اهمیت جایگاه نیروهای خیر و شرّ درکیهان شناسی وانسان شناسی زرتشت
الموضوعات :منصوره اسکندری 1 , عبدالحسین طریقی 2 , بهزاد سالکی 3
1 - دانشگاه آزاد اسلامی، تهران
2 - دانشگاه آزاد اسلامی، تهران
3 - دانشگاه آزاد اسلامی، تهران
الکلمات المفتاحية: خیروشرّ, کیهان شناسی , انسان شناسی , اهورامزدا, اهریمن, امشاسپندان,
ملخص المقالة :
درآغاز، چیزی وجودنداشت فقط اهورامزدا خدای خردوفرزانگی ، که درنوربی پایان میزیست و برادردوقلویش ، اهریمن آن روحِ شیطان که درتاریکی مطلق بود ، وجودداشتندومیان آنها فقط خلاء و پوچی بود. اگراین دونیروی متضاددرمقابل یکدیگر نبودند زندگی بشرتنوعی نداشت . همچنین اگر جهان فقط برمبنای یکی از این نیروها (خیر یا شرّ) خلق شده بود، بازهم زندگی معنایی نداشت . لذا تقابل این دو نیروی متضاد با یکدیگرمواضع بشررا معلوم کرده. بطوریکه این دو نیرو یکی بعنوان محور نیکی ها ودیگری بعنوان محوربدی ها ظاهرگشته ، ودرنهایت، نبرد میان خیروشر با درایت وآگاهی انسان به پایان می رسد.و نیروی خیردراین نبرد پیروز می‌گردد. بدین ترتیب پژوهش حاضر به بحث وبررسی درباره چرایی اهمیت نیروهای خیروشرّ درکیهان شناسی وانسانی شناسی زرتشتی می پردازد.
آذرگشسب ، اردشیر، ﻣﺮﺍﺳﻢ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻭ ﺁﺩﺍﺏ ﺯﺭﺗﺸﺘﻴﺎﻥ، تهران: فروهر، 1372ش
اسماعیل پور، ابوالقاسم، اسطوره بیان نمادین ، تهران: سروش ، چاپ اول، 1377ش
ایرانی، دینشاه، فلسفه ایران باستان جلد5، تهران: فروهر، 1361ش
ایرانی، دینشاه. اخلاق ایران باستان، تهران: فروهر،1361ش
اوشیدری ، جهانگیر، دانشنامه مزدیسنا، نشرمزکز، چاپ اول، تهران 1371
بیرونی ، ابوریحان، التفهیم الاوائل صناعه التتجیم، ترجمۀ : جلال الدین همایی، تهران: انجمن آثارملی، 1362ش
بار، کای، آسموسن ، بویس، مری ، مجموعه مقالات دیانت زرتشتی ، ترجمۀ: فریدون وهمن ، تهران: جامی، 1386 ش
بویس ، مری، تاریخ کیش زرتشت، ترجمۀ: همایون صنعتی زاده ، تهران: توس، 1374ش
بهار، مهرداد، (مصحح ) ، بندهش ، تهران: توس، 1380ش
بهار، مهرداد، اساطیرایران ، تهران: بنیاد فرهنگ ایران 1352 و 1362ش
بهار ،مهرداد ، پژوهشی در اساطير ايران، تهران: آگه 1378ش
بلعمی ، ابوعلی، تاریخ بلعمی ، مصحح : محمدتقی بهار به کوشش محمدگنابادی ، تهران: زوار، 1392ش
بیرونی ، ابوریحان ، آثارالباقیه ، ترجمۀ: اکبردانا سرشت تهران: ابن سینا، چاب اول ، 1352 ش
پورداود، ابراهیم ، اوستا، تهران: فروهر، 1353 ش
پورداود، ابراهیم ، یشتها، تهران: اساطیر، 1377ش
پورداود، ابراهیم ، یسنا، تهران: اساطیر، 1387ش
پیکر، زهرا، ارتباط آتش و اشه در ادیان باستانی ایران و هند،: تهران: حافظ، 1378 ش
پیاده کوهسار، ابوالقاسم. بررسی تطبیقی «ریته» و «اشه» در هند و ایران باستان، پژوهشنامه ادیان سال اول، شماره2 ، 1386ش
پارسا،احمد، بن مایه های اسطوره ای حکایت خیروشردرهفت پیکرنظامی، فصلنامه ادبیات عرفانی واسطوره شناختی ، ش 38، بهار1394ش
تفضلی ، احمد،مینوی خرد، تهران: توس 1397ش
جوزف کارنوی، آلبرت ، اساطیرایران ،ترجمۀ: احمد طباطبایی ، علمی فرهنگی، چاپ دوم، تهران: 1383 ش
خلیلی محله ، منیژه ، نگاه اسطوره ای به آفرینش درآئین زرتشت ، فصل نامه تخصصی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد مشهد ، شماره 29 ، بهار 1390 ش
