کتاب‌شناسی آثار هوشنگ مرادی کرمانی
الموضوعات :
فرشاد اسکندری شرفی
1
,
علی بازوند
2
1 - دانشگاه رازی کرمانشاه
2 - دانشگاه فرهنگیان
الکلمات المفتاحية: ادبیات کودک و نوجوانهوشنگ مرادی کرمانیکتاب‌شناسی آثارمجموعه‌داستانرمان,
ملخص المقالة :
هوشنگ مرادی کرمانی از جمله نویسندگان نام‌آشنا و صاحب‌سبک معاصر ایران است که در باروری و شکوفایی ادبیات نوین کودک و نوجوان کشورمان، تلاشی ستودنی و تأثیری ژرف داشته و آثار فراوان و کم‌نظیری برای کودکان و نوجوانان پدید آورده‌است. این نویسنده در بیشتر نوشته‌های خود، به ترسیم دنیای کودکان و نوجوانان و مسائل و مشکلات و دغدغه‌های مختلف آنان در زندگی پرداخته‌است. در این مقاله که با روشی توصیفی- تحلیلی و بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای صورت گرفته، ضمن ارائۀ زندگینامۀ مختصری از هوشنگ مرادی کرمانی، با نگاهی فراگیر آثار ارزشمند این نویسندۀ عرصۀ ادبیات کودک و نوجوان ایران، بررسی و معرفی شده‌است. دستاورد پژوهش نشان می‌دهد که مرادی کرمانی در طی پنج دهه نویسندگی و فعالیت ادبی خود، 8 مجموعه‌داستان، 10 رمان، 1 زندگینامۀ خودنوشت، 3 نمایشنامه، 3 فیلمنامه و 3 پیام ادبی آفریده‌است. بیشتر این آثار به زبان‌های گوناگون همچون آلمانی، انگلیسی، فرانسوی، عربی، چینی و... ترجمه و برندۀ جوایز متعدد و مختلف داخلی و بین‌المللی شده‌اند و نیز فیلم‌های سینمایی، تلویزیونی و پویانمایی بسیاری بر اساس آن‌ها ساخته‌شده‌است. آثار مرادی کرمانی از نظر تناسب با گروه‌های سنی مختلف کودک و نوجوان، به‌ترتیب مناسب گروه‌های سنی «د»، «هـ»، «ج» و «ب» است و حتی بزرگسالان هم می‌توانند مخاطب پاره‌ای از نوشته‌های وی باشند. از میان آثار مرادی کرمانی، «قصه‌های مجید» به سبب پخش از رادیو و تلویزیون و انتشار چندین باره در قالب کتاب، شناخته‌شده‌ترین اثر کودک و نوجوان در ایران و «خمره»، با بیشترین بازگردانی و جایزۀ بین‌المللی، معروف‌ترین اثر ایرانی کودک و نوجوان، در جهان است.
ادهمی، حسین. (1395). «بررسی و تحلیل سیر تحول شخصیت‌پردازی کودکان در آثار هوشنگ مرادی کرمانی (از ناتورئالیسم تا سوررئالیسم)»، مجموعه مقالات یازدهمین گردهمایی بین‌المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه گیلان، صص 415- 438.
امید، جمال. (1390). فرهنگ فیلم‌های سینمای ایران، ج 3 (از 1366 تا 1377)، تهران: نگاه.
ترهنده، سحر. (1393). «معرفی برترین‌های ادبیات کود جهان، جایزه هانس کریستین اندرس (نوبل کوچک) 2014»، فصلنامه نقد کتاب کودک و نوجوان، سال 1، شماره 1و 2، صص 277- 296.
خردخورد، فوزیه و آذرمکان، حشمت‌الله و نوروزی، اسدالله. (1395). «تحول نگاه به مفهوم کودکی در آثار هوشنگ مرادی کرمانی». تفکر و کودک، سال 7، شماره 1، صص 25- 53.
ذبیح‌نیا عمران، آسیه و بردخونی، حسین. (1392). تاریخ ادبیات کودک و نوجوان در ایران، تهران: فدک ایساتیس.
سالاری، مظفر و کاشفی خوانساری، سیدعلی. (1379). چهره‌های ادبیات کودکان و نوجوانان 6 (هوشنگ مرادی کرمانی)، تهران: روزگار.
سلاجقه، پروین. (1392). صدای خط خوردن مشق: نقد تأویلی آثار هوشنگ مرادی کرمانی، تهران: معین.
صفایی، علی و ادهمی، حسین. (1394). «نگاهی به مؤلفه‌ها و الگوهای طنز در آثار هوشنگ مرادی کرمانی»، پژوهشنامۀ ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال 13، شماره 24، صص 211- 232.
صفایی، علی و کارگر، الهام. (1394). «پدرسالاری در داستان " تنور" بر مبنای نظریۀ ایدئولوژی آلتوسر»، مجموعه مقاله‌های دهمین همایش بین‌المللی ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه محقق اردبیلی، صص436- 442.
طالبی‌نژاد، احمد. (1384). «مرا دادند به یک بزغالۀ شیر، نگاهی به کتاب تازه مرادی کرمانی «شما که غریبه نیستید»»، ماهنامه هفت، سال 3، شماره 21، صص 64- 66.
طالبی‌نژاد، احمد. (1386). «چیزی فراتر از گذشته، نگاهی به تازه‌ترین کتاب هوشنگ مرادی کرمانی»، ماهنامه هفت، سال 5، شماره 41، صص 40- 41.
علوی، فریده و زینالی، سویل. (1393). «بررسی چگونگی تقابل فرهنگ‌ها در ترجمۀ گفتار تعارف‌آمیز با تأکید بر ترجمۀ فرانسوی داستان مهمان مامان، اثر هوشنگ مرادی کرمانی»، فصلنامه زبان‌پژوهی، سال 6، شماره 11، صص 135- 162.
فرهادی، سمانه. (1394). «ترجمۀ جدید کارولین کراسکری از داستان خمرۀ مرادی کرمانی»، فصلنامه مترجم، سال 24، شماره 57، صص 111- 118.
فیضی، کریم. (1388). هوشنگ دوم: گفتگو با هوشنگ مرادی کرمانی، تهران: اطلاعات.
لزگی، سید حبیب‌الله و مرادعباسی، مزدا. (1389). «اقتباس سینمای ایران از ادبیات داستانی معاصر»، متن شناسی ادب فارسی (پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی سابق)، سال 2، شماره 1، صص 85- 100.
محمودی، صوفیا. (1392). ادبستان (فرهنگ ادبیات کودک و نوجوان)، تهران: فرهنگ نشر نو.
مرادی کرمانی، هوشنگ. (1394). نه تر و نه خشک، تهران: معین.
ـــــــــــــــــــــــ. (1396 الف)، آب‌انبار، تهران: معین.
ـــــــــــــــــــــــ. (1396 ب)، بچه‌های قالی‌باف‌خانه، تهران: معین.
ـــــــــــــــــــــــ. (1396 ج)، تنور و داستان‌های دیگر، تهران: معین.
ـــــــــــــــــــــــ. (1396 د)، کبوتر توی کوزه، تهران: نی.
ـــــــــــــــــــــــ. (1396 هـ)، نخل، تهران: معین.
ـــــــــــــــــــــــ. (1397 الف)، خمره، تهران: معین.
ـــــــــــــــــــــــ. (1397 ب)، شما که غریبه نیستید، تهران: معین.
ـــــــــــــــــــــــ. (1397 ج)، قصه‌های مجید، تهران: معین.
ـــــــــــــــــــــــ. (1397 د)، لبخند انار، تهران: معین.
ـــــــــــــــــــــــ. (1397 هـ)، مربای شیرین، تهران: معین.
ـــــــــــــــــــــــ. (1398)، قاشق چای‌خوری، تهران: معین.
میرعابدینی، حسن. (1396). صد سال داستان‌نویسی ایران، ج 2، تهران: چشمه.
5
سال چهارم ، شماره 1،پیاپی 10 ،بهار 1400
ISSN : 2645-6478
کتاب‌شناسی آثار هوشنگ مرادی کرمانی
فرشاد اسکندری شرفی1
دکتر علی بازوند2
تاریخ دریافت : 26/07/1399
تاریخ پذیرش نهایی :15/12/1399
)از ص 37 تا ص 57 )
20.1001.1.26456478.1400.4.10.7.2
چکیده
هوشنگ مرادی کرمانی از جمله نویسندگان نام‌آشنا و صاحب‌سبک معاصر ایران است که در باروری و شکوفایی ادبیات نوین کودک و نوجوان کشورمان، تلاشی ستودنی و تأثیری ژرف داشته و آثار فراوان و کم‌نظیری برای کودکان و نوجوانان پدید آورده‌است. این نویسنده در بیشتر نوشته‌های خود، به ترسیم دنیای کودکان و نوجوانان و مسائل و مشکلات و دغدغه‌های مختلف آنان در زندگی پرداخته‌است. در این مقاله که با روشی توصیفی- تحلیلی و بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای صورت گرفته، ضمن ارائۀ زندگینامۀ مختصری از هوشنگ مرادی کرمانی، با نگاهی فراگیر آثار ارزشمند این نویسندۀ عرصۀ ادبیات کودک و نوجوان ایران، بررسی و معرفی شده‌است. دستاورد پژوهش نشان می‌دهد که مرادی کرمانی در طی پنج دهه نویسندگی و فعالیت ادبی خود، 8 مجموعه‌داستان، 10 رمان، 1 زندگینامۀ خودنوشت، 3 نمایشنامه، 3 فیلمنامه و 3 پیام ادبی آفریده‌است. بیشتر این آثار به زبان‌های گوناگون همچون آلمانی، انگلیسی، فرانسوی، عربی، چینی و... ترجمه و برندۀ جوایز متعدد و مختلف داخلی و بین‌المللی شده‌اند و نیز فیلم‌های سینمایی، تلویزیونی و پویانمایی بسیاری بر اساس آن‌ها ساخته‌شده‌است. آثار مرادی کرمانی از نظر تناسب با گروه‌های سنی مختلف کودک و نوجوان، به‌ترتیب مناسب گروه‌های سنی «د»، «هـ»، «ج» و «ب» است و حتی بزرگسالان هم می‌توانند مخاطب پاره‌ای از نوشته‌های وی باشند. از میان آثار مرادی کرمانی، «قصه‌های مجید» به سبب پخش از رادیو و تلویزیون و انتشار چندین باره در قالب کتاب، شناخته‌شده‌ترین اثر کودک و نوجوان در ایران و «خمره»، با بیشترین بازگردانی و جایزۀ بین‌المللی، معروف‌ترین اثر ایرانی کودک و نوجوان، در جهان است.
