بررسی و تبیین تشکیک در محمولات عرضی از دیدگاه میرقوامالدین رازی تهرانی
الموضوعات :
مهدی عسگری
1
(دانش آموخته کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم )
منصور نصیری
2
(دانشیار گروه فلسفه دانشگاه تهران، پردیس فارابی، قم)
الکلمات المفتاحية: ماهیت تشکیک اصالت وجود میرقوامالدین رازی,
ملخص المقالة :
فیلسوفان مسلمان هر ممکن‌الوجودی را زوجی ترکیبی از ماهیت و وجود میدانند. از زمان میرداماد این پرسش مطرح شد که اصالت با کدامیک از این دو است؛ با وجود یا با ماهیت؟ بتبع بحث از اصالت و اعتباری بودن وجود و ماهیت، مسئلة تشکیک نیز مطرح شد؛ سؤال اساسی این بود که وجود مشکک است یا ماهیت؟ قائلان به اصالت وجود معتقد بودند تشکیک از آنِ وجود است. در مقابل، قائلان به اصالت ماهیت بر اين باور بودند تشکیک از آنِ ماهیت است. در این، میان میرقوامالدین رازی دیدگاهی متفاوت از این دو قول دارد و معتقد است تشکیک در ماهیت بمعنای محمولات ذاتی و همچنین در محمولات عرضی که مبدأ اشتقاقشان مستند به ذات و ذاتی موضوع نباشد، محال است اما در محمولات عرضی که مبدأ اشتقاقشان مستند به ذات و ذاتی موضوع باشد، تشکیک رخ میدهد. مسئلة اصلی مقالة حاضر بررسی دیدگاه میرقوامالدین رازی دربارة تشکیک در محمولات عرضی است. هدف از این پژوهش نشان دادن قول سوم در این مسئله است که تا بحال مغفول مانده است. تحقیق به روش توصیفی ـ تحلیلی و تا حدی با رویکرد تاریخی، فراهم آمده است. نتیجه‌یی که از این پژوهش برآمده اینست که سخن میرقوامالدین رازی، با توجه به سخن مشائیانی همچون ارسطو، میتواند درست و قابل دفاع باشد.
آقابزرگ تهرانی، محمدحسن (1403ق) الذریعة إلی تصانیف الشیعة، بیروت: دار الاضواء.
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1404ق/الف) الإلهیات من کتاب الشفاء، تصحیح سعید زاید و دیگران، قم: کتابخانه آیتالله مرعشی.
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1404ق/ب) البرهان من کتاب الشفاء، تصحیح سعید زاید و دیگران، قم: کتابخانه آیتالله مرعشی.
احسائي، احمد (1428ق) شرح المشاعر، تقديم توفيق ناصر ابوعلي، مؤسسة البلاغ.
ارسطو (1378) اُرگانون، ترجمه میرشمس‌الدین ادیب سلطانی، تهران: نگاه.
ارسطو (1980م) منطق ارسطو، تحقیق عبدالرحمن بدوی، بیروت: دارالقلم.
افندى، عبدالله (1431ق) رياض العلماء و حياض الفضلاء، تحقیق احمد حسينى اشكورى، بهاهتمام محمود مرعشى، بیروت: مؤسسة التاريخ العربي.
اوجبی، علی (1392) «بررسی انتقادی نگرش وجودی ملاصدرا از منظر میرقوامالدین رازی تهرانی»، دوفصلنامه فلسفی شناخت، شمارة 69، ص17ـ7.
بهمنيار (1375) التحصيل، تصحيح و تعليق مرتضى مطهرى، تهران: دانشگاه تهران.
جرجانی، میرسید شریف (1370) التعریفات، تهران: ناصرخسرو.
رازی تهرانی، میرقوامالدین (1389) مجموعه مصنفات (عین‌الحکمة، تعلیقات)، تصحیح و تحقیق علی اوجبی، تهران: حکمت.
رازی، فخرالدین (1373) شرح عیون الحکمة، مقدمه و تحقیق محمد حجازی و احمدعلی سقا، تهران: مؤسسة الصادق.
رازی، فخرالدین (1411ق) المباحث المشرقیة فی علم الالهیات و الطبیعیات، قم: بیدار.
طباطبايي، سيدمحمدحسين (1416ق) نهاية‌الحكمة، قم: انتشارات اسلامي.
عامری، ابوالحسن (1375) «آنچه از آثار مفقود ابوالحسن عامری در تألیفات موجود او و دیگران باقی مانده است» در مجموعه رسائل، مقدمه و تصحیح سبحان خلفیات، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
علوی، سیداحمد (1376) شرح کتاب القبسات، تحقیق حامد ناجی اصفهانی، تهران: مؤسسة مطالعات اسلامی.
فارابی، ابونصر (1408ق) المنطقیات، مقدمه و تحقیق محمدتقی دانش‌پژوه، قم: کتابخانه آیتالله مرعشی.
قوام صفری، مهدی (1387) نظریه صورت در فلسفه ارسطو، تهران: حکمت.
ملاصدرا (1981م) الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
میرداماد، محمدباقر (1367) القبسات، به اهتمام مهدی محقق، تهران: دانشگاه تهران.
میرداماد، محمدباقر (1380) جذوات و مواقیت، تحقیق علی اوجبی، تهران: میراث مکتوب.
Lahiji, Hazin (1831) The Life of Sheikh Mohammed Ali Hazin. trans. by Francis Belfour. London.
