بهینه‌پویی برای حمایت از نوآوری: بررسی روند توسعه طرح‌های برنده جایزه بین‌المللی خوارزمی (KIP)
الموضوعات :هما قائدشرفی 1 , قاسم رمضان پور نرگسی 2
1 - پژوهشگر سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران
2 - سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران
الکلمات المفتاحية: توسعه نوآوری, جایزه خوارزمی, طرح برنده, عدم حمایت, حمایت از نوآوری,
ملخص المقالة :
نوآوری سرچشمه رشد اقتصادی و اشتغال بوده و نقش مؤثری در توسعه پایدار ایفا می‌نماید. برای بهبود و توسعه نوآوری، خدمات ویژه‌ای میتوان ارائه کرد. بررسی دستاوردهای طرح‌های برنده جایزه خوارزمی برای سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران حائز اهمیت فراوان است. زیرا چنان چه سازمان به بازخورد نتایج طرح‌های جایزه دسترسی پیدا کند، راهبردهای مناسب برای حمایت از نوآوری این طرح‌ها با استفاده از برنامه چارچوب پژوهش و توسعه فناوری کشور اتخاذ می‌نماید. در پژوهش حاضر، ابزارهای حمایت از نوآوری و به این منظور توسعه طرح‌های برنده جایزه بین‌المللی خوارزمی؛ شناسایی مسائل و مشکلات موجود بر سر راه توسعه طرح‌های برنده و ارائه سیاست‌ها و راهبردها برای حمایت از نوآوری این طرح‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد. این طرح پژوهشی پس از بررسی اجمالی تاریخچه و فرایندهای پذیرش و ارزیابی و گزینش طرح‌های جایزه بین‌المللی خوارزمی، به جریان پژوهشی میدانی در زمینه این جایزه به روش توصیفی پیمایشی از شاخه نظرسنجی با استفاده از پرسش‌نامه می‌پردازد. برای توصیف دادهها از روش تحلیل داده‌های کیفی استفاده شده است. سپس مروری بر حمایت از نوآوری در اتحادیه اروپا (EU) و به‌دنبال آن مروری بر سیاست‌های عمومیِ حمایت از نوآوری در کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) انجام و در پایان نتیجه‌گیری و پیشنهادات ارائه میشود. یافته‌ها نشان میدهد بیشترین درصد را مهندسان با 57% در رشته برق و الکترونیک با 27%؛ و از نظر دولتی یا خصوصی بودن مؤسسه مجری با 71% در بخش دولتی و بیشترین در صد را دانشگاه‌های دولتی با 31% تشکیل می‌دهند و 5% از طرح‌ها در مرحله صنعتی متوقف شده‌اند. در زمینه مسایلی که برندگان برای گذار از مرحله فعلی با آن روبرو هستند بالاترین میزان با 52% از نوع مسایل مالی بوده و مهمترین مشکلات برندگان در اجرای طرح را عدم حمایت با 53% درصد و در زمینه تغییرات بهینه طرح نسبت به نمونه اول، پاسخ‌های مثبت با 76% تشکیل میدهد و50% از طرح‌ها در مرحله صنعتی نیاز به‌کمک مالی دارند.
سازمان پژوهش‌هاي علمي و صنعتي ايران)، بولتن طرح‌هاي برگزيده 30 دوره جشنواره بين‌المللي خوارزمي از 1366 تا 1395.- تهران: سازمان پژوهش‌هاي علمي و صنعتي ايران.
سازمان پژوهش‌هاي علمي و صنعتي ايران، ويژه نامه بيست و پنج سال برگزاري جشنواره بين‌المللي خوارزمي، تهيه و تدوين آذر اورنگيان.- تهران: سازمان پژوهش‌هاي علمي و صنعتي ايران،1390،192ص.
شوراي فرهنگستان زبان و ادب فارسي، اصول و ضوابط واژه‌گزيني همراه با شرح و توضيحات.- تهران: فرهنگستان، 1376.
قائدشرفي، هما، بررسي فرايند انتخاب طرح‌هاي جشنواره بين‌المللي خوارزمي، گزارش طرح پژوهشي.- تهران: سازمان پژوهش‌هاي علمي و صنعتي ايران، 1389، 216ص.
قائدشرفي، هما، بررسي وضعيت روند توسعه طرح‌های جايزه بين‌ا‌لمللی خوارزمی پس از برنده شدن در 15 دوره گذشته، گزارش طرح پژوهشي.- تهران: سازمان پژوهش‌هاي علمي و صنعتي ايران، 1392، 148ص.
OECD, The Global Competition for Talent: Mobility of the Highly Skilled, OECD, 2008, p.165.
European Union, Lessons from a Decade of Innovation Policy: What can be learnt from the INNO Policy Trend Chart and The Innovation Union Scoreboard, European Union, 2013, p.100.
