رقم المقالة : زيارة : 15371 الصفحة: -

نوع المخطوط:

مدل اکوسیستم دولت همراه ایران، تحلیل و شناخت بازیگران اصلی

الموضوعات : جنرال لواء

1 -
2 -

تاريخ الإصدار : 11 الجمعة , ربيع الأول, 1441

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

اکوسیستم دولت همراه از اکوسیستم‏های در حال شکل‏گیری در ایران است. هدف این مقاله شناخت و تحلیل ساختار و همچنین شناسایی نقش هر یک از بازیگران اصلی این اکوسیستم است. به منظور نیل به این هدف، ابتدا با استفاده از منابع پژوهش و بررسی مدل‏های ارائه شده در این منابع، مدلی مفهومی برای اکوسیستم دولت همراه ارائه می‏شود که در آن چهار بازیگر جدید: رویکردهای جدید در ارائه خدمات فراتر از انتظار، نوآوری و نوآوران‏، تبلیغ و تبلیغ‏کنندگان و واسطه‏ها معرفی شده‌اند. سپس، با طراحی پرسشنامه‏ای جهت تأیید عوامل شناسایی شده در مدل و بررسی تأثیر آنها بر اکوسیستم دولت همراه، و توزیع آن با بهره‏گیری از یک نمونه تصادفی400 تایی، نگرش‏ها و نظرات 363 نفر از خبرگان و کارشناسان حوزه تلفن ‏همراه و دولت‏ همراه جمع‏آوری و بر پایه مدل معادلات ساختاری تحلیل شده ‏است. نتایج نشان می‏دهد به جز عامل تبلیغ و تبلیغ‏کنندگان، سه عامل جدید دیگر ضرایب معنی‏داری در مدل دارند.

المصادر:

نص كامل:

فصلنامه علمي- پژوهشي

فناوري اطلاعات و ارتباطات ایران

سال هفتم، شماره‌هاي 23 و 24، بهار و تابستان 1394

صص: 37- 52

$E:\E Drive\logo\iicta Logo0.JPG$

مدل اکوسیستم دولت همراه ایران، تحلیل و شناخت بازیگران اصلی

*علی حکیمجوادی ** محمدمهدی سپهری

* دکتری مهندسی صنایع، پژوهشکده فناوری اطلاعات، دانشگاه تربیت مدرس، تهران

** استاد، دانشکده مهندسی صنایع و سیستم‌ها، دانشگاه تربیت مدرس، تهران

تاریخ دریافت:13/02/93 تاریخ پذیرش:25/03/94

چکیده

واژههای کلیدی: دولت همراه، تحلیل اکوسیستم، مدل معادلات ساختاری، بازیگران جدید، خدمات فراتر از انتظار، نوآوری ،واسطه ها، تبلیغ‌کنندگان

1- مقدمه

امروزه نوآوری‎های تکنولوژیکی به طور اساسی مفهوم ارزش در سازمان‌ها و شرکت‌ها را تغییر داده‎اند. تأثیر تلفن همراه در زندگی روزمره افراد به گونه‎ای است که این دستاورد فناوری به بخش جدایی‌ناپذیر از زندگی اکثر شهروندان تبدیل شده است. به همین دلیل امروزه تلفن همراه و فناوری‎های وابسته به آن یکی از بازیگران مهم و اصلی اکوسیستم‎های مختلف از جمله اکوسیستم ارتباطات و فناوری اطلاعات، اکوسیستم های دولت الکترونیک و دولت همراه می‏باشد. شناسایی بازیگران اصلی این اکوسیستم‌ها و ارزش ایجاد شده توسط آنها و همچنین تحلیل روابط بین آنها

می‏تواند جهت پیش‌بینی چگونگی شکل‏گیری کسب و کارهای آتی و همچنین واکنش بازیگران آن اکوسیستم مفید باشد و به تصمیم‏گیرندگان درون اکوسیستم و مداخله‌کنندگان آن کمک نماید.

یکی از اکوسیستم‏های در حال شکل‏گیری در ایران اکوسیستم دولت همراه می‏باشد. تحلیل این اکوسیستم و شناسایی بازیگران اصلی آن و نقش هر یک از آنها می‏تواند برای هدایت این اکوسیستم در جهت ایجاد ارزش قابل توجه برای هریک از بازیگران آن مؤثر و مفید باشد و در صورتی که بتوان ارزش ایجاد شده برای هر یک از بازیگران را بهبود

نویسنده عهدهدار مکاتبات: علی حکیم جوادیhakimjavadia@gmail.com

داد، سلامت این اکوسیستم که به معنی کارکرد و عملکرد مناسب آن می‏باشد تضمین خواهد شد. به علت پیچیدگی تعاملات بین بازیگران هر اکوسیستم از جمله اکوسیستم دولت همراه، تحلیل کامل آن، دارای پیچیدگی و دشواری زیادی می‏باشد و باید با استفاده از مدل‌های مرحله‏ای و به صورت گام‌به‌گام این تحلیل انجام شود. در این مقاله گام‌های ابتدایی تحلیل اکوسیستم دولت همراه، شامل شناسایی بازیگران اصلی اکوسیستم و تعیین اهمیت و جایگاه نسبی آنها مد نظر قرار گرفته است. در جهت برداشتن این گام‌های ابتدایی، ابتدا براساس بررسی تحقیقاتی که در حوزه‎ی اکوسیستم تلفن همراه و اکوسیستم دولت الکترونیک انجام گرفته، مدلی برای اکوسیستم دولت همراه در ایران پیشنهاد شده و سپس بازیگران و ذینفعان اصلی در اکوسیستم دولت همراه ایران شناسایی و اهمیت و جایگاه آنها تعیین شده است.

در ادامه به مرور ادبیات و بررسی مدل‌های اکوسیستم تلفن همراه و دولت الکترونیکی پرداخته می‌شود. سپس مدل مفهومی پیشنهادی برای اکوسیستم دولت همراه ارائه می‏شود. در بخش سوم روش تحقیق و در بخش‌های چهارم و پنجم به ترتیب یافته‏ها و نتیجه‏گیری تحقیق آمده است.

2- مرور ادبیات و ارائه مدل مفهومی

اکوسیستم مفهوم اساسی و محوری در علم زیست‌شناسی و بوم‌شناسی دارد که در آن تأثیر موجودات بر یکدیگر و محیط زیست را بررسی می‎‌کند. مفهوم اولیه اکوسیستم کسب و کار در سال 1993 توسط مور (Moore) در هاروارد بیزینس رویو با عنوان یک محیط جدید برای رقابت مطرح و برنده جایزه سال مکینزی شد. مور در سال 1993 تعریفی ارائه داد که مفهوم آن اجتماعی است از تمامی ذینفعان که با رویکرد اقتصادی با یکدیگر در تعامل هستند و به طور منطقی از یکدیگر حمایت می‎کنند تا همسو با استراتژی‏های ذینفعان کلیدی به اهداف مشترک برسند [1]. این ذی‏نفعان شامل سازمان‌های دولتی، شرکت‌های صنعتی، انجمن‌های صنفی، رقبا و مشتریان می‏باشند که به طور دو جانبه از یکدیگر منتفع می‏شوند [2].