واژگان کلیدی: ادبیات کودک و نوجوان، هوشنگ مرادی کرمانی، کتاب‌شناسی آثار، مجموعه‌داستان، رمان.
1. مقدمه
هوشنگ مرادی کرمانی، مطرح‌ترین نویسندۀ ایرانی برای رده‌های سنی نوجوانان و شناخته‌شده‌ترین چهرۀ ادبیات کودک و نوجوان ایران، در جهان است. او که در سال 1322 خورشیدی در روستای کویری «سیرچ» کرمان متولد شد، پس از پایان تحصیلات ابتدایی در روستا و متوسطه در کرمان، در رشته ترجمه زبان انگلیسی لیسانس گرفت. مرادی کرمانی فعالیت هنری خود را از سال 1340 با رادیو کرمان آغاز کرد و در تهران ادامه داد (محمودی، 1392: 200). او در سال 1347 با چاپ داستان در مطبوعات تهران، فعالیت مطبوعاتی‌اش را گسترش داد. اولین داستان وی به‌نام «کوچۀ ما خوشبخت‌ها»، در مجلۀ «خوشه» منتشر شد که حال و هوای طنز داشت. مرادی کرمانی اولین جایزۀ نویسندگی خود را برای نگارش کتاب «بچه‌های قالی‌باف‌خانه» به دست آورد و با خلق مجموعه‌داستان ماندگار «قصه‌های مجید»، به چهره‌ای مطرح در ادبیات کودکان و نوجوان تبدیل شد. مرادی کرمانی نویسنده‌ای است که با تمام وجود می‌نویسد و به همین خاطر در طی پنج دهه فعالیت ادبی خود 20 اثر ارزشمند خلق کرده‌است که از میان آن‌ها می‌توان به کتاب‌هایی همچون «نخل» (1361)، «خمره» (1368)، «مشت بر پوست» (1371)، «تنور» (1373)، «مهمان مامان» (1375)، «مربای شیرین» (1377)، «نه تر و نه خشک» (1382)، «پلوخورش» (1386)، «ناز بالش» (1388)، «آب انبار» (1391)، «ته خیار» (1393)، و... اشاره کرد (ذبیح‌نیا عمران و بردخونی، 1392: 249- 250).
مرادی کرمانی به خاطر آثار ارزشمندش جوایز داخلی و بین‌المللی بسیاری کسب کرده‌است و تعدادی از آثارش به فهرست «دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان» (IBBY) راه یافته‌اند. او در سال‌های 1992 و 2014 نامزد جایزۀ جهانی «هانس کریستین اندرسن» (Hans Christian Andersen) بوده که در سال 1992، از سوی هیأت داوران این جایزه مورد تشویق قرار گرفته‌است. مرادی کرمانی همچنین توانسته‌است نامزد جایزۀ «آسترید لیندگرن» (Astrid Lindgren) 2010 و برندۀ جایزۀ «کبرای آبی» از کشور سویس و جوایز معتبر و متعدد دیگری باشد. نام این نویسندۀ ایرانی در برخی دانشنامه‌های معتبر ایران و جهان از جمله «ایرانیکا» به‌عنوان نویسنده‌ای توانا و محبوب آمده‌‌است. آثار مرادی کرمانی بیش از هر نویسندۀ دیگر ایرانی در دورۀ معاصر، مورد اقتباس سینمایی قرار گرفته‌اند. مرادی کرمانی هم اکنون نمایندۀ ادبیات کودک در فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی است و در سال 1384 به‌عنوان چهرۀ ماندگار انتخاب شد (ترهنده، 1393: 279).
2. پیشینه، ضرورت، هدف و شیوۀ پژوهش
زندگی و آثار هوشنگ مرادی کرمانی، به‌عنوان نویسنده‌ای برجسته و نام‌آشنا در حوزۀ ادبیات کودک و نوجوان، همواره مورد توجه پژوهشگران بوده و در این زمینه مطالب فراوانی در کتاب‌ها، مجله‌ها، وب‌سایت‌ها و... منتشر شده‌است. مهم‌ترین پژوهش‌هایی که به بررسی زندگی و آثار این نویسنده پرداخته‌اند، عبارتند از: سالاری و کاشفی خوانسار (1379)؛ در پژوهش خود علاوه بر ارائۀ مصاحبه‌ای با هوشنگ مرادی کرمانی، آثار منتشرشدۀ او را تا سال 1378 نقد و بررسی کرده‌اند. این دو پژوهشگر ضمن بررسی و تحلیل هر کدام از کتاب‌های مرادی کرمانی، نمونه‌ای از متن آن را نیز ارائه کرده‌اند. فیضی (1388)؛ در مصاحبه‌ای مفصل با هوشنگ مرادی کرمانی، به بررسی زندگی، آثار و اندیشه‌های او از زوایای گوناگون پرداخته‌است. با این حال، با توجه به این‌که در ده سال اخیر، چند اثر دیگر از مرادی کرمانی منتشر شده و این آثار به همراه برخی از آثار پیشین او افتخارات تازه‌ای برای این نویسنده به بار آورده‌است، انجام پژوهشی تازه در زندگی و آثار مرادی کرمانی ضروری می‌نماید. به همین سبب در این پژوهش که با هدف شناساندن گوشه‌هایی از زندگی پُرافتخار هوشنگ مرادی کرمانی و ارائۀ تصویری جامع از آثار ارزشمند او و با روشی توصیفی- تحلیلی و بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای صورت می‌گیرد، پس از ارائۀ زندگینامۀ مختصری از هوشنگ مرادی کرمانی، آثار او در شش دستۀ کلی «مجموعه‌داستان»، «رمان»، «زندگینامه»، «نمایشنامه»، «فیلمنامه» و «پیام ادبی» و بر اساس ترتیب زمانی مورد بررسی قرار می‌گیرند.
3. آثار
آثار مرادی کرمانی که می‌توان آن‌ها را نوعی اتوبیوگرافی (زندگینامۀ خودنوشت) او به شمار آورد، بیشتر در زمینۀ رئالیسم اجتماعی است. مرادی کرمانی مشاهدات و تجربه‌های خود را از زندگی با نثری ساده و طنزی روشن مطرح می‌کند و بی‌آن‌که شعار بدهد، گرایش انسانی خود را آشکار می‌سازد (میرعابدینی، 1396: ج 2: 825). در آثار این نویسندۀ صاحب‌نام، چند عنصر اساسی به چشم می‌خورد که از زندگی خود او، به‌ویژه در دوران کودکی و نوجوانی‌اش، سرچشمه می‌گیرد. یکی از این عناصر، موضوع بی‌کسی و یتیمی و مقاومت در برابر تقدیر و مشکلات زندگی است که به‌طور مشخص در «قصه‌های مجید» اصل است. عنصر دوم فقر شرافتمندانه و عنصر بعدی روستا است. در کنار این سه عنصر، از عنصر طنز هم باید یاد کرد که نوشته‌های مرادی کرمانی را از یک‌نواختی و تلخی نجات می‌دهد. تقریباً در تمامی داستان‌های مرادی کرمانی، این چهار عنصر حضور دارند و خیلی کم پیش می‌آید که جای یکی از آن‌ها در داستانی از او خالی باشد (سالاری و کاشفی خوانساری، 1379: 30).
3. 1. مجموعه‌داستان
3. 1. 1. معصومه
اولین کتاب هوشنگ مرادی کرمانی، مجموعه‌ای با 12 داستان کوتاه به‌نام «معصومه» است که در سال 1349 با کمک «دکتر سیروس ملک‌زاده»، استاد اقتصاد هوشنگ مرادی کرمانی در مدرسۀ عالی ترجمه، منتشر شد. این کتاب که برخی از داستان‌های آن پیش‌تر در مجله‌های «خوشه» و «فردوسی» به چاپ رسیده‌بود، مورد استقبال قرار نگرفت و هیچ موفقیتی برای نویسنده‌اش به همراه نداشت (ر.ک: فیضی، 1388: 214- 216). در داستان «معصومه» از این مجموعه که از جهت مضمون و شیوه روایت از 11 داستان دیگر ممتازتر است، مرادی کرمانی یکی از اولین شخصیت‌های نوجوان آثارش را خلق می‌کند. این داستان به ماجرای دخترکی 15 ساله می‌پردازد که به دلیل افشای راز دلباختگی‌اش به یک پسر، با برخورد شدید خانواده‌اش روبه‌رو می‌شود و دست به خودکشی می‌زند (ادهمی، 1395: 419).
3. 1. 2. بچه‌های قالی‌باف‌خانه
«بچه‌های قالی‌باف‌خانه» از جمله آثار اولیه هوشنگ مرادی کرمانی است که آن را در سال 1354 به رشتۀ تحریر درآورده و در سال 1359 (تهران: کتاب سحاب) به چاپ رسانده‌است. این اثر که مناسب گروه سنی «د» معرفی شده، مجموعۀ دو داستان به‌نام‌های «نِمِکُو» و «رضُو، اسدُو، خجیجه» است و به زبان‌های انگلیسی، روسی و کره‌ای (در کشور کرۀ جنوبی) ترجمه شده و همچنین برای نویسنده موفقیت‌هایی همچون؛ کتاب برگزیدۀ شورای کتاب کودک در سال 1359، دیپلم افتخار دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان و رئیس هیأت داوران جایزۀ جهانی هانس کریستین آندرسن در سال 1980 و کتاب منتخب کریاما پاسیفیک ریم در سال 2000 (دانشگاه سانفرانسیکو)، به همراه داشته‌است (مرادی کرمانی، 1396 ب: 3- 4). مرادی کرمانی در این کتاب به روایت زندگی اسفبار کارگران قالی‌بافی (به‌ویژه کودکان) می‌پردازد که در مناطق دورافتاده و محروم کشور، در شرایط ضد انسانی، مورد استثمار صاحبان کارگاه‌های قالی‌بافی قرار می‌گیرند. شیوۀ پردازش ناتورالیستی داستان و روح تلخ این اثر به‌گونه‌ای است که علی‌رغم کثرت شخصیت‌های کودک آن، این داستان از سطح اثری کودکانه فراتر رفته‌است (ادهمی، 1395: 424- 426).
