تحلیل بازتاب دیدگاه و سبک فکری ناصرخسرو در کاربرد فعل
الموضوعات :فاطمه شیخ باقر مهاجر 1 , علي صباغي 2
1 - ادبیات و علوم انسانی
2 - ادبيات و زبانهاي خارجي
الکلمات المفتاحية: قصاید ناصرخسرو سبک شناسی نحوی تحلیل زبانی نحو فعل,
ملخص المقالة :
چکیده ناصرخسرو ازجمله شاعرانی است که به سبب نگاه ویژه و ایدئولوژی متفاوتش همواره مورد توجه دوستداران شعر کلاسیک فارسی بوده است. نگارندگان بر این باور هستند که آشنایی با نگرش ناصرخسرو و شناخت جهان شعری او از دریچه تحلیل زبانی آثار وی میسر است، ازاین‌رو در این گفتار به تحلیل دستوری ـ سبکی افعال سی قصیدة آغازین دیوان ناصرخسرو پرداخته اند. پرسش‌هایی که این مقاله درصدد پاسخ دادن بدان‌هاست عبارت است از: افعال به کار رفته در قصاید ناصرخسرو دارای چه ویژگی‌های دستوری است؛ بسامد ویژگی‌های افعال در قصاید ناصرخسرو چه ارتباطی با دیدگاه و سبک وی دارد و تکرار این ویژگی‌ها نشان دهندة چیست. برای پاسخگویی به این پرسش‌ها افعال سی قصیدة نخست دیوان ناصرخسرو استخراج و ویژگی‌های دستوری آن‌ها توصیف شد؛ سپس اطلاعات به دست آمده به شیوه توصیفی ـ تحلیلی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. نتیجه پژوهش حاضر نشان می‌دهد بیشترین شخص به‌کاررفته در افعال قصاید، دوم‌شخص مفرد است که برخاسته از ماهیت تبلیغی شعر ناصرخسرو است. از نظر زمان، پرتکرارترین افعال فعل‌های زمان مضارع اخباری است که پیوند مستقیم شاعر با موضوع کلام را نشان می‌دهد. وجه غالب افعال قصاید، اخباری با صدای دستوری فعّال است که برخاسته از ماهیت تبلیغی و متعهد شعر ناصرخسرو است.
1) اته، هرمان. (1351). تاریخ ادبیات فارسی، ترجمه و حواشی رضازاده شفق ، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
2) امینی، محمدرضا. (1388). «آستانة انتخاب، مفهومی ضروری در بررسی تحولات ادبی و سبک‌شناسی»، شعرپژوهی، شماره 2، ص 46-21.
3) ایمانی، علی و خدیجه خسروی. (1395). بررسی مقایسه‌ای شش اثر دستور زبان فارسی. تهران: سخن.
4) درگاهی، محمود. (1378). سرود بیداری، تهران: امیرکبیر.
5) رزمجو، حسین. (1369). شعر کهن فارسی در ترازوی نقد اخلاق اسلامی، جلد دو، مشهد: نشر آستان قدس رضوی.
6) زرین¬کوب، عبدالحسین. (1378). با کاروان حله، تهران: انتشارات علمی، چاپ یازدهم.
7) زرين‌كوب، عبدالحسين. (1384). سيري در شعر فارسي. تهران: سخن.
8) شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1366). صور خیال در شعر فارسی، تهران: انتشارات آگاه، چاپ سوم.
9) صفا، ذبیح الله. (1369). تاریخ ادبیات در ایران، جلد دو، تهران: انتشارات فردوس با همکاری نشر ندا، چاپ دهم.
10) طباطبایی، علاءالدین. (1395). فرهنگ توصیفی دستور زبان فارسی، تهران: فرهنگ معاصر.
11) فتوحی، محمود. (1390). سبک‌شناسی: نظریه¬ها، رویکردها و روش‌ها، تهران: انتشارات سخن، چاپ دوم.
12) فرشیدورد، خسرو. (1382). دستور مفصل امروز، تهران: انتشارات سخن، چاپ اول.
13) ناصرخسرو، ابو معین. (1365). دیوان، به تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
14) ................ . (1384). وجه دین، تهران: انتشارات اساطیر، چاپ دوم.
15) نظری، جلیل. (1383). ناصرخسرو و اندیشه او، شیراز: دانشگاه شیراز.
16 ـFowler, Roger, "Linguistic criticism", 1986, Oxford, Oxford University Press.
17- Klaiman A. H., "Grammatical Voice ", 1991, Cambridge Studies in Linguistics, Cambridge University Press.
18 ـPalmer, F. R., "Mood and Modality", 1986, Cambridge, Cambridge University Press.
19- Toolan, Michael, "Language in literature: An introduction to Stylistics", 1988, London, Arnold.
20- Tufte, Virginia, "Grammar As Style", 1971, USA: Rinehart and Winston, Inc.
