طراحی مدلی برای تحقق پیچیدگی اقتصادی، مبتنی بر فراتحلیل پژوهش‌های علمی
الموضوعات :محمدمهدی احمدیان دیوکتی 1 , حسنعلی آقاجانی 2 , میثم شیرخدایی 3 , امیرمنصور طهرانچیان 4
1 - دانشگاه مازندارن
2 - دانشگاه مازندران-بابلسر
3 - مازندران
4 - دانشگاه مازندارن
الکلمات المفتاحية: فراتحلیل اقتصاد دانش‌بنیان محصولات پیچیده سیستم‌های پیچیده رویکرد پیچیدگی اقتصادی شاخص بلیکی,
ملخص المقالة :
رشد و توسعه اقتصادي، ازجمله اهداف اصلی سیاست‌گذاران اقتصادي است که سبب شده آن‌ها همواره به دنبال یافتن عواملی باشند که موجب تسریع در رشد اقتصادي شود. در این زمینه، نظریه‌هاي مختلفی وجـود دارد که هرکدام به یکسري از عوامل مؤثر بر رشد اقتصادي می‌پردازند؛ یکی از دلایل ناکامی در مسیر توسعه اقتصادی نداشتن الگویی برای تحقق پیچیدگی اقتصادی با توجه به تجربیات دیگر کشورها می‌باشد. این پژوهش به منظور فراتحلیل تحقیقات انجام‌شده در حوزه پیچیدگی اقتصادی طی چند سال گذشته صورت گرفته است. جامعه آماری این پژوهش مربوط به کلیه تحقیقاتی است که طی سال‌های 2011 تا انتهای سال 2017 به مقوله پیچیدگی اقتصادی پرداخته‌اند. از میان 35 پژوهش بررسی شده 22 مورد برای فرا تحلیل مناسب تشخیص داده شد. این مقالات در دو بخش «یافته‌های توصیفی فراتحلیل» و «ارزیابی کیفی مقاله‌ها» بررسی شده‌اند. یافته‌های توصیفی شامل بازه زمانی، فراوانی مقالات، جنسیت پژوهشگران و توزیع جغرافیایی نویسندگان و سطح منطقه مورد بررسی (ملی، منطقه‌ای یا جهانی) می‌باشد. در بخش ارزیابی کیفیت مقاله‌ها براساس شاخص سه‌گانه «بلیکی» به سه گروه چیستی، چرایی و چگونگی دسته‌بندی و تحلیل شده‌اند. سپس با بررسی تمامی مقالات مورد بررسی، عوامل مورد تأکید در پیچیدگی اقتصادی استخراج گردید و در پایان با توجه به این عوامل، مدلی پیشنهادی در راستای تحقق پیچیدگی اقتصادی ارائه شده است، که می‌تواند به‌عنوان چراغ راهی پیش روی مدیران و سیاست‌گذاران عرصه‌های اقتصادی و صنعتی قرار گیرد.
1- حسینی، سیدعلی؛ محمدی، مهدی؛ حاجی‌حسینی، حجت‌اله. عوامل حیاتی موفقیت نوآوری در محصولات و سیستم‌های پیچیده (CoPS)؛ مطالعه موردی: پروژه بالگرد ملی سازمان صنایع هوایی، فصلنامه مدیریت توسعه فناوری، دوره سوم، شماره 5، صفحات 186- 159، (1395).
2- رضائیان فردویی، صدیقه؛ فلاح، حسن؛ قاضی‌نوری، سیدسپهر؛ علی احمدی، علیرضا. درآمدی بر نظام نوآوری صنایع فرهنگی (مطالعه موردی: تولید نرم‌افزارهای چندرسانه‌ای فرهنگی)، مجله مطالعات بین رشته‌ای دانش راهبردی، شماره 10، صفحات 227- 195، (1392).
3- پژم، سیدمهدی؛ سلیمی‌فر، مصطفی. بررسی تأثیر شاخص پیچیدگی اقتصادی بر رشد اقتصادی در 42 کشور برتر در تولید علم، مجله اقتصاد و توسعه منطقه‌ای، سال دوم، شماره 10، (1394).
