تبيين مباني نظري و عملي فن تغيير رفتار سيستمي: ارائة يک فن جديد در مشاوره و روان درماني
الموضوعات :محمد خدایاری فرد 1 , محمدحسن آسایش 2
1 - گروه روانشناسی تربیتی و مشاوره دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 - گروه روانشناسی تربیتی و مشاوره دانشگاه تهران، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: اصلاح رفتار, تغییر رفتار سیستمی, نظریۀ سیستمی, رفتاردرمانی, مراحل تغییر,
ملخص المقالة :
با توجه به اهمیت و تأثیر رفتار هر یک از اعضای خانواده در سبک زندگی و کیفیت تعاملات بین فردی و با توجه به شکایت برخی مراجعان از کژکاری برخی رفتارهای خود یا سایر اعضای خانواده، ضرورت به کارگیری فنونی در جهت تغییر رفتار مراجعان توسط روان درمانگران و خانواده درمانگران ضروری است. در این مقاله فن «تغییر رفتار سیستمی» به عنوان فن جدیدی در مشاوره و رواندرمانی، معرفی شده است. در این پژوهش پس از تبیین مبانی نظری «فن تغییر رفتار سیستمی» شیوۀ کاربرد عملی و اجرای گام های آن در فرایند مشاوره و رواندرمانی توضیح داده شده، سپس درمان سه نمونۀ بالینی از طریق کاربرد این تکنیک به صورت طرح تک آزمودنی از نوع AB مطالعه و گزارش شده است. ابزار پژوهش شامل چک لیست محقق ساخته و مصاحبه بود. تحلیل چشمی و تحلیل کیفی حاصل مصاحبه با نمونه ها حاکی از اثربخشی معنادار این فن بر روی رفتارهای ناکارآمد آزمودنی ها بوده است. نتیجه اینکه روان درمانگران می توانند این تکنیک را در مشاوره و روان درمانی فردی یا خانوادهدرمانی با هدف تغییر رفتارهای ناکارآمد مراجعان به رفتارهای کارآمد و سازگارانه به کار گیرند.
امیدوار، احمد (1385). روشهای تغییر رفتار، رفتاردرمانی و شناخت- درمانی، مشهد: فرا انگیزش.
برگر، ریموند، میلتن (1392). اصلاح رفتار، اصول و روشها، ترجمۀ قربان همتی علمدارلو، عباسعلی حسین خانزاده و سید محسن اصغری نکاح، تهران: آوای نور.
پروچسکا؛ جیمز. نورکراس؛ جان (1395) نظریههای رواندرمانی، ترجمۀ یحیی سیدمحمدی، سال چاپ به زبان اصلی، 2007، تهران: ارسباران.
خدایاری فرد، محمد؛ صادقی، خ؛ عابدینی، یاسمین. (1386). «خانوادهدرمانی شناختی رفتاری همراه با کایروپراکتیک در درمان اختلالات روانتنی»، پژوهش در سلامت روانشناختی. 1(1)، ص 5- 15.
خدایاری فرد، محمد؛ عابدینی، یاسمین (۱۳۹۴). نظریهها و اصول خانوادهدرمانی با تأکید بر نظریههای نوین درمان شناختی- رفتاری و معنوی-مذهبی با تجدید نظر کلی براساس DSM-5، انتشارات دانشگاه تهران.
داتیلیو، فرانک. ا (۱۳۹۳). درمان شناختی-رفتاری با زوجها و خانوادهها: راهنمای جامع برای درمانگران. تهران: ارجمند.
رمضان زاده، حسام (1395). «فرایندهاي تغییر رفتار تمرینی در دانشجویان: شناختی یا رفتاري؟»، پژوهش در ورزش تربیتی، ش11، ص 115-136.
سیف، علیاکبر (1391). روانشناسی پرورشی نوین، چ پنجاهودوم، تهران: نشر دوران.
سیف؛ علیاکبر (1392) تغییر رفتار و رفتاردرمانی، نظریهها و روشها. ویرایش سوم، تهران نشر دوران.
