با مشتری است. بعلاوه بطور کلی سنجش این ابعاد به دو شیوه عینی و ذهنی طبقه‌بندی شده است. شاخص‌های "عینی" برای مثال شامل میزان سودآوری و مقایسه آن با عملکرد رقبا در صنعت است (کومبز، کروک و شوک، 2005). سنجه های ذهنی نیزمشابه سنجه‌های عینی هستند، اما در عوض؛ درک مخاطب (معمولا یک مدیر عامل)، و یا رضایت او از عملکرد سازمان در مقایسه با رقبا مورد بررسی قرار می‌گیرد (دس و رابینسون، 1984). مطالعات نشان می‌دهد که سنجه‌های عینی و ذهنی همبستگی بالایی با یکدیگر دارند (مورفی و کالاوی، 2004)، هر چند که باید آنها را به عنوان سازه هایی مجزا در نظر گرفت.
ادبيات تجربي پيرامون عوامل مؤثر بر توسعه قابلیتهای بازاریابی در جدول 1 به نمايش درآمده است. لازم به ذکر است که رهبری تحولگرا در اينجا به عنوان يک متغير برون‌زا براي اولين بار وارد مدل قابلیتهای بازاریابی شده است.
جدول (1). جهت روابط علّي بين متغيرهاي مؤثر بر توسعه قابلیتهای بازاریابی در پژوهش‌هاي گذشته
جهت رابطه علّي | پژوهشگران |
بازارگرایی è سبک مدیریت | تان و اسمارنیوز (2007؛ 2005)؛ نارور و اسلاتر (1990)؛ مریلیس و همکاران (2011)؛ جین و همکاران(2013) |
گرایش به کارآفرینی è سبک مدیریت | تان و اسمارنیوز (2007؛ 2005)؛ نارور و اسلاتر (1990)؛ مریلیس و همکاران (2011)؛ استفان و ماری(2014) |
گرایش به کارآفرینی è خصیصه های مدیریت | باسیل (2012) |
بازارگرایی è رهبری تحولگرا | لیائو، چی و چوآنگ (2009) |
گرایش به کارآفرینی è رهبری تحولگرا | باتاچاریا و جی ها (2015) |
قابلیت بازاریابیè گرایش به کارآفرینی | تان و اسمارنیوز (2007)؛ ژو و همکاران (2005؛ حلیم (2014)؛ هاتا (2015) |
قابلیت بازاریابیè بازارگرایی | تان و اسمارنیوز (2007)؛ قرشی و همکاران (2010)؛ حلیم (2014)؛ هاتا (2015)؛ کایاباسی و ام تتوا (2016) |
عملکرد è قابلیت بازاریابی | قرشی و همکاران (2010)؛ مریلیس و همکاران (2011)؛ حلیم (2014)؛ وورهیس و همکاران (2009) |
5.1. قابلیت بازاریابی
دی (1994) قابلیت بازاریابی را به عنوان قابلیت یک شرکت به استفاده از دانش، فنآوری و منابع خود برای برآوردن نیازهای بازار یا مشتریان در نظر گرفته است. وورهیس و همکاران)2009) قابلیتهای بازاریابی را به دو دسته تخصصی و معماری تقسیم‌بندی نمودند. قابلیتهای بازاریابی تخصصی شامل فعالیت‌های بازاریابی خاصی همچون (ارتباطات بازاریابی، فروش شخصی، قیمتگذاری، توسعه محصول، تحقیقات بازاریابی و ...) می‌شود؛ در حالی که قابلیتهای معماری در بر گیرنده مکانیزم برنامه‌ریزی و هماهنگی به منظور تضمین استفاده مؤثر از این فعالیت‌های بازاریابی در سطح برنامه است (وورهیس و همکاران، 2009). علاوه بر این طبقه‌بندی وسیع، سایرتحقیقات قابلیتهای خاص مرتبط با فرآیند بازاریابی فردی من جمله قابلیتهای نظارت بر بازار، قابلیتهای رابطه‌ای، قابلیتهای مدیریت نام تجاری و قابلیتهای نوآوری را مورد بررسی قرار داده‌اند (دی، 1994؛ مورگان و همکاران، 2009). یافته‌ها نشان‌دهنده تأثير مثبت قابلیتهای بازاریابی بر عملکرد و مؤید نقش قابل توجه قابلیتهای بازاریابی در دستیابی به مزیت رقابتی پایدار است.
