مولفه¬های ادب غنایی در تاریخ بیهقی
الموضوعات :
دکتر محمدامیر مشهدی
1
(گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشگاه سیستان و بلوچستان)
رمضان مجوزی
2
(دانشگاه سیستان و بلوچستان)
الکلمات المفتاحية: تاریخ بیهقی, ادبیات غنایی, عشق, اعیاد.,
ملخص المقالة :
ادبیّات غنایی دربرگیرندۀ موضوعاتی همچون عشق، وصف، مدح، مرثیه، شادی‌نامه، عرفان و ... است و به طور کلی هر نوع نوشته یا اثری که در آن به بازتاب عواطف و احساسات اشخاص پرداخته شده باشد را شامل می‌شود؛ یعنی تمام احساسات از لطیف ترین تا درشت ترین آن ها با همة واقعیّاتی که وجود دارد. در هر نوع ادبی می‌توان ردپایی از احساسات و عواطف اشخاص را دریافت. تلاش نگارندگان در این جستار برآن است تا مولفه های ادب غنایی را در تاریخ بیهقی به روش تحلیل و توصیف با استفاده از منابع کتابخانه ای مورد بررسی قرار دهند و در پایان بسامد هریک از مولفه ها را ارائه نمایند. در تاریخ بیهقی مباحثی مانند شادی، شور و شوق، اعیاد، مجالس عروسی و شراب‌خواری، شکار امیران غزنوی و نیز لحظات تأسّف بار اعدام اشخاص مهم، مرگ اطرافیان و مراثی را می‌توان به وفور یافت که تخیّل نویسنده در آفرینش حوادث و قهرمانان آن صحنه هایی بدیع از ادب غنایی را رقم زده است. گاهي خواننده با خواندن داستاني چون بر دار کردن حسنك وزير، به گريه مي‌افتد و گاهي با بيان شيرين آن سراپاي وجودش را تعجب و شگفتی فرامی گیرد كه اين خود هنري بزرگ محسوب می‌شود؛ این احساسات همان موضوعات ادبیّات غنایی است که در تاریخ بیهقی نمود داشته و بخش هایی از این اثر را در حیطة این نوع ادبی قرار می دهد.
1- اسعدی، مریم السادات. (1391). « حدیث گذشته شدن در تاریخ بیهقی»، پژوهش‌نامۀ فرهنگ و ادب، صص112-130.
2- اکبر زاده، سیده شکوفه. (1390). « سور و سوگ در تاریخ بیهقی و مقایسة آن با افغانستان امروزی»، کتاب ماه، صص 39- 44.
3- امیر سلیمانی، سهیلا. (1390). « زنان در تاریخ بیهقی»، ترجمة فرزانه قوجلو، شمارۀ 83. صص 98-116.
4- بیهقی، ابوالفضل محمد بن حسین. (1392). تاریخ بیهقی، به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران: مهتاب.
5- حاکمی، اسماعیل. (1386). تحقیق درباره: ادبیات غنایی ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
6- حسینی کازرونی، سیداحمد. (1387). عشق در مثنوی معنوی، ج 4، تهران: زواره.
7- جعفری نژاد، سید ابوالفضل. (1385). « نوروز در آثار کلاسیک زبان پارسی»، نشریة علوم اجتماعی چشم انداز ارتباطات فرهنگی، شمارة 22، صص 24-31.
8- رزمجو، حسین.(1382 ). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
9- رضی، هاشم. (1380). پژوهشی در گاه‌شماری و جشن‌های ایران باستان، تهران: بهجت.
10- روح الامینی، محمود. (1378). آیین‌ها و جشن‌های کهن ایران امروز(نگرش و پژوهش مردم شناختی)، تهران: انتشارات آگاه.
11- زرین کوب، عبدالحسین. (1380). در جستجوی ناکجا آباد، تهران: مهارت.
12- ____________ . (1381). شعر بی‌دروغ شعر بی‌نقاب، تهران: مهارت.
13- ستوده، غلامرضا. (1374). نمیرم از این پس که من زنده‌ام، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
14- سجادی، سیّد ضیاءالدین. (1372. مقدمۀ بر عرفان و تصوف، تهران: سمت.
15- شمیسا، سیروس. (1362). سیر غزل در شعر فارسی، تهران: فردوس.
16- _________. (1383). انواع ادبي، تهران: فردوس.
17- غنی، قاسم. (1375). بحث در آثار و افکار و احوال حافظ، تهران: زوار.
18- فسائی، منصور. (1372). انواع شعر فارسی، شیراز: نوید.
19- کزّازی، میر جلال الدّین.(1386)، نامۀ باستان، تهران: سمت.
20- کلاته، محمدامین.(1390). « کهن¬ترین سوگواری مذهبی: نمایش تعزیه، هنر ناب ایرانی». روزنامة تهران امروز، ص10.
21- گلی زاده، پروین. (1381). « جلوه‌های هنری و بلاغی در تاریخ بیهقی»، پژوهشنامه علوم انسانی. صص 191-206.
22- مجوزی، محمّد. ( 1383). «عشق محمود به ایاز و سیر تاریخی و عرفانی این داستان از آغاز تاکنون»، آینه میراث، شماره‌ی 26 ، صص75-92ُ.
23- همایی، جلال‌الدّین. (1385). مولوی نامه، ج2، تهران: سخن.
24- همایونی سروستانی، صادق و صباحی، محمود.(1377). تعزیه در ایران، شیراز: مرکز اسناد و کتابخانة ملی فارس.