شفیعآبادی، عبدالله؛ ناصری، غلامرضا (1391). نظریه های مشاوره و رواندرمانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. گلپاشا، الهه؛ آسایش، محمدحسن (1395). «کارآمدی درمان شناختی-رفتاری مذهبمحور با تأکید بر بخشایشگری و مثبتنگری بر علائم افسردگی و اضطراب: تک بررسی»، پژوهشنامۀ روانشناسی اسلامی، 3، ص 138 - 165.
مصطفایی، علی؛ امینپور، حسن (1394). روشهای اصلاح و تغییر رفتار کودکان، چ سوم، تهران: دانشگاه پیام نور.
موریس، ریچارد جی (1380). تغییر رفتار کودکان، ترجمۀ ناهید کسائیان، چ سوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
نیکولز، مایکل؛ شوارتز، ریچارد سی (1389). خانوادهدرمانی مفاهیم و روشها، ترجمۀ محسن دهقانی و همکاران، تهران: نشر دانژه.
ویتگنشتاین، لودویک (1389). رسالۀ منطقی – فلسفی، ترجمۀ شمسالدین ادیب سلطانی، تهران: امیرکبیر.
هاوتون، کیت؛ کرک، جوان؛ کلارک، سالکووسکیس، پالم؛ کلارک، دیوید (1395). رفتاردرمانی شناختی، ج 1، ترجمۀ حبیبالله قاسمزاده، چ سیزدهم، تهران: ارجمند.
همتی نژاد، حسن؛ زینالی، علی (1396). «اثربخشی درمان شناختی رفتاری بر بهبود سلامت روانی مادران دارای دانشآموز نوجوان بزهکار»، مجلۀ پزشکی ارومیه، 28 (5)، ص 296-304.
Biddle, S. J., and Nigg, C, R. (2000). Theories of exercise behaviour. International Journal of Sport Psychology. 31, 290-304.
Carbone, L., Plegue, M., Barnes, A., Shellhass, R. (2014). Improving the mental health of adolescents with epilepsy through a group cognitive behavioral therapy program. Epilepsy & Behavior; 39, 130-134.
Corey, G. (2009). Theory and Practice of Counseling and Psychotheraphy, Eighth Edition. CA: Thomson Brooks/Cole.
Covin, R. 1., Ouimet, A. J., Seeds, P. M., Dozois, D. J. (2008). A meta-analysis of CBT for pathological worry among clients with GAD. J Anxiety disord, 22(1),108-116.
Dattilio, F.M., & Epstein, N.B. (2003). Cognitive- behavioral couple and family therapy. In T.L. sextion: G.R. weeks and M.S. Robbins (Eds), Handbook of family therapy (pp.147-177). New York and Hove: Brunner-Routledge.
Epstein, N. B. (2002). Enhanced cognitive-behavioral therapy for couples: A contextual approach. New York.
Fabianoa, G. A., Pelham J. R., Colesb, E. K., Gnagya, E. M., Chronis-Tuscanoc, A., O’Connora, B. C. (2008). “A meta-analysis of behavioral treatments for attention-deficit/hyperactivity disorder”. Clinical Psychology Review. 29 (2); 129–40.
Fixsen, D. L., Blasé, K. A., Timbers, G. D., Wolf, M. M. (2007). In Search of Program Implementation: 792 Replications of the Teaching-Family Model. Behavior Analyst Today 8, (1), 96–106.
Forgatch, M. & DeGarmo (2007). “Accelerating recovery from poverty: Prevention effects for recently separated mothers”. Journal of Early and Intensive Behavior Intervention. 4 (4): 681–72.
Hall, J. Kellett, S. Berrios, R. Bains, M. K. Scott, S. (2016). Efficacy of cognitive behavioral therapy forgeneralized anxiety disorder in older adults: systematic review, meta-analysis, and meta regression. Am J Geria Psychiat; 24(11), 1063-73.
Kim, C, J. (2002). Process of change, decisional balance and self-efficacy corresponding to the stage of exercise behaviors in patients with type 2 diabetes mellitus. J Korean Acad Adults Nurs, 14(1), 83-92.
Kraus, S., Maxwell, K., & Mcwilliam, R. A. (2001). Practice makes perfect: Research books at family-centerd practies in early elementary grades. Exceptional parent, 31(3); 962-63.