6.1. گرایش کارآفرینانه و بازارگرایی
رابطة میان كارآفريني و بازارگرايي هم به صورت نظري و هم به صورت عملي در دو دهة گذشته آزموده شده است. مطابق با اين تحقیقات، كارآفريني و بازارگرايي مكمل يكديگرند؛ به طوري كه كارآفريني براي دستیابي به اهداف فعالیت‌هاي نوآورانه در بازار و رسیدن به موفقیت به بازارگرايي نیاز دارد، اما آنها از نظر فلسفی با یکدیگر تفاوت دارند (مایلز و آرنولد، 1991). برخی از نویسندگان، گرایش به کارآفرینی را به عنوان مقدمه ای که موجب هدایت شرکت‌ها به سمت مشتری‌مداری و یا بازارگرایی می‌شود، معرفی کرده‌اند (موریس و همکاران، 2007)، دیگران کارآفرینی را به عنوان یک میانجی یا تعدیل کننده‌ای میان بازارگرایی و عملکرد کسبوکار در نظر گرفته‌اند (لی و همکاران، 2008). دیدگاه مبتنی برمنابع، هر دو بازارگرایی و کارآفرینی‌مداری را به عنوان قابلیتهای سازمانی که با هم در ایجاد مزیت رقابتی نقش دارند، در نظر می‌گیرد (هالت و کچن، 2001). بنابر این، ادعای تقدم كارآفريني بر بازارگرايي مورد تأيید بسیاري از محققان است به طوري كه پیشنهاد می‌شود، پیگیري استراتژي بازاريابي زماني مورد حمايت قرار مي‌گیرد كه مديريت، گرايش كارآفرينانه را بپذيرد (گنزالز بنیتو و همکاران، 2009).
7.1. قابلیت بازاریابی و عملکرد
در انتها بایستی متذکر شد که شرکت‌ها، نیازمند جمع‌آوری اطلاعات بازار، بهبود فنآوری‌های بازاریابی، ارتقاء مهارت‌های بازاریابی و افزایش قابلیتهای مدیریتی در راستای افزایش انطباق‌پذیری خود با چالش‌های جدید بازار می‌باشند (خان، 2017). این قابلیتهای بازاریابی عوامل حیاتی هستند که می‌توانند زمینه دستیابی شرکت به عملکرد برتر را فراهم سازند (مریلیس و همکاران، 2011؛ حلیم، 2014). از اين رو با توجه به پیچیدگی و پویایی عوامل محیطی و افزایش رقابت میان کسبوکارهای فعال در صنایع غذایی، نقش رهبری تحولگرا بعنوان تأثيرگذارترین سبک مدیریت بر توسعه قابلیتهای بازاریابی در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است. سایر مطالعات به نحوی از انحاء ارتباط میان متغیرهای این تحقیق را مورد بررسی قرار داده‌اند که در جدول 1 به برخی از آنها اشاره شده است. بر این اساس، فرضيه هاي پژوهش با فرض ثابت بودن ساير شرايط عبارتند از :
فرضيه 1) رهبری تحولگرا با کارآفرینی در صنایع غذایی رابطه معناداری دارد.
فرضيه 2) رهبری تحولگرا با بازارگرایی در صنایع غذایی رابطه معناداری دارد.
فرضيه 3) گرایش کارآفرینی با بازارگرایی در صنایع غذایی رابطه معناداری دارد.
فرضيه 4) کارآفرینی با قابلیت بازاریابی در صنایع غذایی رابطه معناداری دارد.
فرضيه 5) بازارگرایی با قابلیت بازاریابی در صنایع غذایی رابطه معناداری دارد.
فرضيه 6) قابلیت بازاریابی با عملکرد کسب و کار در صنایع غذایی رابطه معناداری دارد.
با توجه به مبانی نظری تحقیق، مدل مفهومی پژوهش در شکل 1 به نمايش درآمده است.
شکل (1). مدل مفهومي اولیه پژوهش
2. روش پژوهش
پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و به شیوه توصیفی پیمایشی صورت گرفته و از نوع همبستگی علی است. جامعه آماري اين پژوهش را مدیران ارشد کسبوکارهای کوچک و متوسط فعال در صنایع غذایی واقع در شهرکهای صنعتی سراسر استان کرمان تشکیل می‌دهند. لذا برای انتخاب اعضای نمونه، از شیوه نمونه‌گيري خوشه‌اي چند مرحله‌اي استفاده گردید. با توجه به اینکه در اين تحقيق از تکنيک مدل‌سازي معادلات ساختاري استفاده شده است، حجم نمونه را می توان بر اساس تعداد متغیرها به شکل زیر محاسبه نمود (هومن، 1395، ص 180):
حجم نمونه = تعداد متغيرها × (15 الي 10) = 13× (15 الي 10)
با توجه به اینکه سازه رهبری تحولگرا از چهار شاخص و همچنین متغیرهای بازارگرایی و گرایش به کارآفرینی هر کدام از سه شاخص و متغیر قابلیت بازاریابی نیز از دو شاخص مجزا تشکیل شده است، لذا تعداد کل متغیرهای تحقیق در رابطه فوق عدد 13 می‌باشد. در نتيجه حجم نمونه تحقيق حاضر، عددي بين 130 و 195 مي باشد. اما به منظور اطمینان بیشتر، بیش از 300 پرسشنامه تهيه و اکثراً به شيوه حضوري و برخی از طريق ايميل به اعضای نمونه ارسال گردید که از بین آنها، تعداد 200 پرسشنامه بطور کامل بازگشت داده شد و در تحليل آماري وارد نرم افزار اس . پي. اس .اس گرديد.