دادگی ، فرنبغ، بندهشن ، گزارنده : مهرداد بهار ، تهران: توس، 1395 و1378 ش
دوستخواه،جلیل، اوستا، تهران: گلشن ومروارید، 1379و 1377ش
رضي، هـاشم، ، زردشت پيامبر ايران باستان، تهران: بهجت،1381 ش
رضی، هاشم، زرتشت و تعالیم او، تهران: فروهر،چاپ ششم، 1356 ش
راسل هینلز، جان ، شناخت اساطیرایران ، ترجمه: باجلان فرخی ، تهران: اساطیر ، چاپ اول، 1383
رضایی، عبدالعظیم، اصل ونسب دین های ایرانیان ، تهران: دُر، چاپ نهم،1388ش
رضایی ، مهدی ، آفرینش ومرگ دراساطیرایران، تهران: اساطیر چاپ اول،1383ش
ریاضی هروی، شیدا-شمشیری، بابک – رحیمیان ، سعید، بررسی مقایسه ای مفهوم خودشناسی ازنگاه آئین زرتشت واسلام ، نشریه هفت آسمان، سال چهاردهم ، شماره 55، پاییز 1391ش
رسولی، آرزو، مقاله: داستان آفرینش انسان ازمنظراسطوره شناسی تطبیقی ، نشریه تاریخ ایران، شماره 37، بهار1392ش
زنر، آر. سی. طلوع و غروب زرتشتی‌گری، ترجمه: تیمورقادری ، تهران: امیرکبیر، ش1387 ش
زادسپرم ، گزیده های زادسپرم. ترجمة : محمد تقی راشد محصل. تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1366ش
زرین پوش، فرزانه، فروهر،نگاره ی بالدارزرتشتیان، مجله رشد آموزش تاریخ ، دوره هفتم، شماره20 ، 1384ش
سرخوش کرتیس ، وستا، اسطوره های ایرانی ،ترجمه: عباس مخبر تهران: مرکز، چاپ اول، تهران 1373ش
ساروخانی، باقر؛ درآمدی بر دایرةالمعارف علوم اجتماعی، تهران: کیهان، 1366ش
شاهرخ ، کیخسرو، زرتشت پیامبری که ازنوباید شناخت ، تهران: چشمه، 1386ش
شاکر، محمد کاظم- موسوی، فاطمه سادات، کمال پذیری انسان، نقطه عزیمت درگفتمان ادیان، نشریه انسان پژوهی، دوره هشتم، شماره 26، 1390ش
عاطف راد،مهدی، اسطوره ي آتش در ايران باستان، https://www.atefrad.org
عباسی ، مهناز، بررسی تغییرات الگوی فرهنگی پاکی وناپاکی درایران ، پژوهشگاه علوم انسانی ، سال هفتم ، شماره 1، بهاروتابستان 1395ش
عرب گلپایگانی ، عصمت ، اساطیرایران باستان ، تهران: هیرمند، چاپ اول، 1376ش
عفیفی ، رحیم ، اساطیروفرهنگ ایرانی درنوشته های پهلوی ، تهران: توس، چاپ اول، 1374ش
عالیخانی، بابک،.بررسی لطایف عرفانی در نصوص عتیق اوستایی تهران: هرمس ، 1379 ش
قائم‌مقامی، احمدرضا ، ملاحظاتی کوتاه درباره بعضی قوای نفس در متون زرتشتی، مجله ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره187، 1387 ش
کراسنوولسکا، آنا ، چند چهره کلیدی دراساطیر گاه شماری ایرانی ، ترجمۀ: ژاله متحدین ، تهران: ورجاوند ، چاپ اول، تهران 1382 ش
کریستین سن،آرتور، نخستین انسان نخستین شهریار، مترجمان: ژاله آموزگار ، احمد تفضلی ، تهران: چشمه ، چاپ دوم، 1383 ش
کولمن، سیمون و واتسون، هلن؛ درآمدی به انسان‌شناسی، ترجمه : محسن ثلاثی ، تهران: سیمرغ، 1372ش
گیویان ، عبدالله ، مردم شناسی اجتماعات دینی ، تهران: دانشگاه امام صادق (ع) ، 1390ش
گرجی،زهیرو ماخانی ، سعیدومحمد، کیهان شناختی اندیشه سیاسی ایرانشهری با تاکیدبرمنابع زرتشتی ، پژوهشنامه انجمن ایرانی تاریخ ، ش 31 ، 1396ش
گشتاسب، فرزانه، تاملی درآداب ورسوم زرتشتیان ایران ، پژوهشنامه ادیان ، سال 6 شماره 12 ، پاییزوزمستان1391 ش
لاجوردی ، فاطمه ، مینو وگیتی ومراتب وجود درفلسفه اشراق ، مقاله علمی پژوهشی 6 ، دوره اول شماره 2 پاییز 1383ش
معین، محمد، تحلیل هفت پیکرنظامی، تهران: دانشگاه 1388ش
