چهار موسیقی در چهل اسرار
الموضوعات :
1 - دانشجوی دکتری دانشگاه یزد
الکلمات المفتاحية: انواع موسیقی شعر, میرسیّد علی همدانی, چهل اسرار,
ملخص المقالة :
تناسب و هماهنگی بین شاکله های شعری و گره خوردگی آن با محتوا و استفادۀ حداکثری از ظرفیّت ها و ظرافت های ادبی درگسترۀ وسیعی می تواند تصاویر احساسات را از «این نه آنی» به «این همانی» ارتقا دهد. بر اساس همین رویکرد، هدف جستار پیش رو، تحلیلی است بر این که چگونه میر سیّد علی همدانی در چهار حیطۀ موسیقایی، از رهگذر تصویرسازی های ادبی، مطابق با معیارهای زیبایی شناسانۀ انواع موسیقی، نظام اندیشگی عرفانی خود را عرضه کرده است؟ و امکانات زبانی و بیانی را در خدمت ارائۀ جهان بینی خاصّ عرفانی و بیان تصویرسازی های بررُسته نه بربسته و بازسازی و بازنمایی محورهای مختلف تفکّر خود، به کار گرفته است؟ در زمینۀ موسیقی بیرونی (وزن)، با توجه به ترکیب مدبّرانۀ اوزان و رعایت تناسبات خاصّ آوایی آن ها، می توان او را شاعر «بحر رمل» دانست. در حوزۀ موسیقی کناری (قافیه و ردیف)، تقارن دیداری و شنیداری همسو و تقویت کنندۀ محور عمودی است و به صورت مضمر، با تصویرسازی بدیعی، برجسته سازی مفاهیم و نزدیک شدن به وحدت با خواننده، در القای مفاهیم می کوشد. موسیقی درونی با محوریّت تکرار، پژواک مفاهیم را در ذهن مخاطب برجسته تر می نماید و موسیقی معنوی با آمیزش مفاهیم همراه با شگردهای بلاغی و گریز از زبان متعارف، خواننده را از رهگذر درک هنری به لذّت ادبی رهنمون می شود. روش پژوهش حاضر، توصیفی و داده ها با استفاده از شیوۀ تحلیل محتوا، بررسی شده است.
تجلیل، جلیل. (1367). جناس در پهنۀ ادب فارسی، تهران: مؤسّسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
(1378). عروض و قافیه، تهران: سپهرکهن.
جمالی، شهروز. (1383). تکرار اساس موسیقی شعر، کیهان فرهنگی، ش 216، صص 60-66 .
دانشور، سیمین. (1375). شناخت و تحسین هنر، تهران: انتشارات سیامک.
دستغیب، عبدالعلی. (1348). سایه روشن شعر نو فارسی، تهران: فرهنگ.
رازی، شمس قیس. (1360). المعجم فی معاییر اشعار العجم. تصحیح محمّد قزوینی و مدرّس رضوی، تهران: زوّار.
راستگو، محمّد. (1382). هنر سخن آرایی (فن بدیع) تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت)
زرّین¬کوب، حمید. (1358). چشم انداز شعر نو فارسی، تهران: طوس.
شاه حسینی، ناصرالدّین. (1380). شناخت شعر، تهران: آگاه.
شفیعی کدکنی، محمّد رضا. (1381). موسیقی شعر، تهران: آگه.
شمیسا، سیروس. (1381). نگاهی تازه به بدیع، تهران: فردوس.
شمیسا، سیروس. (1386). آشنایی با عروض و قافیه، تهران: نشر میترا.
(1386). سیر غزل در شعر فارسی، تهران: علم.
طوسی، خواجه نصیرالدین. (1369). معیار الاشعار، تصحیح جلیل تجلیل، تهران: جامی.
عُقَدایی، تورج. (1379). نوای شعر فارسی (عروض و قافیه)، تهران: زهد.
فتوحی، محمود. (1385). بلاغت تصویر، تهران: سخن.
فرشیدورد، خسرو. (1378). دربارۀ ادبیّات و نقد ادبی، تهران: امیرکبیر.
فشارکی، محمّد. (1372). عروض سیفی، تهران: دانشگاه تهران.
فضیلت، محمود. (1378). آهنگ شعر فارسی، تهران: سمت.
قیروانی، ابن رشیق. (1360). العمده، به تصحیح محمّد محیی الدّین عبدالحمید، بیروت.
ماهیار، عبّاس. (1374). عروض فارسی، تهران: قطره.
محسنی، احمد. (1382). ردیف و موسیقی شعر، مشهد: انتشارات دانشگاه مشهد.
مددی، حسن. (1385). عروض و قافیه، تهران: تیرگان
ناتل خانلری، پرویز. (1333). دربارۀ وزن شعر، بی جا: بی نا.
(1373). وزن شعر فارسی، تهران: توس.
وحیدیان کامیار، تقی. (1374). وزن و قافیۀ شعر فارسی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
همایی، جلال الّدین. (1367). فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: هما.
همدانی، میرسیّدعلی. (1347). چهل اسرار (غزلیّات) لاهور: انتشارات وحید.
یوسفی، غلامحسین. (1363). چشمۀ روشن، تهران: علمی.
مقالات خلیلی جهان¬تیغ، مریم، محمّد بارانی و مهدی وهرامی. (1389). مقایسه توازن موسیقایی و معنایی در غزلیّات سعدی و عماد فقیه، فنون ادبی، سال دوم، شماره 1، صص 17-30.
شاه¬حسینی، ناصرالدّین و محمّد علی شریفیان. (1391). تحلیل ساختاری اشعار خاقانی شروانی و مسیح کاشانی، مجلّه فنون ادبی (دانشگاه اصفهان)، سال چهارم، شماره 2 (پیایی 7) صص 1-18.
طالبیان یحیی و مهدیّه اسلامیّت. (1384). ارزش چند جانبۀ ردیف در شعر حافظ، فصلنامۀ پژوهش های ادبی، شماره 8 تابستان، صص 1-28 .