اعتبار پرسشنامه به دو شيوه صوري و عاملي مورد بررسی قرار گرفت. نظرسنجي از 24 نفر از اساتيد دانشگاه‌هاي مختلف با روش دلفي حاکی از سطح نسبتاً مطلوب (بالاتر از 6/0) مقادير ضريب هماهنگي کندال و تأیید اعتبار صوری پرسشنامه است. اعتبار عاملي پرسشنامه نيز از طريق مقدار بار عاملي به دست آمده از تک تک شاخص‌ها در مدل معادله ساختاری پژوهش با استفاده از نرم‌افزار لیزرل (نسخه 8.5) و پی. ال .اس (نسخه 2) محاسبه گردید. همچنین نتایج آزمون آلفاي کرونباخ در جدول 2 به نمايش در آمده است. نتایج این جدول، حاکی از پایایی مناسب سنجه‌هاي مربوط به متغيّرهاي اصلي پژوهش است.
جدول (2). نتايج آزمون آلفاي کرونباخ مربوط به داده هاي بررسي پيمايشي
آلفاي کرونباخ | متغيّرهاي اصلي پژوهش |
901/0 | کل پرسشنامه |
842/0 | رهبری تحولگرا |
712/0 | گرایش به کارآفرینی |
779/0 | بازارگرایی |
904/0 | قابلیت بازاریابی |
758/0 | عملکرد |
شاخص‌هاي نیکویی برازش، بيانگر برازش قابل قبول مدل ساختاري پژوهش است. این مقادير براي تمامی متغيرهاي پژوهش در جدول 3 به نمايش درآمده اند.
جدول (3). شاخص‌هاي برازش سازه‌های پژوهش
متغيرهاي پژوهش | AVE | پايايي ترکيبي (CR) |
رهبری تحولگرا | 559/0 | 885/0 |
گرایش به کارآفرینی | 628/0 | 830/0 |
قابلیت بازاریابی | 580/0 | 930/0 |
عملکرد | 550/0 | 840/0 |
3. یافته‌ها
دادهها و اطّلاعات تفصیلی مرتبط با خصوصيّات جمعيت شناختي پاسخگويان در اين مطالعه پيمايشي به شرح جدول ذیل (شماره 4) مي باشد.
جدول (4). اطلاعات توصيفي پاسخگويان
جنسيت | رده سنّـي | |||||
مرد | زن | کمتر از 35 | 35-40 | 41-45 | بالای 46 | |
140 نفر | 60 نفر | 109 نفر | 49 نفر | 24 نفر | 18 نفر | |
تحصيلات | ||||||
ديپلم | کارداني | کارشناسي | کارشناسی ارشد | دکتری | ||
18 نفر | 10 نفر | 98 نفر | 63 نفر | 11 نفر | ||
سابقه کاری | ||||||
زیر 10 سال | 10-20 سال | بالای 20سال | ||||
90 نفر | 87 نفر | 23 نفر | ||||
همچنين ميانگين و انحراف معيار متغيرهاي پژوهش در جدول 5 به نمايش درآمده است. همان طور که مشاهده می‌گردد، به ترتیب ميانگين و انحراف معيار متغيرهای رهبری تحولگرا و بازارگرایی از بيشترين مقدار برخوردار است.
جدول (5). ميانگين و انحراف معيار متغيرهاي پژوهش
انحراف معيار | ميانگين | متغيرهاي پژوهش |
76/0 | 60/3 | رهبری تحولگرا |
72/0 | 65/3 | بازارگرایی |
76/0 | 42/3 | گرایش به کارآفرینی |
71/0 | 54/3 | قابلیت بازاریابی |
60/0 | 45/3 | عملکرد |
3.1. آزمون فرضيه‌ها و مدل پژوهش
قبل از آزمون فرضيه‌هاي پژوهش، لازم است اشاره‌ای به همبستگي بين متغيرها شود. جدول 6 همبستگي بین متغيرهاي پژوهش را نمايش می‌دهد. در اين ميان، رهبری تحولگرا و گرایش کارآفرینی از بيشترين همبستگي برخوردارند. در ضمن همبستگی میان جهتگیریهای استراتژیک با متغیر قابلیت بازاریابی قوی تر از همبستگی آنان با متغیر عملکرد است که نشان می‌دهد متغیر قابلیت بازاریابی متغیر میانجی مناسبی در این مدل است.
