بررسی تطبیقی اندیشه¬های خیّامی در سروده¬های محمّدرضا شفیعی کدکنی و عبدالوهّاب البیاتی
الموضوعات :دکتراحمدرضا نظری چروده 1 , دکتر معصومه نظری چروده 2
1 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا
2 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا
الکلمات المفتاحية: ادبیّات تطبیقی, فلسفۀ زندگی, اندیشۀ خیّامی, شفیعی کدکنی, البیاتی,
ملخص المقالة :
چکیده حکیم عمر خیّام نیشابوری از ریاضیدانان، ستاره شناسان و شاعران بنام ایران در دورۀ سلجوقی است. گرچه پایگاه علمی خیّام برتر از جایگاه ادبی اوست، ولی آوازۀ وی بیشتر به واسطۀ سرودن رباعیّاتی است که در روزگار ما شهرت جهانی یافته است. رباعیّات خیّام را به اغلب زبان های زندۀ دنیا ترجمه کرده اند و ترجمۀ انگلیسی آن توسّط ادوارد فیتز جرالد در سال 1859 م. موجب شهرت او در مغرب زمین شده است. تأثیر رباعیّات خیّام بر ادبیّات جهان، او را به نماد فلسفۀ شرق و شاعر محبوب روشنفکران تبدیل کرده است. با اینکه شمار رباعیّات خیّام تا امروز به طور دقیق معلوم نشده است، امّا تأثیر خیّام در شعر فارسی چنان عمیق بوده که محقّقان را به وضع اصطلاح «اندیشۀ خیّامی» واداشته است. اندیشه های خیّامی که مضامینی همچون اغتنام فرصت، خوشباشی و رندی فلسفی، حیرت و سرگشتگی در مقابل معمّای هستی، تأکید بر کوتاهی و گذر عمر و افسوس خوردن بر آن، و پناه بردن به بادۀ فراموشی را دربرمی گیرد، در شعر معاصر فارسی و عربی نیز آشکار است. در تحقیق حاضر، این اندیشه های فلسفی را در شعر عبدالوهّاب البیاتی، شاعر شیفتۀ خیّام، بررسی می کنیم، آن را با شعر محمّدرضا شفیعی کدکنی که از منظر اندیشه های خیّامی شباهت و ارتباط زیادی با البیاتی دارد، مقایسه کرده ایم. نتایج این پژوهش که به شیوۀ تطبیقی و تفسیر محتوای آثار دو شاعر اجرا شده است نشان می دهد که عمق اندیشۀ هر دو شاعر نسبت به خیّام بسیار کمتر است و درک فلسفی البیاتی نیز بر تفکّر شفیعی کدکنی رجحان دارد.
#امین¬مقدّسی، ا ؛ گیتی، ش.، (1391)، «حاکمیت شب، نگاهی به دو شعر از نیما یوشیج و عبدالوهّاب البیاتی»، مجلّۀ ادب عربی، دورۀ 4، شمارۀ 4، صص 1- 20.#
#بکار، ی.، (1999 م.)، الأوهام فی کتابات العرب عن الخیّام، بیروت: دار الجیل.#
#البیاتی، ع.، (1348)، آوازهای سندباد، ترجمۀ شفیعی کدکنی، م.، تهران: نیل.#
# البیاتی، ع (1405 ق.)، الأعمال الکامله للشّاعر عبدالوهّاب البیاتی، بیروت: دارالشّروق.#
#البیاتی، ع (1972 م.)، دیوان، الطّبعه الاولی، بیروت: دارالعوده.#
# حیدری، م.؛ حمیدی بلدان، م.؛ متّحد، ش.، (1392)، «چگونگی حضور خیام در شعر عبدالوهّاب البیاتی»، کاوش¬نامۀ ادبیّات تطبیقی، سال سوّم، شمارۀ 10، صص 56- 79#
.
# داد، س.، (1393)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.#
# شفیعی کدکنی، م.، (1376)، آیینه¬ای برای صداها، تهران: چشمه.#
# شفیعی کدکنی، م.، (1380)، ادوار شعر فارسی، تهران: سخن.#
#شفیعی کدکنی، م.، (1380)، شعر معاصر عرب، تهران: سخن.#
#.شفیعی کدکنی، م.، (1383)، آواز باد و باران (برگزیدۀ شعرها)، تهران: چشمه.#
#.شفیعی کدکنی، م.، (1388)، هزارۀ دوّم آهوی کوهی، تهران: سخن.#
#فروغی، م.؛ غنی، ق.، (1381)، رباعیّات عمر خیّام، تهران: ناهید.#
# فوزی، ن.، (1383)، «نگاهی به زندگی و شعر عبدالوهّاب البیاتی، شاعر معاصر عراقی: تکنیک¬گر نقاب»، مجلّۀ گوهران، شمارة 4، صص 218- 224.#
#فوزی، ن.،؛ امجد، م.؛ روشنفکر، ک.، (1393)، «بررسی شعر محمّدرضا شفیعی کدکنی و عبدالوهّاب البیاتی از منظر ادبیّات تطبیقی»، دوفصلنامۀ علمی- پژوهشی پژوهش¬های ادبیّات تطبیقی، دورة 2، شماره 1(پیاپی 3) ، صص 79- 97.#
# معروف، ی.؛ رحیمی¬پور، س.، (1391)، «تأثیرپذیری رمزگرایی عبدالوهّاب بیاتی از مولوی»، مجلّۀ انجمن ایرانی زبان و ادبیّات عربی، سال هشتم، شمارۀ 24، صص 109- 139.#
# نجفی ایوکی، ع.، (1389)، «اسطوره های برجسته در شعر عبدالوهّاب البیاتی»، مجلّۀ زبان و ادبیّات عربی، شمارۀ 2، سال 1389#
#. هدایت، ص.، (1342)، ترانه¬های خیّام، تهران: امیر کبیر.#
