تحلیل کارکردی نظام نوآوری ایران مبتنی بر مطالعات منتخب
الموضوعات :جواد سلطان زاده 1 , کاوس حیدری 2 , حمیده دباغی 3 , حمید امین اسماعیلی 4 , رضا انصاری 5
1 - دانشگاه علامه طباطبائی
2 - هیأت علمی جهاد دانشگاهی تهران
3 - دانشگاه تهران
4 - عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی
5 - دانشگاه اصفهان
الکلمات المفتاحية: نظام ملی نوآوری, تحلیل متون سیاستی, کارکردهای نظام نوآوری.,
ملخص المقالة :
عملکرد نظام نوآوری يكي از مهم‌ترین مؤلفه‌هاي برنامه‌ريزي براي شکوفایی اقتصادي، اجتماعي، تأمين امنيت و رفاه جامعه است. دستاوردهای اندک در حوزه‌های نوآوری و اقتصادی، و عدم دستیابی به اهداف علمی کشور، حکایت از وجود چالش‌هایی در نظام نوآوری ایران دارد. حال‌آنکه بهبود وضعیت نظام ملی نوآوری ایران، نیازمند سیاست‌گذاری یکپارچه، همسو و مشخص است. نوعی از سیاست‌گذاری که بتوان بر اساس آن به تعیین سهم و نرخ مشارکت هر یک از بازیگران این نظام، و راهبردهای کلی پرداخت و بر بهره وری نظام ملی نوآوری افزود. اما حصول این امر مهم، جز در بستر سیاستی واحد، جامع و به‌دور از تشتت و تضاد سیاستی و فکری پشتیبان آن، ممکن نیست. در این راستا استفاده از معیارها و سنجه های تنظیم‌گر، تسهیل گر و مبتنی بر پذیرش اجتماع متخصصان این حوزه، حائز اهمیت است تا بتوان بر اساس آن به شناسایی کاستی‌های فعلی در نظام ملی نوآوری و همچنین ارزیابی سیاست‌های فعلی این نظام پرداخت و راه را برای سیاست‌های کاربردی و راهبردی در آینده نیز، بهبود بخشید. در مقاله حاضر با توجه به اهمیت مشخص نمودن سنجه‌ای معیار و کارکردی، ابتدا با استفاده از روش مطالعه کتابخانه‌ای به مروری بر ادبیات و مطالعات موجود پیرامون نظام ملی نوآوری پرداخته و پنج سطح کارکردی مبتنی بر رویکرد کارکردی تدوین شد. سپس با کاربست پنج سطح کارکردی به‌دست‌آمده که شامل سطوح مدیریت و سیاست‌گذاری، خلق و اخذ دانش، انتشار دانش، به‌کارگیری دانش و زیرساخت‌ها می‌باشد، به مروری بر کاستی‌ها و چالش‌های مطرح شده متخصصان حوزه نوآوری از خلال 16 مقاله داخلی پرداخته و برای هر سطح کارکردی هم از منظر نظری و هم کاربردی و کارکردی، مصادیقی ارائه شده است. نتایج مطالعه حاضر نشان می‌دهد که 159 ضعف و کاستی از منظر متخصصان داخلی در نظام ملی نوآوری ایران قابل‌بازشناسی است که در قالب 43 شاخص زیرمجموعه 5 سطح کارکردی فوق قرار می‌گیرد.
اسمعيل‌زاده، حمید.، مجد‌زاده، سید رضا.، ابراهیمی پور، حسین. و دهنویه، رضا. (1391). «وضعیت موجود نظام نوآوری سلامت ایران و ارائه پیشنهادات اصلاحی». پایش، دوره 12، شماره 1، صص 16-5.
اسناد پشتیبان نقشه جامع علم و فناوری، 1387. دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
الیاسی، مهدی.، امیری، مقصود. و محمدی، مهدی. (1392). «تاثیر قابلیت‌سازی بنگاه‌ها توسط سازمان‌هاي میانجی بر توسعه همکاری‌هاي فناورانه (مورد مطالعه: صنایع هوايی)». مدیریت توسعه فناوری، دوره 1، شماره 3، صص 96-73.
باقری‌نژاد، جعفر. (1389). «سیستم ارتباط دانشگاه و صنعت برای توسعه فناوری در ایران، ساز و کارها و پیشنهادها». سیاست علم و فناوری، دوره 1، شماره 1، صص 14-1.
بندریان، رضا.، کریمی دستجردی، داود. و جعفرنژاد، احمد. (1391). «الگوی مدیریت راهبردی توسعه فناوری در سازمان های پژوهش و فناوری در صنعت نفت: موردی از پژوهش آمیخته». سیاست علم و فناوری، دوره 4، شماره 3، صص 56-39.
ترکمان، امین. (1388). «مقایسه سیستم ملی نوآوری کشورهای برزیل، ژاپن، و روسیه در صنایع هوایی». رشد فناوری، دوره ششم، شماره 21، صص 41-29.
حاجی حسینی، حجت ا....، محمدی، مهدی.، عباسی، فرهاد. و الیاسی، مهدی. (1390). «تحلیل حکمرانی نظام نوآوری ایران بر پایه چرخه سیاست گذاری نوآوری». سیاست علم و فناوری، دوره 4، شماره 1، صص 48-33.
حائریان اردکانی، محمود (1389). «توسعه اقتصادي و برنامه‌ر یزي». حائریان اردکانی، محمود (1389). تهران: انتشارات آواي نور.