3. 1. 3. قصه‌های مجید
«قصه‌های مجید» هوشنگ مرادی کرمانی، شناخته‌شده‌ترین کتاب کودک و نوجوان ایران است (ر.ک: سالاری و کاشفی خوانساری، 1379: 118). مرادی کرمانی در آغاز، این قصه‌ها را بین سال‌های 1353 تا 1357 برای رایو می‌نوشت و با صدای «پرویز بهادر» پخش می‌شد و شنوندگان و طرفداران زیادی در گوشه و کنار کشور پیدا کرده‌بود (فیضی، 1388: 233- 234). او بعدها از میان این قصه‌ها، 38 مورد را برای چاپ انتخاب و در پنج مجلد (از سال 1358 تا سال 1365) (تهران: کتاب سحاب) منتشر ساخت که بعدها هر پنج جلد آن، در یک مجلد منتشر شد. شورای کتاب کودک تمامی مجلدات «قصه‌های مجید» را در فهرست کتاب‌های مناسب قرار داده‌است و جلدهای دوم و سوم و پنجم از کتاب‌های برگزیدۀ این شورا بوده‌اند (سالاری و کاشفی خوانساری، 1379: 99- 100). جلد اول و دوم «قصه‌های مجید» ویژۀ گروه سنی «د» و بقیۀ مجلدات آن مناسب گروه‌های سنی «د» و «ه» معرفی شده‌است. «قصه‌های مجید» کتاب برگزیدۀ سال جمهوری اسلامی ایران در سال 1364، مجلۀ «سروش نوجوان» و مجلۀ «کیهان» بچه‌ها در سال 1367 و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در سال 1368 بوده و به زبان‌های آلمانی، انگلیسی، هلندی، عربی و ترکی ترجمه شده‌است (مرادی کرمانی، 1397 ج: 3- 4). همچنین 14 داستان این کتاب مورد اقتباس سینمایی قرار گرفته‌اند که بر اساس آن‌ها 11 فیلم تلویزیونی و 3 فیلم سینمایی («صبح روز بعد»، «شرم» و «نان و شعر»)، به کارگردانی «کیومرث پوراحمد» و تهیه‌کنندگی صدا و سیما ساخته‌شده‌است که موفقیت‌هایی در جشنواره‌های سینمایی به دست آورده‌اند (لزگی و مرادعباسی، 1389: 89؛ سالاری و کاشفی خوانساری، 1379: 99).
«قصه‌های مجید»، مجموعه‌ای از داستان‌های به‌ظاهر جداگانه است که به‌ویژه، بین اولین و آخرین آن‌ها، ارتباط معناداری وجود دارد که توجه را از طنز داستانی و حوادث زندگی یک پسربچۀ نیمه‌روستایی، به ابعاد گسترده‌تری سوق می‌دهد که یکی از آن‌ها اشاره به زندگی خود نویسنده و تلاقی شخصیت او با «مجید» است که از نخستین داستان آغاز می‌شود (سلاجقه، 1392: 193). خود مرادی کرمانی در این باره می‌گوید که من و مجید خیلی به همدیگر نزدیک هستیم و مجید، در واقع برگرفته از شخصیت خود من است (فیضی، 1388: 191 و 241).
3. 1. 4. لبخند انار
«لبخند انار» مجموعۀ 15 داستان کوتاه است که نخستین بار در سال 1378 (تهران: نشر معین) به چاپ رسید. این اثر که کتاب برگزیدۀ ادارۀ کل ارشاد اسلامی بوده (مرادی کرمانی، 1396 د: 87)؛ و مناسب گروه سنی «د» دانسته‌شده، مجموعه‌ای از تجربه‌های نسبتاً موفق است که در بسیاری از موارد به سمت ایماژهای هنری و تصویری و فضاهای نمادین پیش رفته‌است که حرف‌هایی برای گفتن دارند. تصویرهای سادۀ زندگی، قرار گرفتن شخصیت‌ها در موقعیت خاص و عکس‌العمل آن‌ها، مسائل کودکان و نوجوانان، سوءتفاهم‌ها و... موضوع عمدۀ داستان‌ها را تشکیل می‌دهند که در مجموع، نگرش و تجربه‌هایی تازه است (سلاجقه، 1392: 299). بر اساس داستان «گوشواره»، که دومین داستان این کتاب است، فیلمی سینمایی با همین نام، به کارگردانی «وحید موسائیان»، در سال 1385، ساخته‌شده‌است (لزگی و مرادعباسی، 1389: 90). «سعید ابراهیمی‌فر» فیلم سینمایی «تک‌درخت‌ها» را در سال 1386 با اقتباس از چهار داستان («تک درخت»، «بچه‌های ایران»، «شعر تازه» و «یادگار سفر») این مجموعه که با هم پیوستگی دارند، کارگردانی کرده‌است (مرادی کرمانی، 1396 د: 87). «فرزاد شادپور» هم با الهام‌پذیری از داستان «زادگاه»، انیمیشنی با همین نام ساخته‌است. همچنین صدا و سیمای مرکز کرمان بر اساس داستان «میوه» از این کتاب که بیشتر به طرحی می‌ماند، انیمیشنی با عنوان «باغ میوه»، در سال 1378 تولید کرده‌است (مرادی کرمانی، 1397 د: 143).
3. 1. 5. تنور و داستان‌های دیگر
کتاب «تنور» در سال 1373 (تهران: نشر پروین) منتشر و برندۀ جایزۀ انجمن نسل قلم کرمان (ادارۀ کل ارشاد اسلامی) شد (مرادی کرمانی، 1396 د: 87). این اثر که مناسب گروه سنی «د» معرفی شده‌بود، در سال 1381 (تهران: نشر معین) همراه با چند داستان تازه و با عنوان جدید «تنور و داستان‌های دیگر» منتشر شد. اغلب داستان‌های این مجموعۀ که شامل 15 داستان کوتاه است، ارتباط مستقیمی با کودکی نویسنده دارند و ترسیم جامعه‌ای روستایی است با آداب و افکار و عادات خاص این نوع جوامع و نویسنده از آن‌جایی که خود زندگی در چنین محیطی را تجربه کرده‌است، به‌خوبی توانسته‌است در این داستان‌ها، مخاطب را با نحوۀ نگرش، چارچوب‌های فکری و زمینه‌های اجتماعی چنین ساختاری آشنا کند (صفایی و کارگر، 1394: 438).
از میان داستان‌های این کتاب، داستان «چمکه» که در سال 1361 (تهران: کتاب سحاب) به‌تنهایی منتشر و ویژۀ گروه‌های سنی «ب» و «ج» معرفی شده، لوح تقدیر شورای کتاب کودک را در سال 1363 به دست آورده، و به زبان آلمانی ترجمه شده‌است (سالاری و کاشفی خوانساری، 1379: 17؛ مرادی کرمانی، 1396 د: 86)؛ همچنین فیلمی سینمایی با عنوان «چکمه»، به کارگردانی «محمدعلی طالبی» بر اساس آن ساخته‌شده که موفق به حضور در بخش مسابقۀ بیش از یکصد جشنوارۀ بین‌المللی شده و از این میان توانسته‌است چندین جایزۀ بین‌المللی و داخلی را به خود اختصاص دهد (لزگی و مرادعباسی، 1389: 90). میترا بیات این داستان را در کتاب «داستان‌های کوتاه امروز ایران برای کودکان» نقل کرده‌است (سالاری و کاشفی خوانساری، 1379: 99). بر اساس داستان «تنور» فیلمی (نیمه بلند) به کارگردانی «فرهنگ خاتمی» و بر اساس داستان «رضایت‌نامه» هم، فیلمی (نیمه بلند) به کارگردانی «سیروس حسن‌پور» ساخته‌شده‌است (مرادی کرمانی، 1396 د: 87). «ابراهیم فروزش» هم بر اساس داستان «سنگ اول» فیلمی سینمایی با همین نام، در سال 1388 ساخته‌است. فروزش همچنین فیلم سینمایی «شیر تو شیر» را نیز بر اساس داستان «شیر» این مجموعه، در سال 1392 کارگردانی کرده‌است.
داستان «جنگل» هم که درونمایه‌اش صلح و دوستی است؛ علاوه بر این‌که جایزۀ اول داستان کوتاه در نخستین جشنوارۀ «ایران سبز» را به خود اختصاص داده، توسط خانم «نوش‌آفرین انصاری»، استاد دانشگاه تهران، به انگلیسی ترجمه گردیده و در کتاب «بر بال‌های صلح» (On the wings of peace)، همراه با نوشته‌هایی از نویسندگان سایر کشورهای جهان به مناسبت پنجاهمین سال بمباران هیروشیما، در نیویورک چاپ و منتشر شده‌است (مرادی کرمانی، 1396 ج: 41 و 46؛ سالاری و کاشفی خوانساری، 1379: 58- 59).
3. 1. 6. پلوخورش
«پلوخورش» در بر گیرندۀ 21 داستان کوتاه است که در سال 1386 (تهران: نشر معین) منتشر شد. این مجموعه‌داستان همانند دیگر آثار هوشنگ مرادی کرمانی بیانگر نگاه و دیدگاه همیشگی او به زندگی است. مرادی کرمانی در این اثر موضوع‌هایی ساده و بسیار بی‌اهمیت را که بسیاری از مردم، حتی برخی نویسندگان به‌راحتی از کنارشان می‌گذرند، به داستان‌هایی شورانگیز تبدیل می‌کند و می‌توان او را از این جهت، در این مجموعه، هم‌سنگ آنتوان چخوف، نویسندۀ مشهور روس، دانست. اتفاق تازه‌ای که در این مجموعه‌داستان به چشم می‌خورد، گرایش مرادی کرمانی به مسائل نمادین و انتقادی است که در آثار پیشین او به صراحت و روشنی دیده‌نمی‌شود. داستان «کلاه‌ها» از این جهت تمثیلی‌ترین و داستان «پلوخورش» صریح‌ترین لحن را دربارۀ مسائل اجتماعی و سیاسی جامعه دارند. بیشتر داستان‌های کتاب «پلوخورش» ظرفیت تبدیل شدن به فیلم‌های جذاب کودک و نوجوان را دارند (طالبی‌نژاد، 1386: 40- 41)؛ و تاکنون داستان «دوربین فیلمبرداری» را «سیامک کاشف‌آذر» و داستان‌های «پلوخورش» و «باتوم» را «ابراهیم فروزش» مورد اقتباس سینمایی قرار داده‌اند. داستان مینی‌مالیستی «بهار»، توسط شورای کتاب کودک برای چاپ در کتاب مجموعه آثار نویسندگان سراسر جهان برگزیده شده و در ترجمۀ انگلیسی به «قطار در حال عبور» تغییر نام داده‌است.