در حالی که مدل‎های استراتژیک تثبیت شده و قدیمی (نظیر زنجیره‌ی ارزش) و مدل‎های نوآورانه‏تر (نظیر شبکه‎ی ارزش) بر فرآیند ایجاد ارزش تمرکز می‎کنند، مدل اکوسیستم کسب و کار، بر ارزش ارتباطات میان بازیگران و اجزای کلیدی (ساختار فیزیکی، جذب درآمدها، جذابیت، دارایی‎ها و تکنولوژی‌ها) تأکید کرده و آنها را تحلیل می‎کند که وجود این ارتباطات ارزشمند باعث بقا و توسعه‌‎ی اکوسیستم خواهد شد. اکوسیستم کسب و کار شامل همه‎ی عواملی می‎شود که به طور مستقیم و غیرمستقیم در توسعه‎‌‎ی یک کسب و کار مشارکت می‎کنند و همچنین شامل محصول یا فرآیندی می‏شود که روی موفقیت آن در کوتاه مدت یا بلند مدت تأثیر می‎گذارد [3].

با انتشار تحقیقات Iansity و Levien (2004)، اصطلاح "اکوسیستم کسب و کار" جایگاه ویژه‌ای یافت. آنها اکوسیستم کسب و کار را به صورت یک شبکه از اجزاء توصیف کردند که با یکدیگر در تعامل هستند و در حین تعامل، ارتباط پیچیده‌ای نیز دارند؛ به گونه‎ای که سلامت هر یک از اجزاء بر سلامت اکوسیستم و عملکرد آن تأثیر دارد [4]. Moore (1993) و Iansity (2004) بر پیچیدگی روابط بین اجزای هر اکوسیستمی تأکید دارند.

پژوهشگرانی چون Hearn و Pace (2006) تعریف اکوسیستم را اینگونه تکمیل کردند که با گذشت زمان مفهوم اکوسیستم کسب و کار به سمت مفهوم اکولوژی ایجاد ارزش می‎رود که آن را اکوسیستم ارزش نام‎گذاری کردند [5]. رویکرد آنها به ارزش در یک اکوسیستم، متفاوت از نگاه Moore در سال 1996 است. به اعتقاد آنها ایجاد ارزش تنها در ابتدای تشکیل اکوسیستم مهم نیست بلکه دوره عمر و زندگی اکوسیستم یک عامل کلیدی است.

اکوسیستم کسب و کار، سیستم‏های پیچیده و مستقلی می‏باشند که به یکدیگر متصل و با هم مرتبط هستند. ارزش یک اکوسیستم کسب و کار به دلیل هم‎افزایی بیش از مجموع ارزش‏های مجزای هر یک از بخش‏های اکوسیستم است. اکوسیستم‏های کسب و کار بعضی از عوامل پیچیدگی را نظیر خود سازماندهی، پذیرش، ارزش مشترک و اضطرار با یکدیگر تقسیم می‎کنند.

آنها قابلیت تطبیق با تغییرات محیطی خارجی را دارند [6]. به عنوان مثال تغییرات در نظام مالیاتی می‎تواند بر یک اکوسیستم کسب و کار تأثیرگذار باشد و اکوسیستم‏ها نیز هر چند که ممکن است در برابر این تغییر مقاومت کنند و در صدد تعدیل یا تغییر آن به نفع خود باشند اما بالاخره در تعامل با محیط به تعادل رسیده و خود را با آخرین وضعیت محیط تطبیق می‏دهند. بنابراین اکوسیستم کسب و کار یک ساختار پویا دارد و شامل جمعیتی از سازمانها است که با یکدیگر در ارتباط و تعامل می‏باشند. این پویایی منجر به عدم‌وجود مرز شفاف و مشخص می‌شود. [6]. قدرت پنهان یک اکوسیستم در مکانیزم پویای آن قرار دارد که ممکن است یک شبکه اجتماعی گذشته را دگرگون کرده و به یک زنجیره خلق ارزش فعال تبدیل نماید [2].

مشخصه‎ی ضروری که سبب شناسایی و جداسازی اکوسیستم کسب و کار از شبکه‌ای از تأمین‎کنندگان می‌شود مدلی است که ارتباط و وابستگی بین بازیگران در یک اکوسیستم کسب و کار را کاملاً مشخص و شفاف تعریف می‌کند. وقتی یک بازیگر از اکوسیستم خارج می‌شود ارزش اکوسیستم برای دیگر بازیگران کاهش می‌یابد و وقتی بازیگر جدید وارد اکوسیستم می‌شود ارزش اکوسیستم برای تمامی بازیگران افزایش می‌یابد. هر عنصر اکوسیستم کسب و کار، بهره شبکه را با همه به اشتراک می‌گذارد.

2-1- بازیگران اصلی هر اکوسیستم

شرکت‎کنندگان یا بازیگران اکوسیستم دامنه وسیعی دارند. اصولاً اکوسیستم توسط یک قطب مرکزی ایجاد می‎شود و یک بستر برای تعامل بین اعضاء و دیگر بازیگران و شرکت‎کنندگان شکل می‎گیرد. برای درک بهتر این ساختار لازم است نقشه‎ای از تعاملات بین بازیگران تهیه و نوع روابط بین آنها مشخص شود. اگر چه محققین بر روی ساختار اکوسیستم توافق دارند؛ ولی هر یک واژگان مختلفی را برای بازیگران به کار می‎برند که تقریباً همه یک مفهوم را می‎رسانند. برای مثال به جای قطب مرکزی، Iansity & Levien [4] عبارت Keystone را به کار می‎برند و Moore [1] از آن به عنوان Central Contributor یاد می‌کند. Hagel و همکارانش [7] به آن Shaper و Iyer و همکارنش [17] به آن Keystone می‎گویند. [17] سه نوع بازیگر بین اجزای اکوسیستم شامل Keystone Player، Dominators وNich Players تعریف کرده‎اند. Keystone استراتژی‎ها را شکل می‎دهد و تأثیر عمده‎ای در سلامت اکوسیستم دارد و تلاش می‎کند که پایداری، تنوع و بهره‎وری اکوسیستم را افزایش دهد و تسهیم‎کننده‎ی ارزش بین تمامی ذینفعان و بازیگران باشد [7]. Keystoneها، رهبری فعال در اکوسیستم هستند و قصد آنها توسعه فعالیت‎ها و در مجموع سلامت اکوسیستم است و حضور فیزیکی کمتری دارند ولی به لحاظ تولید ارزش و توزیع آن بین دیگر بازیگران بیشترین نقش را ایفا می‎نمایند. لذا می‎توان Keystone Player را مانند یک قطب (Hub) در نظر گرفت که شبکه آنها بیشترین، قوی‎ترین و با ارزش‎ترین ارتباطات را ایجاد می‎کند و آنها اغلب در هسته شبکه قرار می‎گیرند.