حسن‌زاده، علیرضا.، فانی، علی اصغر.، قدسی پور، سید حسن. و عبدی، منصوره. (1392).« بکارگیری QFD برای ایده‌سازی در فرآیند تفکر تئوری محدودیت‌ها (TOC-TP)». بهبود مدیریت، دوره 7، شماره 19، صص 136-110.
رضاییان فردویی، صدیقه.، فلاح، حسن.، قاضی‌نوری، سید سپهر. و علی احمدی، علیرضا. (1392). «درآمدی بر نظام نوآوری صنایع فرهنگی (مطالعه موردی: تولید نرم افزارهای چند رسانه‌ای فرهنگی)». دانش راهبردی، دوره 4، شماره 10، صص 227-195.
رعنایی، حبیب ا... .، مرتضوی، مهدی. و مهرابی، علی اکبر. (1385) . «استقرار و نهادینه سازی نظام ملی نوآوری کشاورزی در ایران. اقتصاد کشاورزی و توسعه». دوره 14، شماره 1ف صص 108-77.
زاهدی، شمس‌السادات.، امین اسماعیلی، حمید.، حاجی حسینی، حجت ا... . و واعظی حسن. (1390). « تنگنا ها و راهکارهای کلان توسعه تکنولوژی در ایران». چشم انداز مدیریت دولتی دوره 2، شماره 7، صص 29-9.
صوفی، عبدا... . و پور‌فتحی، عباس. (1388). « تحلیل شبکه نوآوری بین بخش های اقتصاد ایران». سیاست علم و فناوری، دوره 2، شماره 1، صص 52-43.
طباطبائیان، سید حبیب ا... .و انتظاری، محمد. (1387). «مطالعه موردی نگاشت نهادی نوآوری در صنعت برق کشور». سیاست علم و فناوری، دوره 1، شماره 1، صص 63-53.
قاضی نوری، سید سپهر. و عبدی، بهنام. (1387). «نظام ملی یادگیری در کشورهای در حال توسعه: بررسی وضعیت ایران در مقایسه با برزیل و کره جنوبی». مدیریت فردا، دوره 7، شماره 1، صص 64-54.
قاضی نوری، سید سپهر. و قاضی نوری، سید سروش. (1387). «استخراج راهکارهای اصلاح نظام ملی نوآوری ایران با تکیه بر مطالعه تطبیقی کشورهای منتخب». سیاست علم و فناوری، دوره 1، شماره 1، صص 80-64.
منطقی، منوچهر.، حسنی، علی. و بوشهری، علیرضا. (1388). «شناسایی چالش های سیاست گذاری در نظام ملی نوآوری ایران». سیاست علم و فناوری، دوره 2، شماره 3، صص 102-87.
Bergek, A. (2002). Shaping and exploiting technological opportunities: the case of renewable energy technology in Sweden. Göteborg: Chalmers University of Technology.
Bergek, A. and S. Jacobsson (2003). The emergence of a growth industry: a comparative analysis of the German, Dutch and Swedish wind turbine industries. Change, transformation and development, Springer: 197-227.
Capron, H. and M. Cincera (2000). Assessing the institutional set-up of national innovation systems. Management of Technology: The Key to Prosperity in the Third Millennium: Selected Papers from the Ninth International Conference on Management of Technology, edited by TM Khalil, LA Lefebvre and RM Mason (Amsterdam: Pergamon, 2001.
Dahlman, C. J. (1993). National Systems Supporting Technical Advance in Industry: The Brazilian. National innovation systems: A comparative analysis, 414.
Edquist, C. (1997). "Systems of Innovation Approaches–Their Emergence and Characteristics in Edquist." 1997) Systems of Innovation: Technologies, Institutions and Organizations, London: Pinter/Cassell.
Edquist, C. (2001, June). The Systems of Innovation Approach and Innovation Policy: An account of the state of the art. In DRUID Conference, Aalborg (pp. 12-15).
Freeman, C. (1987).Technology policy and economic performance: lessons from Japan. London, Pinter Publishers London. & Freeman, C. (2002). "Continental, national and sub-national innovation systems—complementarity and economic growth." Research policy, 31(2): 191-211.
Galli, R., & Teubal, M. (1997). Paradigmatic shifts in national innovation systems. Systems of innovation: Technologies, institutions and organizations, 342-370.
Hekkert, M. P., R. A. Suurs, et al. (2007). "Functions of innovation systems: A new approach for analysing technological change." Technological Forecasting and Social Change, 74(4): 413-432
Johnson, A. (1998). Functions in Innovation System Approaches. Department of Industrial Dynamics, Chalmers University of Technology. Göteborg. Working paper.
Johnson, A., & Jacobsson, S. (2001). Inducement and blocking mechanisms in the development of a new industry: the case of renewable energy technology in Sweden. Technology and the market: demand, users and innovation, Edward Elgar, Cheltenham, 89-111.
Liu, X. and S. White (2001). "Comparing innovation systems: a framework and application to China’s transitional context." Research policy, 30(7): 1091-1114.
Lundvall, B. A. (1992). National innovation system: towards a theory of innovation and interactive learning. Pinter, London.
Lundvall, B.-Å., B. Johnson, et al. (2002). "National systems of production, innovation and competence building." Research policy, 31(2): 213-231.
Nelson, R. R. (1993). "National innovation systems: a comparative analysis." University of Illinois at Urbana-Champaign's Academy for Entrepreneurial Leadership Historical Research Reference in Entrepreneurship.
Niosi, J. (2002). "National systems of innovations are “x-efficient”(and x-effective): Why some are slow learners." Research policy, 31(2): 291-302.
Rickne, A. (2000). New technology-based firms and industrial dynamics evidence from the technological system of biomaterials in Sweden, Ohio and Massachusetts. Chalmers University of Technology,.