Aghion, P., N. Bloom, R. Blundell, R. Griffith and P. Howitt, Competition and Innovation: an Inverted U Relationship, NBER Working Paper No. 9269, 2002.
Department for business Innovation & Skills, Funding for EU research and innovation from 2014: a UK perspective, May.#Dodgson, Mark & Hughes, Alan & Foster, John & Metcalfe, Stan. Systems thinking, market failure, and the development of innovation policy: The case of Australia, Research Policy, Elsevier, vol. 40(9), 2011, pages 1145-1156.
European Commission, Overview of EU support for innovation, EU Publishing, 2005.
European Commission Staff Working Document, Making public support for innovation in the EU more effective: Lessons from a public consultation for action at Community level, Sec 1197, 2009.
European Commission Staff Working Document, Challenges for EU support to innovation in services: Fostering new markets and jobs through innovation, Sec 1195, 2009.
European Commission, Innovation Union Scoreboard. IUS 2014 dashboard
Graziano Pini, Governance of Tech Transfer: Recent Experiences in Some Developed Regions of Europe, Transition Studies Review, Springer, 16(4), 2010, pp 872-883, February.
Greenhalgh, C., M. Longland and D. Bosworth, Trends and Distribution of Intellectual Property: UK and European Patents and UK Trade and Service Marks 1986-2000, Report for Intellectual Property and Innovation Directorate, UK Patent Office, 2003.
Jaumotte, Florence (2005), An Overview of Public Policies to Support Innovation, OECD Publishing, 2005.
Masters, William A. and Benoit Delbecq, Accelerating Innovation With prize rewards, Purdu University (USA): IFPRI, 2008.
OECD Science, Competition Policy and Innovation, Technology and Industry Working Papers, No.11, 2002.
Shapiro, C., Competition Policy and Innovation, STI Working Paper 2002/11, OECD, 2002.
http://ec.europa.eu/enterprise/policies/ innovation/policy/innovation-scoreboard/ index_en.htm
http://www.lindberghfoundation.org/docs
بهینه‌پویی1 برای حمايت از نوآوري: بررسي روند توسعه طرح‌هاي برنده جايزه2 بين‌المللي خوارزمي (KIP)3
*هما قائدشرفي ** قاسم رمضان‌پور نرگسي
*كارشناس ارشد، پژوهشگر سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران4
** استادیار، سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران
چكيده
نوآوري سرچشمه رشد اقتصادي و اشتغال بوده و نقش مؤثري در توسعه پايدار ايفا مي‌نمايد. براي بهبود و توسعه نوآوري، خدمات ويژه‌اي مي‌توان ارائه كرد. بررسي دستاوردهاي طرح‌هاي برنده جايزه خوارزمي براي سازمان پژوهش‌هاي علمي و صنعتي ايران حائز اهميت فراوان است. زيرا چنان چه سازمان به بازخورد نتايج طرح‌هاي جايزه دسترسي پيدا كند، راهبردهاي مناسب براي حمايت از نوآوري این طرح‌ها با استفاده از برنامه چارچوب پژوهش و توسعه فناوري كشور اتخاذ مي‌نمايد.
در پژوهش حاضر، ابزارهاي حمايت از نوآوري و به اين منظور توسعه طرح‌هاي برندة جايزة بين‌المللي خوارزمي؛ شناسايي مسائل و مشكلات موجود بر سر راه توسعة طرح‌هاي برنده و ارائة سياست‌ها و راهبردها براي حمايت از نوآوري این طرح‌ها مورد بررسي قرار ميگيرد. اين طرح پژوهشی پس از بررسی اجمالی تاريخچه و فرايندهای پذيرش و ارزيابی و گزينش طرح‌های جايزه بين‌المللي خوارزمي، به جريان پژوهشی ميدانی در زمينة اين جايزه به روش توصيفی پيمايشی از شاخة نظرسنجي با استفاده از پرسش‌نامه می‌پردازد. براي توصيف دادهها از روش تحليل دادههاي كيفي استفاده شده است. سپس مروری بر حمايت از نوآوری در اتحادية اروپا (5EU) و به‌دنبال آن مروری بر سياست‌های عمومیِ حمايت از نوآوری در كشورهاي عضو سازمان همكاري و توسعه اقتصادي (OECD6) انجام و در پایان نتیجه‌گیری و پیشنهادات ارائه ميشود.