دو بازیگر دیگر در اکوسیستم مطابق تعریف Iyer و همکارانش [17] وجود دارند که یکی حاکم و دیگری niche Playerها می‏باشد. از بین بازیگران اکوسیستم، حاکم قصد دارد سهم قابل توجهی از اکوسیستم را به خود اختصاص دهد و آن را تا جایی‎که امکان دارد توسعه دهد. آنها حضور فیزیکی قوی دارند و کنترل بخش عمده‎ای از شبکه را به عهده دارند و بخش بیشتری از ارزش ایجاد شده را برای خود می‎خواهند و بخش کمتری را به دیگر بازیگران در اکوسیستم می‌دهند. در صنایعی که به حالت بلوغ رسیده‎اند، نوآوری کمتری صورت می‎پذیرد و تغییرات به کندی انجام می‌شود؛ بنابراین حاکمان تأثیر زیادی بر سودآوری دارند. اما در صنایع نوظهور نقش تخریب کننده دارند و سبب محدودیت نوآوری می‎شوند.

بزرگترین گروه‎ها را در اکوسیستم Nich Player ها تشکیل می‎دهند. آنها بزرگ و کوچک هستند، شرکت‎هایی هستند که تخصص ویژه‎ای در ظرفیت‎های خاص دارند و این سبب تفاوت آنها با دیگر بازیگران اکوسیستم می‎شود. در واقع Nich Playerها بیشترین ارزش را در اکوسیستم و در مجموع ایجاد می‎کنند. رشد آنها بستگی به توانمندی دستیابی و استفاده از بستر Keystone دارد تا بتوانند تفاوت ایجاد کنند.

فرآیند شکل‏گیری اکوسیستم به گونه‎ای است که در ارتباط با یک ارزش به عنوان محور اصلی تعدادی بازیگر و شرکت‎کننده در کنار هم قرار می‎گیرند و در یک فرآیند زمانی سازماندهی می‎شوند و تبدیل به یک سازمان می‎شوند و نهایتاً پایداری خود را در اکوسیستم به دست می‎آورند. بنابراین برای شناسایی اکوسیستم می‎توان چارچوبی را مشخص کرد که این چارچوب شامل شناسایی ارزش کلیدی، شناسایی Keystoneها و روابط بین آنها و چگونگی تحلیل روابط بین آنها است.

2-2- تحلیل اکوسیستم‏ها

روش‌های متعددی برای تحلیل و آنالیز اکوسیستم‌ها وجود دارند. اما مهمترین روش آن نظریه رقابت هوشمند یا Competitive intelligence theory یا (CI) است. روش‎های رقابت هوشمند در اکوسیستم‏های کسب و کار، به سوالات متعددی پاسخ می‏دهند. این روش‌ها، وضعیت یک اکوسیستم را تشریح می‎کند و آن را با دیگر اکوسیستم‎ها مقایسه می‌کند، پیشرفت‌های آن را نشان می‌دهد، مشکلات، موفقیت‎ها، فرصت‎ها و مزیت‌ رقابتی آن اکوسیستم را نمایان می‌سازد، برای کنترل عوامل سلامت اکوسیستم داده‎هایی را فراهم می‎کند، گزینه‎ها را کنار هم قرار می‎دهد، از طریق آشکارسازی حقایق، عدم‌قطعیت‎ها را کم می‎کند و سناریوهای جایگزین برای انتخاب در آینده را معرفی می‎کند. هنگام بکارگیری چارچوب رقابت هوشمند برای تحلیل اکوسیستم موارد ذیل مورد تجزیه و تحلیل قرار می‎گیرد:

1.تجزیه و تحلیل محدود چشم‎اندازی که اکوسیستم در آن عمل می‎کند و کارکرد دارد (سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فنی)

2.تجزیه و تحلیل چگونگی کار اکوسیستم (شبکه کسب و کار، فعالیت‎ها، سلامت اکوسیستم، تعریف پارامترهای حساس و بحرانی)

3.تحلیل نقش بازیگران اصلی در اکوسیستم

4.تحلیل چگونگی تغییر اکوسیستم (تکنولوژی، نقش‎ها، استراتژی‎ها، سبک‎های کسب و کار)

5.سئوالات مشخص دیگر در ارتباط با سناریوها و الگو برداری رقابتی. خروجی‏های مورد انتظار این روش عبارتند از:

· پارامترهای کلیدی عددی شده از اکوسیستم (اندازه‏ها، مقیاس‏ها، فاکتورهای موثر)

· سرمایه‏های رقابتی کلیدی (تکنولوژی‏ها، روش‌ها، مدلهای عملیاتی)

· نقش‏های جاری و نیز استراتژی‏های موجود و اهداف اکوسیستم (فاصله‏ها، امکانات برای تغییر

· مسیر و حرکت آینده (مهمترین تغییرات در چشم‏انداز، سرمایه‏ها، امکانات و فرصت‏های کسب و کار)

· ابزارها و روش‏هایی که به صورت سیستمی باید در مدیریت اکوسیستم بکار گرفته شود با اجزا و پارامترهای مشخص و انتخاب شده و منابع اطلاعاتی

2-3- اکوسیستم دولت همراه

با بررسی تحقیقات انجام شده در ادبیات اکوسیستم دولت همراه در می‌یابیم که تعداد محققینی که در ارتباط با اکوسیستم دولت همراه تحقیق کرده‎اند بسیار اندک هستند. اکوسیستم‎هایی نظیر اکوسیستم دولت همراه بزرگ هستند و شامل تعداد زیادی سازمان و بازیگر می‎باشند. بنابراین شناسایی محیط پیرامون و بازیگران کلیدی یکی از مهمترین اقدامات برای شناسایی این اکوسیستم بزرگ می‌باشد، همچنین قدم اول شناسایی یک دانه "Seed" است که در اطراف آن اکوسیستم به دنیا می‎آید و رشد می‌کند. دانه به معنی یک موجودیت با ارزش هسته (Core Value) یا اصلی می‏باشد که دارای پتانسیل ایجاد کسب و کار جدید و همچنین قدرت جذب بازیگران مختلف است. با شناسایی دانه می‏توان بازیگران کلیدی را که هسته کسب و کار را تسهیل می‎کنند و گروهی که با یکدیگر مشارکت و تعامل دارند تا در جهت رشد دانه کمک و آن را پرورش دهند، شناسایی کرد. قدم آخر در تحلیل روابط بین بنگاهی تمرکز بر روی ارتباط Keystone ها می‏باشد. در ادامه، به منظور پیشنهاد مدلی برای اکوسیستم دولت همراه در ایران، مدل‌های موجود اکوسیستم دولت همراه بررسی می‎شود و برای اطمینان از اینکه مدل پیشنهادی به ویژه بازیگرانی که به اکوسیستم اضافه شده‏اند در اکوسیستم موثر می باشند از نظر خبرگان و دست‎اندرکاران حوزه استفاده خواهد شد است. مدل ارائه شده از طرف شرکت bluesky که در شکل 1 نمایش داده شده است شامل 4 بازیگر اصلی شامل تأمین‌کنندگان خدمات، تأمین‌‎کنندگان تجهیزات، مشتریان و دولت است که هر 4 بازیگر اصلی به صورت یک چرخه باهم در ارتباط می‏باشد. در واقع این مدل می‏تواند دسته‏های بزرگ بازیگران اکوسیستم دولت همراه را نشان دهد [8].

