انسان کامل وجه الله
الموضوعات :
1 - پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
الکلمات المفتاحية: انسان کامل, وجه الله, ذات خدا, فعل الله, خلیفه الله,
ملخص المقالة :
معرفت به انسان کامل هم از حیث نظری – علمی و هم از جهت عملی-سلوکی، اهمیت خاصی در معرفتِ به خدای سبحان و زیست معنوی و هندسه حیات طیبه دارد وهرگاه این حقیقت را درمعارف وحیانی و آموزه های دینی ردیابی کنیم اهمیت و آنگاه ضرورت و کارآمدی اش درتنظیم زندگی معقول و ملکوتی مضاعف خواهد شد. درحقیقت انسان کامل شناسی نوعی خداشناسی است و از انسان کاملِ اصطلاحیِ دانشِ عرفان درنصوص دینی با عناوینی چون: خلیفه الله، حجه الله، نبی، رسول،امام و ولیّ تعبیر شده و می شود که تعابیر معهود از جامعیت و کمال منحصر به فردی برخوردار است و یکی از تعابیرعمیق و دلنشین درکتاب و سنت، "وجه الله"است که متناظر به بود و نمودِ حق تعالی هست و مظاهر اکمل و اجمل نمودهای حق تعالی، انسان کامل و اولیاء الله خواهند بود. اکنون پرسش این است که انسان کاملِ مکمل چیست و کیست که وجه الله به شمار می روند؟درعرفِ قرآن و عرفان مفهوم و مصداق وجه الله چه کسانی هستند؟ نوشتار حاضر با روش نقلی – عقلی و رویکرد تحلیلی عهده دار پاسخ به پرسش های یاد شده(که بصورت اندماجی یک پرسش هستند) خواهد بود و برونداد آن امکان معرفتِ به خدا در مرتبه فعل یا صفات فعل است که در آیات قرآنی از این مرتبه با عناوینی چون "الله"، "نور"، "وجه الله" و مانند آن سخن به میان آمده است و انسان کامل آیت کبرای حق تعالی و وجه خداست.
قرآن
نهج البلاغه
ابن عربی، محیی الدین، فصوص الحکم، تعلیقات ابوالعلاء عفیفی، تهران، انتشارات الزهرا، 1370ش.
ابن عربی، محی‌الدین، فتوحات مکیه، ج 2، محقق عثمان یحیی،مصر،1405ق.
ابن‌ترکه اصفهانی، صائن‌الدین، 1381، تمهید القواعد، با حواشی آقا محمدرضا قمشه‌ای و آقا میرزا محمود قمی، مقدمه، تصحیح و تعلیق استاد سیدجلال‌الدین آشتیانی، قم، بوستان کتاب، چ اول.
ابن فناری، حمزه، مصباح الانس، ترجمه محمد خواجوی، تهران، انتشارات مولی، 1374ش.
آشتیانی، سید جلال الدین(1370)، شرح مقدمه قیصری، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
آملى، سید حیدر، (1422ق)، تفسير المحيط الأعظم، محقق و مصحح: سید محسن موسوى¬تبريزى، تهران، نشر سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى، 1385
جوادی آملی، عبدالله،علی (علیه السلام) مظهر اسمای حسنای الاهی، تنظیم: بندعلی، سعید،ص 13، مرکز نشر اسراء، قم، چاپ اول، 1380ش
جوادی آملی ، عبدالله، رحیق مختوم ، قم، 1385،مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله؛ سرچشمه اندیشه؛ ج5، قم: مرکز نشر اسراء، 1383.
جیلی، عبدالکریم، الانسان الکامل فی معرفة الاخر و الاوایل، 1418 ق، دارالفکر، بیروت.
حسن زاده، حسن، نهج الولایة، ص 8 – 14، نشر الف، لام، میم، چاپ نوید اسلام، قم، چاپ دوم، 1385ش).
حسن زاده آملی، حسن، انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه، ص 58 – 59، انتشارات قیام، چاپ یاران، قم، چاپ سوم، 1381ش؛
حسن زاده آملی، حسن،هزار ویک کلمه،ج6،قم،انتشارات بوستان کتاب،1384
حسینی تهرانی، محمدحسین، رساله لب‌اللباب در سیر و سلوک اولوالالباب؛ مشهد: انتشارات علامه طباطبایی، 1421ق.
حسینی تهرانی، محمدحسین،معادشناسی،ج4، مشهد: انتشارات علامه طباطبایی، 1421ق.
