هراکليتوس، اخلاق و فضيلت
الموضوعات :
مجيد ملايوسفي
1
,
مریم صمدیه
2
1 - دانشگاه بين المللي امام خميني
2 - دانشگاه بين المللي امام خميني
الکلمات المفتاحية: هراکليتوس لوگوس نفس فلسفه باستان اخلاق دوره باستان ,
ملخص المقالة :
هراکليتوس از جمله فيلسوفان پيشاسقراطي مهمي است که در زمينة اخلاق پاره‌نوشته‌هايي از وي باقي مانده است. براي فهم ديدگاههاي اخلاقي وي علاوه بر پاره‌نوشته هاي موجود، توجه به بستري که تفکر هراکليتوس در آن شکل گرفته، ضرورت دارد. هراکليتوس تحت‌تأثير دو سنتي قرار داشت که در عصر وي جريان داشتند: سنت اول تحت‌تأثير هومر، شعرا و حکماي اوليه‌يي چون سولون، باياس و ديگران بود که ويژگي بارز آن اعتقاد به خدايان انسان‌وار بود. سنت ديگر، سنت علمي و فني جديدي بود که در همان قرن در ميلتوس تحت‌تأثير کساني همچون طالس و آناکسيمندر شکل گرفته بود که دغدغه اصلي آن جهان شناسي، يعني فهم چگونگي ايجاد، بقا و درنهايت فناي نظم جهاني بود. در واقع، فلسفه هراکليتوس را ميتوان پلي ميان اين دو سنت مختلف دانست. از آنجايي که هراکليتوس، قانون جهاني و قانون انساني (نظم جهاني و نظم انساني) را يکي ميدانست، ميتوان گفت که موضوع و هدف واقعي وي نه جهان فيزيکي بلکه موقعيت و وضعيت انسان در آن بود. اخلاق هراکليتوس همچون ساير فلاسفه يونان باستان گونه يي اخلاق فضيلت بود که محور اصلي آن را فضيلت و سعادت شکل ميداد. هراکليتوس در حوزه فضايل، هم به فضايل اخلاقي و هم به فضايل عقلاني پرداخته است. وي درخصوص فضايل اخلاقي با تفکيک ميان لذات جسماني و غيرجسماني، درنهايت افراط و تفريط را مردود شمرده و اعتدال و ميانه روي در لذات را بعنوان ملاک رفتار انسان معرفي ميکند. در زمينه فضايل عقلاني نيز بر فضيلت حکمت تکيه کرده و بر اين باور است که حکمت، صرف زياد دانستن نيست، بلکه حکمت، معرفت متأملانه و آگاهانه‌يي است که مطابق لوگوس باشد. در نتيجه، تأکيد بيشتر وي بر فضايل عقلاني است تا فضايل اخلاقي. درنهايت نيز هراکليتوس سعادت انسان را نتيجه شناخت و رفتار مطابق لوگوس ميداند.
بريه، اميل، تاريخ فلسفه، ترجمه عليمراد داوودي، تهران، مرکز نشر دانشگاهي، ج1، 1374.
خراساني، شرف‌الدين، نخستين فيلسوفان يونان، تهران، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامي (شرکت سهامي)، 1370.
راسل، برتراند، تاريخ فلسفه غرب، ترجمه نجف دريابندري، تهران، موسسه انتشارات فرانکلين، 1353.
کريشنان، سرو پالي رادا، تاريخ فلسفه غرب و شرق، ترجمه جواد يوسفيان، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامي(شرکت سهامي)، 1367.
گاتري، دبليو.کي. سي، تاريخ فلسفه يونان، ترجمه مهدي قوام صفري، تهران، سوره، ج5، 1376.
لائرتيوس، ديوگنس، فيلسوفان يونان، ترجمه بهراد رحماني، تهران، نشر مرکز، 1387.
ملکيان، مصطفي، تاريخ فلسفه غرب، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، ج1، 1379.
Aristotle, Nicomachean Ethics, translated and edited by Roger Crisp, Cambridge University Press, 2004.