4- میرمحمدتبار، سیداحمد؛ مجدی، علی‌اکبر؛ سهرابی، مریم. فراتحلیل عوامل مؤثر بر اخلاق سازمانی، فصلنامه راهبرد فرهنگ، شماره 37، صفحات 210- 187، (1396).
5- مهرگان، نادر؛ سلمانی، یونس. نوسانات قیمتی نفت و رشد پایدار اقتصادی: مطالعه موردی ایران و ژاپن، فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، سال سوم، شماره 10، صفحات 125-107، (1393).
6- بهبودی، امیر و امیری، بهزاد. رابطه بلندمدت اقتصاد دانش‌بنیان و رشد اقتصادی در ایران، فصلنامه علمی ـ پژوهشی سیاست علم و فناوری، سال دوم، شماره 4، (1389).
7- شیخ زین‌الدین، محمود؛ کشمیری، مهدی؛ خاکباز، حسن و خدابنده، لیلا. جایگاه کریدورهای علم و فناوری در توسعه اقتصاد دانش‌محور، فصلنامه رشد فناوری، فصلنامه تخصصی پارک‌ها و مراکز رشد، سال دهم، شماره 38، (1392).
8- معمارنژاد، عباس. اقتصاد دانش‌بنیان: الزامات، نماگرها، موقعیت ایران، چالش‌ها و راهکارها، فصلنامه اقتصاد و تجارت نوین، شماره 1، ص 108-83، (1384).
9- سلامی، رضا؛ میرزایی، حسین و صفردوست، عاطیه. حرکت به سوی اقتصاد دانش‌بنیان با بررسی ارتباط درونی میان ابعاد ورودی و خروجی شاخص‌های جهانی نوآوری، فصلنامه رشد فناوری، سال سیزدهم، شماره 51، (1396).
10- الیاسی، مهدی؛ شفیعی، مهرداد. شبکه‌های نوآوری در محصولات با سیستم‌های پیچیده، دوفصلنامه توسعه تکنولوژی صنعتی، شماره 23، صفحات 39- 31، (1393).
11- شاه‌مرادی، بهروز؛ چینی‌فروشان، پیام. سنجش دانش و مهارت با تکیه بر رویکرد پیچیدگی اقتصادی، مجله رهیافت، شماره 67، (1396).
12- چشمی، علی و ملک‌الساداتی، سعید. شاخص پیچیدگی اقتصادی و ارتباط آن با ساختار نهادی تولید مقایسه تطبیقی ایران، کره و ترکیه، اولین همایش توسعه‌پایدار با رویکرد بهبود محیط کسب و کار، (1392).
13- آذربایجانی، کریم؛ راکی، مولود؛ رنجبر، همایون. تأثیر متنوع‌سازی صادرات بر بهره‌وری کل عوامل تولید و رشد اقتصادی (رویکرد داده‌های تابلویی در کشورهای گروه دی هشت)، فصلنامه رشد و توسعه اقتصادی، سال اول، شماره سوم، صفحات 201- 165، (1390).
14- توکل، محمد؛ عرفان‌منش، ایمان. فراتحلیل کیفی مقالات علمی ناظر بر مسأله فرار مغزها در ایران، بررسی مسائل اجتماعی ایران، دوره 5، شماره 1، صفحات 75- 45، (1393).
15- بلیکی، نورمن. طراحی پژوهش‌های اجتماعی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نشر نی، (1387).
16- سلیمی، جلیل؛ مکنون، رضا. فراتحلیل کیفی پژوهش‌های علمی ناظر بر مسأله حکمرانی در ایران، فصلنامه مدیریت دولتی، دوره 10، شماره 1، صفحات 30- 1، (1397).
17- Drucker, P. From capitalism to knowledge society. The knowledge economy, 15-34. 1998.
18- Hidalgo, C., and Hausmann, R. “The building blocks of economic complexity”, Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 106 (26), 10570-10575.2009.
19- Borenstein, M., Hedges, L. V., Higgins, J. P., & Rothstein, H. R. Introduction to meta-analysis. John Wiley & Sons. 2011.
20- Hobday, M. Product complexity, innovation and industrial organization. Research policy, 26(6), 689-710. 1998.