شکل 1- مدل اکو سیستم دولت همراه bluesky [9]

شكل 2- مدل پيشنهادي انستيتو سوزان كيبل [9]

مدل شکل 2 که توسط انستیتوی سوزان کیبل [9]. پیشنهاد شده، مدلی است که بازیگران مختلف اکوسیستم دولت همراه را نشان می‌دهد. زنجیره ارزش در این مدل مورد توجه قرار گرفته است و هر یک از ذینفعان این اکوسیستم در فرآیند تولید ارزش مشخص شده‎‌اند. موجودیت‏های اصلی شامل اپراتورهای تلفن همراه و تأمین‌کنندگان و ارائه‎دهندگان سرویس و خدمات تأمین‎کنندگان تجهیزات سخت‎افزاری، تأمین‎کنندگان زیرساخت‎های ارتباطی و تأمین‎کنندگان نرم‏افزارها می‏باشند. یکی از ویژگی‏های این مدل شهروند محوری است.

در مدل شرکت NTT DOCOMO مرکز اصلی و محور توجه جامعه و کاربران است و اصطلاحاً مدل Push نامیده می‎شود. در این مدل اپراتور در مرکز این اکوسیستم قرار می‌گیرد و می‎تواند کنترل قابل توجهی بر اجزای دیگر این اکوسیستم داشته باشد و آنها را مدیریت نماید. همانگونه که در تعریف اکوسیستم به آن اشاره شد، مدل اکوسیستم مشخصات ویژه‏ای دارد که بسیار مهم است و در پذیرش و توسعه همگانی آن نقش دارد. اکوسیستم دارای مجموعه‏ای از بازیگران است که ضرورتاً به یکدیگر متصل شده‏اند و یا ارتباط دارند. هر یک از اجزای اکوسیستم عضو یک مجموعه بزرگتر می‏باشند و همه اعضاء به یک فهم مشترک رسیده‏اند که برای سلامت اکوسیستم همگی باید تلاش کنند. لذا همکاری و هماهنگی برای کارکرد درست اکوسیستم بسیار مهم و با اهمیت است. در شکل 3 اکوسیستم دولت همراه شرکت NTT DOCOMO نشان داده شده است ]10[.

مدل دولت همراه دیگری توسط جنی کارول [11] ارائه شده است که از دو گروه بازیگران تشکیل شده است. گروه اول شامل صاحبان فناوری، دولت، تأمین‎کنندگان، صنعت ارتباطات و مدل کسب و کار و گروه دوم کاربران شامل شهروندان، بازدیدکنندگان، کسب و کار و کارمندان تشکیل شده است.

شکل 3- مدل اکوسیستم NTT DOCOMO [10]

شکل 4- اکوسیستم ارائه خدمات عمومی بر بستر موبایل در کشور هند ]12[

مدل اکوسیستم ارائه خدمات عمومی بر بستر تلفن همراه در کشور هند (شکل 4) منتشر شده است. این مدل به دو بخش اصلی واسطه‏ها و کاربران نهایی تقسیم شده است. در این مدل شهروندان، اپراتورها، سازمان تنظیم مقررات، تأمین‎کنندگان ارزش افزوده، سازمان‏های بخش خصوصی و وزارت خانه‏های دولتی به عنوان واسطه ارائه سرویس معرفی شده‌اند و شهروندان و کسب کارها، کاربران نهایی سرویس و خدمات می‏باشند ‌]12[.

یکی از مدل‏های مطرح اکوسیستم دولت همراه، مدل ارائه شده در نقشه راه دولت همراه امارات متحده عربی [13] می‏باشد که در شکل 5 نمایش داده شده است. شایان ذکر است کشور امارات یکی از کشورهای پیشگام در پیاده‏سازی دولت همراه می‏باشد. مدل اکوسیستم دولت همراه دولت امارات در نوع خود از کامل‎ترین مدل‏های اکوسیستم دولت همراه می‏باشد. این مدل شامل سه گروه از ذینفعان به شرح زیر است:

1- صنعت ارتباطات و فناوری اطلاعات شامل اپراتورها، محتوا، کاربردها و توسعه‌دهندگان خدمات و تولیدکنندگان دستگاه‏ها

2- کاربران شامل شهروندان، کسب و کارها و دولت و کارکنان دولت و سازمان‌های دولتی

3- ارائه‌دهندگان خدمات شامل سازمان‌های دولتی، بانک‏ها و سازمان‏های بازرگانی و مدیریت سیستم‏های اعتباری

2-4- مدل پیشنهادی اکوسیستم دولت همراه

مدل پیشنهادی که با عنوان "نسل اکوسیستم جدید دولت همراه 1(NGEMG)" نامیده می‌شود در واقع تجمیعی از اکوسیستم‎های بررسی شده در بخش قبل است. ولی مزایای اصلی آن نسبت به مدل‏های موجود این است که در آن به نقش تعدادی بازیگران جدید در حوزه تلفن همراه که می‏توانند بر اکوسیستم دولت همراه تأثیرگذار باشند توجه شده است. در ادامه نقش و اهمیت این بازیگران جدید تشریح شده است.

2-4-1- رویکردهای جدید در ارائه‎‎ی خدمت

در سال‏های اخیر اصطلاح خدمات فراتر2 یا OTT مفهومی بسیار متداول در صنعت ارتباطات و صنعت اینترنت شده است [23]. بسیاری از موضوعات مربوط به کسب و کار در حوزه ارتباطات توسط بازیگران حوزه وب تحت چالش قرار می‎گیرد که آنها را خدمات فراتر می‎نامیم. این خدمات یا سرویس‎های ارتباطی مستقل از اپراتور شبکه‏ها هستند. به عبارت دیگر شرکت‏های اینترنتی سرویس‏های ارزش افزوده

شکل 5- مدل ارائه شده در نقشه راه دولت امارات ]13[

را بدون وابستگی به اپراتور به مصرفکننده نهایی می‎رسانند.

