از مكتبخانه‌ها تا مدرسه‌هاي دولتي؛ بازخواني انگيزه‌هاي نظري و عملي راهبر مدارس عصر قاجار
الموضوعات :
1 - پژوهشكده مطالعات فرهنگي و اجتماعي
الکلمات المفتاحية: مدرسه قاجار مكتبخانه علوم و فنون جديد ميهن دولت,
ملخص المقالة :
تاريخ مكتبخانه‌ها در ايران، تاريخ سنتي آموزشی است که همواره خواهان ثبات و استمرار محتوایی بوده است، هرچند در هزاره اخیر، تنها با یک سنت روبرو نبوده‌ایم و بفراخور جریانهای دینی و فرهنگی، سنتهای مختلف آموزشی در قالب مکتبخانه‌ها و مدرسه‌ها و مسجد- مدرسه‌ها حاكم بوده است. البته این سنت در مواجهه با دنياي جديد و اقتضائات اجتماعي ايران در عصر قاجار، نتوانست به آرامش و استمرار خود ادامه دهد و ناچار به موضع‌گیری شد؛ يكبار در مواجهه با مدارس نوين خصوصی و بار ديگر در مواجهه با مدارس نوين دولتي. اين موضع گاه سلبي بود و گاه ايجابي؛ تصميمي كه در آغاز به مقابله و درنهايت به تسليم منجر گشت. اين نوشتار تلاش دارد ضمن بازخواني تاريخ تغيير نظام آموزشي ايران از مكتبخانه‌ها به مدارس نوين در عصر قاجار، نشان دهد چه ایدة نظریی در این دوره راهبر تحولات نظام آموزشي ايران بوده است.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن (1350) روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه، بکوشش ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن (1367) تاریخ منتظم ناصری (دوره سه جلدی) تصحیح محمداسماعیل رضوانی، تهران: دنیای کتاب.
توفیق، ابراهیم؛ حیدری، آرش؛ یوسفی، سيدمهدي (1397) بررسی تاریخی تولیدات علمی مکتوب مدرسه دارالفنون (تألیف و ترجمه) از تأسیس تا پایان دوره ناصری (1313-1267هـ .ق)، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی (منتشر نشده).
زرگری‌نژاد، غلامحسین؛ صفت‌گل، منصور؛ وثوقی، محمدباقر (1397) تاریخ دانشگاه تهران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، جلد1.
صدیق، عیسی خان (1397) نظام آموزشی و ساختن ایران مدرن، ترجمه علی‌نجات غلامی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
طالبوف، عبدالرحیم (1357) آزادی و سیاست، باهتمام ایرج افشار، تهران: نشر سحر.
ماحوزی، رضا (1397) «از نظامیه تا سیاست‌نامه؛ بازخوانی اندیشه وحدت دین و دنیا در اندیشة خواجه نظام الملک طوسی»، همایش بین المللی هزاره خواجه نظام الملک طوسی، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
ماحوزی، رضا (1398) «آغاز و فرجام ایده فرانسوی وحدت ملی در آموزش نوین ایران»، فصلنامه علمی و پژوهشی مطالعات فرهنگی ایران، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی (در دست انتشار).
یغمایی، اقبال (1376) تأسیس مدرسه دارالفنون، تهران: نشر سروا.
