بررسی تحلیلی عوامل مؤثر بر تفاوت رویکرد مفسران اهل سنت در آیات فضایل اهل بیت(ع)
الموضوعات :یعقوب فتح الهی 1 , رحمت الله عبدالله زاده 2 , محسن قاسم پور 3 , حمید رضا فهیمی تبار 4
1 - دانشگاه پیام نور، تهران
2 - دانشگاه پیام نور
3 - دانشگاه علامه طباطبائی
4 - دانشگاه کاشان
الکلمات المفتاحية: آیات فضایل, تفسیر, اهل بیت, مباهله, مفسران اهل سنت,
ملخص المقالة :
در این مقاله با روش تحلیلی به منشأ رفتار مفسران اهل سنت در مواجه با آیات فضایل اهل بیت(ع) پرداخته شد؛ مفسران بزرگ اهل سنت مانند فخر رازی و طبری و زمخشری که تقریبا موضع منصفانه‌تری نسبت به آیات فضایل اهل بیت (ع)در پیش گرفته و به مستندات تاریخی اکتفا کرده‌اند،گرچه معرفت شناسی اصیل آیات فضایل به دست نمی‌دهند و در بین برخی مفسران همچون قرمطی برخوردهای متفاوتی هم در تفسیر آيات فضائل اهل بیت(ع) به چشم می‌خورد که همگي ناشي از باورهای مذهبی و شرایط اجتماعی و اختلاف نسبت به تشیع است.البته شرایط اجتماعی و حاکمیت سیاسی یک فرقه نیز به این مسئله دامن زده است؛ سکوت در برابر برخي آیات مورد اجماع صحابه، تفسير خلاف ديدگاه مشهور, غفلت از منابع و یا تحریف منابع، عوامل عقیدتی و توجيه تکلف آميز آيات فضائل ،مهم‌ترین شیوه‌های این مفسران براي گذر از تفسير اين آيات است.
ابن ابی الحدید معتزلی، عبد الحميد، شرح نهج البلاغة. قم: انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی،۱۴۰۴ق
ابن سعد هاشمی بصری، محمد بن سعلين منيع. الطبقات الكبرى. تحقيق محمد عبد القادر عطاء | بیروت: دار الکتب العلمية، ۱۴۱۰قي
ابن عربی، محی الدین، الفتوحات المکیه، بی‌جا، مولی، 1395..
ابن عطیه،ابهی المراد فی شرح علما بغداد،بیروت:موسسه اعلمی، 1423
ابن کثیر، تفسير القرآن العظيم، بیروت: دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون،1419
ابن‌تیمیه، احمد بن عبدالحکم.. منهاج السنّة النّبویّة. عربستان: جامعة الإمام محمّد بن سعود.1406
ابن‌منظور، محمّد بن مکرم. لسان‌العرب. بیروت: دار صادر. 1406ق.
ایازی، سید محمدعلی، المفسرون حیاتهم و منهجهم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1418.
آلوسی، سید محمود ،روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم. بیروت: دار الکتب العلمیه. 1415ق
بیضاوی، عبدالين عمر، أنوار التنزيل و أسرار التأويل. تحقيق: محمد عبد الرحمن المرعشلي. بیروت: دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۸ق
جصاص، احملين على، احکام القرآن (جصاص). تحقيق: محمد صادق قمحاوي. بیروت: دار احياء التراث اعربی، ۱۴۰۵في
حموی،. یاقوت . معجم البلدان. ترجمه: علینقی منزوب. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور، معاونت پژوهشی.1381
خرمشاهي ،بهاءالدين.تفسير و تفاسير جديد، سازمان انتشارات كيهان، تهران، 1364 .
ذهبی، محمدحسین، التفسیر و المفسرون، دار الكتب الحدیثة، الطبعة الثانیة، 1396 ق
رجبی، م؛ و دیگران. روش شناسی تفسیر قرآن. قم: نشر پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.1379
رستمی، علیرضا. (1388). تاثیر جریان¬های سیاسی بر تفسیر و مفسران. قم: موسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم).1388
سید رضی، محملين حسين - نهج البلاغه، قم: دار الهجره
طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه قم، پنجم: 1417 ق.
طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفة، 1406 ق.
غزالي ، الاحياء ، قاهره ، ۱۳۵۲ ق
فیروزآبادی (حسینی)، سید مرتضی.. فضائل الخمسه من الصحاح السته. تصحیح: شیخ محمد، آخوندی. تهران: دار الکتب الاسلامیه. چاپ دوم.1392.
قاسمی، جمال الدین، محاسن التأویل، بیروت، دارالفکر، ۱۳۹۸ق.
قرطبی، محملين احمد، الجامع لأحكام القرآن. تهران: ناصر خسرو، ۱۴۰۶ق
مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، موسسه الوفاء، 1403ق.
مطرزی، ناصرالدین، المغرب فی ترتیب المعرب، سوریه، مکتبة اسامة بن زید،
معرفت، محمدهادی. تفسیر و مفسران. قم: موسسه فرهنگی تمهید. چاپ اول.1380
هیثمی، علیّ بن أبی بکر. مجمع الزّوائد. بیروت: دارالکتاب.1967م.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 220 ـ 195
بررسی تحلیلی عوامل مؤثر بر تفاوت رویکرد مفسران اهل سنت
در آیات فضایل اهل بیت(ع)
یعقوب فتح الهی 1
رحمت اله عبدالله زاده 2
محسن قاسم پور 3
حمیدرضا فهیمی تبار4
در این مقاله با روش تحلیلی به منشأ رفتار مفسران اهل سنت در مواجه با آیات فضایل اهل بیت(ع) پرداخته شد؛ مفسران بزرگ اهل سنت مانند فخر رازی و طبری و زمخشری که تقریبا موضع منصفانه‌تری نسبت به آیات فضایل اهل بیت (ع)در پیش گرفته و به مستندات تاریخی اکتفا کرده‌اند،گرچه معرفت شناسی اصیل آیات فضایل به دست نمی‌دهند و در بین برخی مفسران همچون قرمطی برخوردهای متفاوتی هم در تفسیر آيات فضائل اهل بیت(ع) به چشم می‌خورد که همگي ناشي از باورهای مذهبی و شرایط اجتماعی و اختلاف نسبت به تشیع است.البته شرایط اجتماعی و حاکمیت سیاسی یک فرقه نیز به این مسئله دامن زده است؛ سکوت در برابر برخي آیات مورد اجماع صحابه، تفسير خلاف ديدگاه مشهور, غفلت از منابع و یا تحریف منابع، عوامل عقیدتی و توجيه تکلف آميز آيات فضائل ،مهم‌ترین شیوه‌های این مفسران براي گذر از تفسير اين آيات است.
واژگان کلیدی
آیات فضایل، تفسیر، اهل بیت، مباهله، مفسران اهل سنت.
[1] . دانشجوی دکترای رشته علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات،دانشگاه پیام نور، تهران ،ایران.
Email: yyyy.22562256@gmail.com
[2] . استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: abdollahzadeh_arani@yahoo.com
[3] . استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.
Email: m.qasempour@atu.ac.ir
[4] . دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان ، کاشان، ایران.
Email: h_fahimitabar@yahoo.com
تاریخ دریافت: 10/2/1400 پذیرش نهایی: 24/4/1400
