فيلوپونوس و تطور انديشه فلسفي وي
الموضوعات :فرهاد اسدی 1 , مریم سالم 2 , سید محمد اسماعیل سید هاشمی 3
1 - الهیات و ادیان - فلسفه اسلامی
2 - دانشگاه شهید بهشتی
3 - دانشگاه شهید بهشتی
الکلمات المفتاحية: فيلوپونوس نوافلاطوني اسکندراني قدم جهان رويکرد نقّادانه الهيات مسيحي ,
ملخص المقالة :
فيلوپونوس، فيلسوف نوافلاطوني ـ اسکندراني دورة متأخر، در اکثر علوم عصر خود به حدي متبحر شده بود که برخي به او لقب علاّمه دادند. ولي اين تنها خصوصيت بارز اين متفکر مدرسة اسکندريه نيست. انديشة فيلوپونوس در طول عمر آکادميک خود، دچار نوسانات شگرفي گرديد که برخي شجاعت او را در نقد و ردّ آراء پيشينيان در حدّ يک قهرمان ستوده‌اند و وي را راهگشاي تفکر نقّادانه دانسته‌اند و برخي هم وي را بزدل و طمّاع دانسته‌اند که براي نجات جان خويش و اغراض مادي، در مقابل فشار حکومت مسيحي ـ رومي تسليم شد و از دستاوردهاي فلسفي خويش دست شست. در نوشتار حاضر تلاش شده تا حدي، پرده از چهرة رازآلود اين فيلسوف، با استناد به آثار ارزشمند پژوهشگران معاصر، کنار زده شود و در جهت تعميق فهم درست از سير تطور انديشة فلسفي در تاريخ فلسفه گامي، هرچند کوچک، برداشته شود. از جمله مواردي که اين نوشتار مورد توجه قرار ميدهد، چگونگي تعامل مدرسة اسکندريه با حکومت مقتدر مسيحي است، بنحوي که در دورة مورد نظر، زمينة رشد و نموّ فيلسوفان و شارحان مروّج انديشة ارسطويي از جمله فيلسوف مورد نظر ما فراهم گرديد. ولي شايد مهمترين دستاورد اين نوشتار بررسي رويکرد نقّادانة فيلوپونوس نسبت به آراء ارسطو و اسلاف وي و مقايسة تطبيقي مهمترين آراء فلسفي فيلوپونوس در دو دوره از فعاليت آکادميک وي باشد؛ آراء متضاد و گاه متناقضي که در جاي خود محل بروز مناقشات قابل‌توجهي گرديد و آثار خاص خود را بر سير تحول انديشة فلسفي جوامع مختلف از جمله فلسفة اسلامي بر جاي گذاشت.
لين، توني، تاريخ تفکر مسيحي، ترجمه روبرت آسريان. تهران، نشر فرزان روز، چ4، 1390.
جهانگيري، محسن، مجموعه مقالات (1)، کلام اسلامي، تهران، انشارات حکمت، 1383.
سالم، مريم، «آمونيوس هرمياس و تأثير تاريخي انديشة وي»، تاريخ فلسفه، س7، ش2، 1395.
اسماعيلي، محمدجواد، «کارنامة فلسفة يونان به زبان پارسي»، رهنمون، ش11 و 12، 1384.
Chase, Michael, Creation in Islam from the Quran to al-Farabi, the Routledge Companion to Islamic Philosophy, London and New York, 2016.
D`Ancona, Cristina, “Greek into Arabic: Neo-Platonism in Translation”, The Cambridge Companion to Arabic Philosophy, edited by Peter Adamson and Richard C. Taylor, Cambridge University Press, 2005.
Ebbesen, Sten, “Philoponus, Alexander and the Origins of Medieval Logic”, Aristotle Transformed, The Ancient Commentators and Their Influence, edited by Richard Sorabji, Cornell University Press, New York, 1990.
Leaman, Oliver, History of Islamic Philosophy, volume one, London and New York, 2003.
Philoponus, John, commentary On Aristotle On the Soul 1.1-2, translated by Philip J. van der Eijk, Bloomsbury, London, 2014.
Simplicius, On Aristotle, On the Heavens 1.2-3, translated by Ian Mueller, 2014.
Sorabji, Richard, “The Ancient Commentators on Aristotle”, Aristotle Transformed, The Ancient Commentators and Their Influence, edited by Richard Sorabji, Cornell University Press, New York, 1990.
Sorabji, Richard, “John Philoponus”, bulletin of the Institute of Classical Studies, Feb 6, 2014.
Sorabji, Richard, “Infinite Power Impressed: The Transformation of Aristotle’s Physics and Theology”, Aristotle Transformed, The Ancient Commentators and Their Influence, edited by Richard Sorabji, Cornell University Press, New York, 1990.
Verrycken, Koenraad, “The Development of Philoponus Thought and its Chronology”, Aristotle Transformed, The Ancient Commentators and Their Influence, edited by Richard Sorabji, Cornell University Press, New York, 1990.
Wildberg, Christian, “John Philoponus”, the Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2018 Edition), Edward N. Zalta (ed.).
Wolfson, Harry Austryn, The Philosophy of the Kalam, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts and London, 1976.