3. 1. 7. ته خیار
«ته خیار» مجموعه‌داستانی است که در سال 1393 (تهران: نشر معین) منتشر شد و دربردارندۀ 30 داستان کوتاه است که هوشنگ مرادی کرمانی آن‌ها را از میان حدود 300 یادداشت خود برگزیده‌است. خود مرادی کرمانی معتقد است که این اثر مخاطب سنی خاصی ندارد و همه، از نوجوان گرفته تا جوان و میانسال و بزرگسالان می‌توانند از آن بهره ببرند. بیشتر داستان‌های این مجموعه بیانگر نگاه طنزآمیز و زهرخنده‌های نویسنده به مسائلی همچون مرگ، بیماری، پیری، مشکلات زندگی، بی‌پولی و... است و با زبانی ساده زندگی روزمره را روایت می‌کنند. برخی از داستان‌ها اگر چه رگه‌هایی از تفکر روشنفکرانه را در خود جای داده‌است؛ اما نویسنده سعی کرده‌است به مخاطب خود نشان دهد که بسیاری از چیزهایی که فکر می‌کنیم روشنفکرانه است و از زندگی عوام جداست، در زندگی تک‌تک آدم‌ها جریان دارد. کتاب «ته خیار» توسط «کارولین کراسکری» (Caroline Croskery)، مترجم آمریکایی، در حال ترجمه به زبان انگلیسی است. کراسکری پیش از این نیز کتاب «خمره» مرادی کرمانی را به انگلیسی ترجمه کرده‌است (ر.ک: فرهادی، 1394: 112- 113).
3. 1. 8. قاشق چای‌خوری
«قاشق چای‌خوری» آخرین کتاب هوشنگ مرادی کرمانی است که در اردیبهشت ماه سال 1398 (تهران: نشر معین)، و همزمان با برگزاری سی‌ودومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران رونمایی و عرضه شد. «قاشق چای‌خوری»، دربردارندۀ 12 داستان کوتاه است و غیر از چهار داستان («باغِ کاکا»، «قاشق چای‌خوری»، «باباجان» و «سیسمونی») که پیش‌تر در ماهنامه «همشهری» داستان منتشر شده‌اند، همۀ آن‌ها داستان‌های جدیدی هستند. داستان‌های این کتاب کاملاً جدی نیستند و طنز پنهان دارند و رگه‌هایی از عشق هم در آن‌ها دیده‌می‌شود. این داستان‌ها در زمان حال و فضای شهری اتفاق می‌افتند و حالت اجتماعی دارند. از جذاب‌ترین داستان‌های این کتاب، می‌توان به سومین داستان آن، یعنی همان داستان «قاشق چای‌خوری» اشاره کرد که به نوعی حرف‌های آخر نویسنده در بطنش نهفته‌است. ماجرای این داستان، واقعی و نگاهی به همراهی و هم‌خانگی چهل‌سالۀ لاک‌پشتی با اعضای خانوادۀ نویسنده دارد. مرادی کرمانی این داستان را با شعری با عنوان «بهار»، از «فرناندو پسوا» (Fernando Pessoa)، شاعر پرتغالی قرن بیستم، به پایان می‌برد (مرادی کرمانی، 1398: 60). مرادی کرمانی پس از انتشار این کتاب رسماً با دنیای نویسندگی خداحافظی کرد.
3. 2. رمان
3. 2. 1. من غزال ترسیده‌ای هستم
«من غزال ترسیده‌ای هستم» دومین کتاب هوشنگ مرادی کرمانی است که در سال 1351 (تهران: کتابفروشی بامداد) به چاپ رسید و به سرنوشت مجموعه‌داستان «معصومه» دچار شد (رک: فیضی، 1388: 216). این رمان که به شیوۀ رمان‌های زمان خود و طبق سلیقۀ روز نوشته‌شده، زبانش به پختگی آثار بعدی نویسنده نیست و اگر چه آغاز و پایان داستانی آن درخشان است؛ ولی در اواسط داستان، پرداخت کلیشه‌ای و ضعیف، آن را دچار ضعف ساختاری و محتوایی کرده‌است (سلاجقه، 1392: 51- 52). این اثر ماجرای زندگی دختری به نام «عصمت فردوسی‌پور» است که پدر و مادرش را از دست داده و نزد خانوادۀ خیری که بچه‌دار نمی‌شوند، زندگی می‌کند. در پانزده سالگی، عصمت و جوانی زرتشتی به‌نام «بهرام» به هم علاقه‌مند می‌شوند؛ اما وقتی قضیه به گوش پدرخوانده و مادرخواندۀ عصمت می‌رسد؛ آن‌ها که این مسأله را برای خود برابر با آبروریزی می‌دانند، عصمت را بهاجبار به عقد پیرمردی که همسرش مرده‌است و چندین فرزند دارد، در می‌آورند (همان: 350- 351).
3. 2. 2. نخل
«نخل» دومین رمان هوشنگ مرادی کرمانی است که در سال 1361 (تهران: کتاب سحاب) منتشر و در همان سال برگزیده و برندۀ جایزۀ نقدی و پلاک شورای کتاب کودک شد. این اثر همچنین دیپلم افتخار دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان را در سال 1988 به دست آورد و به زبان انگلیسی نیز ترجمه شده‌است (مرادی کرمانی، 1396 هـ: 3- 4). «نخل» مناسب گروه سنی «د» است. قهرمان این داستان، پسر نوجوانی به‌نام «مراد» است که پدر و مادرش را از دست داده و در خانۀ خاله‌اش زندگی می‌کند. روزی درویشی پیر، هستۀ خرمایی برای او می‌کارد. همۀ اهالی روستا بر این باورند که در آب و هوای روستایشان درخت نخل سبز نمی‌شود؛ اما مراد در تنهایی خود به ساقۀ نورس دل می‌بندد و به نگهداری‌اش همت می‌گمارد. در پایان داستان، خاله و شوهرخاله، مراد را برای کار به شهر می‌فرستند؛ ولی او در میانۀ راه فرار می‌کند و به روستایی که نخل‌های زیبایی دارد، می‌رود. نخل مراد نیز پا می‌گیرد و درخت تنومندی می‌شود (سالاری و کاشفی خوانساری، 1379: 105). مرادی کرمانی در داستان «نخل»، برای آفرینش شخصیت مراد، از نوجوانی خویش الهام گرفته‌است. او در این باره می‌گوید: «بیشتر به شخصیت مراد در داستان «نخل» شبیه هستم. نوجوانی که یک گاو دارد و همه چیزش در وجود این گاو خلاصه شده‌است. من هم گاوی داشتم که می‌بردمش کنار رودخانه می‌چراندمش و خودم توی پونه‌ها می‌خوابیدم و به آسمان نگاه می‌کردم» (همان: 34).
3. 2. 3. خمره
«خمره» سومین رمان هوشنگ مرادی کرمانی است که در سال 1368 (تهران: کتاب سحاب) منتشر شد و بسیار مورد توجه قرار گرفت. این داستان که مناسب گروه‌های سنی «د» و «ه» است؛ روایتگر دغدغه‌ها و کشمکش‌های مدیر- آموزگاری روستایی به‌نام «آقای صمدی» است که در روستایی کویری و دور افتاده، مشغول به خدمت است. خمرۀ آب مدرسه می‌شکند و آقای صمدی برای تعمیر، خرید و یا درخواست خمرۀ جدید از آموزش و پرورش، ماجراهای مختلفی را تجربه می‌کند (همان: 106).
داستان «خمره» که همانند بیشتر آثار مرادی کرمانی، با چاشنی طنز همراه است، شاید موفق‌ترین کتاب ادبیات کودک و نوجوان ایران در سطح بین‌المللی باشد (ر.ک: همان)؛ تا جایی که به بیست زبان زندۀ دنیا از جمله زبان‌های انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، اسپانیایی، هلندی، عربی، ترکی، چینی و... ترجمه شده و جوایز و افتخاراتی همچون کتاب سال 1994 وزارت فرهنگ و هنر اتریش، معرفی ویژۀ کتاب منتخب 1994 آلمان، دیپلم افتخار CPN هلند، دیپلم افتخار جایزۀ خوزه مارتی (کاستاریکا)، جایزۀ کبرای آبی از کشور سویس و نامزدی جایزۀ موسسۀ توسعۀ ادبیات خاورمیانۀ آمریکا در سال 2016 را به دست آورده‌است. همچنین تعداد جوایز و توفیقات داخلی این کتاب به‌حدی است که آن را در زمرۀ پراقبال‌ترین کتاب‌ها جای می‌دهد. لوح زرین جایزۀ هیأت داوران بزرگسال و مرغک طلایی جایزۀ داوران خردسال جشنوارۀ کتاب کودک و نوجوان (کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان)، جایزۀ کتاب سال هیأت داوران مجلۀ «سروش نوجوان» و دیپلم افتخار شورای کتاب کودک، موفقیت‌های داخلی داستان «خمره» هستند (مرادی کرمانی، 1397 الف: 3 و 6؛ سالاری و کاشفی خوانساری، 1379: 106). از روی داستان «خمره»، فیلمی سینمایی با همین نام، به کارگردانی «ابراهیم فروزش» ساخته‌شده‌است که سیمرغ بلورین بهترین فیلم دوم، در جشنوارۀ فیلم فجر در سال 1370، جایزۀ پلنگ طلایی جشنوارۀ لوکارنو، و چند جایزۀ بین‌المللی دیگر را کسب نموده‌است. «محمدعلی باقرزاده طوسی» و «محمدرضا امیری» نیز نمایشنامۀ «خمره» را با بهره‌گیری از همین داستان، به اجرا درآورده‌اند (فرهادی، 1394: 112). همچنین بر اساس کتاب «خمره» انیمیشنی در 13 قسمت 10 دقیقه‌ای با همین نام و به نویسندگی «حمیدرضا حافظی» و کارگردانی «علی احمدی» ساخته‌شده، که برگزیده جوایز متعددی بوده‌است.
3. 2. 4. مشت بر پوست
«مشت بر پوست» داستان زندگی پسربچه‌ای دوازده ساله به‌نام «جعفر رضانژاد» است که به خاطر شباهت سر و صورتش به موش، او را «موشو» صدا می‌زنند. پدر موشو تنبک‌زن و آوازخوان دوره‌گرد است و مادرش نیز از راه ریختن آب بر روی قبرها روزگار می‌گذراند. پس از مرگ پدر، موشو به نوازندگی و دوره‌گردی ادامه می‌دهد؛ اما دستگیر می‌شود و در کلانتری تعهد می‌دهد که دیگر این کار را نکند. موشو چند وقتی به دنبال کار می‌گردد و دل به هیچ کاری نمی‌بندد تا این‌که در آسیابی مشغول به کارگری می‌شود و همزمان با این کار، شیوه‌های صحیح نوازندگی و درس خواندن را ادامه می‌دهد و در پایان داستان به‌عنوان هنرمندی آبرومند به رادیو دعوت می‌شود (سالاری و کاشفی خوانسار، 1379: 111- 112).
