بررسی مواجهه ابن‌سینا با آراء پیشینیان در باب چیستی لذت
الموضوعات :
حوریه شجاعی باغینی
1
(تربیت دبیر شهید رجایی)
عین الله خادمی
2
(تربیت دبیر شهید رجایی)
امیرحسین منصوری نوری
3
(دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی)
الکلمات المفتاحية: لذت ادراک مغالطه أخذ ما بالعرض مكان ما بالذات ابن‌سينا فارابي زکرياي رازي فخررازي ,
ملخص المقالة :
چيستي لذت موضوعي است که نيازمند بررسي همه‌جانبه و واکاوي دقيق است. اين بررسي از نظر شيخ‌الرئيس بوعلي‌سينا از اهميت ويژه‌‌يي برخوردار بوده است. بخشي از اين واکاوي در موضوع مذکور، به نحوة مواجهه او با آراء پيشينيان بازميگردد. هدف نوشتار حاضر بررسي سير انديشة گذشتگان در موضوع لذت و همچنين بررسي ميزان بهرهگيري و تأثيرپذيري بوعلي از آراء پيشينيان است که در ضمن آن به چگونگي مواجهه او با آراء گذشتگان پرداخته ميشود. اين پژوهش دربردارندة دو مطلب است: يکي اينکه ابن‌سينا در مواجهة نقادانه نسبت به تعريف زکرياي رازي، تبيين دقيقي از خطاي تعريف او ارائه مينمايد، اما بيشتر از آنکه ثبت اين نقد به وي نسبت داده شود به نام فخررازي شناخته شده است. مطلب ديگر، اينکه شيخ‌الرئيس در مواجهة بعدي خود از بيان کوتاه معلم ثاني در تعريف لذت بهره گرفته و بدين لحاظ وامدار فارابي است. ابن‌سينا با توجه به نقدهاي وارد بر تعريف رازي آن را واميگذارد و با استفاده از نگاه وجودشناختي فارابي در بيان چيستي لذت، ديدگاه وي را براي تعريف خود مبنا قرار ميدهد و آنگاه با مباني فلسفه مشاء و کمالمحورانه خود به تكميل تعريف در آثارش همت ميگمارد، تا جايي که تعريف وي بعنوان تعبيري پذيرفته‌شده در بيشتر آثار کلامي و فلسفي پس از او مبنا قرار ميگيرد.
ابن‌سينا، الشفاء (الالهيات)، تصحيح سعيد زايد، قم، مكتبة آية‌الله المرعشي، 1404ق.
ابن‌سينا، رسالة في الأدوية القلبية (جزء الثالث من مؤلفات ابن سينا الطبيه)، بيجا، بينا، 1404ق.
ابن‌سينا، المبدأ و المعاد، باهتمام عبداللّه نوراني، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامي دانشگاه مكگيل با همكاري دانشگاه تهران، 1363.
ابن‌سينا، ترجمه رساله اضحويه، تصحيح و مقدمه و تعليقات حسين خديو جم، (مترجم نامعلوم)، تهران، انتشارات اطلاعات، 1364.
ابن‌سينا، الاشارات و التنبيهات، قم، نشر البلاغة، 1375.
ابن‌سينا، النجاة من الغرق في بحر الضلالات، مقدمه و تصحيح محمدتقي دانشپژوه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1379.
ابن‌سينا، الاضحوية في المعاد، تحقيق حسن عاصي، تهران، شمس تبريزي، 1382.
ابن‌سينا، رساله نفس، مقدمه و حاشيه و تصحيح موسي عميد، همدان، دانشگاه بوعلي سينا، 1383.
ابن‌سينا، الهيات دانشنامه علائي، مقدمه و حاشيه و تصحيح محمد معين، همدان، دانشگاه بوعلي¬سينا، 1383.
اخوانالصفا، رسائل اخوان الصفاء و خلان الوفاء، بيروت، الدار الاسلامية، 1412ق.
اذکايي، پرويز، حکيم رازي، تهران، نشر طرح نو، ج1، 1384.
ارسطو، اخلاق نيکوماخوس، ترجمه محمدحسن لطفي، تهران، نشر طرح نو، 1385.
افلاطون، دوره کامل آثار افلاطون، تهران، شرکت سهامي انتشارات خوارزمي، ج3، 1380.
خادمي، عين‌الله، «جستاري دربارة چيستي لذت از منظر ابن‌سينا»، مجله فلسفه و کلام اسلامي، ش١، بهار و تابستان 1389.
خادمي، عين‌الله؛ حامدي، مرتضي، «لذت و الم اخروي در فلسفة سينوي»، فصلنامه آينه معرفت، دوره 11، ش3، پاييز 1390.
دورانت، ويل، تاريخ تمدن، يونان باستان، ترجمه هوشنگ پيرنظر، تهران، شرکت انتشارات علمي و فرهنگي، ج2، 1376.
رازي، محمدبن زکريا، الدراسة التحليليه لکتاب الطب الروحاني، زير نظر مهدي محقق، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامي دانشگاه تهران ـ دانشگاه مکگيل، 1378.
رازي، محمدبن زکريا، السيرة الفلسفيه، تصحيح و مقدمه پل کراوس، ترجمه عباس اقبال، بانضمام شرح احوال و آثار و افکار از مهدي محقق، تهران، کميسيون ملي يونسکو در ايران، 1343.
سليماني، فاطمه، «لذت و الم از نگاه ابن‌سينا»، فصلنامه علمي ـ پژوهشي حکمت سينوي (مشکوة النور) س14، ش44، پاييز و زمستان 1389.
علويقبادياني، ناصرخسرو، زاد المسافرين، تصحيح محمد بذل الرحمن، تهران، کتابفروشي محمودي، 1341.
فارابي، ابونصر، فصوص الحكم، تحقيق شيخ محمدحسن آل ياسين، قم، انتشارات بيدار، 1405ق.
فخررازي، محمدبن عمر، المباحث المشرقيه في علم الالهيات و الطبيعيات، قم، انتشارات بيدار، 1370.
فرامرز قراملکي، احد، نظريه اخلاقي محمدبن زکرياي رازي، تهران، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي، 1391.
کاپلستون، فردريک چارلز، تاريخ فلسفه، ترجمه سيدجلال‌الدين مجتبوي، محقق جمعي از مترجمان، تهران، شرکت انتشارات علمي فرهنگي، ج1، 1375.
مسکويه، احمدبن محمد، تهذيب الأخلاق و تطهير الأعراق، تحقيق عماد هلالي، قم، انتشارات طليعه النور، 1426ق.