معین، محمد ، فرهنگ فارسی، گردآوری: عزیزالله علی‌زاده، تهران: راه رشد، 1385ش
مشهدی نوش آبادی و محمد ، رجبی گوندره، عباس ، آئیین طهارت دردین زرتشت ، فصلنامه علمی – پژوهشی تاریخ اسلام شماره 18 ، تابستان 92ش
نوری ،قهرمان ودهقان زاده، سجاد ، نظم کیهانی دراوستا ودائوده چینک ، مقاله علمی پژوهشی ، دوره2 شماره 4 پاییز 1393ش
فرنبغ ، آذر، دينكرد سوم، ترجمۀ : فریدون فضیلت ، تهران : فرهنگ دهخدا، 1384ش
قدیانی،عباس، تاریخ ادیان ومذاهب درایران، تهران، فروهر، 1381ش
ویلیامز، آلن ، جستاری درفلسفه زرتشتی ، ترجمه : سید سعید رضا منتظری، تهران: دانشگاه ادیان ومذاهب ، 1388ش
مهر، فرهنگ ، ديني نو از ديني كهن ، تهران: ديبا ، 1374ش
نراقی، احسان؛ علوم اجتماعی و سیر تکوینی آن، تهران: نیکان، 1363ش
وحیدی، رستم، نیایش آتش در دین زرتشتی، تهران: فروهر، 1381ش
ولو، وای ورابرت، فرانک؛ انسان‌شناسی فرهنگی، ترجمۀ : علیرضا قبادی، همدان: دانشگاه بوعلی سینا، 1378 ش
هينلز، جان ،شناخت اساطير ايران، ترجمه : ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه، 1385ش
یاحقی، محمد جعفر، فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی، تهران: سروش، 1369ش
Idem, "Ardwahist",( 1998 ) Encyclopedia Iranica, Ehsan Yarshater (ed.), California, Mazda Publishers.
Eliade, Mercea (ed.) (1981). Encylopedia of Religion, Vol. 15, London: Macmillan.
Long, J. Bruce (1981). "Cosmic Law", in: Encyclopedia of Religion, VOL. 4, Mircea Eliade (ed.), London: Macmillan
Gallagher – Belinda, (2006 ) Myths & legends. Miles Kelly.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 86 ـ 61
اهمیت جایگاه نیروهای خیر و شرّ درکیهان شناسی وانسان شناسی زرتشتی
منصوره اسکندری 1
عبدالحسین طریقی 2
بهزاد سالکی 3
چکیده
درآغاز، چیزی وجودنداشت فقط اهورامزدا خدای خردوفرزانگی ، که درنوربی پایان میزیست و برادردوقلویش ، اهریمن آن روحِ شیطان که درتاریکی مطلق بود ، وجودداشتندومیان آنها فقط خلاء و پوچی بود. اگراین دونیروی متضاددرمقابل یکدیگر نبودند زندگی بشرتنوعی نداشت . همچنین اگر جهان فقط برمبنای یکی از این نیروها (خیر یا شرّ) خلق شده بود، بازهم زندگی معنایی نداشت .
لذا تقابل این دو نیروی متضاد با یکدیگرمواضع بشررا معلوم کرده. بطوریکه این دو نیرو یکی بعنوان محور نیکی ها ودیگری بعنوان محوربدی ها ظاهرگشته ، ودرنهایت، نبرد میان خیروشر با درایت وآگاهی انسان به پایان می رسد.و نیروی خیردراین نبرد پیروز می‌گردد.
بدین ترتیب پژوهش حاضر به بحث وبررسی درباره چرایی اهمیت نیروهای خیروشرّ درکیهان شناسی وانسانی شناسی زرتشتی می پردازد.
واژگان کلیدی
خیروشرّ، کیهان شناسی ، انسان شناسی ، اهورامزدا، اهریمن، امشاسپندان.
[1] . دانشجوی دکترای ادیان وعرفان، واحدتهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
Email: M.skandari6372@gmail.com
[2] . استادیار گروه‌ادیان‌و عرفان، واحدتهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: dr-tarighi@yahoo.com
[3] . استادیار گروه ادیان و و عرفان، واحدتهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
Email: dr-saleki25@gmail.com
تاریخ دریافت: 1/8/1399 پذیرش نهایی: 13/10/1399
