قیام صدوری ادراک حسی و یقین آوری آن: ارزیابی تأثیر فلسفه رواقی بر ملاصدرا
الموضوعات :ابراهیم آرش 1 , محسن فهیم 2 , مجتبی جعفری اشکاوندی 3
1 - دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد
2 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد
3 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد
الکلمات المفتاحية: ادراک, قیام صدوری, معرفت حسی, ملاصدرا, انطباع معرفتی, رواقیان متقدم,
ملخص المقالة :
در این تحقیق نظریه ملاصدرا درباره اتحاد حاس و محسوس در ادراک حسی بر اساس موضوع صدوری بودن ادراک حسی و یقین آور بودن آن بررسی شد. اهمیت موضوع از این لحاظ است که ملاصدرا در رابطه با این موضوع، متأثر از نظریه رواقیان بوده، و خود به این موضوع تصریح داشته است. نظریه ملاصدرا درباره معرفت حسی، به فعلیت درآمدن صور محسوسات برای نفس و به فعال بودن نفس حاسه در عالم حسی است. این نوع رویکرد به معرفت به عنوان شکلی هستی شناسانه که رابطه حاس با محسوس را نوعی رابطه تکاملی می داند، متفاوت از نظریه مشائیان است. در نظریه مشائیان، صور محسوسات در نفس مقدمه ای برای معرفت عقلانی از طریق تجرید این صور است. در صورتیکه نزد ملاصدرا نفس در مرتبه حس از این رو که صادر کننده صور محسوسات است، بجای منفعل بودن، فعال است و بنابراین معرفت در این مرحله نیز علمی و یقینی است. ملاصدرا بیان کرده که پیش از او نیز بسیاری متفکران به این قول قائل بوده اند. بنا بر همین گفته، در این تحقیق نظریه معرفت حسی ملاصدرا با نظریه انطباع معرفتی رواقیان تطبیق داده شده است. در نظریه انطباع معرفتی، رواقیان متقدم ادراک حسی را صورت برای مادۀ نفس می دانند که بر آن حک می شود. رواقیان متقدم یقینی بودن انطباع معرفتی را همسنخ بودن آن با نفس می دانند و از آن در جهت تعالی حکمت و اخلاق در افراد سود می برند. نتایج تحقیق نشان دهندۀ توجه ملاصدرا و رواقیان متقدم درباره همسنخ بودن حاس و محسوس و همچنین فعال بودن نفس در ادراک حسی برای بدست دادن معرفت یقینی حسی است. روش انجام تحقیق تحلیل محتوای آراء و نوآوری تحقیق در زمینه بدست دادن امکان گفتگو میان آراء ملاصدرا و فلسفه رواقی متقدم در زمینه معرفت شناسی است.
ابراهيمي ديناني، غلامحسين. (1394ش)، از محسوس تا معقول، تهران: موسسه پژوهشي حکمت و فلسفه ايران.
جوادي آملي، عبدالله. (1372ش)، تحریر تمهید القواعد، قم: انتشارات الزهرا.
حسن‌زاده آملي، حسن. (1386ش)، اتحاد عاقل به معقول، چ 2 ، قم: بوستان کتاب.
سبزواري، هادی بن مهدی، (1369ش)، شرح المنظومة، تهران: نشر ناب
صدرای شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم، (1360 الف)، اسرار الآیات، تهران: انجمن اسلامي حکمت و فلسفه ايران.
صدرای شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم، (1360ب)، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، 1 جلد، مشهد: المرکز الجامعي للنشر.
صدرای شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم، (1361ش)، العرشیة، 1 جلد، تهران: انتشارات مولي
صدرای شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم، (1375ش)، مجموعه رسائل فلسفی صدر المتالهین، 1 جلد، تهران: انتشارات حکمت.
صدرای شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم، (1387ش)، سه رسائل فلسفی، قم: دفتر تبليغات اسلام
صدرای شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم، (1981م)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، 9 جلد، بيروت: دار احيا التراث.
طباطبايي، سيد محمد حسين، (1416هـ)، نهایة الحکمة، قم: انتشارات اسلامي.
وفاییان، محمدحسین (1399ش) شناخت بدنمند: تبیین جایگاه و تأثیر بدن در فرایند کسب شناخت از منظر صدرالمتألهین، فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز، دوره 20، سری 3، پاییز شماره 76، صص138-119.
Aurelius, Marcus, (1945) Meditations, in Marcus Aurelius and his Times, ed. Irwin Edman, trans. George Long, Roslyn, NY: Walter I Black, Inc..
Cicero. (1966) On Fate, trans. H. Rackham, Loeb Classical Library, Cambridge, MA: Harvard University Press.
Cicero. (2000) Academics, trans. H. Rackham, Loeb Classical Library, Cambridge, MA: Harvard University Press.
Diogenes Laertius, (1991) Lives of Eminent Philosophers, Vol. II, trans. R. D. Hicks, Loeb Classical Library, Cambridge, MA: Harvard University Press.
Epictetus, (2000) Discourses, Vols. I-II, trans. W. A. Oldfather, Loeb Classical Library, Cambridge, MA: Harvard University Press.
Gill, C, (2003), (The Cambridge Companion to the Stoics)” The School in the Roman Imperial Period” in: 33-59.
Inwood, B, (2003), the Cambridge Companion to the Stoics: University of Toronto Publication.
Inwood, B, Lloyd, p, (2008), The Stoics Reader- Selected Writings and Testimonia, Hackett Publishing Company.
Sedley, D, (2003), (The Cambridge Companion to the Stoics)”The School, from Zeno to Arius Didymus” in: 7-33.
Sellars, John (2006), Stoicism, University of California Press.
Sextus Empiricus, (1961) Against the Mathematicians, Vols. I-II, trans. Rev. R. G. Bury, Loeb Classical Library, Cambridge, MA: Harvard University Press.
Sharples, R, (1996), Stoics, Epicureans and Sceptics, an Introduction to Hellenistic Philosophy: Routledge Publication.
Stoicism, (1996), Stanford Incyclopedia of Philosophy, available at: http://plato.stanford.edu/entries/stoicism/