جدول (6). آزمون ضريب همبستگي کليه متغيرهاي پژوهش
عملکرد | قابلیت بازاریابی | گرایش به کارآفرینی | بازارگرایی | رهبری تحولگرا | |
**370/0
| **470/0
| **677/0
| **650/0
| 1
| رهبری تحولگرا |
**365/0
| **40/0
| **560/0
| 1
| -- | بازارگرایی |
**420/0
| **525/0
| 1
| -- | -- | گرایش به کارآفرینی |
**608/0
| 1
| -- | -- | -- | قابلیت بازاریابی |
**ضريب همبستگي در سطح 01/0 (دو طرفه) معنادار است.
در ادامه روابط علّي حاکم بر مدل مفهومي پژوهش با استفاده از مدل‌سازي معادلات ساختاري از طریق نرم افزار پی. ال .اس به نمایش درآمده است. در شکل دو، ضرائب معناداری و تخمين استاندارد روابط علّي بين کليه متغيرهاي تحقیق و در شکل شماره سه نیز، مدل نهائی ساختاری پژوهش در حالت تخمین استاندارد به نمایش درآمده است.
شکل (2). مدل مفهومی پژوهش پس از ایجاد روابط اصلاحی در حالت معناداری
{(NNFI) = 0.94, (CFI) = 0.95, (GFI) = 0.80, (AGFI) = 0.77 }
شکل (3). مدل ساختاري نهائی پژوهش در حالت تخمين استاندارد
همان‌طور که مدل معادلات ساختاري پژوهش (شکل 2) نشان مي‌دهد مقدار ضريب تخمين استاندارد در اکثر روابط علّي در سطح نسبتاً بالايي است. براي بررسي ميزان تأثیر مستقيم و غير مستقيم متغيرهاي مستقل بر وابسته لازم است تا اثرات کل، مستقيم و غير مستقيم براي متغيرهاي درون‌زاي مدل در مدل ساختاري ارائه گردد. نتايج اين بررسي‌ها براي مدل پژوهش در جدول 7 نشان داده شده است.
جدول (7). نتایج تأثیر مستقيم و غير مستقيم متغيرهاي پژوهش
رديف | متغير وابسته | متغير مستقل | تأثیر | |||
مستقيم | غير مستقيم | كل | ||||
1 | گرايش به کارآفريني | رهبری تحولگرا | 672/0 | - | 672/0 | |
2 | بازارگرايي | 485/0 | 157/0 | 642/0 | ||
3 | قابلیت بازاریابی | - | 424/0 | 424/0 | ||
4 | عملکرد | - | 258/0 | 258/0 | ||
5 | بازارگرايي | گرایش کارآفرینی | 235/0 | - | 235/0 | |
6 | قابلیت بازاریابی | 376/0 | 062/0 | 438/0 | ||
7 | عملکرد | - | 266/0 | 266/0 | ||
8 | قابلیت بازاریابی | بازارگرایی | 267/0 | - | 267/0 | |
9 | عملکرد | - | 162/0 | 162/0 | ||
10 | عملکرد | قابلیت بازاریابی | 608/0 | - | 608/0 | |
در تحليل‌هاي مديريتي، روابط معنادار با شدت اثر نزدیک به 4/0، معنادار تلّقي می‌شوند. لذا از 6 رابطه علّي تأييد شده مورد اشاره در فرضیه‌هاي اين پژوهش، تنها دو رابطه علّي غیر معنادار در اين پژوهش قابل مشاهده است و از لحاظ استنباط مديريتي رد می‌شود. نتایج آماره t برای آزمون معناداری رابطه علّي بين متغيرهای پژوهش، همراه با ضريب مسیر مربوطه در جدول 8 به نمايش درآمده اند.