این کتاب که برای نخستین بار در سال 1371 (تهران: نشر جوانه) منتشر شد، لوح افتخار مرکز کرمان‌شناسی به‌عنوان نویسندۀ سال و معرفی ویژه و لوح تقدیر شورای کتاب کودک در سال 1371 را برای نویسنده‌اش به همراه داشته‌است (همان: 19). این داستان مناسب گروه‌های سنی «د» و «ه» است و فیلم سینمایی «مشت بر پوست» (موشو) هم به کارگردانی «محسن محسنی‌نسب» و «محمدرضا عالی‌پیام» در سال 1381 بر اساس آن ساخته شده‌است (لزگی و مرادعباسی، 1389: 89).
3. 2. 5. مهمان مامان
«مهمان مامان» که در سال 1375 (تهران: نشر نی) منتشر شد، مانند دیگر آثار هوشنگ مرادی کرمانی، نظیر «قصه‌های مجید» و «شما که غریبه نیستید»، رگه‌های از طنز و نشانه‌هایی از فقر را در خود دارد و در واقع، بازتابی از زندگی مردم پایین دست جامعه است (علوی و زینالی، 1393: 142). داستان، خانواده‌ای چهارنفره از طبقۀ متوسط و محروم را روایت می‌کند که در خانه‌ای چنداتاقه، همراه چند خانوادۀ دیگر زندگی می‌کنند. قرار است خواهرزادۀ مادرِ خانواده که تازه ازدواج کرده‌است، به همراه عروسش به خانۀ آن‌ها بیاید. کل داستان از بعدازظهر آغاز می‌شود و در نیمه‌شب که مهمان‌ها می‌روند، به پایان می‌رسد. در این اثر نگاه سینمایی نویسنده به‌خوبی مشهود است و او با تکیۀ صرف به حوادث بیرونی و تقطیع‌های سینمایی از هر گونه توصیف ذهنی و درونی خودداری کرده‌است. هر چند برخی بر این باورند که هم ظاهر و هم محتوا و منطق «مهمان مامان» بزرگسالانه است و نمی‌توان آن را یک داستان کودک و نوجوان به شمار آورد؛ اما به نظر می‌رسد که گروه‌های سنی «ج» و «د» نیز می‌توانند از خواندن این اثر لذت ببرند (سالاری و کاشفی خوانساری، 1379: 112؛ محمودی، 1392: 357). این اثر به زبان‌های انگلیسی و فرانسوی ترجمه شده و «داریوش مهرجویی» فیلم «مهمان مامان» را بر اساس آن ساخته‌است (مرادی کرمانی، 1397 ج: 4؛ لزگی و مرادعباسی، 1389: 90).
3. 2. 6. مربای شیرین
رمان «مربای شیرین» در سال 1377 (تهران: نشر معین) منتشر و برندۀ جایزۀ انجمن نسل قلم کرمان در سال 1378 و کتاب برگزیدۀ سال 1999 از سوی کتابخانۀ بین‌المللی آلمان شد (سالاری و کاشفی خوانساری، 1379: 19؛ مرادی کرمانی، 1397 هـ: 1). قهرمان داستان پسری دوازده‌ساله به‌نام «جلال» است که با مادرش زندگی می‌کند. او کودکی کنجکاو است که متوجه می‌شود باز کردن شیشۀ مربا غیر ممکن است؛ به همین خاطر حادثه را علت‌یابی می‌کند و وقتی پی می‌برد که با شکایت کردن می‌تواند خسارت بگیرد، با جسارت بیشتری پیگیر مسأله می‌شود. تلاش مستمر جلال مسئولین کارخانه را هوشیار می‌کند، شهر را به هم می‌ریزد و ذهن‌ها را درگیر می‌کند تا عامل را بیابند. پیام اصلی این داستان که پیروزی عقل و پیگیری هوشمندانه بر سهل‌انگاری و راحت‌طلبی و بی‌تفاوتی است، در سطور پایانی کتاب به چشم می‌خورد. جلال در این داستان نمایندۀ نسلی است که با دقت و تیزهوشی خود می‌توانند پایه‌گذار انقلابی بزرگ در جامعۀ خود باشند (خردخورد و همکاران، 1395: 39- 40).
کتاب «مربای شیرین» ویژۀ گروه سنی «د» است و به زبان ترکی استانبولی و چینی ترجمه شده‌است (مرادی کرمانی، 1397 هـ: 6). «مرضیه برومند» هم در سال 1380 فیلمی سینمایی با همین نام بر اساس آن ساخته‌است (لزگی و مرادعباسی، 1389: 89).
3. 2. 7. مثل ماه شب چهارده
«مثل ماه شب چهارده» داستان بلندی از هوشنگ مرادی کرمانی است که در سال 1382 (تهران: نشر معین) روانۀ بازار شد. این کتاب ماجرای کودکانی است که در تعطیلات تابستان به کلاس کاریکاتور که در فرهنگسرای محلۀ قدیمی‌شان برگزار می‌شود، می‌روند تا کاریکاتوریست شوند. آن‌ها مدل‌های خود را از مردم کوچه و بازار انتخاب می‌کنند که با خشونت و برخورد بد آن‌ها مواجه می‌شوند و کم‌کم اعتراض مردم به کلاس درس می‌رسد و در کلاس، معلم و هنرجویان مورد شماتت قرار می‌گیرند و کلاس تعطیل می‌شود. با این حال بچه‌ها با کمک پیرزنی سرمه‌فروش به کار خود ادامه می‌دهند و در هنر کاریکاتور مهارت کسب می‌کنند. پیرزن اتاق خود را در اختیار بچه‌ها قرار می‌دهد تا به‌عنوان نمایشگاه از آن استفاده کنند. معلم نیز تا پایان کار پشتیبان بچه‌هاست. آخر سر هم با کشیدن کاریکاتور هر کدام از بچه‌ها، آخرین درسش را به آن‌ها می‌دهد و می‌رود (خردخورد و همکاران، 1395: 42- 43).
کتاب «مثل ماه شب چهارده» به زبان ترکی استانبولی ترجمه شده و همچنین «محمدعلی طالبی» بر اساس آن سریالی تلویزیونی در 13 قسمت با نام «مثل ماه شب چهارده» در سال 1384 و فیلمی سینمایی با همین نام، در سال 1385 ساخته‌است.
3. 2. 8. نه تر و نه خشک
اصل قصۀ «نه تر و نه خشک» را هوشنگ مرادی کرمانی در هشت سالگی (1331) از زبان پدربزرگش شنیده و پنجاه سال بعد (1381) با پروردن و شاخ و برگ دادن، آن را به‌صورت داستانی بلند درآورده‌است (مرادی کرمانی، 1394: 5). این کتاب که در سال 1382 (تهران: نشر معین) منتشر و شایستۀ جایزۀ کتاب سال شد، مناسب گروه‌های سنی «ج» و «د» است. «نه تر و نه خشک»، داستان پرندۀ کوچکی است که زمانی آدمیزاد و چوپان بوده‌است. او عاشق دختر سلطان می‌شود و از خدا می‌خواهد که به شکل پرنده‌ای درش بیاورد تا بتواند وارد قصر سلطان شود. خدا هم درخواستش را قبول می‌کند و وقتی وارد قصر می‌شود، او و دختر سلطان عاشق هم می‌شوند. پرنده دختر را از سلطان خواستگاری می‌کند. سلطان برای او شرط می‌گذارد که اگر می‌خواهی دخترم را به تو بدهم، باید چوبی را برایم بیاوری که نه تر و نه خشک باشد و نه راست و نه کج باشد. پرنده با شنیدن شرط سلطان، بی‌درنگ به جستجو می‌پردازد. او مدت زیادی به دنبال چوب می‌گردد تا این‌که پیدایش می‌کند و آن را به قصر می‌برد. وقتی به آن‌جا می‌رسد می‌بیند که سلطان مرده و دخترش به جای او بر تخت نشسته‌است. پرنده چوب را به دختر نشان می‌دهد و از او می‌خواهد که زنش شود، اما دختر که نشانی از عشق سابق در او دیده‌نمی‌شود، آن را قبول نمی‌کند و از پرنده می‌خواهد که همان چوبی را که قراره بوده برای پدرش بیاورد، پیدا کند و به نزدش بیاورد. پرندۀ عاشق هم از او خداحافظی می‌کند و برای یافتن چوب از قصر بیرون می‌رود (فیضی، 1388: 69- 70).
3. 2. 9. نازبالش
رمان «نازبالش» که برای نخستین بار در سال 1388 (تهران: نشر معین) منتشر شد، متفاوت با آثار پیشین هوشنگ مرادی کرمانی و متناسب گروه‌های سنی «د» و «ه» است. این رمان تخیلی و فانتزی که نگاه انتقادی نویسنده در برخی از قسمت‌های آن دیده‌می‌شود و پاره‌ای از مسائل اجتماعی نیز در بطن آن نهفته‌است، «در واقع نوعی طنز ساختارشکنانه است که در پشت خود، آرزوهایی را دارد و این‌که ما چه‌قدر از آن آرزوها دور هستیم، و چه‌قدر، مسائل ما، از آن چیزی که دوست داریم باشد یا می‌تواند باشد، دور شده‌است» (همان: 413). مرادی کرمانی در این اثر آرمان شهری (جهانی آرمانی) را ترسیم می‌کند که در آن اثری از فساد و پلیدی نیست. انسان‌های این داستان مردمانی ساده و خوش‌قلب هستند که پا از ارزش‌های انسانی فراتر نمی‌گذارند و با آن‌که همۀ حوادث داستان حول یک پدیدۀ فوق‌العاده؛ یعنی تخم‌کدوهایی با خاصیت هوش‌افزایی است؛ اما هیچ آدمی پیدا نمی‌شود که به فکر سوءاستفاده از این پدیدۀ شگفت‌انگیز در جهت منافع ضد انسانی و یا وسوسه‌های شیطانی باشد (صفایی و ادهمی، 1394: 228).
