جايگاه و زمانة فخرالدين سماكي در تاريخ فلسفة اسلامي (با تأكيد بر حاشية او بر شرح هداية ميبدي)
الموضوعات :
طاهره سادات موسوی
1
(دانشگاه آزاد تهران مرکز)
مهدی نجفی افرا
2
(دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز)
مقصود محمدی
3
(اسلامي دانشگاه آزاد اسلامي )
الکلمات المفتاحية: فخرالدین سماکی حاشیه شرح هدایة الحکمة تناهی اجسام برهان سلمی,
ملخص المقالة :
یکی از ضروریات تحقیق، احیاي آثار اندیشمندان و حکمایی است که در تاریخ تطور و پیشبرد فرهنگ و معارف اسلامی نقش اساسی داشته‌اند ولی تاکنون بصورت یک حلقۀ مفقوده و مغفوله ناشناس مانده‌اند. فخرالدین سماکی معروف به محقق فخری، ازجملة این حکماست که در قرن دهم هجری میزیسته است. وی شاگرد غیاث‌الدین منصور دشتکی است. از سماکی آثار قلمی مهمی چون: حاشیه بر شرح تجرید قوشچی و حاشیه بر شرح هداية الحکمة میبدی بجاي مانده است. متن هداية الحکمة تألیف اثیرالدین ابهری، شامل سه قسم منطق، طبیعیات و الهیات است. میبدی بر دو قسم طبیعیات و الهیات آن شرح نگاشته و سماکی تنها بر دو فن اول و دوم از فنون سه گانه طبیعیات شرح هداية الحکمة میبدی حاشیه زده است. سماکی اگرچه مانند ابن‌سینا و سهروردی، بنیانگذار مکتب خاصی نبوده ولی با بیان نقد و بررسیهای دقیق و اظهارنظرهاي خاص خود در موضوعات مورد بحث از منظر متکلمان و مشائیان و اشراقیان و عرفا، در قالب آثار مستقل و غیرمستقل (شرح و حواشی) و با ارائة ديدگاههايي بدیع توانسته ـ بعنوان حلقة واسط ـ نقش مهمی در تطور تفکر فلسفی بطور کلی ایفا کند و الهامبخش صدرالمتألهین شیرازی در ظهور حکمت متعالیه نیز باشد. از جملة این ديدگاهها، تقریر متفاوت برهان سلمی و ابداع سه برهان دیگر در باب اثبات تناهی اجسام است که در این نوشتار بدان پرداخته شده است.
ابن‌سینا (1404ق) الشفاء، الطبيعيات، تصحیح سعید زائد، قم: كتابخانة آیت‌الله مرعشی نجفی.
الطهرانی (آغابزرگ)، محمدحسن (1365) الذريعة الی تصانیف الشيعة، تهران: چاپخانه بانک ملی ایران.
انوشه، حسن؛ حائری قزوینی، سیدمهدی؛ زریاب خویی، عباس؛ مشایخ فریدنی، محمدحسین؛ رجاوند، پرویز (1360) دائرة المعارف تشیع، جلد9، تهران.
بهاردوست، علیرضا (1388) «تفسیر آية الکرسی میر فخرالدین حسین حسینی استرآبادی»، مجله آفاق نور، شمارة 9، 448ـ395.
تبریزی، علی بن موسی ثقه الاسلام (1433ق) مرآة الکتب، قم: كتابخانة آیت‌الله مرعشی نجفی.
ترکمان، اسکندربیک (1382) تاریخ عالم آرای عباسی، زیر نظر ایرج افشار، جلد1، تهران: امیرکبیر.
ثبوت، اکبر (1377) «هداية الحکمة و شروح آن»، خرد جاویدان (جشن‌نامۀ سیدجلال‌الدین آشتیانی)، بکوشش علی اصغر محمدخانی و حسن سید عرب، تهران: نشر فروزان روز.
جوانمردی ادیب، علیرضا (1397) تصحیح انتقادی شرح هداية الحکمة قاضی کمال‌الدین حسین بن معین الدین میبدی، رسالة دکتری دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی.
حسینی، سیداحمد (1371) فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه عمومی حضرت آیت الله مرعشی نجفی، زیرنظر سیدمحمود مرعشی نجفی، قم: کتابخانه عمومی حضرت آیت‌الله مرعشی نجفی.
درایتی، مصطفی (بیتا) فهرستواره دست‌نوشته‌های ایران (دنا)، مشهد: مؤسسة فرهنگی پژوهشی الجواد.
سیدحسین‌زاده، هدی (1394) تاریخ فراموش شدۀ ایران در دورۀ سلطان یعقوب آق‌قویونلو، تهران: نشر تاریخ ایران.
طوسی، خواجه نصیرالدین (1375) شرح الاشارات و التنبیهات، قم: نشر البلاغه.
فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی (1385)، جستاری در آراء و افکار میرداماد و میرفندرسکی، مجموعه مقالات و گفتارها، تهران: فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی.
فیاض انوش، ابوالحسن (1389) «میرحسین میبدی (مقتول 911 ق) یک بازشناسی تاریخی»، مجله پژوهشهای تاریخی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی اصفهان، سال2، شماره3 (پیاپی 7).
قمی، عباس (1368) الکنی و الالقاب، جلد3، طهران: مکتب الصدر.
ملاصدرا (1393) شرح هداية الأثیرية، تصحیح مقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامي صدرا.