جدول (8). نتایج نهایی آزمون فرضیه‌های پژوهش با رویکرد مدیریتی
ادّعاي فرضيه هاي پژوهش | نوع رابطه | ضريب مسير | آماره t | ||
1 | بازارگرایی è رهبری تحولگرا | مثبت | 485/0 | 217/9 | تأييد |
2 | گرایش به کارآفرینی è رهبری تحولگرا | مثبت | 672/0 | 802/21 | تأييد |
5 | بازارگرایی è گرایش به کارآفرینی | مثبت | 235/0 | 090/4 | عدم تأييد |
8 | قابلیت بازاریابی è گرایش به کارآفرینی | مثبت | 376/0 | 948/6 | تأييد |
9 | قابلیت بازاریابی è بازارگرایی | مثبت | 267/0 | 049/5 | عدم تأييد |
12 | عملکرد è قابلیت بازاریابی | مثبت | 608/0 | 816/19 | تأييد |
بحث و نتيجه‌گيري
بر طبق يافته‌هاي اين پژوهش، رهبری تحولگرا تأثير معنادار قابل قبولی بر بازارگرایی (با شدت اثر 485/0) و تأثير مستقیم نسبتاً بالایی بر گرایش به کارآفرینی (با شدت اثر 672/0) بر جاي گذاشته است. به عبارتی رهبری تحولگرا بر تمامی جهتگیریهای استراتژیک بطور مستقیم (تأیید فرضیه‌های اول و دوم) تأثیر گذار بوده است. علارغم این مسأله، شواهد حاکی از تأثیر غیر مستقیم رهبری تحولگرا بر بازارگرایی از طریق گرایش به کارآفرینی (با شدت تأثیر 642/0) است. در این رابطه، مطالعات انگشت‌شماری وجود دارند که تنها به بررسی ارتباط بین خصیصه‌های رهبری (و نه سبک رهبری تحولگرا) با کارآفرینی پرداخته‌اند (به عنوان مثال؛ مریلیس و همکاران، 2011؛ باسیل، 2012؛ استفان و ماری،2014). اما پژوهش‌هاي متعددي در زمينه ارتباط بين بازارگرایی یا گرایش به کارآفرینی صورت گرفته است (لانگ، 2013؛ نور، 2014) که اثبات مي‌نمايد کارآفرینی و یا بازارگرایی با یکدیگر همبستگی مثبت دارند. در فرضیه چهارم، گرایش به کارآفرینی (با شدت اثر 376/0) بطور مستقیم با قابلیت بازاریابی رابطه مثبت دارد. در این راستا، پژوهش‌های حلیم (2014) و هاتا (2015) نیز حاکی از تأیید تأثیر کارآفرینی بر قابلیتهای بازاریابی است. در فرضيه پنجم، علارغم تأثير مستقیم معنادار بازارگرایی بر قابلیت بازاریابی (با شدت تأثیر 262/0)؛ اما با توجه به شدت پایین این تأثیر؛ رابطه مذکور از نقطه نظر مدیریتی معنادار تلقی نمی‌گردد که این نتیجه همسو با مطالعه حلیم (2014) است. در فرضيه آخر (فرضیه ششم)، قابلیت بازاریابی بر عملکرد کسبوکار تأثير معنادار نسبتاً بالایی (با شدت اثر 608/0) داشته است. نتيجه اين فرضيه همسو با يافته‌هاي پژوهشي تمامی تحقیقات صورت‌گرفته در زمینه قابلیتهای بازاریابی (به عنوان مثال، انگو و اکاس، 2012؛ حلیم، 2014؛ هاتا، 2015) است. يافته‌هاي اين پژوهش و تمامی پژوهش‌های مرتبط، حاکی از آن است که متغیر قابلیت بازاریابی تأثير مستقيم بسیار زیادی بر عملکرد کسب و کار دارد. لذا طبق یافته‌های فوق، این گونه می‌توان استدلال نمود که سبک تحول‌گرایانه مدیریت، نقش بسیار مهمی در اتخاذ جهتگیریهای استراتژیک و به نوبه خود توسعه قابلیتهای بازاریابی و ارتقاء عملکردکسب و کارهای کوچک‌ومتوسط فعال در صنایع غذایی بالاخص شرکت‌های واقع در شهرکهای صنعتی استان کرمان دارد. بعلاوه، این گونه می‌توان استدلال نمود که قابلیتهای بازاریابی بدون وجود پیکره‌ای از جهتگیریهای استراتژیک اتخاذ شده توسط مدیریت یک کسب و کار، قادر به ایجاد مزیت رقابتی نیستند. به عبارتی توسعه قابلیتهای بازاریابی بدون اعمال این جهت‌گیری ها امری ناشدنی محسوب می‌گردد. در نهايت، نتايج تحليلي مربوط به بررسی فرضيات اين پژوهش بيانگر وجود رابطه علي معناداری بين دو متغير رهبری تحولگرا و قابلیت بازاریابی از مسیر رهبری تحولگرا، گرایش به کارآفرینی و قابلیت بازاریابی (با شدت اثر 424/0) مي‌باشد .
پيشنهادهای پژوهش
با نگاهي دوباره به مدل نهايي پژوهش (شکل 2) مشاهده مي‌شود كه ارتباط بين برخي از متغيّرها عليرغم معناداري، از شدّت پاييني برخوردار است. در اين موارد معمولاً پژوهشگران اين روابط را به دليل ارتباط ضعيف بين متغيّرها ناديده مي‌گيرند. بر این اساس، از شش رابطه علّي مورد اشاره در جدول شماره 8، دو رابطه از معناداری بالایی برخوردار نبودند. لذا بر طبق نتايج حاصل از اين پژوهش، پيشنهاداتي را مي‌توان براي فعالان عرصه بازاریابی و استراتژی در حوزه صنایع غذایی بالاخص مدیران کسبوکارهای کوچک و متوسط استان کرمان مطرح نمود که عبارتند از :
1. بر طبق نتايج تحليلي حاصل از مدل معادلات ساختاري پژوهش پيرامون تأثير گذاری رهبری تحولگرا بطور مستقیم بر جهتگیریهای استراتژیک و بطور غیر مستقیم بر قابلیتهای بازاریابی و عملکرد کسب و کار، سبک مدیریت و رهبری تحول‌گرایانه از نقش بسیار مهمی در توسعه بازارگرایی و گرایش به کارآفرینی برخوردار است. لذا به طور خاص پيشنهاد این پژوهش به مدیران کسب و کارهای فعال در صنایع غذایی آن است که اتخاذ سبک تحول‌گرایانه را در اولويت رویکرد مدیریتی خود مورد ملاحظه قرار دهند .