در سال 1394 بر اساس رمان «نازبالش» هوشنگ مرادی کرمانی انیمیشنی با همین نام و به کارگردانی «سید مسعود صفوی» در 26 قسمت 20 دقیقه‌ای ساخته‌شده که لوح تقدیر و تندیس پنجمین جشنوارۀ تلویزیونی جام‌جم در بخش پویانمایی را به دست آورده‌است.
3. 2. 10. آب‌انبار
«آب‌انبار» عنوان رمانی از هوشنگ مرادی کرمانی است که در سال 1391 (تهران: نشر معین) منتشر شد و ویژۀ گروه‌های سنی «د» و «ه» است. نویسنده در این اثر به بازنمایی تعلیم و تربیت در فضای مکتب‌خانه‌ای که اساس آموزش روزگاران پیشین بوده‌است و نیز ترسیم تعامل میان شیخ و شاگردان مکتب می‌پردازد و به همین سبب سعی کرده‌است به فراخور محتوای داستان، برای روایت ماجراها، زبانی کهن به کار گیرد. درون‌مایۀ داستان تأدیب نفس و خودشکنی است و نویسنده ایدۀ اولیۀ آن را از از حکایتی که در باب «چهل‌وچهارم» کتاب «قابوس‌نامه» آمده، برگرفته‌است (ر.ک: مرادی کرمانی، 1396 الف: 11). مرادی کرمانی در این اثر توانسته‌است با بهره‌گیری از قدرت بازآفرینی خود و خلاقیتش در شخصیت‌پردازی و توصیف حوادث و فضاسازی مناسب و نیز استفاده از عناصر اقلیمی مناطق کویری مانند آب‌انبار و مسائل پیرامونی آن، داستانی تازه و متناسب با درک و نیاز کودکان و نوجوانان امروزی بیافریند.
3. 3. زندگینامه
3. 3. 1. شما که غریبه نیستید
«شما که غریبه نیستید»، زندگینامۀ خودنوشت هوشنگ مرادی کرمانی است که در سال 1384 (تهران: نشر معین) منتشر و ویژۀ گروه‌های سنی «د» و «ه» معرفی شد. مرادی کرمانی یکی از عوامل نوشتن این اثر را خواندن کتاب «روزها»، نوشتۀ «دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن» و تلنگری می‌داند که به او وارد کرده‌است (ر.ک: فیضی، 1388: 375). این کتاب شامل 78 بخش است و اگر چه ساختار داستانی ندارد، اما هر بخشش حکایتی، ماجرایی یا موقعیتی جذاب و خواندنی را بیان می‌کند. محتوای این اثر از دوران خردسالی نویسنده تا مرحلۀ ورودش به تهران و اوج جوانی او را در برمی‌گیرد و هر تکه‌اش حاوی تجربه‌ای منحصر به فرد است که به خاطر صداقتی که در بیانش به کار رفته‌است، می‌تواند همدلی و هم‌ذات‌پنداری هر مخاطبی را حتی در فراسوی مرزها جلب کند (طالبی‌نژاد، 1384: 64). در آغاز «شما که غریبه نیستید»، می‌خوانیم که «این کتاب بی هیچ تحقیق و یادداشتی، فقط از حافظه برآمده‌است. هدیه می‌شود به آنان که در این سفر همپای من بودند و هستند و به آنان که تأثیر می‌پذیرند!» (مرادی کرمانی، 1397 ب: 5). این اثر به‌عنوان کتاب برگزیدۀ شورای کتاب کودک در سال 1384، مهرگان ادب در سال 1384 و کتابخانۀ بین‌المللی مونیخ در سال 2006 انتخاب و به زبان روسی نیز ترجمه شده‌است (همان: 2 و360). حقوق سینمایی کتاب «شما که غریبه نیستید» را «بنیاد سینمایی فارابی» خریداری کرده‌است (ر.ک: فیضی، 1388: 410).
3. 4. نمایشنامه
3. 4. 1. کبوتر توی کوزه
تنها کتاب غیر داستانی هوشنگ مرادی کرمانی، نمایشنامه‌ای است که در سال 1375 (تهران: نشر نی) با نام «کوزه» منتشر شد و مناسب گروه‌های سنی «د» و «ه» است. این کتاب چند سال بعد (1380) (تهران: نشر نی) با اضافه شدن یک مصاحبه با مرادی کرمانی و چند فهرست، با نام جدید «کبوتر توی کوزه» تجدید چاپ شد. این نمایشنامه که مرادی کرمانی آن را به دوست هنرمندش، ایرج راد، پیشکش کرده (مرادی کرمانی، 1396 د: 3)، داستان یک نویسندۀ کودکان است که پیر شده؛ اما موفقیتی به دست نیاورده‌است. او در خیالات خود با قهرمان‌هایش، آرزوهایش و خیالاتش دست و پنجه نرم می‌کند. این نمایشنامه که می‌توان گفت مرادی کرمانی در آن افکار و زندگی ادبی خود را به نقد کشیده‌است، کاری برای بزرگسالان است و توجیهی برای کودکانه یا نوجوانانه دانستن آن، وجود ندارد (سالاری و کاشفی خوانساری، 1379: 115). نمایشنامۀ «کبوتر توی کوزه» به کارگردانی «غلامرضا احمدی» در فرهنگسرای بهمن اجرا شده‌است.
3. 4. 2. پهلوان و جراح
«پهلوان و جراح» نمایشنامه‌ای است که در آن پهلوانی به طبیب مراجعه می‌کند و از او می‌خواهد تا خالکوبی‌هایی را که در دوران جوانی انجام داده‌است، برایش پاک کند. پهلوان می‌خواهد با این کار از خیال‌بافی‌های پهلوانانه بیرون بیاید و زندگی آرامی داشته‌باشد و در مدتی که نزد طبیب است ماجراجویی‌ها و وقایع دوران جوانی خود را برای او شرح می‌دهد. بر اساس این نمایشنامه، تله‌تئاتری با همین نام و به کارگردانی «سعید نیک‌پور» در سال 1358 ساخته‌شده‌است.
3. 4. 3. مأموریت
نمایشنامۀ «مأموریت»، ماجرای ژاندارمی است که فردی انقلابی را دستگیر کرده و در کلبۀ پیرمردی منتظر آمدن قطار است. در این بین ژاندارم بر اثر ناراحتی معده بستری می‌شود و فرد انقلابی که پزشک است به او کمک می‌کند. در نهایت هم ژاندارم برای این‌که کمک فرد انقلابی را جبران کرده‌باشد، از او می‌خواهد تا فرار کنند. «داریوش مؤدبیان» (کارگردان هنری) و «مسعود رسام» (کارگردان تلویزیونی) در سال 1365، بر اساس این نمایشنامه، تله‌تئاتری با همین نام ساخته‌اند.
3. 5. فیلمنامه
3. 5. 1. کاکُلی
فیلمنامۀ «کاکُلی»، داستان پسربچه‌ای روستایی به‌نام «احمدو» است که پدر و مادرش او را در شهر، نزد مسگری ساده گذاشته‌اند تا شاگردی کند. احمدو می‌خواهد همانند استادش، مسگری ماهر و ورزیده باشد؛ اما چندان موفق نیست. او وقتی می‌فهمد که «ترمه»، دختر استادش، منزوی و تنها و بی‌حوصله است، به استادش پیشنهاد می‌دهد تا مرغ پاکوتاه و کاکلی‌ای را که برای فروش به بازار آورده‌اند، برای سرگرمی دخترش بخرد تا شادمان شود. استاد پیشنهاد احمدو را می‌پذیرد و مرغ پاکوتاه و کاکلی را می‌خرد. در خانه، ترمه با دیدن مرغ خوشحال می‌شود و با آن انس می‌گیرد. تا این‌که یک شب، کاکلی برای نجات از چنگال گربه می‌گریزد و گم می‌شود. احمدو برای پیدا کردن آن سفری سخت را آغاز می‌نماید. او که تنها دلگرمی‌اش در این سفر قلب پاک و مهربانش است، تجربه‌های زیادی به دست می‌آورد و تبدیل به انسانی پخته و سرد و گرم چشیده می‌شود و سرانجام کاکلی را هم پیدا می‌کند و نزد ترمه می‌برد (امید، 1390: ج 3: 844). «فریال» بهزاد در سال 1368 فیلم «کاکلی» را بر اساس همین فیلمنامه ساخته که جایزۀ نقره‌ای بهترین کارگردانی از جشنوارۀ A.B.U شیراز را برایش به همراه داشته‌است.
3. 5. 2. کیسۀ برنج
در فیلمنامۀ «کیسۀ برنج»، «معصومه خانم» پیرزنی مستمری‌بگیر است که با پسرش زندگی می‌کند. او چند بار از پسرش می‌خواهد که برنج کوپنی‌شان را بگیرد تا با پختن شله‌زرد نذرش را ادا کند؛ اما پسرش به خاطر گرفتاری و مشغلۀ کاری هر بار به مادرش وعده می‌دهد که در فرصت مناسب این کار را انجام خواهد‌داد. معصومه خانم که نگران باطل شدن کوپن‌هاست، با وجود ناتوانی و پادرد، تصمیم می‌گیرد خودش برنج را بگیرد. هنگام رفتن، «جیران»، دختر همسایه نیز با او همراه می‌شود و آن‌ها به دنبال برنج کوپنی مسافت زیادی از خانه دور می‌گردند؛ تا این‌که موفق می‌شوند از فروشگاهی 45 کیلو برنج بگیرند. در راه بازگشت آدم‌های گوناگونی به معصومه خانم و جیران کمک می‌کنند و در نهایت معلمی که از مدرسه برگشته‌است، با موتورش آن‌ها را به خانه می‌رساند و معصومه خانم نذرش را ادا می‌کند. «محمدعلی طالبی» در سال 1375 این فیلمنامه را تبدیل به فیلم موفق «کیسۀ برنج» کرده که جوایز و موفقیت‌های گوناگونی برای او به ارمغان آورد.
3. 5. 3. تیک‌تاک
فیلمنامۀ «تیک‌تاک» که سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه در دوازدهمین جشنواره فیلم فجر (بهمن 1372) را برای هوشنگ مرادی کرمانی به همراه داشته‌است، ماجرای «حسن» و «سعید»، دو دوست و همکلاسی پایۀ دوم ابتدایی است. یک روز در مدرسه به حسن جایزه‌ای می‌دهند. سعید، دوست او، نیز خود را مستحق گرفتن جایزه می‌داند؛ اما به دلیل بی‌توجهی پدربزرگش، جایزه‌ا‌ش فراموش می‌شود. به همین خاطر رابطۀ این دو دوست برای مدت کوتاهی قطع می‌شود؛ تا این‌که آن‌ها مشکل پیش‌آمده را با ابتکار خود حل می‌کنند و صمیمیت و رفاقت بینشان ادامه می‌یابد (همان: 944).
