فرهنگ و فلسفه ايراني بنا بر خوانش ائودوکسوس کنيدوسي
الموضوعات :
دکتر حسین کلباسی اشتری
1
(دانشگاه علامه طباطبايي)
محمدصادق رضايي
2
(دانشگاه علامه طباطبايي)
الکلمات المفتاحية: ائودوکسوس افلاطون ارسطو آيين مغان زرتشت ثنويت ايراني نظريه ادوار و اکوان,
ملخص المقالة :
شايد امروزه کسي در تأثير فکر و فرهنگ ايراني بر انديشه يوناني ترديد نداشته باشد؛ چرا که در اين زمينه بغير از شواهد و قراين تاريخي متعددي که وجود دارد، پژوهشهاي گسترده‌يي نيز در خلال دو قرن اخير صورت پذيرفته است. از سنگ‌نبشته‌ها و اشياء بدست آمده در کاوشهاي باستان‌شناسان گرفته تا گزارشها و تأليفات کهن يونانيان و ايرانيان، همگي بر اين تأثير و تبادل فرهنگي صحّه ميگذارند؛ اما در عين حال باسخ به پرسشهايي نظير نحوه تأثير يا اقتباس ـ و بويژه واسطه يا واسطه‌هاي دخيل در اين فرايند ـ همچنان باقي مانده است. روشن است که در پژوهشهاي تاريخي، دسترسي به تمامي جزئيات ناممکن يا بسيار دشوار است و مثلاً اظهارنظر در خصوص نسبت فلسفه فيثاغوري با حکمت خسرواني و نحوه تعامل حکماي فُرس با فيلسوفان متقدم يونان ـ بويژه در مفردات و زمينه‌هاي خاص ـ چندان آسان نمينمايد. اما با اين‌حال، اندک قراين موجود نيز راهگشاست، بويژه آنکه اين قراين از صحت و اعتبار لازم نيز برخوردار باشند. «ائودوکسوس اهل کنيدوس» از معدود چهره‌هاي ممتاز قرن چهارم قبل از ميلاد است که از يکسو با سنت حکمت پيشاسقراطي آشنايي کافي داشته و از سوي ديگر بلحاظ حضور در آکادمي افلاطون و معاصرت و معاشرت با ارسطو، با خطوط تفکر کلاسيک پس از سقراط و افلاطون نيز تلاقي پيدا کرده است. اگرچه شهرت ائودوکسوس ـ شايد بدليل تحصيل در مکتب فيثاغوري ـ بيشتر در دانش رياضي و نجوم نمود يافته است، اما در نوشتار حاضر نشان داده خواهد شد که نه تنها علايق فلسفي و جهان‌شناسانه وي اندک نبوده، بلکه وي در مقام گزارشگر اصلي عناصر فکر و فرهنگ ايراني براي اصحاب آکادمي و بمثابه پل ارتباطي ميان اين دو حوزه تمدني عمل کرده است.
ارسطو، اخلاق نيکوماخوس، ترجمه محمدحسن لطفي، چ1، تهران، طرح نو، چ1، 1378.#
ارسطو، در آسمان، ترجمه اسماعيل سعادت، تهران، انتشارات هرمس، 1379.#
ارسطو، طبيعيات، ترجمه مهدي فرشاد، چ1، تهران، انتشارات اميرکبير، 1362.#
ارسطو، متافيزيک (مابعدالطبيعه)، ترجمه شرف‌الدين خراساني، تهران، انتشارات حکمت، چ5، 1386.#
افلاطون، دوره آثار افلاطون، ترجمه محمدحسن لطفي، تهران، انتشارات خوارزمي، 1367.#
بنجامين بوير، کارل، تاريخ حسابان، ترجمه عبدالحسين مصحفي، تهران، شرکت انتشارات علمي و فرهنگي، چ1، 1384.#
پانوسي، استفان، تأثير فرهنگ و جهان‌بيني ايراني بر افلاطون، تهران، مؤسسه پژوهشي حکمت و فلسفه ايران، 1381.#
تيلور، ا. اي.، ارسطو، ترجمه مهدي کهنداني، تهران، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي، 1390.#
تيلر، س. س. و.، تاريخ فلسفه غرب: از آغاز تا افلاطون، ترجمه حسن فتحي، تهران، انتشارات حکمت، چ1، 1392.#
درايتي، مجتبي؛ محبوبي آراني، حميدرضا، ترغيب به فلسفه و درباره فلسفه و پاره‌هايي از آثار گمشده ديگر، چ2، تهران، دانشگاه تهران، چ2، 1392.#