2. با توجّه به نقش گرایش به کارآفرینی بعنوان حلقه اتصال بین رهبری تحولی، بازارگرایی و قابلیت بازاریابی، بهتر است مدیران در جهتگیریهای استراتژیک، نگاه ويژه‌اي به گرایش کارآفرینانه داشته باشند. به عبارتی بازارگرایی در صورت عدم کارآفرینی، نقشی ناتمام را بازی خواهد نمود. لذا به مدیران ارشد کسبوکارهای فعال در صنایع غذایی پيشنهاد می‌گردد که به منظور دستیابی به مزیت رقابتی متمایز و دور شدن از اقیانوس قرمز رقابت، عنايت ويژه اي به جهتگیریهای استراتژیک با گرایش به داخل داشته باشند و در کسبوکارهای خود گرایش به کارآفرینی، نوآوری و یادگیری‌مداری را مورد توجه قرار دهند.
3. در نهایت، با توجه به رابطه علی نسبتاً بالاي بین قابلیتهای بازاریابی با عملکرد کسبوکار، توجه به قابلیتهای بازاریابی من جمله قیمتگذاری رقابتی، ارائه تبلیغات فراگیر، مدیریت روابط عمومی، مدیریت کانال های توزیع، و ... با همین ترتیب ذکر شده (با توجه به یافته‌های تحقیق بر اساس شدت تأثير گذاری آنها) تأثير انکار ناپذیری بر عملکرد مالی و عملکرد مبتنی بر بازار شرکت‌های فعال در صنایع غذایی دارد.
در مجموع اين پژوهش يک ديدگاه کاملاً جديدي را ارائه مي‌نمايد که همانا تأکید بر لزوم توجه به سبک مدیریت و رهبری تحول‌گرایانه و اهمیت نقش آن در اتخاذ جهتگیریهای استراتژیک در راستای توسعه قابلیتهای بازاریابی، بالاخص در صنعت مواد غذایی مي‌باشد. جهتگیریهای استراتژیک، از جمله بازارگرایی و گرایش به کارآفرینی، صرفاً در صورتی به مزیت رقابتی تبدیل می‌شوند که یک شرکت بطور موفقیت آمیزی قابلیتهای مرتبط را که در راستای یک مکانیسم بازار محور عمل می‌کند، توسعه دهد. بر این اساس، در اختیار داشتن قابلیتهای بازاریابی برای شرکت‌هایی که تمایل به معرفی موفقیت‌آمیز نوآوری های محصول و خدمات خود در بازار و دستیابی به سهم قابل توجهی از بازار هستند، فرصتی برای توسعه یک عکس‌العمل برنامه‌ریزی شده است. لذا، توجه به نقش یانجی جهتگیریهای استراتژیک بین رهبری تحولگرا و قابلیتهای بازاریابی، لازمه دستیابی به مزیت رقابتی پایدار و بهبود عملکرد کسب و کار محسوب می‌شود.
منابع
باقری، سید محمد و اصغری، فرشته. (1392). بررسی هماهنگی میان استراتژی‌های سطح کسبوکار و بازارگرایی در چارچوب مراحل چرخه عمر سازمان. مدیریت بازاریابی، 8(19)، 125- 109.
قهرمانی، محمد؛ حاجی خواجه‌لو، صالح رشید و ابوچناری، عقیل. (1390). نقش رهبری تحولی در ارتقای دانشگاه به سازمان کارآفرین (مطالعه موردی: دانشگاه شهید بهشتی). فصلنامه علمی پژوهشی توسعه کارآفرینی، 4(14)، 204-185.
موقرزاده، عاطفه؛ شیخی، ایوب؛ ذاکری‌افشار، وحید و نصرالله‌پور، مجتبی. (1395). تأثير کارآفرینی اجتماعی بر عملكرد سازمان به واسطه سبك رهبري تحول‌گراي مديران در سازمان‌های مردم نهاد شهرستان کرمان، مدیریت شهری، (43)، 324- 305.
هومن، حیدر علی (1395) . مدل یابی معادلات ساختاري. انتشارات سمت، چاپ هفتم.