«محمدعلی طالبی» در سال 1371 با استفاده از این فیلمنامه، فیلم موفق «تیک‌تاک» را ساخته، که جایزۀ ویژۀ هیأت داوران بهترین کارگردانی از جشنوارۀ فیلم فجر (1372)، جایزۀ دوازدهمین دوره جشنواره کودکان و نوجوانان شیکاگو، جایزۀ فیل نقره‌ای بهترین کارگردان فستیوال هندوستان و جایزۀ بهترین فیلم جشنوارۀ بین‌المللی فیلم رشد را نصیب او کرده‌است.
3. 6. پیام ادبی
3. 6. 1. آینۀ قلب‌ها
دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان هر دو سال به مناسبت سالگرد تأسیس خود، جوایز هانس کریستین اندرسن را به نویسندگان شاخص و ارزندۀ جهانی که در زمینۀ ادبیات کودکان و نوجوانان خدمت می‌کنند، اهدا می‌نماید. در سال 1992، همزمان با چهلمین سالگرد تأسیس این دفتر، هوشنگ مرادی کرمانی، به جهت تأثیر عمیق و گستردۀ داستان‌هایش در ادبیات جهانی کودکان، به‌عنوان نویسندۀ برگزیدۀ هیأت داوران جایزۀ جهانی هانس کریستین اندرسن، معرفی گردید. او به هنگام دریافت لوح افتخار در بیست‌وسومین کنگرۀ بین‌المللی کتاب برای نسل جوان در برلن، سخنرانی ساده و عمیقی ایراد کرد که بسیار مورد توجه هیأت داوران و دست‌اندرکاران ادبیات جهانی کودکان واقع شد. این پیام که عنوانش «آینۀ قلب‌ها» است، نخستین بار به همت خانم دکتر نوش‌آفرین انصاری، استاد دانشگاه تهران و دبیر شورای کتاب کودک، به انگلیسی ترجمه گردید و سپس به اکثر زبان‌های زندۀ دنیا و همچنین در کتاب دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان و کتاب «داستان‌های جهانی کودکان» (World of Childrens Stories) از انتشارات «دوستی» (Firendship Press) نیویورک چاپ و منتشر شد (مرادی کرمانی، 1397 ج: 677؛ سالاری و کاشفی خوانساری، 1379: 58).
مرادی کرمانی در این پیام ابتدا به گوشه‌ای از خردسالی خودش در روستای سیرچ اشاره می‌کند. او در ادامه قصۀ دخترکی بی‌کس و تنها را تعریف می‌کند که از مال دنیا تنها آینه‌ای دارد که یادگاری مادرش است. دخترک هر روز گوسفندان را به چرا می‌برد و شیرشان را می‌دوشد و از سرِ چشمه آب می‌آورد و نان می‌پزد. او که حساس و خیال‌پرداز است، فرصت حرف زدن و بازی کردن با بچه‌ها را ندارد. بنابراین برای آدم‌ها و کوه‌ها و ستاره‌ها و چشمه‌ها و گاوها و گوسفندها و هر چه که می‌بیند، داستانی می‌سازد؛ اما هرگز آن‌ها را برای کسی تعریف نمی‌کند. تا این‌که بنا به توصیۀ کولی دوره‌گردی، هر روز از خمیری که برای پختن نان به او می‌دهند، آدمکی خمیری درست می‌کند و آینۀ مادرش را می‌شکند و خرده‌هایش را توی سینۀ آدمک‌ها می‌گذارد. او شب‌ها، قصه‌ها و شعرهایش را برای آدمک‌ها تعریف می‌کند و خودش را در تکه‌ای از آینۀ مادرش می‌بیند و می‌خوابد. آدمک‌ها هم که پر از قصه می‌شوند، با خوابیدن او راه می‌افتند و به روستاها و شهرهای دیگر می‌روند. مرادی کرمانی در انتهای این پیام، قصه‌های خودش را آدمک‌هایی می‌داند که از روستای او بیرون آمده‌اند و روستاها و شهرهای ایران را گشته‌اند و با بچه‌ها و آدم‌بزرگ‌هایی که روحیۀ بچه‌ها را دارند، حرف زده‌اند و امروز از مرز کشورها رد شده‌اند و خودشان را به هیأت داوران جایزۀ جهانی هانس کریستین اندرسن رسانده‌اند. او از این‌که به‌عنوان یک نویسندۀ ایرانی، آدمک‌ها یا همان قصه‌های ساده‌اش را پسندیده‌اند، احساس خوشحالی و سپاس‌گزاری می‌کند (مرادی کرمانی، 1397 ج: 677- 680).
3. 6. 2. قارقار کلاغ
«قارقار کلاغ» پیام هوشنگ مرادی کرمانی به مراسم اهدای جایزۀ کتاب سال 1994 اتریش به کتاب «خمره» است. او در آغاز این پیام چند قصۀ خیلی کوتاه ایرانی را که برای پرنده‌ها و حیوانات ساخته‌شده‌اند، تعریف می‌کند و سپس می‌گوید که ما ایرانیان در سرزمین قصه‌ها و تصویرهای ناب و خیال‌های شاعرانه زندگی می‌کنیم. یکی از این قصه‌ها، قصۀ «خمره» است که برگرفته از خاطرات تحصیل در روستایی کویری در سال‌ها پیش است. من به همراه سی‌چهل بچۀ دیگر در مدرسه‌ای درس می‌خواندم که برای آب خوردنمان خمره‌ای گذاشته‌بودند و یک روز آن خمره شکست و داستانش در ذهن خیال‌پردازم تبدیل به کتابی به‌نام «خمره» شد که شما آن را خوانده‌اید (مرادی کرمانی، 1396 ج: 9- 10). مرادی کرمانی در ادامۀ پیام خود می‌گوید ما از این‌که صدای پرنده‌ای را معنی می‌کنیم، داستانی از روی حرکاتش کشف می‌کنیم و حتی شعری در دهانش می‌گذاریم، لذت می‌بریم. من فکر می‌کنم ترجمۀ این داستان و هر داستان بومی از هر زبان، به زبان و فرهنگ دیگر، چنین احساسی را به انسان می‌دهد. (همان: 10). مرادی کرمانی در پایان پیام خود از مترجم کتاب «خمره» در کشور اتریش، موسسۀ «یونگ برونن»، ناشر کتاب «خمره» در اتریش، ویراستار کتاب «خمره»، و هیأت داوران وزارت فرهنگ اتریش، سپاس‌گزاری می‌کند (همان: 10- 11).
3. 6. 3. هند در کرمان
«هند در کرمان» پیام هوشنگ مرادی کرمانی به بیست‌وششمین کنگرۀ ادبیات کودک و نوجوان در هند (دهلی نو 1998) است که به وسیلۀ خانم نوش‌آفرین انصاری ترجمه و در آن کنگره خوانده‌شده‌است. مرادی کرمانی در این پیام به زمینه‌هایی آشنایش با سرزمین هند، از طریق قصۀ درویشی هندی که در خردسالی از مادربزرگش شنیده‌است؛ اشاره می‌کند. مرادی کرمانی دیدن فیلم‌های هندی در سینمای کرمان در دورۀ نوجوانی را از دیگر زمینۀ آشنای‌ایش با سرزمین هند می‌داند. او می‌گوید که از میان آوازهایی که در این فیلم‌ها می‌شنیده، تنها واژه‌های «دنیا»، «زندگی»، «دوست» و «محبت» برایش قابل فهم بوده‌است. واژه‌هایی آشنا که در همان ایام، با رفتن به بازار کرمان و دیدن کاروانسرای هندی‌ها و گوش دادن به صحبت‌های تاجران و مسافرهای هندی که از راه دریا و بندرعباس به کرمان می‌آمده‌اند، در جستجویشان بوده و هنوز هم به دنبال آن‌ها می‌گردد (مرادی کرمانی، 1397 د: 181- 182).
مرادی کرمانی در پایان پیام می‌گوید: «قرار بود به‌عنوان نویسنده‌ای ایرانی، این‌جا چیزی بگویم و دیدید و شنیدید که فقط برایتان خاطراتم را از زندگی در هند گفتم. بله، تمام کودکی و نوجوانی من در هند گذشت، گرچه اولین بار است پا در خاک هند می‌گذارم. دلم می‌خواهد ما بچه‌های ایران با بچه‌های هند، اصلاً با بچه‌های آسیا، نه چرا بچه‌ها را از هم جدا کنیم، اصلاً همۀ بچه‌های دنیا، دست همدیگر را بگیریم، توی دنیایی هر چند خیالی و رنگارنگ بچرخیم و بچرخیم و واژهای مشترک را با هم فریاد بزنیم: «دنیا، زندگی، دوست، محبت»» (همان: 182).
4. نتیجه‌گیری
با نگاهی به زندگی هوشنگ مرادی کرمانی و مرور کارنامۀ ادبی- فرهنگی او به خوبی نمایان شد که این نویسندۀ برجسته و پیشکسوت ادبیات معاصر ایران، سهم به‌سزایی در شکوفایی و غنای ادبیات کودک و نوجوان کشورمان و شناساندن فرهنگ اصیل ایرانی، به‌ویژه فرهنگ بومی کویرنشینان و سرزمین کرمان، به کودکان و نوجوانان ایران‌زمین و پرورش فکری و فرهنگی آنان داشته‌است. مرادی کرمانی توانسته‌است با خلق آثار فراوان و ارزشمندی مانند «قصه‌های مجید»، «بچه‌های قالی‌باف‌خانه»، «خمره»، «نخل»، «مشت بر پوست»، «مربای شیرین» و... که مخاطب بیشتر آن‌ها کودکان و نوجوانان است و اغلب به یک یا چند زبان زندۀ دنیا بازگردانده شده‌اند و جوایز گوناگونی را از مراکز و نهادهای فرهنگی داخلی و خارجی به دست آورده‌اند و فیلم‌های بسیاری بر اساس آن‌ها ساخته‌شده‌است، جایگاهی ممتاز و والا کسب کند و معروف‌ترین چهرۀ ادبیات کودک و نوجوان ایران، در جهان باشد. 8 مجموعه‌داستان ( در مجموع 145 داستان)، 10 رمان، 1 زندگینامۀ خودنوشت، 3 نمایشنامه، 3 فیلمنامه و 3 پیام ادبی به مراسم اهدای جایزۀ جهانی هانس کریستین اندرسن در سال 1992، مراسم اهدای جایزۀ کتاب سال 1994 اتریش و بیست‌وششمین کنگرۀ ادبیات کودک و نوجوان در هند (دهلی نو 1998)، کارنامۀ ادبی زرین این نویسنده در طی پنجاه سال نویسندگی مستمر برای کودکان و نوجوانان است.
