ارزيابي انتقادي خوانش هگل از بنياد آموزه‌هاي هراكليتوس
الموضوعات :
داريوش درويشي
1
(دانشگاه علامه طباطبايي)
الکلمات المفتاحية: هگل هراكليتوس جنبش وحدت اضداد هستي نيستي لوگوس آتش ,
ملخص المقالة :
فلسفه آلماني در آغاز دوران نو، نگاه خود را بيش از تمام ديگر سنتهاي فلسفي، بسمت يونانيان گرداند و نخستين بنيادها و جانمايه‌هاي خود را از فلسفه يوناني به وام گرفت؛ اين سنت يوناني‌گرايي در فلسفه آلماني، از سويي ژرفاي تازه‌‌يي به اين آموزه‌ها بخشيد و از سوي ديگر، به پاره‌يي بدفهميها دربارة فلسفه يونان انجاميد. نوشتار حاضر، ميكوشد يكي از پرآوازه‌ترين اينگونه بدفهميها را صورتبندي نمايد. اين بدفهمي، به بنياد آموزه‌هاي هراكليتوس بازميگردد؛ فيلسوفان کهني همچون افلاطون و ارسطو كه كتاب هراكليتوس را در دست داشتند، آموزه جنبش را بنياد آموزه‌هاي هراكليتوس ميدانستند. اين در حالي بود كه هگل، در اوج فلسفه نوين آلماني، كوشيد فلسفه خود را با آموزه‌هاي هراكليتوس هماهنگ سازد، اما از آنجا كه اين کار شدني نبود، آموزه‌هاي هراكليتوس را با مباني فلسفه خويش همساز نمود. براي نمونه، وي بنياد فلسفه هراكليتوس را، نه آموزه «جنبش»، بلكه آموزه «يگانگي هميستاران [= اضداد]» پنداشت. اين خوانش هگل، بزودي از سوي برخي پژوهشگران فلسفه يونان پذيرفته شد و نوشتار حاضر ميكوشد نشان دهد كه بازگشتن به خوانش کهن از بنياد فلسفه هراكليتوس، بسيار شايسته‌تر از پذيرفتن خوانش هگلي از چيستي اين بنياد است.
ارسطو، متافيزيك (مابعدالطبيعه)، ترجمه شرف‌الدين خراساني، تهران، انتشارات حكمت، چ5، 1389. #
استيس، والتر ترنس، فلسفه هگل، ترجمه حميد عنايت، تهران، شركت علمي و فرهنگي، چ1، 1381. #
پوپر، كارل ريموند، خردمندان در خدمت خودكامگان: جامعه آزاد و دشمنانش، ترجمه علي‌اصغر مهاجر، نيويورك، انتشارات ملي، چ1، 1363. #
پوپر، كارل ريموند، جامعه باز و دشمنان آن، ترجمه عزت‌الله فولادوند، تهران، انتشارات خوارزمي، چ1، 1364. #
خراساني، شرف‌الدين، نخستين فيلسوفان يونان، تهران، شركت سهامي كتاب‌هاي جيبي، چ2، 1357. #
درويشي، داريوش، «فيلسوفان يونان يا حيات فيلسوفان بزرگ؟»، كتاب ماه فلسفه، س4، ش37، مهر 1389 #
كامشاد، حسن، نقد و بررسي كتاب خردمندان در خدمت خودكامگان، مجله ايران‌نامه، س2، ش4، تابستان 1363. #
كهنداني، مهدي، جهان‌شناسي هراكليتوس افسسي: همراه با متن و ترجمه پاره‌نوشته‌هاي برجامانده از او، تهران، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي، چ1، 1389. #
لائرتيوس، ديوگنس، «زندگي ارسطو»، ترجمه اسماعيل سعادت، مجله معارف، ش5، مرداد تا آبان 1364. #
لائرتيوس، ديوگنس، فيلسوفان يونان، ترجمه بهراد رحماني، تهران، نشر مركز، چ1، 1387. #
لائرتيوس، ديوگنس، حيات فيلسوفان نامدار: سقراط ـ افلاطون، ترجمه حسين كلباسي اشتري، تهران، مؤسسه فرهنگي دانش و انديشه معاصر، چ1، 1382. #
ويل‌رايت، فيليپ، هراكليتس، ترجمه فريدالدين رادمهر، تهران، نشر چشمه، چ1، 1390. #
هگل، گئورگ ويلهلم فريدريش، تاريخ فلسفه: ترجمه متن آلماني، ترجمه زيبا [سودي] جبلي، تهران، انتشارات شفيعي، چ1، 1387. #
Alexander, S., “Hegel’s Conception of Nature”, Mind, vol. 11, No. 44, 1886. #
Aristotle, Aristotelis Metaphysica, recognovit Wilhelm von Christ, Lipsiae, Aedibus B. G. Teubnery, 1906. #
Aristotle, On the Heavens, with an English translation by W. K. C. Guthrie, Cambridge, Mass., Harvard University Press, London, W. Heinemann Ltd, 1939. #
Aristotle, Ars Rhetorica, edited by W.D. Ross, Oxford, Clarendon Press, 1959. #
Burnet, J., Greek Philosophy: Thales to Plato, London, McMillan, 1928. #
Burnet, J., Early Greek Philosophy, NewYork, Maridin Books, 1930. #
Cohen, M., “Hegel’s Rationalism”, The Philosophical Review, vol. 41, No. 3, pp. 283-301, 1932. #