Avolio, B. J. & Bass, B. M. (2002). Developing Potential across a Full Range of Leadership Cases on Transactional and Transformational Leadership, Lawrence Erlbaum Associates, Mahwah, NJ.
Baker, W. E., & Sinkula, J. M. (1999). The synergistic effect of market orientation & learning orientation on organizational performance. Journal of the Academy of Marketing Science, 27(4), 411–427.
Basile, A. (2012). Entrepreneurial orientation in smes: risk-taking to entering international markets. Far East Journal of Psychology and Business, 7(2), 1-17.
Bhattacharyya, S. S., & Jha, S. (2015). Study of market orientation intelligence generation & organizational variable: In the context of emerging economy market. International Journal of Commerce & Management, 25(4), 699-710.
Bouncken, R. B., Plüschke, B. D., Pesch, R., & Kraus, S. (2016). Entrepreneurial orientation in vertical alliances: joint product innovation & learning from allies. Review of Managerial Science, 10(2), 381-409.
Burton, L. J., & Peachey, J. W. (2009). Transactional or transformational? Leadership preferences of Division III athletic administrators. Journal of Intercollegiate Sport, 2(2), 245-259.
Combs,J., Crook,T. & Shook,C. (2005). The dimensionality of organizational performance and its implications for strategic management research. Research Methodology in Strategy and Management, 2, 259–286.
Day G.S. (1994). The Capabilities of the Market Driven Organization. Journal of Marketing, 58, 37-51.
Dess, G. & Robinson, Jr. (1984). Measuring organizational performance in the absence of objective measures. Strategic Management Journal ,5, 274–286.
Givens, J. (2008). Transformational leadership: The impact on organizational and personal outcomes. Emerging Leadership Journeys, 1(1), 4- 24.
Halim (2014). Effect of Market, Learning and Entrepreneurship Orientation on Marketing Capabilities and Marketing Performance. Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 8(10), 395-403.
Hatta, I. H. (2015). The Effect of Market Orientation, Entrepreneurship towards the Marketing Capability and Performance.
Helfert, G., Ritter, T. & Walter, A. (2002). Redefining market orientation from a perspective relationship- theoretical consideration and empirical results, European Journal of Marketing, 36 (9-10), 1119-1139.
Hughes, M., Eggers, F., Kraus, S., & Hughes, P. (2015). The relevance of slack resource availability & networking effectiveness for entrepreneurial orientation. International Journal of Entrepreneurship & Small Business, 26(1), 116-138.
Hult, G. T. M., & Ketchen, D. J. J. (2001). Does market orientation matter?: a test of the relationship between positional advantage & performance. Strategic management journal, 22, 899-906.
Jain, R., Jain, C., & Jain, P. (2013). Integrated Framework of Antecedents and Effects of Market Orientation: A Qualitative Review. Management and Labour Studies, 38(4), 425-445.
Joo, M. Y., Jae, K. M., Seok, H. J., Joo, J. L. (2012). The Effects Entrepreneurship and Market Orientation on Social Performance of Social Enterprise. International Conference on Economics Marketing and Management, IPEDR, IACSIT Press, Singapore, 28, 60-65.
Kayabasi, A., & Mtetwa, T. (2016). Impact of marketing effectiveness and capabilities, and export market orientation on export performance: Evidence from Turkey. European Business Review, 28(5), 532-559.
Khan, E.A. (2017). An investigation of marketing capabilities of informal microenterprises: A study of street food vending in Thailand. International Journal of Sociology and Social Policy, 37(3/4), 186-202.
Kraus, S., Halbertstadt, J., Niem, T., Shaw, E., & Syrja, P. (2017). Social entrepreneurship orientation: development of a measurement scale. International Journal of Entrepreneurial Behaviour and Research, 1-34.
Krishnan, R. (2004). Impact of transformational leadership on followers influence strategies. The Leadership and Organization Development Journal, 25(1), 58- 72.
Kumar, V., Jones, E., Venkatesan, R., & Leone, R. P. (2011). Is market orientation a source of sustainable competitive advantage or simply the cost of competing? Journal of Marketing, 75, 16–30.
Laukkanen, T., Nagy, G., Hirvonen, S., Reijonen, H., & Pasanen, M. (2013). The effect of strategic orientations on business performance in SMEs: A multigroup analysis comparing Hungary and Finland. International Marketing Review, 30(6), 510-535.
Li, Y., Zhao, Y., Tan, J., & Liu, Y. (2008). Moderating effects of entrepreneurial orientation on market orientation-performance. Journal of Small Business Management, 46(1), 113–133.
Liaw, Y. J., Chi, N. W., & Chuang, A. (2009). Examining the mechanisms linking transformational leadership, employee customer orientation, and service performance: The mediating roles of perceived supervisor & coworker support. Journal of Business and Psychology, 25(3), 477-492.
