ردیف وکارکردهای آن در غزل های سلطان وَلَد
الموضوعات :
دکتر محمدامیر مشهدی
1
(گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشگاه سیستان و بلوچستان)
حسنیه نخعی
2
(سیستان و بلوچستان)
لیلا عبادی نژاد
3
(دانشگاه سیستان و بلوچستان)
الکلمات المفتاحية: شعر فارسی سلطان وَلَد غزل ها ردیف کارکردهای ردیف,
ملخص المقالة :
ردیف یکی از عواملِ تأثیر گذار در زیبایی آفرینی، و از ارکانِ تشکیل دهندة موسیقیِ کناریِ شعر است که در شعرِ فارسی از جایگاهِ برجسته ای برخوردار است و شاعران پارسی سرا از دیرباز به کاربردِ ردیف، اهتمام داشته اند. هر چه شعر فارسی به سوی تکامل روی نهاده، کاربردِ ردیف، نمودِ بیشتری پیدا کرده و شاعران به مرور، به ردیف هایی از انواع کلمه روی آورده اند. از جمله کسانی که انواعِ ردیف نقش عمده در موسیقی شعر او دارد، سلطان وَلَد است که در غزل های خود از انواع کلمه در جایگاه ردیف بهره برده است. این پژوهش، با رویکرد متن محور، و از زاویة آمار به انواع ردیف و کارکردهای آنها در غزل های سلطان وَلَد می پردازد؛ بنابراین ابیاتِ مُرَدَّف و غیر مُرَدَّف و انواع ردیف در کُلِّ غزل های این شاعر که حجمِ قابلِ توجّهی از دیوان وی را شامل می شود، مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت مشخص شد غزل های مُرَدَّف سلطان وَلَد بسیار بیشتر از غزل های غیر مُرَدَّف اند و بسامدِ انواعِ ردیف نیز نشان می دهد که ردیف های فعلی پربسامدترین نوعِ ردیف در غزل های سلطان وَلَد است. از سوی دیگر، کارکردهای ردیف در غزل های وی از دیدگاهِ موسیقایی، القایی و بلاغی نیز مورد بررسی قرار گرفت و به این نتیجه دست یافتیم که شاعر از ردیف، در جهت اهداف خود از جمله: زیبایی آفرینی، بیان اندیشه و بازتاب احساسات خود و ... در شعر خود بهره جسته است.
1. آقا سردار، میرزا نجف قلی ( 1362)، دُرَّۀ نجفی، تصحیح، تعلیقات و حواشی حسین آهی: کتابفروشی فروغی.#
2. اسلامی ندوشن، محمدعلی ( 1374)، جام جهان بین، چاپ ششم، تهران: جامی.#
3. بهاء الدین محمد بلخی(سلطان وَلَد) (1338)، دیوان اشعار، با مقدمه استاد سعید نفیسی، تهران: کتابفروشی رودکی.#
4. حق شناس، علی محمد ( 1370)، مقالات ادبی و زبان شناختی، تهران: نیلوفر.#
5. رادمنش، عطا محمد ( 1388)، ردیف و تنوّع و تفنّن آن در غزل های سنایی، مجله کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی، س دهم، ش 18، صص 97-119.#
6. شفیعی کدکنی، محمدرضا ( 1381)، موسیقی شعر، چاپ هفتم، تهران: آگه.#
7. صفوی، کورش( 1383)، از زبان شناسی به ادبیات، جلد اول(نظم)، چاپ اول، تهران: سوره مهر.#
8. طالبیان، یحیی و اسلامیت مهدیه ( 1384)، ارزش چندجانبة ردیف در شعر حافظ، مجله پژوهش های ادبی، س 2، ش8، صص 7-28.#
9. طوسی، خواجه نصیر ( 1369)، معیارالاشعار، تصحیح جلیل تجلیل، تهران: نشر جامی و ناهید.#
10. غیاثی، محمدتقی ( 1368)، در آمدی بر سبک شناسی ساختاری، چاپ اول، تهران: شعلة اندیشه.#
11. فرشیدورد، خسرو (1382)، دستور مفصّل امروز، تهران: سخن.#
12. کاشفی سبزواری، میرزا حسین واعظ ( 1369)، بدیع الافکار فی صنایع الاشعار، ویراستة میرجلال الدین کزازی، تهران: مرکز.#
13. گرکانی، محمد حسین شمس العلماء ( 1377)، ابدع البدایع، چاپ سنگی، تهران: انتشارات وزارت علوم و معارف.#
14. متّحدین، ژاله( 1354)، تکرار، ارزش صوتی و بلاغی آن، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی، س 11، ش3، صص 53-83.#
15. محسنی، احمد ( 1379)، کارکرد هنری ردیف، مجله آموزش زبان و ادب فارسی، ش 56، صص 12-22.#
16. محسنی، احمد ( 1382)، ردیف و موسیقی شعر، چاپ اول، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.#
17. نقوی، نقیب (1384)، شکوه سرودن، چاپ اول، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.#
18. وحیدیان کامیار، تقی (1372)، تکرار در زبان خبر و تکرار در زبان عاطفی، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد، س 26، ش 3و4، صص 32تا51.#
19. همایی، جلال الدین(1367)، تاریخ ادبیات ایران، تهران: نشر هما.#
20. یوسفی، غلامحسین ( 1376)، چشمة روشن، چاپ هفتم، تهران: علمی.#
