مقايسه نظريات منطقي – زبانشناختي فارابي با اصول و نظريات زبانشناسي معاصر
الموضوعات :
محمود رضا مراديان
1
(دانشگاه لرستان )
الکلمات المفتاحية: فارابي نظريات منطقي ـ زبانشناختي زبانشناسي معاصر ,
ملخص المقالة :
هدف اصلي نوشتار حاضر، مقايسه نظريات منطقي ـ زبانشناختي فارابي با اصول و نظريات زبانشناسي معاصر است. بدين‌منظور، ابتدا ضمن مروري بر نحوة پيدايش زبانشناسي و استقلال آن از علوم ديگر، به معرفي رايجترين حوزه ها و نظريات زبانشناسي معاصر و سپس به مقايسه و تطبيق نسبي نظريات منطقي ـ زبانشناختي فارابي با حوزه‌ها، مفاهيم و نظريات يادشده ميپردازيم. ده قرن پيش از اين، فارابي علم زبان را در ميان علوم زمانه خويش مطرح كرد و حوزه ها، اصول و نظريات خاصي براي آن معرفي نمود که از جهات بسياري هم پوشاني اعجاب‌انگيزي با نظريات زبانشناسي معاصر دارند. او همچنين در علم قوانين الفاظ مفرد ـ که سومين بخش از بخشهاي هفتگانه علم زبان از نظر اوست ـ به بررسي حروف، اصوات و واژگان به صورتي که در آواشناسي و مورفولوژي امروز آمده است، پرداخته و در علم قوانين الفاظ مرکب (چهارمين بخش علم زبان) نيز به بررسي نحوي جملات و عناصر موجود در آنها ميپردازد. نظريات وي در اين زمينه، انطباق عجيبي با دستور گروه‌ساختي چامسکي دارد. فارابي با ايجاد تمايز ميان علم نحو و علم منطق، بين آنها نسبتي برقرار نمود که ميتوانست براي فلاسفه، منطقيون و نحويان بعد از خود درخصوص نظريات زبانشناسي معاصر همچون دستور جهاني و اصول و پارامترهاي آن، نظريه اسباب فراگيري زبان و فطري بودن آن و توسعه نظريه روساخت ـ زيرساخت زبان راهگشا باشد. نظريات او دربارة علم نحو و علم منطق و نسبت آن دو نيز ـ بشدت ـ مبتکرانه و راهگشاست و ميتوان رگه هاي روشني از برخي نظريات نوين، مانند مفهوم روساخت آوايي و زيرساخت معنايي جملات و نظريه فطري بودن زبان را در آنها يافت. در نوشتار حاضر به شرح اين نظريات و نسبت آنها با نظريات نوين زبانشناسي خواهيم پرداخت تا بتوانيم بر گوشه يي از نبوغ، وسعت نظر، دقت علمي و همت بلند اين دانشمند، فيلسوف و زبانشناس ايراني و اسلامي به روش علمي کورسويي افکنيم.
اوروي، دمينيك، ابن‌رشد، ترجمه فريدون فاطمي، تهران، نشر مركز، چ2، 1387. #
باقري، مهري، تاريخ زبان فارسي، تهران، انتشارات قطره، چ17، 1391. #
کزازي، ميرجلال‌الدين، نامه باستان، تهران، انتشارات سمت، ج2، چ1، 1381. #
چامسکي، نوام، زبان¬شناسي دکارتي: فصلي از تاريخ تفکر عقل¬گرا، ترجمه احمد طاهريان، تهران، انتشارات هرمس، 1377. #
فارابي، ابونصر، احصاء العلوم، ترجمه حسين خديو جم، تهران، شرکت انتشارات علمي فرهنگي، 1389. #
فارابي، ابونصر، الحروف، شرح محسن مهدي، بيروت، انتشارات المکتبه الشرفيه، 1369. #
زرين¬کوب، عبدالحسين، آشنايي با نقد ادبي، تهران، نشر سخن، چ2، 1372. #
ژيلسون، اتين، فلسفه اسلامي و يهودي، ترجمه حسن فتحي، مؤسسة انتشارات حکمت، 1385. #
ساغروانيان، سيدجليل، فرهنگ اصطلاحات زبان¬شناسي: موضوعي ـ توصيفي، مشهد، نشر نما، 1369. #
سجودي، فرزان، نشانه¬شناسي کاربردي، تهران، نشر قصه، 1382. #
سوسور، فردينان، دوره زبانشناسي عمومي، ترجمه کورش صفوي، تهران، انتشارات هرمس، 1978.م. #
کوک، و. جي.؛ مارک، نيوسن، دستور جهاني چامسکي، ترجمه ابراهيم چگني، تهران، انتشارات رهنما، 1387. #
نصر، سيدحسين، سه حکيم مسلمان، ترجمه احمد آرام، تهران، انتشارات امير کبير، 1389. #
ياکوبسن، رومن، روندهاي بنيادين در دانش زبان، ترجمه کورش صفوي، تهران، انتشارات هرمس، 1376. #
Brown, H. D., Principles of Language Learning and Teaching, Fourth Edition, Addison Wesley Longman, Inc, 2000. #
Chomsky, N., Cartesian Linguistics: A Chapter in the History of Rationalist Thought. University Press of America: Lanham, 1966. #
Chomsky, N., “Principles and Parameters in Syntactic Theory”, in N. Hornstein & D. Lightfoot (eds.), Explanations in Linguistics, London: Longman, 1981. #
Chomsky, N., Reflections on Language. London, Temple Smith, 1976. #
Chomsky, N., Rules and Representations, Oxford: Basil Blackwell, 1980. #
Chomsky, N., “Transformational Grammar: Past, Present, and Future”, in Studies in English Language and Literature, Kyoto University, 1987. #
Chomsky, N., (1990), “Language and Mind, in D. H. Mellor (ed.), Ways of Communicating, Cambridge: Cambridge University Press. #
Chomsky, N., Review of B.F. Skinner, Verbal Behavior Language, 1959. #
Cook, V. J. & Newson, M. Chomsky's Universal Grammar: An Introduction. Oxford: Blackwell Publishers Ltd, 1997. #
Copleston, F., A History of Philosophy, vol. I, an Image Book: Doubleday, 1985. #
Culler, Jonathan, Saussure, London: Fontana, 1987. #
Sampson, G., Schools in Linguistics, Stanford: Stanford University Press, 1980. #
Leech, G. N., Principles of Pragmatics, Longman: New York, 1983. #
Saussure, F. D., Course in General Linguistics, trans by Roy Harris, London: Duckworth, 1983. #
