تأملي معناشناختي در توصيف خداوند به عقل بسيط در حکمت سينوي (با نگاهي به سه تفسير متفاوت از فخررازي، ميرداماد و ملاصدرا)
الموضوعات :
سیدمحمد انتظام
1
(دانشگاه مفید)
الکلمات المفتاحية: عقل بسيط علم اجمالي علم تفصيلي علم خداوند ابن‌سينا ,
ملخص المقالة :
ابن‌سينا از خداوند به عقل بسيط تعبير کرده است. معناي مورد نظر او از عقل بسيط، از سوي فخررازي، ميرداماد و ملاصدرا به سه‌گونة متفاوت تفسير شده است. فخررازي عقل بسيط را از نظر ابن‌سينا ناظر به دفعي و غيرزماني بودن علم حصولي و تفصيلي خداوند به موجودات پيش از ايجاد آنها دانسته است. ميرداماد معتقد است منظور ابن‌سينا از عقل بسيط، علم خداوند به موجودات در مرتبة ذات است که عين ذات ميباشد. او اين علم را در مقابل علم حضوري خداوند به موجودات خارجي دانسته و نسبت علم حصولي به ابن‌سينا را از لغزشهاي شيخ‌اشراق ميداند. ملاصدرا بر اين باور است که منظور ابن‌سينا از عقل بسيط، علم اجمالي در مقابل علم تفصيلي حصولي است. در اين نوشتار هر يک از تفسيرهاي سه‌گانه همراه با مستنداتشان باختصار بررسي شده و در پايان، ترکيبي از تفسير ملاصدرا و فخررازي به اثبات رسيده است.
ابن‌سينا، الاشارات و التنبيهات (همراه با شرح نصيرالدين طوسي)، قم، نشر البلاغة، چ1، 1375.
ابن‌سينا، التعليقات، تحقيق عبدالرحمن بدوي، بيروت، مکتبة الأعلام الاسلامي، 1404ق.
ابن‌سينا، رسائل ابن‌سينا، قم، انتشارات بيدار، 1400ق.
ابن‌سينا، دانشنامه علايي (الهيات)، تحقيق محمد معين، همدان، دانشگاه بوعلي سينا، چ2، 1383.
ابن‌سينا، الشفاء (الهيات، الطبيعيات)، تحقيق سعيد زائد، قم، کتابخانه آية‌الله مرعشي، 1404ق.
ابن‌سينا، عيون الحکمة، تحقيق عبدالرحمن بدوي، بيروت، دار القلم، چ2، 1980م.
ابن‌سينا، المبدأ و المعاد، تحقيق عبدالله نوراني، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامي، چ1، 1363.
رازي، فخرالدين، المباحث المشرقية، قم، انتشارات بيدار، چ2، 1411ق.
سهروردي، شهاب‌الدين، مجموعه مصنفات شيخ اشراق، تحقيق سيدحسين نصر و هانري کربن، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگي، چ2، 1375.
علوي سيداحمد، کشف الحقايق، تحقيق علي اوجبي، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامي، چ1، 1376.
ملاصدرا، الاسفار الاربعة، تصحيح، تحقيق و مقدمه مقصود محمدي؛ باشراف استاد سيدمحمد خامنه‌اي، تهران، بنياد حکمت اسلامي صدرا، ج3، چ1، 1383.
ملاصدرا، الاسفار الاربعة، تصحيح، تحقيق و مقدمه احمد احمدي، باشراف استادسيدمحمد خامنه‌اي، تهران، بنياد حکمت اسلامي صدرا، ج6، چ1، 1381.
ملاصدرا، الاسفار الاربعة، تصحيح، تحقيق و مقدمه رضا اکبريان؛ باشراف استاد سيد محمد خامنه‌اي، تهران، بنياد حکمت اسلامي صدرا، ج9، چ1، 1382.
ملاصدرا، المبدأ و المعاد، تصحيح، تحقيق و مقدمه محمد ذبيحي و جعفر شاه‌نظري؛ باشراف استاد سيدمحمد خامنه‌اي، تهران، بنياد حکمت اسلامي صدرا، چ1، 1381.
ميرداماد، تقويم الايمان، تحقيق علي اوجبي، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامي، چ1، 1376.
ميرداماد، القبسات، باهتمام مهدي محقق و ديگران، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چ2، 1367.