خدمات فراتر یک مدل خدمت برای آینده ارتباطات و نیز برای سرویس‎ها و خدماتی نظیر تجارت الکترونیک، تجارت همراه، سلامت الکترونیک، آموزش الکترونیک و اقتصاد دیجیتالی است. همچنین خدمات فراتر محیطی برای ایجاد خلاقیت و نیز گزینه‏ای برای رشد سرویس‌ها و خدمات است. بعضی‏ها معتقدند که شرکت‏های اپراتور مخابراتی در آینده، فراتر از شرکت‏های سرویس‌دهنده و یکپارچه ساز سرویس‏ها و تأمین کننده زیرساخت‏ها خواهند بود و فقط به عنوان "bit pipe" و منتقل کننده داده عمل می‎نمایند. لذا با حضور خدمات فراتر در حوزه‎های خدمات رایانش ابری، خدمات پیامک، و دیگر انواع کاربردها باید آنها را به عنوان یک بازیگر اصلی در آینده نزدیک در این حوزه مشاهده کرد.

4-2-2- نوآوری و نوآوران

در اکوسیستم دولت همراه همواره شاهد تعامل بین دولت و نوآوران خواهیم بود این نوآوران از بخش‏های کاملاً خصوصی شامل صنایع مختلف، از انستیتوهای آکادمیک و دانشگاه‌ها و یا بخش‌های دانش بنیان و فناور تشکیل شده‎اند.

شهروندان و نوآوران به صورت عادی با یکدیگر در تعامل هستند و شهروندان بهترین بازار آزمایشی برای ایده‏های نوآوران می‏باشند. تجربیات حاصله به همراه انتظارات آنها از فناوری تاثیر قابل توجهی در انتظارات دولت خواهد داشت و هیچ‌گاه انتظار نمی‏رود که سازمان‎های دولتی نوآوران حوزه فناوری باشند. اما به صورت فزاینده‎ای انتظارات شهروندان، منافع و جذابیت‌ها و گرایشات آنها بر نوآوران تاثیرگذار خواهد بود. لذا یک ارتباط سه طرفه بین نوآوران- شهروندان، دولت و سازمان‌های دولتی ایجاد خواهد شد. که براساس آن با توجه به اطلاعات مربوط به دولت، نوآوران ایده‏های جدید خود را برای استفاده مناسب آن مطرح خواهند نمود و بدین صورت یک هم‎افزایی بین دولت و نوآوران ایجاد خواهد شد که نوآوران را قادر می‎سازد اطلاعات مختلف را در کاربردها (APPs)، سرویس‏ها و یا محصولات بکار گیرد.

نوآوری در اکوسیستم دولت همراه متفاوت از برداشت‌های قبلی از نوآوری است به عنوان مثال، اغلب اوقات تصور از نوآوری در قالب تحقیق و توسعه است. اما در اکوسیستم دولت همراه، نوآوران در سرویس‎ها و خدماتی نوآوری را دنبال می‏کنند که حداقل یکی از ویژگی‌های ذیل را داشته باشد:

1- سرویس و یا خدمت جدید باشد

2- فرآیند جدیدی و یا توسعه یک فرایند جدید باشد

3- شکل جدیدی برای سازمان ارائه نماید

4- بازار جدیدی را ایجاد نماید

2-4-3- تبلیغ و مبلغان

امروزه رسانه‎ها نقش بسیار مهمی را در زندگی روزمره مردم ایفا می‎نمایند. یکی از وظایف این رسانه‎ها ارسال پیام و یا توزیع هر نوع پیامی است که برای مخاطب ارزش افزوده ایجاد می‎نماید که نهایتاً سبب ایجاد ارزش برای بنگاه ارسال‎کننده پیام نیز خواهد شد که اصطلاحاً آن را تبلیغ می‎گوییم [14]. از آنجایی‌که دولت‏ها بیشترین تعاملات را با شهروندان خود دارند و پیام‎های خود را به اطلاع شهروندان، کسب و کارها و بخش‎های عمومی می‎رسانند، می‎توان گفت دولت‎ها بزرگترین مبلغان در رسانه‎ها هستند.

به دلیل ظرفیت موجود در تبلیغات برای دولت یکی از روش‌های تأمین منابع برای پیاده‎سازی دولت الکترونیک و دولت همراه تبلیغات است و البته روش مناسبی برای دریافت هزینه از کاربران و شهروندان برای ارائه سرویس محسوب می‎شود. زیرا دولت‎ها دو روش برای ارائه سرویس به شهروندان را برمی‌گزینند: روش اول، دریافت هزینه مستقیم از شهروندان و روش دوم، استفاده از ظرفیت ایجاد و ارائه تبلیغات توسط دولت و بخش خصوصی برای تأمین هزینه‎های سرمایه‎گذاری، ایجاد و نگهداری خدمات دولت الکترونیک و دولت همراه از طریق تبلیغات. همانگونه که در بالا به آن اشاره شد روش دوم معمولاً مورد استقبال قرار می‎گیرد.

تبلیغات در رسانه‏های عمومی سبب افزایش اطلاعات شهروندان نسبت به سرویس‏ها و خدمات دولتی در دولت همراه خواهد شد. موارد ذیل نمونه‏ای از پیام رسانی دولت است که در قالب تبلیغات نیز می‎تواند به کار گرفته شود:

- اطلاع‌رسانی پیام مقامات دولتی

- پرداخت قبوض آب و برق و گاز و تلفن

- پشتیبانی از برنامه‏های بهداشتی، آموزشی دولت

- دسترسی عمومی، ارسال درخواست‏های سرویس، شکایات توسط شهروندان

- اطلاع‌رسانی یا پیام‌رسانی در ارتباط با پرداخت مالیات

- ارسال اطلاعات جمعی و عمومی در ارتباط با وضعیت ترافیک و دیگر وقایع

تبلیغات همراه یکی از مهمترین حوزه‏های انتقال اطلاعات از طریق بی‎سیم است، به دلیل اینکه اساس و پایه موانع هزینه‎ای را در هم می‎شکند. پیش‎بینی می‏شود که تا سال 2018 تبلیغات بر بستر تلفن همراه و تجهیزات بی‏سیم 50 درصد از کل تبلیغات دیجیتال را شامل شود و مقدار آن به 42 میلیارد دلار خواهد رسید (Business Insider) [19]

پرتال‌های دولتی می‎توانند حجم قابل توجهی ترافیک ایجاد نمایند که این ظرفيت پتانسیل خوبی برای جذب مبلغان باشد. همچنین سبب مي‌شود که جاذبه پرتال‌های دولتی برای تبلیغات افزایش یابد و ظرفیت خوبی برای جذب تبلیغ‎کنندگان است و دولت‌ها نیز قادر به کنترل محتوای تبلیغات هستند. بنابراین تبلیغات بازرگانی به مقدار وسیعی در درگاه‌ها و پرتال‌های دولتی می‏تواند قرار گیرد.