بیشترین مخاطب آثار مرادی کرمانی، به‌ترتیب گروه‌های سنی «د»، «هـ»، «ج» و «ب» است. با این حال بزرگسالان نیز می‌توانند مخاطب آثار این نویسنده باشند و حتی مجموعه‌داستانی مانند «قاشق چای‌خوری» بیشتر مناسب بزرگسالان است. کتاب «قصه‌های مجید» مرادی کرمانی، به سبب پخش از رادیو، تلویزیون و انتشار متعدد در قالب کتاب، شناخته‌شده‌ترین اثر ادبیات کودک و نوجوان در ایران و کتاب «خمره» او نیز با بیشترین بازگردانی و جایزۀ بین‌المللی، شناخته‌شده‌ترین اثر ادبیات کودک و نوجوان ایرانی در خارج از کشور است.
نوشته‌های مرادی کرمانی در بین آثار نویسندگان معاصر ایران بیشترین سهم را در زمینۀ اقتباس سینمایی دارد. تا کنون 16 فیلم سینمایی، تلویزیونی و پویانمایی، 2 سریال تلویزیونی (11 و 13 قسمتی) و 2 سریال پویانمایی (26 و 13 قسمتی) که اکثراً فیلم‌هایی موفق و برندۀ جوایز جشنواره‌های گوناگون داخلی و خارجی بوده‌اند، گواه این نکته است که آثار مرادی کرمانی با ظرفیت بالای سینمایی خود، همواره به‌عنوان گنجینه‌ای ارزشمند مورد توجه فیلم‌سازان بوده و همچنان نیز هست. نگارش 3 نمایشنامۀ «کبوتر توی کوزه»، «پهلوان و جراح» و «مأموریت» توسط مرادی کرمانی که اولی در فرهنگسرای بهمن به اجرا درآمده و بر اساس دومی و سومی، دو تله‌تئاتر ساخته شده‌است و نیز خلق 3 فیلمنامۀ ارزشمند و موفق «کاکلی»، «کیسه برنج» و «تیک‌تاک»، وجهی دیگر از توانمندی‌های مرادی کرمانی را در پیوند دو حوزۀ ادبیات داستانی و ادبیات نمایشی و سینما آشکار می‌سازد.
این نویسنده محبوب و نام‌آشنا در آثار خویش که انعکاسی از خردسالی و نوجوانی خود اوست، دردها، سختی‌ها و رنج‌های مشترک کودکان و نوجوانان را با بیانی شیرین و طنزآلود به تصویر کشیده‌است تا جامعه را برای برخوردی بهتر و رفتاری مناسب‌تر با آنان، به آگاهی برساند. هر کدام از آثار مرادی کرمانی علاوه بر این‌که می‌توانند در جذب کودکان و نوجوانان به مطالعه مؤثر باشند، سرمشق مناسبی برای کودکان و نوجوانانِ علاقمند به نویسندگی نیز است. همچنین دوره‌های تلخ و پرمشقت زندگی کودکی، نوجوانی و حتی جوانی این نویسنده و تحمل و سرسختی او در برابر مشکلات و تلاش مستمر و بی‌وفقه‌اش برای رسیدن به موفقیت و آرزوهایش، می‌تواند به عنوان الگویی شایسته، پیش روی کودکان و نوجوانان قرار گیرد و از آن الگوبرداری نمایند.
منابع
ادهمی، حسین. (1395). «بررسی و تحلیل سیر تحول شخصیت‌پردازی کودکان در آثار هوشنگ مرادی کرمانی (از ناتورئالیسم تا سوررئالیسم)»، مجموعه مقالات یازدهمین گردهمایی بین‌المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه گیلان، صص 415- 438.
امید، جمال. (1390). فرهنگ فیلم‌های سینمای ایران، ج 3 (از 1366 تا 1377)، تهران: نگاه.
ترهنده، سحر. (1393). «معرفی برترین‌های ادبیات کود جهان، جایزه هانس کریستین اندرس (نوبل کوچک) 2014»، فصلنامه نقد کتاب کودک و نوجوان، سال 1، شماره 1و 2، صص 277- 296.
خردخورد، فوزیه و آذرمکان، حشمت‌الله و نوروزی، اسدالله. (1395). «تحول نگاه به مفهوم کودکی در آثار هوشنگ مرادی کرمانی». تفکر و کودک، سال 7، شماره 1، صص 25- 53.
ذبیح‌نیا عمران، آسیه و بردخونی، حسین. (1392). تاریخ ادبیات کودک و نوجوان در ایران، تهران: فدک ایساتیس.
سالاری، مظفر و کاشفی خوانساری، سیدعلی. (1379). چهره‌های ادبیات کودکان و نوجوانان 6 (هوشنگ مرادی کرمانی)، تهران: روزگار.
سلاجقه، پروین. (1392). صدای خط خوردن مشق: نقد تأویلی آثار هوشنگ مرادی کرمانی، تهران: معین.
صفایی، علی و ادهمی، حسین. (1394). «نگاهی به مؤلفه‌ها و الگوهای طنز در آثار هوشنگ مرادی کرمانی»، پژوهشنامۀ ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال 13، شماره 24، صص 211- 232.
صفایی، علی و کارگر، الهام. (1394). «پدرسالاری در داستان " تنور" بر مبنای نظریۀ ایدئولوژی آلتوسر»، مجموعه مقاله‌های دهمین همایش بین‌المللی ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه محقق اردبیلی، صص436- 442.
طالبی‌نژاد، احمد. (1384). «مرا دادند به یک بزغالۀ شیر، نگاهی به کتاب تازه مرادی کرمانی «شما که غریبه نیستید»»، ماهنامه هفت، سال 3، شماره 21، صص 64- 66.
طالبی‌نژاد، احمد. (1386). «چیزی فراتر از گذشته، نگاهی به تازه‌ترین کتاب هوشنگ مرادی کرمانی»، ماهنامه هفت، سال 5، شماره 41، صص 40- 41.
علوی، فریده و زینالی، سویل. (1393). «بررسی چگونگی تقابل فرهنگ‌ها در ترجمۀ گفتار تعارف‌آمیز با تأکید بر ترجمۀ فرانسوی داستان مهمان مامان، اثر هوشنگ مرادی کرمانی»، فصلنامه زبان‌پژوهی، سال 6، شماره 11، صص 135- 162.
فرهادی، سمانه. (1394). «ترجمۀ جدید کارولین کراسکری از داستان خمرۀ مرادی کرمانی»، فصلنامه مترجم، سال 24، شماره 57، صص 111- 118.
فیضی، کریم. (1388). هوشنگ دوم: گفتگو با هوشنگ مرادی کرمانی، تهران: اطلاعات.
لزگی، سید حبیب‌الله و مرادعباسی، مزدا. (1389). «اقتباس سینمای ایران از ادبیات داستانی معاصر»، متن شناسی ادب فارسی (پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی سابق)، سال 2، شماره 1، صص 85- 100.
محمودی، صوفیا. (1392). ادبستان (فرهنگ ادبیات کودک و نوجوان)، تهران: فرهنگ نشر نو.
مرادی کرمانی، هوشنگ. (1394). نه تر و نه خشک، تهران: معین.
مرادی کرمانی، هوشنگ (1396 الف)، آب‌انبار، تهران: معین.
مرادی کرمانی، هوشنگ (1396 ب)، بچه‌های قالی‌باف‌خانه، تهران: معین.
مرادی کرمانی، هوشنگ (1396 ج)، تنور و داستان‌های دیگر، تهران: معین.
مرادی کرمانی، هوشنگ (1396 د)، کبوتر توی کوزه، تهران: نی.
مرادی کرمانی، هوشنگ (1396 هـ)، نخل، تهران: معین.
مرادی کرمانی، هوشنگ (1397 الف)، خمره، تهران: معین.
مرادی کرمانی، هوشنگ (1397 ب)، شما که غریبه نیستید، تهران: معین.
مرادی کرمانی، هوشنگ (1397 ج)، قصه‌های مجید، تهران: معین.
مرادی کرمانی، هوشنگ (1397 د)، لبخند انار، تهران: معین.
مرادی کرمانی، هوشنگ (1397 هـ)، مربای شیرین، تهران: معین.
مرادی کرمانی، هوشنگ (1398)، قاشق چای‌خوری، تهران: معین.
میرعابدینی، حسن. (1396). صد سال داستان‌نویسی ایران، ج 2، تهران: چشمه.
The Bibliography of Houshang Moradi Kermani’s Works
Farshad Eskandari Sharafi3
Ali Bazvand4
Abstract
Houshang Moradi Kermani is a well-known writer and stylist in Iran who has had a profound effect on flourishing modern juvenile literature producing an abundant of unique works. Indeed, he tries to depict juvenile world, their issues and concerns in life. The current study, which is a kind of descriptive-analytic ones applying library sources, aims to both present a brief biography of this writer and investigate his works in juvenile literature comprehensively. The findings reveal that he has produced 8 story collections, 10 novels, 1 autobiography, 3 plays, 3 scenarios, and 3 literary messages during his five decades of writing and literary activity. Most of these works are translated into different languages including German, English, French, Arabic, Chinese, etc. winning various national and international rewards. Besides, there are various movies, TV series, and animations produced based on his scenarios. In terms of different age range for juveniles, his works are appropriate for age groups “D”, “H”, “G” and “B” respectively. Moreover, adults can sometimes be the audience of his works. “Majid Stories” is the most well-known work in juvenile literature due to being broadcasted on TV and radio and published several times as books. Having the highest number of translation versions and winning international rewards, “khomre” is the wolrd’s most famous Iranian work in juvenile literature.
Key Words: Juvenile Literature, Houshang Moradi Kermani, Bibliography of Works, Story Collections, Novel.
[1] . کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران (نویسنده مسئول). efarshad850@gmail.com
[2] . استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان، شهرکرد، ایران. bazvanda@yahoo.com
[3] . M.A. of Persian Language and Literature, Razi University, Kermanshah, Iran. (Responsible author)// Email: efarshad850@gmail.com
[4] . Assistant Professor Farhangian University, Shahrekord. Iran// Email: bazvanda@yahoo.com
