چالشهای دو مفهوم ماده و قوة ارسطویی با توجه به مباحث فیلسوفان مسلمان
الموضوعات :
حجت الله عسکری زاده
1
(واحد علوم و تحقیقات تهران )
سید ابراهیم موسوی
2
(دانشگاه مفید )
مالک حسینی
3
(دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. نویسنده مسئول: malek.hosseini@yahoo.com)
الکلمات المفتاحية: ماده قوه هیپوکایمنون موضوع محل مادۀ اولی,
ملخص المقالة :
در دورة جدید و میان ارسطوپژوهان معاصر، مفهوم مادۀ اولی مورد توجه بیشتری قرار گرفته و مباحث چالش‌برانگیزی پیرامون آن شکل گرفته است. در این مقاله، به مقایسه دو مفهوم ماده و قوه در فلسفة ارسطو که بسیار به یکدیگر نزدیکند، پرداخته‌ایم. پژوهشگران عموماً از دوگانگی و تفکیک این‌دو مفهوم غفلت کرده‌اند؛ درحالیکه توجه به تمایزهای آنها تبیین مباحث چالشی ماده اولی ارسطویی را آسانتر میکند. یکی از این تمایزها توجه به هیپوکایمنون (زیرنهاد) بودن مادة ارسطویی است که کمک میکند، از حیث استقلال داشتن آن، با مفهوم قوه خلط نشود. در نوشته‌های ارسطو، اصطلاح هوله و دونامیس (ماده و قوه) همواره همراه یکدیگر بکار رفته است و این امر سبب شده تفکیک این دو مفهوم دشوار باشد؛ درصورتيکه باید توجه داشت که تفکیک این دو مفهوم، نقشی اساسی در فهم مادۀ اولی و مباحث چالشی پیرامون آن ـ مانند نحوه ترکیب ماده و صورت و اینهمانی جوهر جدید ـ ایفا میکند. فیلسوفانی همچون ابن‌سینا به ویژگیهای مختلف ماده التفات داشته و این ویژگیها را از یکدیگر تفکیک نموده‌اند. در میان معاصرین نیز مرتضی مطهری مباحثی در اینباره مطرح کرده است که در این نوشتار مورد توجه قرار میگیرد. با تحلیل این دیدگاهها میتوان نتیجه گرفت که مادۀ اولی صرفاً نمیتواند قوه محض باشد بلکه محلی برای پذیرش صورت نیز هست. بنابرین، با توجه به مبانی ارسطویی، بقای مادۀ اولی ضروری است.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1376) الالهیات من کتاب الشفا، تحقیق حسن حسن‌زاده آملی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1405ق) طبیعیات شفا، تحقیق ابراهیم مدکور و سعید زاید، قم: کتابخانه آيت‌الله العظمی مرعشی نجفی (ره).
ارسطو (1392) متافیزیک (مابعدالطبیعه)، ترجمه شرف‌الدین خراسانی، تهران: حکمت.
قوام صفری، مهدی (1394) نظریه صورت در فلسفه ارسطو، تهران: حکمت.
مسگری، علي‌اکبر؛ عسكری، احمد (1391) «مادّه اولي و تبيين کون و فساد در فلسفه ارسطو»، فصلنامه فلسفه، س40، ش1، ص84ـ54.
مصباح يزدي، محمدتقی (1386) شرح الهیات شفا، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مطهری، مرتضی (1376) مجموعه آثار، تهران: صدرا.
Aristotle (1933). Metaphysics. translated by Hugh Tredennick. Harvard University Press.
Charlton, W. (1983). “Prime Matter: a Rejoinder”. Phronesis. Vol.28, No.2. pp.197-211.
Gill, M. L. (1991). Aristotle on Substance Paradox of Unity. Princeton University Press.
Hugh, R. K. (1956). “Aristotle without Prima Materia”. Journal of the History of Ideas. Vo.17, No.3. pp.370-389.
Kirby, J. (2008). Aristotle’s Metaphysics Form, Matter, and Identity. New York: Continuum.
Robinson, H. M. (1974) “Prime Matter in Aristotle”. Phronesis. Vol.19, No.2. pp.168-188.