4-2-4- واسطه‏ها

واسطه‎ها زبان شبکه هستند و بازیگران از واسطه‎ها به منظور هم محور کردن و هم مسیر کردن بازیگران مختلف شبکه استفاده می‎کنند. از طریق واسطه‎ها بازیگران می‎توانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و از این طریق است که بازیگران می‎توانند زبان خود را ترجمه کنند و به دیگر بازیگران تفهیم نمایند.

واسطه‎ها پیوند و یا ارتباطی را ایجاد می‎کنند که می‎‏توانند بازیگران را به یکدیگر مرتبط و یا متصل نمایند. واسطه‌ها می‌توانند شامل متن، محصول، سرویس و یا پول باشند [15]. یک زیرساخت خوب برای پیاده‎سازی دولت همراه نه تنها در افزایش ضریب نفوذ سرویس‎های دولت همراه در جامعه باید تأثیرگذار باشد؛ بلکه باید تأثیر قابل‎ توجهی در پذیرش این سرویس‎ها و قابلیت تطبیق این سرویس‎ها با نیازهای کاربران داشته باشد. لذا هرگونه کمبودی چه از نوع نرم‎افزاری و چه از نوع سخت‎افزاری باید توسط یک واسطه تأمین شود تا بتوان ضریب نفوذ و کاربرد سرویس‎های دولت همراه را افزایش داد. به‏طور کلی‏ Alsobhi و همکاران (2009) [20] وجود واسطه‎ها را برای کاهش فاصله تکنولوژیکی و اجتماعی و سهولت توسعه و پیاده‏سازی دولت الکترونیک لازم می‎دانند.

در یک جمله می‎توان بیان نمود که واسطه‎ها دارای این پتانسیل هستند که سبب موفقیت در پیاده‌سازی دولت الکترونیک و دولت همراه شوند. با توجه به نکات اشاره شده و اهمیت واسطه‏ها در جذب و پذیرش بیشتر خدمات الکترونیکی توسط شهروندان و کسب و کارها در ادامه به تشریح بیشتر نقش واسطه‌ها پرداخته می‏شود.

مطابق تعریف Janseen و Kilevink (2009) واسطه عبارت است از سازمانی که سرویس‎ها را می‎گیرد و آن را به دیگران می‎دهد. واسطه به صورت معمول برای کمک به تبدیل و یا انتقال یک سرویس به کار می رود و اما برای اینکه بتوان یک تعریف واحد و مشخصی را برای واسطه داشت بسیار دشوار به نظر می‌رسد. همچنین تعریف دیگری که Janseen و Kilevink (2009) از واسطه دارند این است که واسطه عبارت است از یک سازمان دولتی و یا خصوصی که به ایجاد هماهنگی بین ارائه‌‎دهندگان سرویس‎های عمومی و کاربران آنها کمک می‎کند یا آن را تسهیل می‎کند.

علیرغم اینکه بسیاری از محققین معتقدند که با وجود اینترنت، واسطه‏های بین سرویس‌دهنده و کاربران (واسطه های سنتی) کنار گذاشته شده‌اند و این ارتباط مستقیم بین کاربران و ارائه‌دهندگان سرویس سبب خواهد شد که دیگر نیازی به واسطه‌ها نباشد. Bailey و Bako's (1997) [16] در یک تحقیق در ارتباط با 13 مطالعه موردی دریافتند که نقش‎هایی که واسطه‌های سنتی در تجارت جدید الکترونیکی دارند به راحتی قابل محو شدن نیست و نمی‌توان آن را با اینترنت و ارتباط مستقیم جایگزین کرد. 4 نقش اساسی برای واسطه‎ها توسط Bailey و Bako's (1997) تعریف شده است [16]:

1- تجمیع کنندگی

2- ارتباط بین تأمین‌کننده و مشتری

3- ایجاد اعتماد

4- اطلاعات بازار بین سازمانی

واسطه‏ها بازیگران تعیین‎کننده در اکوسیستم دولت الکترونیک هستند (Dom brow ski et. al., 2012) [22] این بازیگران با ایجاد یک پل فاصله خالی بین شهروندان و خدمات الکترونیک را برقرار می‎کنند. با توجه به نکات اشاره شده در ارتباط با بازیگران جدید در این اکوسیستم مدل پیشنهادی NGEMG مطابق شکل 6 پیشنهاد می‎شود.

در جدول 1 مقایسه اجزای مدل‏های اکوسیستم‏های مختلف خدمات دولت همراه آمده است همانگونه که مشاهده می‏شود مدل پیشنهادی NGEMG بخش بیشتری از بازیگران اکوسیستم را پوشش می‏دهد.

3- روش تحقیق

رویکرد این تحقیق، کیفی- کمی می‏باشد. در بخش کیفی، پس از مطالعه ادبیات موضوع، عوامل و بازیگران اکوسیستم دولت همراه مفهوم‏سازی شده و مدل مفهومی تحقیق ارائه شده است. سپس با طراحی پرسشنامه‏ای جهت تأیید این عوامل و بررسی تأثیر آنها بر اکوسیستم دولت همراه، نظرات خبرگان و کارشناسان جمع‏آوری و تحلیل شده است. جامعه آماری این تحقیق خبرگان و کارشناسان حوزه تلفن همراه و دولت همراه می‌باشند که با استفاده از یک نمونه تصادفی400 تایی، نظرات 363 نفر از آنها اخذ شده است. حدود 40 درصد از این نمونه زنان بوده‏اند. 59 درصد از خبرگان این تحقیق دارای مدرک تحصیلی کارشناسی بوده‏اند و بقیه مدرک کارشناسی‌ارشد یا بالاتر داشته‏اند. از نظر تخصص نیز حدود 68 درصد فنی بوده‏اند. سابقه کار 69 درصد از پاسخ‏دهندگان نیز بالاتر از 5 سال بوده است.

برای تحلیل داده‏ها از نرم‏افزارهای IBM SPSS 22 و LISREL 8.50 استفاده شده است. تحلیل‌های انجام شده با نرم‏افزار IBM SPSS 22 شامل محاسبه میانگین و انحراف معیار سنجه‏های پرسشنامه، آزمون استقلال به منظور بررسی تأثیر متغیرهای دموگرافی پاسخ‏دهندگان بر پاسخ‏ها، محاسبه آلفای کرونباخ برای سنجش قابلیت اطمینان نتایج می‏باشد. همچنین برای ساخت و آزمون مدل معادلات ساختاری از نرم‏افزار LISREL 8.50 استفاده شده است.به منظور بررسی قابلیت اطمینان پاسخ‌ها، از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است و مقادیر این معیار در جدول 2 آمده است.