حسینی شاه‌عبدالعظیمی، حسین بن احمد، تفسیر اثناعشری، تهران، میقات، ۱۳۶۳ش
خوارزمی، تاج‌الدین، شرح فصوص الحکم، تحقیق حسن، حسن‌زاده آملی، 1377 بوستان کتاب، قم.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، 1378، المظاهر الإلهیة فی أسرار العلوم الکمالیة، تصحیح، تحقیق و مقدمه سیدمحمد خامنه‌ای، تهران، انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا، چ اول.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، 1379، تفسیر القرآن الکریم، تصحیح محمد خواجوی، قم، بیدار، الطبعة الثالثة.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، 1383، شرح أصول الکافی، تصحیح محمد خواجوی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چ دوم.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، 1410ق، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، الطبعة الرابعة.
صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم، حکمة المتعالیه فی الاسفارالعقلیة الاربعه، قم، مکتبه المصطفوی، 1368ش.
ابن بابويه، محمد بن على، عيون أخبار الرضا عليه السلام، نشر جهان - تهران، چاپ: اول، 1378ق
صدوق، محمد بن على، (1398ق)، التوحيد، تحقیق: هاشم حسينى، قم، نشر جامعه مدرسين، اول
طباطبایی، محمدحسین، المیزان، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطوبعات، 1403 ق.
طبرسی، فضل بن حسن، ترجمه تفسیر مجمع البیان، ترجمه و تصحیح هاشم رسولی، تهران، نشر فراهانی، بی تا.
فنارى، شمس‌الدین محمد حمزه، (2010)، مصباح الأنس بين المعقول و المشهود، محقق و مصحح: عاصم ابراهيم الكيالي، بیروت، نشر دار الكتب العلميه، اول
قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، 1382، قم، فاطمه الزهرا
قیصری، داوود، شرح فصوص الحکم، تحقیق سیدجلال الدین آشتیانی، تهران، انتشارات علمی فرهنگی، 1375ش.
کليني، محمدبن يعقوب (1407ق)، الکافي، چ چهارم، تهران، دارالکتب الاسلاميه.
مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، چ سوم، 1403 ه . ق، داراحیاء التراث العربی، بیروت.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 172 ـ 151
انسان کامل وجه الله
محمدجواد رودگر 1
چکيده
معرفت به انسان کامل هم از حیث نظری – علمی و هم از جهت عملی-سلوکی، اهمیت خاصی در معرفتِ به خدای سبحان و زیست معنوی و هندسه حیات طیبه دارد وهرگاه این حقیقت را درمعارف وحیانی و آموزه های دینی ردیابی کنیم اهمیت و آنگاه ضرورت و کارآمدی اش درتنظیم زندگی معقول و ملکوتی مضاعف خواهد شد. درحقیقت انسان کامل شناسی نوعی خداشناسی است و از انسان کاملِ اصطلاحیِ دانشِ عرفان درنصوص دینی با عناوینی چون: خلیفه الله، حجه الله، نبی، رسول،امام و ولیّ تعبیر شده و می شود که تعابیر معهود از جامعیت و کمال منحصر به فردی برخوردار است و یکی از تعابیرعمیق و دلنشین درکتاب و سنت، "وجه الله"است که متناظر به بود و نمودِ حق تعالی هست و مظاهر اکمل و اجمل نمودهای حق تعالی، انسان کامل و اولیاء الله خواهند بود. اکنون پرسش این است که انسان کاملِ مکمل چیست و کیست که وجه الله به شمار می روند؟درعرفِ قرآن و عرفان مفهوم و مصداق وجه الله چه کسانی هستند؟ نوشتار حاضر با روش نقلی – عقلی و رویکرد تحلیلی عهده دار پاسخ به پرسش های یاد شده(که بصورت اندماجی یک پرسش هستند) خواهد بود و برونداد آن امکان معرفتِ به خدا در مرتبه فعل یا صفات فعل است که در آیات قرآنی از این مرتبه با عناوینی چون "الله"، "نور"، "وجه الله" و مانند آن سخن به میان آمده است و انسان کامل آیت کبرای حق تعالی و وجه خداست.
واژگان کلیدی
انسان کامل، وجه الله، ذات خدا، فعل الله، خلیفه الله.
[1] . دانشیارپژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. Email: Dr.mjr345@yahoo.com
تاریخ دریافت: 11/9/1399 پذیرش نهایی: 25/11/1399
