شک و يقين در فلسفه معاصر اسلامي و غرب
الموضوعات :
عبدالرزاق حسامی فر
1
(دانشگاه بين‌المللي امام خميني)
الکلمات المفتاحية: شک يقين شناخت معرفت‌شناسي صدق ,
ملخص المقالة :
شک و يقين دو حالت نفسانيند که در فرايند شناخت انساني، معرفت ظني و معرفت يقيني را شکل ميدهند. معرفت ظني بيشتر در قلمرو علوم تجربي و معرفت يقيني بيشتر در قلمرو برخي از علوم غيرتجربي همانند فلسفه، منطق، رياضيات و عرفان حاصل ميشود. در تاريخ فلسفه، فيلسوفان اغلب بدنبال معرفت يقيني بوده و نيل به حقيقت را ممکن ميدانستند. اما در برابر آنها، شکاکان حصول چنين معرفتي را ناممکن ميدانستند و قائل به هيچ حقيقتي نبودند. رويارويي اين دو گروه همواره بخشي از تاريخ فلسفه را تشکيل داده است. اين مواجهه در فلسفه معاصر و در پي بحثهايي که در معرفت‌شناسي جديد مطرح شده، هم در فلسفه اسلامي و هم در فلسفه غرب، جان تازه‌يي گرفته است. از يکسو فيلسوفان معاصر مسلمان کوشيده‌اند با نفي ديدگاه شکاکان از مباني معرفت‌شناختي قوي فلسفه اسلامي دفاع کنند. آنها در معرفت‌شناسي قائل به واقعگرايي شدند و تفسير مبتني بر ايد‌ئاليسم ذهني را از شناخت رد کردند. از سوي ديگر، دست‌کم برخي از فيلسوفان معاصر غرب كوشيده‌اند با در ميان آوردن ديدگاههاي جديد، پاسخهايي به شبهات شکاکان بدهند. در اين پژوهش ميکوشيم در مطالعه‌يي تطبيقي تلاش گروهي از فيلسوفان دو طرف را ارزيابي کنيم و البته درنهايت نتيجه خواهيم گرفت که پاسخ فيلسوفان اسلامي هم در گذشته و هم در دوره معاصر از پايه و اساس استوارتري برخوردار است.
احمدي، بابک، کتاب ترديد، تهران، نشر مرکز، 1374.#
ارسطو، مابعدالطبيعه، ترجمه محمدحسن لطفي، تهران، انتشارات طرح نو، 1378.#
بزرگمهر، منوچهر، فلسفه تحليل منطقي، تهران، انتشارات خوارزمي، 1357.#
برک، پيتر، مونتني، ترجمه اسماعيل سعادت، تهران، انتشارات طرح نو، 1373.#
حجت، مينو، بي‌دليلي باور: تأملي در در باب يقين ويتگنشتاين، تهران، انتشارات هرمس، 1387.#
ژيلسون، اتين، نقد تفکر فلسفي غرب از قرون وسطي تا اوائل قرن حاضر، ترجمه احمد احمدي، تهران، انتشارات حکمت، 1402ق.#
طباطبايي، محمد حسين، بداية‌الحكمة، قم، نشر دانش اسلامي، 1362.#
طباطبايي، محمد حسين، نهاية الحكمة، قم، مؤسسه نشر اسلامي، 1362.#
طباطبايي، محمد حسين، مجموعه رسائل، بکوشش سيد هادي خسروشاهي، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامي1370.#
طباطبايي، محمد حسين، اصول فلسفه و روش رئاليسم، مقدمه و پاورقي مرتضي مطهري، تهران، انتشارات حکمت، ج1 و 2 و 3، 1359. #
مطهري، مرتضي، شرح مبسوط منظومه، تهران، انتشارات حکمت، ج2، 1366.#
مطهري، مرتضي، شناخت، تهران، انتشارات شريعت، 1361.#
مور، جرج ادوارد، «برهان عالم خارج»، ترجمه منوچهر بديعي، فصلنامه ارغنون، س2، ش 7و8، پاييز و زمستان 1374.#
ويتگشتاين، لودويگ، در باب يقين، ترجمه مالک حسيني، تهران، انتشارات هرمس، 1387.#
Carr, Brian, “Truth” in An Encyclopedia of Philosophy, edited by G. H. R. Parkinson, 1988.#
Kant, Immanuel, Critique of Pure Reason, trans. Norman Kemp Smith, London: Macmillan and Co Ltd, 1964.#
Moore, G. E., “Four Forms of Scepticism”, Analytic Philosophy: An Anthology, edited by A. P. Martinich and David Sosa, Massachusetts and Oxford: Blackwell, 2001.#