دوشن گيمن، ژاك، زرتشت و جهان غرب، ترجمه مسعود رجب‌نيا، تهران، انتشارات مرواريد، چ2، 1363.#
شايگان، داريوش، اديان و مکتب‌هاي فلسفي هند، تهران، انتشارات اميرکبير، 1356.#
صال مصلحيان، محمد، فلسفه رياضي (کلاسيک، مدرن، پست مدرن)، چ1، تهران، انتشارات واژگان خرد، چ1، 1384.#
عاليخاني، بابك، «مهر در ايران و هند باستان»، مجموعه مقالات، تهران، انتشارات ققنوس، 1384.#
کاپلستون، فردريک چارلز، تاريخ فلسفه: يونان و روم، ترجمه سيد جلال‌الدين مجتبوي، تهران، انتشارات علمي و فرهنگي، چ7، 1388.#
کربن، هانري، روابط حکمت اشراق و فلسفه ايران باستان، گزارش احمد فرديد و عبدالحميد گلشن، تهران، مؤسسه پژوهشي حکمت و فلسفه ايران، چ4، 1393.#
کستون مر، افلاطون، ترجمه فاطمه خونساري، تهران، مؤسسه پژوهشي حکمت و فلسفه ايران، 1383.#
لاوين، ت، ر.، از سقراط تا سارتر، ترجمه پرويز بابايي، تهران، نشر نگاه، 1384.#
مزداپور، کتايون و همکاران، اديان و مذاهب در ايران باستان، تهران، سازمان مطالعه و تدوين کتب علوم انساني دانشگاه‌ها (سمت)، 1394.#
وُلف، نيکولايونامارينا، فلسفه يوناني متقدم و ايران باستان، ترجمه سياوش فراهاني، تهران، انتشارات حکمت، 1394.#
يسنا، پورداوود، ابراهيم، بمبئي، ج2، 1312.#
يگر، ورنر، ارسطو: مباني تاريخ تحول انديشه وي، ترجمه حسين کلباسي اشتري، تهران، اميرکبير، چ2، 1392.#
Boyce, Mary, A History of Zoroastrianism, Vol. II, E.J. Brill, Koln: Leiden, 1982.#
Burnet, J., Early Greek Philosophy, 4th ed., London: Black, 1930. #
Dancey, R. M., Two Studies in the Early Academy, NY: State University of New york: Albany, 1991.#
Diogenes Laertius, Lives of the Eminent Philosophers, 2 Vols, Cambridge, MA: Harvard University Press and London: Heinemann, 1925.#
Dreyer, J. L. E., History of the Planetary Systems from Thales to Kepler, 2nd ed., Cambridge University Press, 1906.#
Evans, James, The History and Practice of Ancient Astronomy, Oxford University Press, 1998.#
Herodotus, History, 4 vols, London: Rawlinson, 1862.#
Huxley, G., Studies in the Greek Astoronomers I. Eudoxian Topics, Belfast: Queen’s University, 1963.#
Jackson,W., Zoroastrian Studies, New York: Kessinger Publishing Co, 2003.#
Jaeger,W., Aristotel, Translated by R. Robinson, Oxford, 1948.#
Lasserre, F., Die Fragmente des Eudoxos von Knidos, Berlin: Walter de Gruyter, 1966.#
North, J., The Fontana History of Astronomy and Cosmology, London: Fontana, 1994.#
O' Connor, J. J. and Robertson, E. F., How Do We Know about Greek Mathematics?, The MacTutor History of Mathematics archive, University of St. Andrews, 1999.#
Pliny, Natural History, Book No. 2: Astronomy and Meteorology, 97 A.D.#
Proclus, A Commentary on the First Book of Euclid’s Elements, translated, introduction and notes by G. R. Morrow; [with a new foreword by Ian Muller], New Jersey: Princeton University Press, 1970.#
Strabo, The Geography of Strabo, Loeb Classical Library Edition, 1917.#