Long, H. C. (2013). The relationship among learning orientation, market orientation, entrepreneurial orientation, and firm performance of Vietnam marketing communications firms. Philippine Management Review, 20.
Lumpkin, G. T., & Dess, G. G. (1996). Clarifying the entrepreneurial orientation construct and linking it to performance. Academy of management Review, 21(1), 135-172.
Lumpkin, G. T., Cogliser, C. C., & Schneider, D. R. (2009), Understanding and measuring autonomy: An entrepreneurial orientation perspective. Entrepreneurship Theory and Practice, 33(1), 47-69.
Merrilees, B., Rundle-Thiele, S & Lye, A. (2011). Marketing capabilities: Antecedents and implications for B2B SME performance, Industrial Marketing Management, 40(3) , 368–375.
Miles, M.P. & Arnold, D.R. (1991). The relationship between marketing orientation & entrepreneurial orientation. Entrepreneurship: Theory and Practice 15(4), 49–65.
Morgan, N. A., Slotegraaf, R. J., & Vorhies, D. W. (2009). Linking marketing capabilities with profit growth. International Journal of Research in Marketing, 26(4), 284-293.
Morris, M. H., Coombes, S., Schindehutte, M., & Allen, J. (2007). Antecedents & outcomes of entrepreneurial & market orientations in a non-profit context: Theoretical and empirical insights. Journal of Leadership and Organizational Studies, 13(4), 12-39.
Murphy, G.B. & Callaway, S.K. (2004). Doing well and happy about it? Explaining variance in entrepreneurs’stated satisfaction with performance. New England Journal of Entrepreneurship, 7(2), 15–26
Namen, J. & Slevin, D. (1993). Entrepreneurship & the concept of fit: a model & empirical tests, Strategic Management Journal, 14(2), 137–53.
Narver, J. C. & Slater, S. F. (1990). The effect of a market orientation on business profitability, Journal of Marketing, 54, 20-35.
Ngo, L. V., & O'Cass, A. (2012). Performance implications of market orientation, marketing resources, and marketing capabilities. Journal of Marketing Management, 28(1-2), 173-187.
Nur, N. (2014). Entrepreneurship Orientation, Market Orientation, Business Strategy, Management Capabilities On Business Performance; Study At Small and Medium Enterprise Printing In Kendari. International Journal of Business and Management Invention, 3(12), 8-17.
Qureshi, S., Mian, S. A. & Oswego, S.U.N.Y.(2010). Antecedents and Outcomes of Entrepreneurial Firms Marketing Capabilities: An Empirical investigation of Small Technology Based Firms, Journal of Strategic Innovation and Sustainability, 6(4), 28-45.
Riaz, T. Akram, M. & Ijaz, H. (2011). Impact of transformational leadership style on affective employees, commitment: An empirical study of banking sector in Islamabad (Pakistan). The Journal of Commerce, 3(1), 43- 51.
Rowold, J., & Rohmann, A. (2009). Relationships between leadership styles and followers' emotional experience and effectiveness in the Voluntary Sector. Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 38(2), 270- 286.
Song M., Benedetto, A.D. &, Nason., R.W. (2007). Capabilities and financial performance: The moderating effect of strategic type. Journal of the Academy of Marketing Science, 35,18-24.
Stephen, I.A., Mary, O.O. (2014). Antecedents of Business Level Strategies in Nigerian Agro-Based Firms. Journal of Competitiveness. 6(3), 63-76.
Tan, C & Smyrnios, K. (2005(. Business Orientation, Marketing Capabilities and Firm Performance: Fast 100 Versus Top 500 Companies, Paper presented at the International Council for Small Business, Washington D.C.
Tan, C & Smyrnios, K. (2007(. Sources of Competitive Advantage For Emerging Fast Growth Small-To-Medium Enterprises, Un Published Ph.D, RMIT University.
Tomaskova, E. (2009). Internal Barriers Of Market Orientation Application, Economics & Management, 14, 535- 540.
Vorhies, D. W., Morgan, R. E., & Autry, C. W. (2009). Product‐market strategy and the marketing capabilities of the firm: impact on market effectiveness and cash flow performance. Strategic Management Journal, 30(12), 1310-1334.
Weerawardena, J. & O. Aron (2004). Exploring the Characteristics of the Market- Driven Firms and Antecedents to Sustained Competitive Advantage, Industrial Marketing Management, 33(5), 419 - 428.
Zhou, K. Z., Yim, C. K., & Tse, D. K. (2005). The effects of strategic orientations on technology-& market-based break through innovations. Journal of Marketing, 69 (2), 42–60.
[1] . * استادیار، گروه مدیریت بازرگانی و مدیریت فناوری اطلاعات، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. (نویسنده مسئول). ایمیل: hakimi_iman@pnu.ac.ir. تلفن همراه: 09133932989
[2] - Hughes etal
[3] - Bouncken et al
