بررسی و تحلیل ویژگی‌های ساختاری و شگردهای زبانیِ «داستانِ خسرو» نوشتۀ عبدالحسین وجدانی
الموضوعات :
حمزه محمدی ده‌چشمه
1
(دانشگاه کاشان)
فرزاد محمدی
2
(دانشگاه آزاد اسلامی شهرکرد)
الکلمات المفتاحية: داستان کوتاه ادبیّات مدرسه‌ای داستانِ خسرو ویژگی‌های ساختاری شگردهای زبانی,
ملخص المقالة :
عبدالحسین وجدانی یکی از نویسندگان برجستۀ ایران، در داستان‌هایش بـه تحـوّلات سیاسـی، فرهنگـی و اجتماعی انسان معاصر نظر دارد. در آثارِ وی به‌راحتی مـی‌تـوان نمودهـای فراوانـی از فرهنـگ، هویّت، اخلاق، مردم‌داری، مذهب را که مطابق با سِرِشتِ مردم ایران‌زمین اسـت، مشـاهده کرد. داستانِ «خسرو» سومین داستان از مجموعه داستان «عموغلام» تنها مجموعۀ داستانی وجدانی است. این داستان از زبان اوّل شخص نقل می‌شود، امّا شخصیّتِ راوی در مقابل شخصیّت اصلیِ داستان یعنی خسرو، رنگ می‌بازد. راوی که در دوران تحصیلات ابتدایی با خسرو هم‌کلاس بوده، روزی او را در خیابان می‌بیند؛ «شیرۀ تریاک، آن شیرِ بی‌باک را چون اسکلتی وحشتناک ساخته بود.» آن‌گاه خاطرات دورانِ جوانی او را بازگو می‌کند و در لَفافۀ داستان، درون-مایۀ این اثر را که طرحِ یکی از مشکلات فرهنگی-اجتماعی عصرِ ما و آثار مخرّب و زیان‌بارِ اعتیاد است، به میان می‌آورد و در پایان توصیه می‌کند که از همنشینِ بد باید دوری کرد. از آن‌جا که داستان، منعکس‌کنندۀ مسائل مهمّ اجتماعی در هر دوره و زمان است، این پژوهش به روش توصیفی و تحلیل محتوا «داستانِ خسرو» نوشتۀ عبدالحسین وجدانی را مورد تجزیه و تحلیل و نقد قرار داده و با بررس این اثر، ویژگی‌ها و ظرافت‌های زبانیِ آن و نیز شگردهایِ خاصّ نویسنده برای اَدایِ مقصودِ خود را بیان کرده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که وجدانی با استفاده از ظرفیّت‌های ادبی و شگردهای زبانی مانند تشبیه، کنایه، طنز، اصطلاحات عامیانه توانسته است خوانندۀ داستان را با خود همراه و پیام نهایی (تأثیرِ همنشینِ بَد) را به او اِلقا کند.
1. آرین¬پور، یحیی. (1374)، از صبا تا نيما، ج اوّل، تهران: شركت سهامي.
2. اسکولز، رابرت. (1383)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیّات، مترجم: فرزانه طاهری، چاپ¬دوم، تهران: نشر مرکز.
3. تاجیک، محمّدرضا. (1379)، گفتمان و تحلیل گفتمانی، چاپ اوّل، تهران: انتشارات فرهنگ گفتمان.
4. جمال¬زاده، سیّدمحمّدعلی. (1335)، سر و ته يك كَرباس، تهران: سمت.
5. _______________. (1379)، یکی بود یکی نبود، به¬کوشش علی دهباشی، تهران: سخن.
6. چوبک، صادق. (1334)، خيمه‌شب‌بازي، چاپ دوم، تهران: اساطیر.
7. سعدی، مصلح بن عبدالله. (1359)، بوستان، تصحيح دكتر غلامحسين يوسفي، چاپ اوّل، تهران: خوارزمي.
8. _______________. (1378)، گلستان، تصحیح دکتر غلامحسین یوسفی، تهران: سخن.
9. _______________. (1376)، غزل‌های‌سعدی، تصحیح و توضیح: دکتر غلامحسین یوسفی، تهران: سخن.
10. فردوسي، ابواقاسم. (1378)، شاهنامه فردوسی، تهران: نشر قطره.
11. فرکلاف، نورمن. (1379)، تحلیل انتقادیِ گفتمان، مترجمان: فاطمه شایسته¬پیران و دیگران، چاپ اوّل، تهران: انتشارت مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه¬ها.
12. کالر، جاناتان. (1382)، نظریة ادبی، مترجم: فرزانه طاهری، تهران: نشر مرکز.
13. مکاریک، ایرناریما. (1388)، دانشنامة نظریه‌های ادبی معاصر، متـرجم: مهـران مهـاجر و محمّـد نبوی، چاپ سوم، تهران: انتشارات آگه.
14. مولوی، محمّد. (1373)، مثنوي معنوي، دفتر سوم، چاپ اوّل، تهران: بهزاد.
15. مِهروَرز، زکریّا. (1380)، بررسي داستان امروز، تهران: تيرگان.
16. میرصادقی، جمال. (1376)، ادبیّات داستانی، چاپ سوم، تهران: انتشارات سخن.
17. میرعابدینی، حسن. (1383)، صدسال داستان‌نويسي در ايران، تهران: چشمه.
18. نظامی¬گنجوی، الیاس بن یوسف. (1376)، ليلي و مجنون، با پيشگفتار كراچكوفسكي، ترجمة كامل احمدنژاد، تهران: زوّار.
19. وجدانی، عبدالحسین. (1348)، عَمو‌غُلام (مجموعه دوازده داسـتانِ کوتـاه)، تهـران: انتشـارات امیرکبیر.
20. یان رید. (1376)، داستانِ کوتاه، مترجم: فرزانه طاهری، تهران: نشر مرکز.
21. یونسی، ابراهیم. (1369)، هنر داستان¬نویسی، تهران: ایران یکتا.
22. Saussur, F. de, (1966), Course in General Linguistics, new York/ Torno /Lendon, McGraw Hill, (Traslated by W. baskin.) [1916]
