تأثیر برنامه درسی فلسفه برای کودکان، بر پرورش تفکر انتقادی در استفاده از فضای مجازی
الموضوعات :
مریم سلگی
1
(دانشگاه الزهرا)
الکلمات المفتاحية: برنامه درسی فلسفه و کودک تفکر انتقادی فضای مجازی ,
ملخص المقالة :
آموزش و پرورش یکی از مهمترین فعالیتهای بشر در تمامی جوامع میباشد. گسترش روزافزون ساختارهای اجتماعی و نیاز به تربیت و آماده‌سازی افراد برای زندگی در حال رشد از یکسو و تعدد دیدگاهها ـ در خصوص نقشی که آدمیان در قرن جدید ایفا خواهند کرد‌ـ از سوی دیگر، بیش از پیش دست‌اندرکاران نظامهای آموزشی را متوجه هدایت و سازماندهی فرایندهای آموزشی نموده است. آموزش و پرورش جدید در تلاش است تا تفکر انتقادی و روشهای صحیح استدلال و تفکر را محور برنامه درسی قرار دهد. تغییر و تحولات سریع جوامع، رشد روزافزون اطلاعات، ورود فضای مجازی به زندگی افراد و نیاز به نحوة برخورد صحیح با این تحولات، مستلزم درست اندیشیدن و پرورش قوه تخیل و قضاوت است تا فرد توانایی سازگاری و هماهنگی با این تحولات را بیابد. در این راستا در سه دهة پیش، برنامه درسی فلسفه و کودک در جهت اصلاح و تقویت نیروی فکر و اندیشه طراحی شد. این برنامه یکی از جدیدترین راهها با هدف تقویت و بهبود توانایی استدلال، داوری و قدرت تشخیص دانش‌آموزان میباشد. همچنين این برنامه دارای هدفهای شناختی و اجتماعی است و هدف اصلی آن آموختن چگونه اندیشیدن به کودکان میباشد. بدین‌منظور در تحقیق حاضر از روش مطالعه کیفی جهت گردآوری مطالب استفاده شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در برنامه درسی فلسفه و کودک توجه گسترده‌يی به ابعاد مختلف ذهن فلسفی شده است. ولی با توجه به تغییرات ایجاد شده در حوزة فناوریهای اینترنتی و شبکه‌های مجازی و تحیر کودکان در مواجهه با این تغییرات باید کودکان هوشمند را با برنامه‌های درسی به نقد اطلاعاتی که روزانه از این طریق به ذهن آنها وارد میشود، هدایت کرد و مهمتر اینکه موضوع تهدیدات فضای مجازی برای گروه کودکان، عامل مهمی است تا دست‌اندرکاران حوزه آموزش و پرورش به این مهم بیشتر توجه کنند.
برك، لورا اي، روانشناسی رشد (از لقاح تا کودکی)، ترجمه یحیـی سـید محمـدي، تهران، ارسباران، 1385.
بل، دیوید، درآمدی بر فرهنگ‌های سایبر، ترجمه مسعود کوثری و حسین حسنی، تهران، انتشارات جامعه‌شناسان، 1389.
پریرخ، مهری؛ پریرخ، زهره؛ مجدی، زهرا، «ردپای مفاهیم فلسفی در داستان‌های کودکان: پژوهشی پیرامون‌شناسایی مؤلفه‌های مرتبط با آموزش تفکر فلسفی»، مطالعات کتابداری و علم اطلاعات، 1(4)، 1388.
پولادي، کمال، بنیادهاي ادبیـات کـودك، تهـران، کـانون پـرورش فکـري کودکـان و نوجوانان، 1384.
پیری سارامانلو، محمد، «نقش و جایگاه اینترنت در زندگی دانش‌آموزان؛ فرصت‌ها و تنگناها»، ماهنامه پژوهش ملل، دوره اول، ش8، مرداد 1395.
حجازي، بنفشه، ادبیات کودکان و نوجوانان: ویژگیها و جنبه‌ها، تهران، روشنگران، 1380.
دياني، محمد حسين؛ معروف‌زاده، عبدالحميد، مباني مرجع: فنون و روشهاي پرسش کاوي و پاسخ‌يابي از منابع کتابخانه، مشهد، آستان قدس رضوي، 1370.