Aristotle, The Complete Works of Aristotle (p. 1987), Princeton, NJ: Princeton University Press, 1984.
Barnes, Jonathan, Early Greek philosophy, Penguin Classics, 1987.
Barnes, Jonathan, The Presocratic philosophers, Routledge, New York and London, 1982.
Becker, Lawrence C. and Charlotte, B., A History of Western Ethics, second edition, Routledge, New York and London, 2003.
Bunnin, Nicholas and JiyuanYu,The Blackwell Dictionary of Western Philosophy, Blackwell, 2004.
Burnet, John, Early Greek Philosophy, London, A & C Black, 1920.
Burnet, John, Greek Philosophy, Part 1, Thales to Plato, Macmillan, London, 1928.
Chitwood, Ava, Death by Philosophy, the University of Michigan Press, United States of America, 2004.
Devettere, Raymond J., Introduction to Virtue Ethics: Insights of the Ancient Greeks. Georgetown University Press, 2002.
English, R.B., Heraclitus and the Soul, in transactions and proceedings of the American Philological Association (vol. 44, pp. 163-184), Johns Hopkins University Press, American Philological Association, 1913.
Freeman, Kathleen, Ancilla to the Pre-Socratic Philosophers, by Herman Diels, Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press, 1948.
George, Marie I., “What Wisdom is According to Heraclitus the Obscure”, in Lyceum, Volume V, No. 1, A Publication of the Saint Anselm Philosophy Club, 1993.
Ristić-Gorgiev, S., “The Relationship of the Soul and the Logos in Heraclitu’s fragments, Facta Universitatis”, Series Philosophy, Sociology, Psychology and History, (01), 2009.
Jeager, Werner, The Theology of the Early Greek Philosophers, Oxford at the Clarendon Press, Great Britain, 1947.
Kahn, Charles H. The Art and Thought of Heraclitus: An Edition of the Fragments, Cambridge University Press, 1979.
Kenny, Anthony, Ancint Philosophy: A New History of Western Philosophy, volume I, Clarendon Press, Oxford, 2004.
Kirk, G.S. and Raven J.E., the Presocratic Philosophers: A Critical History, Cambridge University Press, 1957.
Laertius, Diogenes, Lives of Eminent Philosophers, in two volumes, Heinemann, with an English translation by Hicks, R.D., 1950.
Luchte, James, Early Greek Thought: Before the Down, Continuum, 2011.
Mackenzie, M. M., “Heraclitus and the Art of Paradox”, in Julia Annas, ed., Oxford Studies in Ancient Philosophy, vol. 6, Oxford University Press, 1988.
Meyer, Susan Sauve, Ancient Ethics, A Critical Introduction, Routledge, New York and London, 2008.
McKirahan, R.D., Philosophy before Socrates: An Introduction with Texts and Commentary: An Introduction with Texts and Commentary, Hackett Publishing, 2010.
Osborne, Catherine, Presocratic Philosophy: A Very Short Introduction (vol. 103). Oxford University Press, 2004.
Patrick, Goarge Thomas White, The Fragments on the Work of Heraclitus of Ephesus On Nature, translated from the Greek text of Bywater with an introduction historical and critical, Baltimore, 1889.
Rommen, Heinrich, The Natural Law, translated by Thomas R. Hanley, published by Liberty Fund, 1998.
Sacks, David, Encyclopedia Of The Ancient Greek World, revised by Lisa R. Brody, Editorial consultant Oswyn Murray, Facts on File Library of World History, 2005, 1928.
Scoon, Robert, Greek Philosophy before Plato, Princeton University Press.
Shields, Christopher, The Blackwell Guide to Ancient Philosophy, Blackwell Publishing, 2003.
Slote, Michael, Essays on The History Of Ethics, Oxford University Press, USA, 2010.
Taylor, C.C.W., From the Beginning to Plato (vol. 1), Psychology Press, 1997.
Vamvacas, Constantine J., The Founders of Western Thought–The Presocratics: A Diachronic Parallelism between Presocratic Thought and Philosophy and the Natural Sciences (vol. 257), Springer Science & Business Media, 2009.
