الگوي مشترك براهين تجرد نفس با محوريت بدن در انديشة ابن‌سينا و ملاصدرا
الموضوعات :مجيد ياريان 1 , فروغ السادات رحيم پور 2 , مهدی امام جمعه 3
1 - دانشگاه اصفهان
2 - دانشگاه اصفهان
3 - دانشگاه اصفهان
الکلمات المفتاحية: بدن جسم ماده نفس تجرد نفس ابن‌سينا ملاصدرا ,
ملخص المقالة :
حكماي اسلامي همچون ابن‌سينا و ملاصدرا در مباحث انسان‌شناختي خود، به بيان ويژگيهاي نفس و از جمله اثبات تجرد آن پرداخته‌اند. با استقرا در آثار اين دو حكيم، ميتوان ملاحظه كرد كه براهين مثبِت تجرد نفس تماماً بر اساس نفي ويژگيهاي جسم و مادة بدني استوار شده‌اند؛ به‌اين‌معنا كه نفس، فاقد ويژگيهاي بدن و جسم است و از اينرو تجرد آن به اثبات ميرسد. بعنوان نمونه، مادة بدني داراي كميت، وضع، تغيير، انقسام‌پذيري و تناهي افعال است و ضعف، كهولت و خستگي عارض آن ميگردد و علم به بدن و افعال آن نيز حصولي و تابع وضع و محل است. اين دو فيلسوف با نفي و سلب اين خصايص از نفس، تجرد آن را به اثبات ميرسانند و بنابرين، شناخت نفس و اثبات تجرد آن جز با شناخت بدن و سلب ويژگيهاي بدني از آن امكانپذير نيست. در اين نوشتار، علاوه بر بازنويسي براهين اثبات تجرد نفس و تعيين جايگاه كليدي بدن در آن، الگويي كلي براي مجموع اين براهين طراحي و عرضه شده است.
قرآن كريم.
ابن‌سينا، الاشارات و التنبيهات، قم، نشرالبلاغه، 1375.
ابن‌سينا، المباحثات، تحقيق و تعليق محسن بيدارفر، قم، بيدار، 1379.
ابن‌سينا، النجاة من الغرق في بحر الضلالات، ويرايش و مقدمه» محمدتقي دانش‌پژوه، تهران، دانشگاه تهران، 1364.
ابن‌سينا، طبيعيات الشفاء، النفس، حققه و قدم له عبدالرحمن بدوي، القاهره، دار النهضة العربية، 1966م.
ابن‌سينا، عيون الحكمه، در رسائل ابن‌سينا، قم، بيدار، بي‌تا.
ابن‌سينا، هدية الرئيس للامير في القوي النفسانية در رسائل ابن‌سينا، قم، بيدار، بي‌تا.
بهمنيار، التحصيل، تصحيح و تعليق مرتضي مطهري، تهران، دانشگاه تهران، 1349.
سجادي، سيدجعفر، فرهنگ علوم عقلي، تهران، انجمن حكمت و فلسفه ايران، 1361.
طوسي، خواجه نصير الدين، اساس الاقتباس، تصحيح و تعليق سيد عبدالله انوار، تهران، نشر مركز، 1375.
مظفر، محمدرضا، المنطق، قم، مؤسسة اسماعيليان، 1373.
ملاصدرا، اجوبة المسائل، تصحيح و تحقيق عبدالله شكيبا، باشراف استاد سيدمحمد خامنه‌اي، تهران، بنياد حكمت اسلامي صدرا، 1378.
ملاصدرا، الحكمة المتعالية في الاسفار الاربعة، ج 3، تصحيح، تحقيق و مقدمه دكترمقصود محمدي، باشراف استاد سيدمحمد خامنه‌اي، تهران، بنياد حكمت اسلامي صدرا، 1383.
ملاصدرا، الحكمة المتعالية في الاسفار الاربعة، ج 8، تصحيح، تحقيق و مقدمه علي‌اكبر رشاد، باشراف استاد سيدمحمد خامنه‌اي، تهران، بنياد حكمت اسلامي صدرا، 1383.
ملاصدرا، الشواهد الربوبية في المناهج السلوكية، تصحيح و تحقيق مقدمه سيدمصطفي محقق داماد، تهران، بنياد حكمت اسلامي صدرا، 1391.
ملاصدرا، المبدا و المعاد، تصحيح، تحقيق و مقدمه محمود ذبيحي و جعفر شانظري، باشراف استاد سيدمحمد خامنه‌اي، تهران، بنياد حكمت اسلامي صدرا، 1381.
ملاصدرا، مفاتيح الغيب، تصحيح، تحقيق و مقدمه نجفقلي حبيبي، باشراف استاد سيدمحمد خامنه‌اي، تهران، بنياد حكمت اسلامي صدرا، 1386.