رستمی، منیره، «بررسی میزان مهارتهای اجتماعی دانش‌آموزان براساس جو سازمانی مدارس»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی درسی، دانشگاه تبریز، 1388.
سیف، علی‌اکبر، روانشناسی پرورشی نوین، روانشناسی یادگیری و آموزش، تهران، انتشارات آگاه، 1391.
شعبانی، حسن، روش تدریس پیشرفته (آموزش مهارت‌ها و راهبردهای تفکر)، سمت، 1392.
شعبانی، حسن، مهارتهای آموزشی و پرورشی: روشها و فنون تدریس، تهران، انتشارات سمت، 1383.
عباسی، پروین، «بررسی مهارتهای موثر بر پرورش تفکر انتقادی در برنامه درسی جامعه‌شناسی در دوره متوسطه در سال تحصیلی 80-1379» رساله دکتری، دانشگاه تربیت معلم، تهران، 1380.
قیاسی، میترا، «تفکر انتقادی»، کودک و رسانه، دوره جدید، س1، ش1و 2، پاییز و زمستان، 1390.
مارزینو، رابرت جی و دیگران(رنکین، سوحیور، برنت، سوهور و جونز)، «ابعاد تفکر در برنامه‌ریزی درسی و تدریس»، ترجمه قدسی احقر، تهران، انتشارات یسطرون، 1383.
مایزر، چت، آموزش تفکر انتقادی، ترجمه خدایار ابیلی، تهران، سمت، 1386.
مظلوم خراسانی، محمد؛ اکبری فریمانی، محمد، «بررسی تفکر انتقادی معلمان آموزش و پرورش شهر فریمان و عوامل مؤثر بر آن»، مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، بهار و تابستان 1388.
منصور، محمود، روانشناسی ژنتیک: تحول روانی از تولد تا پیري، 1386.
ناجی، سعید، «آموزش تفکر به کودکان راهی برای دستیابی به صلح جهانی»، تفکر و کودک، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، س1، ش2، 1389.
ناجی، سعید، «بررسی نتایج برنامه فلسفه برای کودکان بر روی مهارتهای استدلال و عملکرد رفتاری کودکان»، فصلنامه مطالعات برنامه درسی، س2، ش 7، 1389.
ناجی، سعید؛ خطیبی‌مقدم، سمیه(1388)، «تأثیر روش حلقه‌ی کندوکاو فلسفی بر مهارتهای گفتگوی دانش‌آموزان ابتدائی»، دو فصلنامه تفکر و کودک، دوره 7، ش1، بهار و تابستان 1395.
هدایتی، مهرنوش، «بررسی تأثیر اجرای برنامه «فلسفه برای کودکان» به صورت اجتماع پژوهشی بر بهبود روابط میان فردی دانش آموزان مقطع ابتدایی شهر تهران از دیدگاه آموزگاران»، فصلنامه اندیشه‌های تازه در علوم تربیتی، س4، ش3، تابستان 1388.
Arp, L., “In Search of a Definition of Critical Thinking”, in C. Oberman and D. Kimmage (eds.), Russian- American Seminar on Critical Thinking and the Library Moscow, June1-5, Illinois, the Board of Trustees of the University of Illinois, 1992.
Dreyfus, H., “Anonymity versus Commitment: The Dangers of Education on the Internet”, Educational Philosophy and Theory, vol. 34, No 4, 2002.
Ennis, R. H., Critical Thinking, Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall, 1996.
Ennis, R. H., “Goals for a Critical Thinking Curriculum and its Assessment”, net retrieved October 27, 2006.
Feloridi, L., “The Information Society and it’s Philosophy: Introduction the Special Issue on the Philosophy of Information, it’s Nature and Future Development”, 2009.
Kneedler, P. E., “Assessment of Critical Thinking Skills in History and Social Science”, California State Department of Education, 1985.
Richard Paul, Linda Elder, and Tead Bartell, “A Brief History of the Idea of Critical Thinking”, California Commission on Teacher Credentialing, 1997.
Woolfolk, A. E., Educational Psychology, 4 th ed., New Jersey, Englewood Cliffs, 1990.
