بررسی زمانمندی روایت در منظومة مهرة سرخ سیاوش کسرایی بر اساس نظریة ژرار ژنت
الموضوعات :حسین رسول زاده 1 , حجت بوداقی 2
1 - دانشگاه تبریز
2 - دانشگاه تبریز
الکلمات المفتاحية: منظومة مهرة سرخ, سیاوش کسرایی, روایت, ژرار ژنت, شعر معاصر,
ملخص المقالة :
منظومة مهرة سرخ یکی از بلندترین منظومه های روایی در ادبیات معاصر است که کسرایی با استفاده از شیوة روایی و اسطوره ای به بازآفرینی داستان رستم و سهراب می پردازد. از آنجایی که این منظومه خط سیر مستقیمی ندارد و همراه با تغییراتی نسبت به روایت فردوسی است، بهره گیری از نظریة ژنت در تفهیم این منظومه کمک شایانی به مخاطب می نماید. ژنت به سه نوع رابطة زمانی میانِ زمان داستان و زمان متن اشاره می کند که عبارت است از: 1. نظم و ترتیب 2. تداوم و دیرش 3. بسامد. نتایج نشان می دهد که کسرایی در عنصر نظم گرایش به زمان پریشی از نوع پس نگری دارد. این پس-نگری ها وسیله ای است برای او تا بتواند به روایت سرنوشت مختوم خویش بپردازد. در تداوم زمانی، توصیفات متعدد که شامل توصیف شخصیت ها و حالات آنها، فضا و مکان و زمان است، سبب شده است تا این منظومه دارای شتاب منفی باشد و زمان روایی با زمان داستان و متن –تقریباً- برابر باشد. بسامد بالای عنصر گفتگو سبب نزدیکی ساختارِ این منظومه به متنی دراماتیک شده است. این گفتگوها، علاوه بر امکانِ شخصیت پردازی، توانسته است بر بار تغزلی و غنایی منظومه بیفزاید. در موارد اندکی نیز با استفاده از عنصر حذف و تلخیص توانسته است از مطالب غیرضروری چشم بپوشد و مخاطب را به مطلب اصلی سوق بدهد. در مورد عنصر بسامد نیز می توان گفت که غیر از تکرار داستان تولد سهراب و مهره به بازو بستن او، از بسامد مکرر و بازگو خبری نیست و اغلب به صورت بسامد مفرد آمده است
1. احمدي، بابك (1386). ساختار و تأويل متن. تهران: مركز.
2. اسداللهی، خدابخش و همکاران (1395). بررسی تداوم زمان در منظومة آرش کمانگیر. مجلة شعرپژوهی. س 8. ش 2.
3. ايگلتون، تری (١٣٨٠). پيش درآمدی بر نظرية ادبي. ترجمة عباس مخبر. تهران: مرکز.
4. باباچاهی، علی (1377). گزاره¬های منفرد. تهران: نارنج.
5. بامشکی، سمیرا (1391). روایت شناسی داستان¬های مثنوی. تهران: هرمس.
6. براهنی، رضا (1371). طلا در مس «دورة دو جلدی». ناشر: نویسنده.
7. برتنس، يوهانس ويل (1388). مباني نظرية ادبي. ترجمة محمدرضا ابوالقاسمي. تهران: ماهي.
8. برودل، ديويد (1380). روايت در فيلم داستاني ترجمة سيّدعلاء¬الدين طباطبايي. تهران: بنياد سينمايي فارابي.
9. بی¬نیاز، فتح¬الله (1392). درآمدی بر داستان¬نویسی و روایت¬شناسی. تهران: افراز.
10. پرینس، جرالد (1391). روایت شناسی، ترجمة محمد شهبا. تهران: مینوی خرد.
11. تودوروف، تزوتان (1379). بوطيقاي ساختارگرا. ترجمة محمد نبوي. تهران: آگه.
12. تولان، مايكل جي(1383). درآمدي نقادانه و زبانشناختي بر روايت. ترجمة ابوالفضل حري. تهران: نيلوفر.
13. ـــــــــــ (1386). روایت¬شناسی. درآمدی زبان¬شناختی-انتقادی. مترجمان: سیده فاطمه علوی و فاطمه نعمتی. تهران: سمت.
14. چتمن، سیمور (1390). داستان و گفتمان (ساختار روایی در داستان و فیلم). ترجمۀ راضیه سادات میر خندان. تهران: مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما.
15. جورکش، شاپور (1383). بوطیقای شعر نو «نگاهی دیگر به نظریه و شعر نیما یوشیج». تهران: ققنوس.
16. حمیدیان، سعید (1383). داستان دگردیسی «روند تحولات شعر نیما یوشیج». تهران: نیلوفر.
17. حسن¬زاده، بهروز (1387). نقد و تحلیل «مهرة سرخ»، شماره 64، صص 58 تا 60.
18. ريمون كنان، شلوميت (1387): روايت داستاني: بوطيقاي معاصر، ترجمة ابوالفضل حري، تهران: نيلوفر.
19. فردوسی، ابوالقاسم (1387). شاهنامه. ویرایش فریدون جنیدی. نشر بلخ.
20. فلکی، محمود (1373). نگاهی به نیما. تهران: مروارید.
21. قاسمی پور، قدرت (1387). زمان و روایت. نقد ادبی. شمارة 2.
22. کسرایی، سیاوش(1386). مجموعه اشعار. تهران: نگاه.
23. لاج، دیوید و همکاران (1389). نظریّه‌های رمان. ترجمۀ حسین پاینده. تهران: نیلوفر.
24. لوته، ياكوب (1386). مقدمه¬اي بر روايت در ادبيات و سينما. ترجمة اميد نيك¬فرجام. نشر مينوي خرد.
25. مکاریک، ایرنا ریما (1385). دانشنامة ادبی معاصر. مترجمان: مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: آگه.
26. میرصادقی، جمال (1387). راهنمای داستان¬نویسی. تهران: سخن.
27. نیمايوشيج (1357). حرف¬هاي همسايه. تهران: دنيا.
28. Barth, Roland (1986): ‘introduction of the structural analysis of narratives’ in images – music-text. Trans. Stephen heath, Glasgow: Fontana press.
29. Herman, D. (2002). Story Logic: Problems and Possibility of Narrative. Lincoln NE: University of Nebraska Press.
30. Rimmon-kenan, Shlomith (2002): Narrative Fiction. 2nd edition. London and New York: Routledge.
31. Dosse, Francois (1996): History of Structuralism.Tr. Deborah Glassman. Vol. 1. Minneapolis: University of Minnesota.
32. Genette, Gerard (1997): Narrative Discourse; trans. J.E.Lewin. Cambridge: Cambridge University Press.
