تأملی در محتوای شعر دفاع مقدس
الموضوعات :
یوسف کرمی چمه
1
(دانشگاه علوم انتظامی امین)
الکلمات المفتاحية: شعر دفاع مقدسمحتوامضامین مذهبیمضامین جنگی,
ملخص المقالة :
چکیده در هر اثر هنری، دو جزء وجود دارد؛ صورت و محتوا. این مطلب درباره شعر نیز صادق است و در مطالعات و بررسی‌های پیرامون شعر، به این دو جزء توجه می‌شود. نگاهی به تاریخ ادبیات فارسی نشان می‌دهد که شاعران برتر کسانی هستند که به هر دو جزء فرم و محتوا در شعر خویش توجه کرده و جانب یکی را به نفع آن دیگری فرو ننهاده‌اند. در این پژوهش با نگرشی کلی و همه جانبه، محتوای شعر دفاع مقدس (مورد مطالعه: دفترهای ریشه در ابر، از نخلستان تا خیابان، همصدا با حلق اسماعیل و تولد در میدان) مورد بررسی قرار گرفته است. آنچه در ابتدا باعث شد گونه‌ای شعر به نام شعر دفاع مقدس شناخته شود، مفهوم و محتوای شعری همسان بود؛ بنابراین نویسنده با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و روش تحلیل محتوا تلاش کرده است تا اشتراکات و رگ و ریشه‌های همانند را در محتوای اشعار دفاع مقدس مشخص سازد. مهم‌ترین مضامین و مفاهیم مطرح شده در شعر دفاع مقدس، شهید و شهادت، واقعۀ کربلا و فرهنگ عاشورا، امید به آینده و انتظار موعود، وطن دوستی، رجزخوانی و حماسه، اعتراض به افول ارزش‌ها و... است. شاعران در طرح این مضامین از آموزه‌های ایرانی - اسلامی بهره گرفته‌اند و درواقع بخش عظیمی از محتوای شعر دفاع مقدس، آیینی است.
آذر، امیراسماعیل. (1388). شکوه عشق. تاریخ و شعر عاشورا، تهران: سخن. #
اسرافیلی، حسین. (1364). تولد در میدان. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی حوزۀ هنری.#
اسرافیلی، حسین. (1372). در سایۀ ذوالفقار. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی- دفتر حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس.#
حسینی، سید حسن. (1386). همصدا با حلق اسماعیل. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی حوزۀ هنری.#
حسینی، سید حسن. (1375). گنجشک وجبرئیل. تهران: افق، دوم.#
حسینی، سید حسن. (1388). سفرنامۀ گردباد. تهران: انجمن شاعران ایران، دوم.#
راودراد، اعظم. (1390). نظریه‌های جامعه¬شناسی هنر و ادبیات. تهران: دانشگاه تهران، دوم.#
زرین‌کوب، عبدالحسین. (1369). نقد ادبی. جلد اول، تهران: امیرکبیر.#
سنگری، محمدرضا. (1380). نقد و بررسی ادبیات منظوم دفاع مقدس. 3 جلد، تهران: پالیزان.#
صنعتی، محمدحسین. (1389). آشنایی با ادبیات دفاع مقدس. تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس.#
عبدالملکیان، محمدرضا. (1368). ریشه در ابر. تهران: برگ، دوم.#
قاسمی، حسن. (1382). صورخیال در شعر مقاومت. تهران: فرهنگ گستر.#
قزوه، علیرضا. (1372). از نخلستان تا خیابان. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی حوزۀ هنری.#
قزوه، علیرضا. (1374). شبلی و آتش. تهران: اهل قلم.#
قزوه، علیرضا. (1384). قطار اندیمشک. تهران: لوح زرین.#
قزوه، علیرضا. (1391). صبح بنارس. تهران: شهرستان ادب.#
کافی، غلامرضا. (1381). دستی بر آتش. شیراز: نوید شیراز.#
کاکایی، عبدالجبار. (1376). آوازهای نسل سرخ. تهران: مؤسسه چاپ و نشر عروج.#
مسکوب، شاهرخ. (1373). هویت ایرانی و زبان فارسی. تهران: باغ آینه.#
مطهری، مرتضی. (1354). قیام و انقلاب مهدی (عج). تهران: صدرا.#
میرصادقی، میمنت. (1373). واژه¬نامۀ هنر شاعری. تهران: کتاب مهناز.#
هاشمی، سید مرتضی، علامحسین شریفی و یوسف کرمی چمه. (1393). «بررسی سبکی شعر حسین اسرافیلی». بهار ادب، سال هفتم، شماره دوم، صص 323- 344.#
