تحلیل بلاغی اشعارهوشنگ ابتهاج بر پایه ی هنجارگریزی معنایی با تکیه بر دفتر« سیاه مشق»
الموضوعات :
سعید محمدی کیش
1
,
حمیرا خانجانی
2
1 - دانشجوی دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد دهاقان، ایران
2 - آموزش و پرورش
الکلمات المفتاحية: فرمالیسم, آشنایی زدایی, هنجارگریزی معنایی, هوشنگ ابتهاج,
ملخص المقالة :
توانایی برقراری ارتباط از جمله امکاناتی است که بشر به بلندای تاریخ از آن در گفتار و نوشتار استفاده کرده است، در این میان، آرایش سخن نیز همواره مورد توجه سخن وران بوده است؛ بنابراین در تمامی آثار بزرگان پیرایگی و آراستگی کلام وجود دارد. در مراتب گوناگون زیبا سازی اثر هنری، هنجارگریزی یکی از شیوه های آشنایی زدایی و موضوعات نقد ادبی در مکتب فرمالیسم روس است. در هنجارگريزي معنايي شاعر بر اساس قواعـد معنايي حـاكم بـر زبان هنجار، از دو روش همنشيني و جانشيني كمك مي‌گيرد. با توجه به اينكه حوزه‌ی معنا بيش از ديگر سطوح زبان در برجسته سازي مـورد نظر اسـت، هر شاعري كه بتواند بر حسب توانايي هاي ذوقي و علمي خود در اين زمينه موفّق باشد، از اشعار ناب تري برخوردار خواهد بود. یعنی شاعر یا نویسنده در عین بیان موضوع به دنبال زیباتر بیان کردن آن نیز می باشد. در بررسی های زبانی و پژوهش های ادبی فارسی نیز نگرش فرمالیست ها، جایگاه ویژه ای پیدا کرده است. این پژوهش با بررسی هنجارگریزی معنایی و تحلیل چگونگی به کارگیری عناصر هنجارگریزی معنایی در شعر هوشنگ ابتهاج به گونه‌هاي مختلف هنجارگريزي معنايي از جمله تشبيه، استعاره، كنايه، مجـاز، ايهام، تضـاد، پارادوكس در صد غزل هوشنگ ابتهاج می پردازد.
1ـ ابتهاج، هوشنگ. (1378). سیاه مشق.تهران: نشرکارنامه.
2- احمدی، بابک. ( 1374). حقیقت و زیبایی. چاپ هفتم. تهران: نشر مرکز.
2ــ _____،_____ . ( 1380). ساختار و تأویل متن، چاپ هفتم، تهران: نشر مرکز.
4ــ ایلگتون، تری. پیش‌درآمدی بر نظریه ادبی. ترجمه عباس مخبر، چاپ ششم، تهران: طرح نو.
5- تادیه، ژان ایو. ( 1377). نقد ادبی در سده ی بیستم؛ ترجمه ی محمد رحیم احمدی، تهران: سوره.
5ــ دهخدا، علی‌اکبر. ( 1377). لغت‌نامه دهخدا. چاپ دوم، تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران،
6ــ رجایی، محمّدخلیل. (1379). معالم‌البلاغه در علم معانی و بیان و بدیع. چاپ پنجم، شیراز: نشر دانشگاه شیراز.
8ــ سلدن، رامان؛ ویدوسون، پیتر. (1372). راهنمای نظریه ادبی معاصر. ترجمه عباس مخبر. تهران: طرح نو.
9ــ سنگری، محمدرضا. «هنجارگریزی و فراهنجاری در شعر»، رشد آموزش زبان و ادب فارسی، ش 64 ،4-9. .
10ــ شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. (1393).صورخیال در شعر فارسی. چاپ هفدهم ویراست دوم، تهران: آگه.
11 ــ ________،___ . (1373). موسیقی شعر. چاپ سوم تهران: آگاه.
12ــ ________،___ . (1391). رستاخیز کلمات (درس گفتارهایی دربارة نظریة ادبی صورتگرایان روس). تهران: سخن.
13ــ شمیسا، سیروس. (1394) بیان. چاپ چهارم از ویراست چهارم، تهران: نشر میترا.
14- ـــــــــ، ــــــ . ( ... ) نگاهی تازه به بدیع.تهران: فردوس.
14ــ صفوی، کوروش. (1373). از زبان¬شناسی به ادبیات (نظم). تهران: چشمه.
15ــ علوی مقدم، مهیار. (1377) . نظریه‌های نقد ادبی معاصر (صورت‌گرایی و ساختارگرایی). تهران: سمت.
16- فتوحی رود معجنی، محمود.( 1388). بلاغت تصویر. تهران: سخن.
17ــ کزازی، میرجلال‌الدین. (1388) . بیان1 ــ زیباشناسی سخن پارسی. چاپ نهم،تهران: مرکز.
19ــ همایی، جلال‌الدین. (1386) . فنون بلاغت و صناعات ادبی. چاپ بیست و هشتم، تهران: نشر هما.
