پاسخ سيدحيدر آملي به تناقض‌نمايي عدم و ثبوت مظاهر در «حديث حقيقت»
الموضوعات :
محسن حبيبي
1
(دانشگاه علامه طباطبايي)
علي يزداني
2
(دانشگاه علامه طباطبائي)
الکلمات المفتاحية: حديث حقيقت تناقض‌نما ثبوت عدم مظاهر امام علي(ع) سيدحيدر آملي ,
ملخص المقالة :
«حديث حقيقت» كه كميل از امام علي (ع) نقل كرده، مضامين عاليه‌يي دارد و بزرگاني همچون سيدحيدر آملي بر آن شرح نوشته است. آملي در تفسير فقرة اول حديث، يعني «الحقيقة كشف سبحات الجلال من غير اشارة» به اين موضوع اشاره ميكند كه طبق اين حديث، حق تعالي در صور مظاهر ظهور دارد و در عين‌حال، اين مظاهر معدومند. اين جمله متناقض‌نما (پارادوكسيكال) است ولذا سيد حيدر در پي حل آن برآمده است. از نظر او مظاهر و ماهيات در عدم خود ثابتند و به اسم «نور الهي» كه همان وجود حق تعالي است، ظاهر ميشوند. آنها دائماً در عدمند و اين اسم ظاهر الهي است كه آن به آن، به آنها وجود ميدهد وگرنه اگر دائماً موجود باشند، وجود دادن به آنها تحصيل حاصل خواهد بود. او در پاسخ به اين امر تناقض‌نما، از تمثيل دريا و موج بهره برده است. دريا در قالب موج نمود پيدا ميكند، پس موج از جهتي هست و از جهتي نيست. با اين توضيح سيدحيدر سعي كرده تناقض‌نمايي در فقره» اول حديث را مرتفع سازد.
قرآن كريم. نهج‌البلاغه، ترجمة علي‌نقي فيض‌الاسلام، تهران، فقيه، 1379.
آشتياني، سيدجلال‌الدين، شرح مقدمه قيصري، تهران، اميركبير، 1370.
آشتياني، سيدجلال‌الدين، «مقدمه»، در: زنوزي، عبدالله، انوار جليه در كشف اسرار حقيقت علويه، تهران، اميركبير، 1371.
آملي، سيدحيدر، المقدمات من كتاب نص النصوص، تهران، انستيتو ايران و فرانسه، 1352.
آملي، سيدحيدر، تفسير المحيط الاعظم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، 1422ق.
آملي، سيدحيدر، جامع الاسرار و منبع الانوار، تهران، علمي و فرهنگي، 1368.
آملي، سيدحيدر، نقد النقود في معرفةالوجود، تهران، علمي و فرهنگي، 1368.
ابن‌منظور، ابوالفضل جمال‌الدين محمد بن مكرم، لسان العرب، بيروت، دار صادر، 2013م.
اربابون، حسين، «قضاياي پارادوكسيكال در انديشة صدرالدين دشتكي و رياضيدانان معاصر»، مجموعه مقالات يازدهمين و دوازدهمين همايش بزرگداشت حكيم صدرالمتالهين شيرازي (ملاصدرا)، تهران، بنياد حكمت اسلامي صدرا، 1387.
استيس، والتر، عرفان و فلسفه، ترجمة بهاءالدين خرمشاهي، تهران، سروش، 1392.
بستاني، فؤاد افرام، فرهنگ ابجدي عربي به فارسي، ترجمة رضا مهيار، تهران، اسلامي، 1376.
بيدهندي، محمد، «بررسي و تحليل مفهوم حقيقت در انديشة ملاصدرا و هيدگر»، خردنامه صدرا، ش45، پاييز 1385، ص31ـ15.
حبيبي، محسن؛ رضايي، صادق، «معناي حقيقت از منظر حكماي مسلمان با تأكيد بر آثار ابن‌عربي»، فصلنامه تاريخ فلسفه، ش24، بهار 1395، ص128ـ101.
خوانساري، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقي، تهران، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي، 1376.
زنوزي، عبدالله، انوار جليه در كشف اسرار حقيقت علويه، مقدمه و تحصيح سيدجلال‌الدين آشتياني، تهران، اميركبير، 1371.
شاپوري، سعيد، «فهم از حقيقت نزد پيشاسقراطيان»، فصلنامه تاريخ فلسفه، ش 19، زمستان 1393، ص176ـ159.
شهرزوري، شمس‌الدين محمد، شرح حكمةالاشراق، تصحيح حسين ضيائي، تهران، مؤسسة مطالعات و تحقيقات فرهنگي، تهران، 1372.
قاسمي، جواد، فرهنگ اصطلاحات فلسفه، كلام، منطق، مشهد، آستان قدس رضوي، 1388.
قرشي، علي‌اكبر، قاموس قرآن، تهران، كتابفروشي اسلاميه، 1367.
كاشاني، عبدالرزاق، مجموعه رسايل و مصنفات كاشاني، تهران، ميراث مكتوب، 1380.
يزدان‌پناه، سيد يدالله، مباني و اصول عرفان نظري، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني، 1389.