21- Park, T. Y. How a latecomer succeeded in a complex product system industry: three case studies in the Korean telecommunication systems. Industrial and corporate change, 22(2), 363-396. 2012.
22- Hansen, K. L., & Rush, H. Hotspots in complex product systems: emerging issues in innovation management. Technovation, 18(8-9), 555-590. 1998.
23- Miller, R., Hobday, M., Leroux-Demers, T., & Olleros, X. Innovation in complex systems industries: the case of flight simulation. Industrial and corporate change, 4(2), 363-400. 1995.
24- Hobday, M. The project-based organisation: an ideal form for managing complex products and systems?. Research policy, 29(7-8), 871-893. 2000.
25- Hidalgo, C. A., Klinger, B., Barabási, A. L., & Hausmann, R. The product space conditions the development of nations. Science, 317(5837), 482-487. 2007.
26- Bahar, D., Hausmann, R., & Hidalgo, C. A. Neighbors and the evolution of the comparative advantage of nations: Evidence of international knowledge diffusion?. Journal of International Economics, 92(1), 111-123. 2014.
27- Hausmann, R., & Hidalgo, C. A. The network structure of economic output. Journal of Economic Growth, 16(4), 309-342. 2011.
28- Di Maio, M., & Tamagni, F. The evolution of world export sophistication and the Italian trade anomaly. Rivista di politica economica, 98(1), 135-174. 2008.
29- Arip, M. A., Yee, L. S., & Abdul Karim, B. Export diversification and economic growth in Malaysia. 2010.
30- Herzer, D. Manufacturing exports, mining exports and growth: co-integration and causality analysis for Chile. German Institute of Economic Research. 2005.
31- González, A., Ortigoza, E., Llamosas, C., Blanco, G., & Amarilla, R. Multi-criteria analysis of economic complexity transition in emerging economies: The case of Paraguay. Socio-Economic Planning Sciences. 2018.
32- Stojkoski, V., Utkovski, Z., & Kocarev, L. The impact of services on economic complexity: service sophistication as route for economic growth. PloS one, 11(8), e0161633. 2016.
33- Erkan, B., & Yildirimci, E. Economic Complexity and Export Competitiveness: The Case of Turkey. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 195, 524-533. 2015.
34- Kim, Y. K., & Lee, K. Different impacts of scientific and technological knowledge on economic growth: Contrasting science and technology policy in East Asia and Latin America. Asian Economic Policy Review, 10(1), 43-66. 2015.
35- Poncet, S., & de Waldemar, F. S. Export upgrading and growth: the prerequisite of domestic embeddedness. World Development, 51, 104-118. 2013.
36- Felipe, J., Kumar, U., Abdon, A., & Bacate, M. Product complexity and economic development. Structural Change and Economic Dynamics, 23(1), 36-68. 2012.
37- Şener, S., & Sarıdoğan, E. The effects of science- technology-innovation on competitiveness and economic growth. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 24, 815-828. 2011.
38- Wolf, F. M., & Wolf, F. M. Meta- analysis: Quantitative methods for research synthesis (Vol. 59). Sage. 1986.
39- Inoua, S. A Simple Measure of Economic Complexity. arXiv preprint arXiv:1601.05012. 2016.
40- De Chalendar, K. K. O. P., & Giraud, M. Economic complexity and product space of Visegrad countries: a new perspective on Czech Republic, Hungary, Poland and Slovakia (Doctoral dissertation, Massachusetts Institute of Technology). 2017.
41- Fortunato, P., Razo, C., & Vrolijk, K. Operationalizing the product space: A road map to export diversification (No. 219). United Nations Conference on Trade and Development. 2015.
42- Hartmann, D., Guevara, M. R., Jara-Figueroa, C., Aristarán, M., & Hidalgo, C. A. Linking economic complexity, institutions, and income inequality. World Development, 93, 75-93. 2017.
43- Ivanova, I., Strand, Ø., Kushnir, D., & Leydesdorff, L. Economic and technological complexity: A model study of indicators of knowledge- based innovation systems. Technological Forecasting and Social Change. 2017.