شکل 6- مدل اکوسیستم NGEMG دولت همراه

جدول 1- مقایسه مدل‏های اکوسیستم دولت همراه

بازیگران اکوسیستم

مدل

اپراتورها

تامین کنندگان محتوا

تولید کنندگان دستگاه ها

بازیگران جدید مانند OTT

مبلغان

نوآوران

واسطه ها

دولت

نهادهای عمومی

شهروندان

کسب و کارها

کارمندان دولت

سرمایه گذاران بخش خصوصی

استانداردها

سیاست ها (مقررات)

جهانگردان

فناوری

پذیرش فناوری

تامین کنندگان زیرساخت

تولید کنندگان نرم افزارها

رایانش ابری

بلو اسکای [8]

جنی کارول [11]

دولت هند [12]

انیستیو سوزان کیبل [9]

NTT DocoMo ژاپن [10]

دولت امارات [13]

مدل پیشنهادی NGEMG

جدول 2- مقادیر آلفای کرونباخ نتایج نظرسنجی

بازیگران اصلی	صنعت ICT	کاربران- پذیرش	دولت و سازمانهای دولتی	بازیگران جدید	کل سنجه‏ها
تعداد سنجه	8	10	7	4	29
مقدار آلفای کرونباخ	0.625	0.758	0.772	0.538	0.868

جدول 3- میانگین و انحراف معیار تاثیر عامل‌های شناسایی شده اکوسیستم دولت همراه

عامل	میانگین	انحراف معیار	عامل	میانگین	انحراف معیار
Sphone	4.347	.7096	bank	3.926	.8716
Technology	4.323	.7576	legal	3.916	.9030
Communication	4.274	.8185	regulation	3.897	.9544
Confidence	4.246	.9193	advertise	3.875	.9071
Security	4.211	.9375	platform	3.853	.8889
Govroll	4.211	.8607	userexp	3.853	.8659
Operator	4.194	.8115	govorg	3.841	.9671
Easy	4.168	.9197	cloud	3.694	.9986
Calture	4.152	.8754	useredu	3.463	1.0216
Mobileweb	4.111	.8180	intermediate	3.443	.9374
Innovation	4.097	.9854	userage	3.382	1.0045
Adoption	3.997	.7987	geography	3.176	1.1610
Credit	3.986	.8639	usergender	2.522	1.2613
Policy	3.972	.9595	ophone	2.076	1.1469
Content	3.966	.9130

همانگونه که از این جدول مشخص است قابلیت اطمینان کلی سوالات بالاتر از 85 درصد می‏باشد. همچنین در صورت حذف سوال تأثیر گوشی معمولی از بخش صنعت ICT آلفای کرونباخ آن نیز افزایش یافته و به 0.693 خواهد رسید.

4- یافته‏ها و نتایج

قبل از انجام تحلیل‌های اصلی مربوط به تأثیر عوامل شناسایی شده بر اکوسیستم دولت همراه، ابتدا جهت اطمینان از داده‏های جمع‏آوری شده و عدم‌تأثیر ویژگی‌های خبرگان و کارشناسان بر داده‏ها، آزمون استقلال بین این ویژگی‌ها (جنسیت، سطح تحصیلات، تخصص و سابقه کار) بر پاسخ سنجه‏ها انجام شد و نتایج نشان می‌دهد. هیچ یک از این ویژگی‌ها بر پاسخ‌ها تأثیر ندارد. بنابراین تحلیل‏های بعدی بدون تفکیک پاسخ‏ها براساس این ویژگی‌ها انجام شده است.

مقایسه میانگین و انحراف معیار پاسخ‌ها نشان می‏دهد عامل‌های گوشی هوشمند، تکنولوژی و زیرساخت‌های ارتباطاتی بالاترین میانگین تأثیر را دارند و سه عامل گوشی معمولی، جنسیت کاربر و موقعیت جغرافیایی کمترین میانگین تأثیر را دارند. همچنین انحراف معیار عامل گوشی هوشمند، پایین‏ترین انحراف معیار است. در جدول 3 میانگین و انحراف معیار تأثیر 29 عامل شناسایی شده آمده است.

به منظور بررسی مدل تأثیر بازیگران اصلی اکوسیستم دولت همراه، از مدل معادلات ساختاری استفاده شده است. بارهای عاملی این مدل و همچنین نتایج آزمون t برای این ضرایب به ترتیب در شکل‌های 7 و 8 آمده است. شاخص RMSEM و مقدار p مدل به ترتیب برابر با 0.092 و 0.0000 می‏باشد که نشان دهنده معتبر بودن مدل است. نتایج اجرای مدل نشان می‏دهد بازیگران اصلی اکوسیستم دولت همراه، دولت و ارائه دهندگان خدمات، بازیگران جدید شناسایی شده و پذیرش کاربران می‏باشند و تأثیر صنعت ICT در مدل معنادار نیست.

میزان تأثیر این بازیگران در این اکوسیستم براساس بارهای عاملی (ضرایب مدل) محاسبه شده به ترتیب برای دولت و ارائه دهندگان خدمات، بازیگران جدید شناسایی شده و پذیرش کاربران و صنعت ICT، 0.89، 1.05، 1.20 و 0.04 می‏باشد. همچنین ضرایب محاسبه شده برای 29 عامل شناسایی شده نشان می‏دهد که عامل‌های گوشی معمولی، تبلیغات و تبلیغ کنندگان، جنسیت کاربران و سازمان‌های دولتی و نهادهای عمومی تأثیر معنی‏داری بر اکوسیستم دولت همراه ندارند.

همچنین نتایج این مدل نشان می‏دهد در بررسی عامل‌های مرتبط با صنعت ICT، عامل بستر و ارائه‌دهندگان آن، بیشترین بار عاملی را دارد و پس از آن عامل رایانش ابری قرار دارد. از بین عامل‌های دولت و ارائه دهندگان خدمات، عامل زیرساخت‌های حقوقی بزرگترین ضریب را در مدل دارد. عامل نوآوری و نوآوران بیشترین ضریب را بین عامل‌های بازیگران جدید دارد و عامل‌های اعتماد و امنیت، بالاترین ضریب عاملی بین عوامل پذیرش کاربر دارند. در سطح کلی‏تر، ابتدا پذیرش کاربر و سپس بازیگران جدید شناسایی شده ضریب عاملی بالاتری در مدل دارند.

