بررسی حضور مؤلفه‌هاي فكري سنت افلاطوني ـ افلوطيني در انديشة خواجه نصيرالدين طوسی
الموضوعات :
1 - استاديار گروه معارف اسلامي دانشگاه ملاير، ملایر، ایران؛
الکلمات المفتاحية: تطور تاريخي ديدگاههاي فلسفي و كلامي سنت افلاطوني ـ افلوطيني تاريخ فلسفه اسلامي خواجه نصيرالدين طوسي,
ملخص المقالة :
حکمت و فلسفه در ايران پس از اسلام و همچنين در ديگر نقاط جهان اسلام، از طريق نهضت ترجمه با حکمت يوناني پيوند خورده و به تعامل رسيده است. خواجه نصيرالدين طوسی از جمله انديشمندان برجسته در جهان اسلام است كه از طريق حكمت مشاء و آثار فارابي و ابن‌سينا، با فلسفة يونانی آشنا شده و با ابتكارات خود بر غنای آن افزوده است. حال پرسش اينجاست که کداميک از مؤلفه های فکری حکمت يونانی، بويژه سنت افلاطونی ـ افلوطينی، در انديشه‌های فلسفی و کلامی خواجه نصيرالدين طوسی حضور دارد؟ در اين پژوهش كه با روش توصيفی ـ تحليلی و با مراجعه به آثار خواجه نصير صورت گرفت، دريافتيم که اين حضور و مشابهت در قالب اشکال مختلفی بروز كرده است كه عبارتند از: 1) پذيرش کامل و بدون تغيير، گرچه همراه با جابجايي، ديدگاههاي يوناني؛ مانند اكثر مسائل منطق، مبحث مقولات دهگانه، علل اربعه و تقسيمات علوم؛ 2) تکميل، تغيير و افزودن براهيني بر اثبات ديدگاههاي پيشين؛ مانند مسئلة امتناع تسلسل، تجرد نفس، اثبات واجب، توحيد واجب، امتناع صدور كثير از واحد، اتحاد عاقل و معقول و جوهريت صور نوعيه؛ 3) تغيير محتوا و ماهيت ديدگاههاي يوناني در عين حفظ نام و عنوان قديمي آنها؛ مانند مثل افلاطونی.
ابراهيم مصطفي و ديگران (1998م) المعجم الوسيط، استنابول: دارالدعوه.
ابن سينا، حسين بن عبدالله (1375) الإشارات و التنبيهات، قم: نشرالبلاغه.
ابن سينا، حسين بن عبدالله (1403ق) الاشارات و التنبيهات (مع المحاكمات)، شرح خواجه نصيرالدين طوسي، قم، دفتر نشر کتاب.
ابن سينا، حسين بن عبدالله (1404ق) الشفاء ـ الإلهيات، تصحيح سعيد زائد و الاب قنواتى، قم: كتابخانة آيت‌الله مرعشي نجفي.
ارسطو (1980م) في النفس و يليه الآراء الطبيعية و الحاس و المحسوس و النبات، شرح نيکولاي دمشقي، ترجمه اسحاق بن حنين، قسطا بن لوقا و ثابت بن قره، تحقيق عبدالرحمن بدوي، بيروت: دار القلم.
ايجي، عضدالدين (بي¬تا) المواقف، بهمراه شرح تفتازاني، قم: الشريف الرضي.
بَدَوي، عبدالرحمن (1978م) ارسطو عند العرب، کويت: وکالة المطبوعات.
بروجردى، مصطفى (1380) بازنگارى اساس الاقتباس، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
جهامي، جيرار (2002م) موسوعة مصطلحات الکندي و الفارابى، بيروت: مکتبة لبنان ناشرون.
دري، ضياء‌الدين (1330) کنز المسائل في اربع رسائل، تهران: خيام.
دورانت، ويليام جيمز (1337) تاريخ تمدن، ترجمة احمد آرام، تهران: اقبال.
راسل، برتراند (1945م) تاريخ الفلسفة الغربية، ترجمة زكى نجيب محمود، قاهره: الجنة التأليف و النشر.
شعراني، ابوالحسن (1372) كشف المراد؛ شرح فارسى تجريد الإعتقاد، تهران: كتابفروشى اسلاميه.
شيرواني، علي (1388) ترجمه و شرح كشف المراد، قم: دارالعلم.
طباطبايي، محمدحسين (1388) شيعه در اسلام، قم: بوستان کتاب.
طوسى، خواجه نصيرالدين (1367) اساس الاقتباس، تهران: دانشگاه تهران.
طوسى، خواجه نصيرالدين (1375) شرح اشارات و التنبيهات، قم: نشر البلاغه.
طوسى، خواجه نصيرالدين (1413ق) اخلاق ناصري، تهران: دار علميه اسلاميه.
طوسى، خواجه نصيرالدين (1425ق) شرح الاشارات و التنبيهات، تحقيق حسن حسنزاده آملى، قم: بوستان کتاب.
طوسى، خواجه نصيرالدين (1383) اجوبة المسائل النصيرية، تهران: پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى.
طوسى، خواجه نصيرالدين (1405ق) تلخيص المحصل، بيروت: دار الأضواء.
طوسى، خواجه نصيرالدين (1407ق) تجريد الاعتقاد، تحقيق محمدجواد حسينى جلالى، تهران: مركز نشر اسلامي.
عبدالهي، مهدي (1398) «جايگاه و نقش خواجه نصيرالدين طوسي در کلام و حکمت»، پايگاه اطلاع رساني حوزه، https://hawzah.net/fa/ Discussion/View/73891/.
غفوريان، مهدي (1395) «خدا در فلسفه ارسطو و ابن‌سينا: مدخلي بر تفاوت بنيادين فلسفه ابن‌سينا از فلسفه ارسطو»، اسفار، س2، ش 3، ص122ـ116.
فخر رازي، محمدبن عمر (1384) شرح الإشارات و التنبيهات، مقدمه و تصحيح عليرضا نجفزاده، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگى.
فرحات، هانى (1389) انديشه‌هاى فلسفى و كلامى خواجه نصيرالدين طوسى، ترجمه غلامرضا جمشيدنژاد، تهران: ميراث مكتوب.
کرم، يوسف (1954م) تاريخ الفلسفة اليونانية، بيروت: دارالقلم.
مبلغى آبادانى، عبدالله (1373) تاريخ اديان و مذاهب جهان، قم: سينا.
مطهري، مرتضي (1372) مجموعه آثار، قم: صدرا.
