بررسی رابطه ترامتنی غزل رهی معیری با سعدی
الموضوعات :هوشنگ محمدی افشار 1 , مبین صالحی نیا 2
1 - ادبیات و علوم انسانی
2 - دانشگاه شهید باهنر کرمان
الکلمات المفتاحية: سعدی, رهی معیّری, بینامتنیت, ترامتنیت, کیفیت تأثیرپذیری. ,
ملخص المقالة :
چکیده سخنوران برجستة ادب فارسی هرکدام در برخی از انواع ادبی دستی توانا داشته اند. به گونه ای که آن نوع ادبی را به شاخص و معیاری برای آثار ادبی دیگر تبدیل کرده اند و آثارشان به عنوان مادر متن مورد توّجه شاعران، نویسندگان و دیگر هنرمندان قرار گرفته است. از جملة این سخنوران بزرگ، از «سعدی شیرازی» – استاد مسلّم غزل فارسی – می توان نام برد. بسیاری از غزلسرایان در شیوة شاعری خود متأثر از سبک سخن سعدی هستند. یکی از غزلسرایان معاصر که در شیوة سخن پردازی و انتخاب واژگان، ترکیبات، مضمون، محتوا و نوع نگاه بیش تر از دیگران از سعدی متأثر است، «محمّدحسن رهی معیّری» (1347 – 1288) است. این مقاله سعی دارد کیفیّت تأثیرپذیری رهی معیّری از سعدی در غزل را بر مبنای نظریة «ترامتنیت ژرار ژنت» بررسی و تحلیل کند. این نظریه کلیة روابط یک متن با متون دیگر را بررسی و بیان می کند و کیفیّت تأثیر و تأثر «پیش متن» و «بیش متن» را مشخص و وجوه آن را متمایز می سازد. آنچه از نتایج این گفتار حاصل شده ، عبارت است از: چگونگی برخورد رهی با غزل سعدی و استفاده از واژه ها و ترکیبات به شکل صریح و غیر صریح، پردازش مضمون و موضوع، نوع نگاه و برداشت رهی از شعر سعدی در موضوعات متفاوت و کیفیّت تقلید یا تغییر نگاه به مضامین شعری سعدی که به شیوة تحلیلی - توصیفی بر اساس روش کتابخانه ای تنظیم گردیده است.
فهرست منابع - آقاحسینی، سید حسین و شهرزاد نیازی.(1394). «تحلیل و مقایسة عناصر موسیقایی در غزلیات سعدی و رهی معیری». مطالعات زبان و ادبیات غنایی. شماره 17. زمستان. صص 24- 7.
ـ آلن، گراهام. (1385). بینامتنیت، ترجمة پیام یزدانجو. تهران: مرکز.
ـ احمدی، بابک. (1380). ساختار و تأویل متن. تهران: مرکز.
- انجوی شیرازی، سید ابوالقاسم.(1391). «سایة عمر». از کاروان رفته. به اهتمام فرهاد نیکنام. تهران: سخن.
-برسلر، چارلز. (1389). درآمدی بر نظریه¬ها و روش¬های نقد ادبی. ترجمة مصطفی عابدینی-فرد. تهران: نیلوفر.
ـ حقوقی، محمد. (1380). مروری بر تاریخ ادب و ادبیات امروز ایران، ج 2. تهران: قطره.
ـ رهی¬معیری، محمدحسن. (1348). سایة عمر. مقدمة علی دشتی، تهران: امیرکبیر.
ـ رهی¬معیری، محمد¬حسن. (1379). دیوان¬ کامل رهی معیری. به اهتمام: کیومرث کیوان. تهران: مجید.
ـ زرقانی، مهدی. (1384). چشم انداز شعر معاصر ایران. تهران: ثالث.
ـ سعدی شیرازی، مصلح¬الدین. (1385). کلیات سعدی. تصحیح: محمدعلی فروغی. تهران: هرمس.
ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1390). با چراغ و آینه. تهران: سخن.
ـ شمیسا، سیروس. (1362). سیر غزل در شعر فارسی. تهران: فردوسی.
- صادقی شهپر، رضا و نیره عالی ورکانه.(1391). «بررسی تطبیقی فراق در غزلیات سعدی و رهی معیّری». مطالعات زبان و ادبیّات غنایی دانشگاه آزاد اسلامی نجف¬آباد. شماره 3. تابستان. صص 64-53.
ـ صبور، داریوش. (1375). رهاورد رهی. تهران: زوّار.
-صبور، داریوش.(1370). آفاق غزل فارسی. تهران: گفتار.
ـ محمدی، حسنعلی. (1373). شعر معاصر ایران ( از بهار تا شهریار). تهران: ارغنون.
ـ مکاریک، ایرنا ریما. (1388). دانش¬نامة نظریه¬های ادبی معاصر. ترجمة مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: آگاه.
ـ نامور مطلق، بهمن. (1386). «ترامتنیت، مطالعه روابط یک متن با دیگر متن¬ها». پژوهش¬نامه علوم انسانی فرهنگستان هنر. شمارة 56. زمستان. صص 83-98.
ـ نامورمطلق، بهمن. (1394). درآمدی بر بینامتنیت. چاپ دوم. تهران: سخن.
ـ نیکنام، فرهاد. (1391). از کاروان رفته. تهران: سخن.
ـ یاحقی، محمدجعفر. (1378). جویبار لحظه¬ها. تهران: جامی.
ـ یوسفی، غلامحسین. (1374). چشمة روشن. تهران: علمی.
- Barthes, Roland. (1981). “Theory of the text” in Young. Vol 6. pp31-47
- Genette, Gerard. (1982). Figures of literary discourse, Trans. Alan Sheridan. New York: Columbia University Press.