5- نتیجه‏گیری

در این مقاله، ابتدا با بررسی ادبیات موضوع و شناخت مدل‌های ارائه شده در زمینه اکوسیستم دولت همراه، یک مدل جدید برای این اکوسیستم ارائه شد. سپس با استفاده از نظرسنجی از خبرگان، نقش هریک از عوامل شناسایی شده در این اکوسیستم مورد تحلیل قرار گرفت. مهمترین نتایج بدست آمده حاکی از آن است که داشتن گوشی هوشمند، تکنولوژی و زیرساخت‌های ارتباطی دارای بیشترین تأثیر در اکوسیستم هستند اما ضریب عاملی آنها در مدل ایجاد شده پایین می‏باشد و این موضوع بدین معنی است که این عوامل گرچه تأثیر زیادی در اکوسیستم دولت همراه دارند ولی عامل‌هایی نیستند که در توسعه این اکوسیستم باید بر آنها تمرکز نمود.

یکی از اهداف این مقاله، بررسی تأثیر و نقش بازیگران جدید در اکوسیستم دولت همراه است که این بازیگران شامل عوامل تبلیغات و تبلیغ‏کنندگان، واسط‌های بین دولت و مردم (بیمه‏ها و بانکها.)، رویکردهای جدید در سرویس‌های Mobile Web و OTT و نوآوری و نوآوران می‏باشد.

نتایج مدل معادلات ساختاری نشان می‏دهد که به جز عامل تبلیغ و تبلیغ‌کنندگان، سه عامل دیگر ضرایب معنی داری در مدل دارند. به نظر می‏رسد نقش و تأثیر عامل تبلیغ و تبلیغ‌کنندگان که می تواند به عنوان عامل تولید‏کننده جریان مالی و درآمدی و همچنین اطلاع رسانی در اکوسیستم عمل کند در حال حاضر در اکوسیستم دولت همراه دارای ابهام می‏باشد و این موضوع می‏تواند به عنوان دلیلی بر ضریب پایین آن در مدل باشد. همچنین این موضوع می‏تواند یک موضوع تحقیقاتی آتی باشد.

در بین عوامل مرتبط با پذیرش- کاربران، عامل‌های اعتماد، امنیت سیستم‌ها بالاترین بارعاملی را دارند و این موضوع نشان دهنده این است که برای رشد و توسعه اکوسیستم دولت

همراه باید توجه ویژه‏ای به این دو عامل شود. در مجموع به نظر می‏رسد جهت پیاده‏سازی دولت همراه باید بر پذیرش کاربران، دولت و ارائه دهندگان خدمات تمرکز نمود ضمن اینکه نقش بازیگران جدید نیز حائز اهمیت می‏باشد.در این تحقیق عوامل و بازیگران اصلی اکوسیستم دولت همراه شناسایی شد و تحلیل مقدماتی روی تأثیر آنها در این اکوسیستم انجام شد. در ادامه تحقیقات می‏توان برشناسایی نقش هریک از بازیگران اصلی در این اکوسیستم و ارتباط بین آنها تمرکز نمود و با ایجاد این شناخت در راستای برنامه‏ریزی جهت حداکثر سازی ارزش ایجاد شده در این اکوسیستم حرکت نمود تا موجب رشد این اکوسیستم و پیاده‏سازی موفقیت آمیز دولت همراه شود.

منابع

1. Moore, J.F., (1993), Predators and prey: a new ecology of competition, Harv. Bus. Rev. 71 (3) 75–86.

2. Rong K., Wu J., Shi Y., and Guo L., (2015), Nurturing business ecosystems for growth in a foreign market: Incubating, identifying and integrating stakeholders, Journal of International Management, in press.

3.Battistella, C., Colucci, K., F. De Toni, A. and Nonino, F., (2013), Methodology of business ecosystems network analysis: A case study in Telecom Italia Future Centre, Technological Forecasting & Social Change, Volume 80, Issue 6 , Pages 1194–1210.

4. Iansiti M., Levien, R., (2004), Keystones and dominators: framing operating and technology strategy in a business ecosystem, in: Working Paper #03-061, Harvard Business School.

5. Hearn, G., Pace, C., (2006), Value-creating ecologies: understanding next generation business systems, Foresight 8 (1) 55–65.

6. Peltoniemi, M., (2006), Preliminary theoretical framework for the study of business ecosystems, E: CO 8 (1) 10–19.

7.Hagel, J., Brown, J.S. & Davison, L. (2008), Shaping Strategy in a World Constant Disruption. Harvard Business Review, 80-89.

8.Bluesky Bluesky communications adolfo Montenegro ceo bluesky 478 laufou shopping ctr www.bluesky.as

9. Susan Cable, 2010 Susan cable public technology institute 2010 www.pti.org

10. NTT DOCOMO "sccess in creating mobile contactless payment ecosystem" www.nttdocomo.co.jp.

11. Jennie Carroll "whats in it for me taking m-government to the people"19th bled e-conferenceevalues university of melborne Australia jcarroll@unimelb.edu.ac

12. India ministry of communication and information technology National e-governancedivision department of information technology www.mit.gov.in/whatsnew

13. UEA mGovernement roadmap (2013). Online at:

http://government.ae/documents/10138/84716/mgovroadmapFinaldraft-v1-on+website+30122013.pdf.

14. Kalakota, R., Robinson, M., (2002). M-Business: the race to mobility, McGraw-Hill New York, NY.

15. Hsbollah, H. M., Simon A. and Letch, N., (2012). A network analysis of IT governance practices: a case study of an IT centralisation project, Proceedings of the 23rd Australasian Conference on Information Systems (ACIS).

16. Bailey J. P., and Bakos Y., (1997), an exploratory study of the emerging role of electronic intermediaries, International Journal of Electronic Commerce: 7-20.

17. Lyer, B., et al. (2006). "managing in a small world ecosystem: some lesson from the software sector" Californial management review 48 (3): 28-47

18.Porter, M.E. (1980) Competitive Strategy, Free Press, New York, 1980. The book was voted the ninth most influential management book of the 20th century in a poll of the Fellows of the Academy of Management

19.Mark Hoelzel (2015). Mobile advertising is exploding and will grow much faster than all other digital ad categories, www.businessinsider.com

20.AL- Sobhi, F, Kamal, M, Weerakkody, V (2009). Current state of e-services in Saudi Arabia: the case of intermediaries in facilitating government services in Madinah city

21.Janseen, M, & Klievink, B (2009). "The role of intermediaries in the muulti- channel services delivery strategies" international Journal of electronic government research 5, 36-46

22.Dombrowski, A. Voida. G.R.Hayes and M.Mazmanian, 2012 E-government intermediaries and challenges of access and trust university of California, Irvain

23.Emmanuel Bertin, Noel Crespi, Michel L Hostis (2013) "A few myths about Telco and OTT models" Orange labs-42, rue des coutures 14066 Caen France

شارک

عنوان URL للمقالة

مدل اکوسیستم دولت همراه ایران، تحلیل و شناخت بازیگران اصلی

رایمگ

الروابط

المراكز ذات الصلة

دعامة

الصفحات الرسمية