Diels, H., Die Fragmente der Vorsokratiker, 5th edition by W. Kranz, Berlin, Weidmannschie Buchhandlung, 1936. #
Diop, C. A., Civilization or Barbarism: An Authentic Anthropology Chicago, Lawrence Hill, 1991. #
Fairbanks, A., The First Philosophers of Greece, New York,Charles Scribners Sons, 1898. #
Gigon, O., Untersuchungen zu Heraklit, Leipzig, Dieterich, 1935. #
Gigon, O., Der Ursprung der griechischen Philosophie von Hesiod bis Parmenides, Basel, Schwabe, 1945. #
Godfrey, F. La T., “Hegel’s Dialectic in Historical Philosophy”, Philosophy, vol. 16, No. 63, pp. 306-310, 1941. #
Guthrie, W.K.C., A History of Greek Philosophy, vol. I; The Earlier Presocratics and the Pythagoreans, Cambridge, Cambridge University Press, 1962. #
Hegel, G. W. F., Vorlesungen über Geschichte der Philosophie, Herausgegeben von Q. J. Bolland, Leiden, Adriani, 1908. #
Homeros, The Odyssey, edited by A.T. Murray, Cambridge, Harvard University Press, 1919. #
Homeros, The Iliad, edited by D. B. Monro and T. W. Allen, Oxford. Clarendon Press, 1920. #
Kahn, C. H., The Art and Thought of Heraclitus, Cambridge, Cambridge University Press, 1979. #
Kirk, G. S., Heraclitus: The Cosmic Fragments, Cambridge, Cambridge University Press, 1954. #
Laertius, Diogenes, Lives of Eminent Philosophers, with a translation by R. D. Hicks, Cambridge University Press, 1925. #
Lassalle, F., Die Philosophie Herakleitos des Dunklen von Ephesos, Berlin, 1858. #
Lucretius Carus, Titus, De Rerum Natura, edited by William Ellery Leonard, E. P. Dutton, 1916. #
McTaggart, J. E., “Hegel’s Treatment of the Categories of Quality”, Mind, New Series, vol. 11, No. 44, pp. 503-526, 1902. #
Plato, Theaetetus and Sophist, with an English translation by H. N. Fowler, Cambridge, Mass, London, the Loeb Classical Library, 1921. #
Plato, Lysis, Symposium, Gorgias, with an English translation by W. R. M. Lamb, Cambridge, Mass, London, The Loeb Classical Library, 1933. #
Plato, Cratylus, with an English translation by H. N. Fowler, Cambridge, Mass, London, The Loeb Classical Library, 1953. #
Plutarchus, Moralia, edited by Gregorius N. Bernardakis, Leipzig, Teubner, 1891. #
Popper, K., Open Society and its Enemies, London, Routledge, 1962. #
Popper, K., The World of Parmenides, London, Routledge, 1998. #
Nietzsche, F., “Die Philosophie im tragischen Zeitalter der Griechen”, in Friedrich Nietzsche, Werke in drei Bänden, München, Band 3, 1954. #
Rankin, D., “Heraclitus: Fragment B 1 D.-K. Revisited”, Hermes, vol. 123, No. 3, pp. 369-373, 1995. #
Rohatyn, D. A., “Heraclitus: Some Remarks on the Political Fragments”, The Classical Journal, vol. 68, No. 3, pp. 271-273, 1973. #
Russell, B., A History of Western Philosophy, New York, Simon and Schuster, Inc, 1945. #
Schleiermacher, F., “Herakleitos der dunkle, von Ephesos, dargestellt aus den Trümmern seines Werkes und den Zeugnissen den Alten”, in Friedrich Schliermachers Sämmtliche Werke, Berlin, 1838. #
Shearmur, J., The Political Thought of Karl Popper, New York, Routledge, 1996. #
Vitruvius Pollio, Marcus, On Architecture, edited by F. Krohn, Lipsiae, B.G. Teubner, 1912. #
Williams, H., Hegel, Heraclitus and Marx’s Dialectic, New York, Harvester Wheatsheaf, 1989. #
Wisdom, J. O., “Hegel’s Dialectic in Historical Philosophy”, Philosophy, vol. 15, No. 59, pp. 243-268, 1940. #