Lebow, J. (2005). Handbook of clinical family therapy. New York: John wiley & sons Inc.
Lenio, J. A. (2005). Analysis of the Transtheoretical Model of Behavior Change. Journal of Student Research, 73-86.
Lidlaw, K., Thompson L. W., Dick-Siskin, L., Gallagher-Thomson, D. (2003). Cognitive Behavior Therapy with older people. West Sussex: Wiley.
Lipka, J., Hoffmann, M., Miltner, W.H.R., Straube, T. (2014). Effects of cognitive-behavioral therapy on brain responses to subliminal and supraliminal threat and their functional significance in specific phobia. Biol Psychiat; 76(11), 869-77.
Marcus, B. H., Selby, V. C., Niaura, R. S., & Rossi, J. S. (1992). Self-Efficacy and the Stages of Exercise Behavior Change. Journal Research Quarterly for Exercise and Sport, 63 (1), p. 60-66.
Marshal, S. J., & Biddle, S. (2001). The Transtheoretical Model of Behavior Change: A Meta-Analysis of Applications to Physical Activity and Exercise. Annals of Behavioral Medicine, 23(4), 229-246.
Martin, G., Pear, J. (2010). Behavior modification: what it is and how to do it (ninth Edition). Upper Saddle.
Mikocka-Walus, A., Hughes, P., Moretta, M., Pilichiewicz, A., Long, H., et al. (2014). Cognitive–behavioral therapy (CBT) improves inflammatory responsiveness but not mental health short term in IBD patients: A pilot randomized controlled trial. J Crohn`s and Colitis, 8(1), 47-52.
Milford, J. L.; Austin, J. L.; Smith, J.E. (2007). Community Reinforcement and the Dissemination of Evidence-based Practice: Implications for Public Policy. IJBCT, 3(1); 77–87.
Miller, J. W, Naimi, T. S., Brewer, R. D., Jones, S. E. (2007). Binge Drinking and Associated Health Risk Behaviors Among High School Students. Pediatrics; 119 (1); 76-85.
Minton, E. A., Khale, L. R. (2014). Belief Systems, Religion, and Behavioral Economics. New York: Business Expert Press LLC.
Minuchin, S., and Nichols, M. P. (1993). Family healing: Tales of hope and renewal from family therapy. New York: Free Press.
Nichols, M. P. (2014). The Essentials of Family Therapy 6 edition. Pearson Education.
O’Donohue, W., Ferguson, K. E. (2006). “Evidence-Based Practice in Psychology and Behavior Analysis”. The Behavior Analyst Today. 7 (3); 335–52
Olchowski, A. E., Foster, E. M. & Webster-Stratton, C. H. (2007). Implementing Behavioral Intervention Components in a Cost-Effective Manner: Analysis of the Incredible Years Program. Journal of Early and Intensive Behavior Intervention, 3(4) and 4(1), Combined Edition; 284–304.
Patten, S., Vollman, A., & Thurston, W. (2000). The utility of the transtheoretical model of behavior change for HIV risk reduction in injection drug users. Journal of the Association of Nurses in AIDS Care, 11(1), 57-66.
Paul, D. L., & Bradley, J. C. (2013). Self-efficacy mediates the relationship between behavioral processes of change and physical activity in older breast cancer survivors. Breast Cancer, 20, 47-52.
Prochaska, J. O. & Norcross, J. C. (2009). Systems of Psychotherapy: A Transtheoretical Analysis, 7th Edition. Boston: Cengage Learning.
Prochaska, J., Butterworth, S., Redding, C. A., Burden, V., Perrin, N., Lea, M., Flaherty R. M., & Prochaska, J. M. (2008). Initial efficacy of MI, TTM tailoring, and HRI’s in multiple behaviors for employee health promotion. Preventive Medicine, 46, 226-231.
Sholevar, P. (2003). Family and couple therapy. Washtington: American psychiatric publishing.
Simos, G. (2002). Cognitive Behavior therapy. London: Routledge.
Spates, R.C.; Pagoto, S.; Kalata, A. (2006). A Qualitative and Quantitative Review of Behavioral Activation Treatment of Major Depressive Disorder. The Behavior Analyst Today. 7 (4); 508–17.