يافته‌ها نشان مي‌دهد بيشترين درصد را مهندسان با 57% در رشتة برق و الكترونيك با 27%؛ و از نظر دولتي يا خصوصي بودن مؤسسه مجری با 71% در بخش دولتي و بيشترين در صد را دانشگاه‌هاي دولتي با 31% تشكيل می‌دهند و 5% از طرح‌ها در مرحله صنعتي متوقف شده‌اند. در زمينه مسايلي كه برندگان براي گذار از مرحله فعلي با آن روبرو هستند بالاترين ميزان با 52% از نوع مسايل مالي بوده و مهمترين مشكلات برندگان در اجراي طرح را عدم حمايت با 53% درصد و در زمينه تغييرات بهينة طرح نسبت به نمونه اول، پاسخ‌هاي مثبت با 76% تشكيل مي‌دهد و50% از طرح‌ها در مرحله صنعتي نياز به‌كمك مالي دارند.
واژه‌های كليدي: توسعه نوآوری، جایزه خوارزمی، طرح برنده، عدم حمايت، حمايت از نوآوری
[1] - benchmarking
[2] - بر مبناي نتايج طرح پژوهشي "فرايند انتخاب طرح‌هاي جشنواره بين‌المللي خوارزمي"1389 ، اجرا شده توسط نویسنده عهده‌دار مکانبات، اين جايزه كه تا كنون "جشنواره خوارزمي" گفته مي‌شد، که از این پس "جايزه خوارزمي " و به زبان انگليسي: Khwarizmi International Prize" و به اختصار”KIP” "(به جاي KIA)" ناميده ميشود.
[3] - Khwarizmi International Prize
[4] - * و ** پژوهشکده مطالعات فناوری‌های نوین
[5] 6-European Union اتحادیة اروپا
[6] -Organisation for Economic Cooperation and Development سازمان همکاری و توسعة اقتصادی
1. مقدمه
برنامه‌ها و سياست‌هاي حمايت از نوآوري نقش مهمي در توسعة نوآوري دارند در اين راستا، روند توسعه طرح‌هاي برنده جايزة بين‌المللي خوارزمي پس از برنده شدن و اينكه نتايج طرح به كار گرفته شده و مورد استفاده قرار گرفته و يا طرح پس از برنده شدن همانجا متوقف شده كه در اين صورت علل و عوامل مسكوت ماندن و اگر طرح به دستاورد جديدي نايل شده بررسي قرار ميشود. سپس ابزارهاي حمايتي در اين جايزه و به طور كلي بحث حمايت از نوآوري در بهینه‌پویی وضعيت حمايت از نوآوري در اتحاديه اروپا (EU) و كشورهاي عضو سازمان همكاري و توسعه اقتصادي (OEDC) مورد توجه قرار ميگيرد[5].
جايزة بين‌المللي خوارزمي در سازمان پژوهش‌هاي علمي و صنعتي ايران به منظور شناسايي استعدادها در زمينه‌هاي گوناگون علمي و صنعتي و همچنين ارج نهادن به مقام والاي پژوهشگران، مخترعان، نوآوران و فناوران و حمايت‌هاي مادي و معنوي برگزيدگان جايزه ايجادشده است. اين جايزه به عنوان ابزاري براي قدرداني از دستاوردهاي علمي و پژوهشي نوآوران و مبتكران به كار مي‌رود.
از طرف دیگر، اتحاديه اروپا، همراه با خدمات ويژه براي حمايت مالي از نوآوران، تعامل و همكاري میان نقش آفرينان نوآوري را با هدف بهبود حمايت از نوآوري به‌وسيله برنامه‌هاي سياست‌هاي منطقه‌اي ترویج کرده است. اتحادية اروپا حمايت‌هاي مستقيم از نوآوران را مد نظر قرار داده كه به‌وسيله سه برنامة بودجه‌اي زير به اجرا درمي‌آید: الف) برنامه چارچوب رقابت و نوآوري (1CIP)؛ ب) هفتمين برنامه چارچوب پژوهش و توسعه فناوري (FP72) و ج) برنامه‌هاي عملياتي بودجه ساختاري اروپا براي حمايت از نوآوري را اجرا میكند. اين برنامه‌ها براي انواع تأمين بودجه (كمك مالي، وام تضميني و غيره) و فعاليت‌هاي مرتبط با نوآوري مناسب است [9]. حمايت از كسب و كارهاي كوچك و متوسط هدف اصلي براي چارچوب برنامه نوآوري است و مدخلي براي تأمين بودجة شركت‌هاي كوچك و متوسط برقرار ميكند. كمك‌هاي مالي به طرح‌هاي تكراري بازار براي اثبات مفهوم اقتصادي و آمادگي سرمايه‌گذاري در برنامة چارچوب نوآوري مي‌تواند در زمینة انرژي پايدار، نوآوري اقتصادي وICT تأمين شود. علاوه بر كمك‌هاي مالي، CIP نيز در قراردادهاي خدماتي در پيش‌بيني تحليلي خدمات به كار مي‌رود. طرح‌هاي پژوهشي و توسعه‌اي در شماري از زمينه‌ها از راه FP7 مي‌توانند تأمين بودجه شوند. بودجههاي ساختاري، وجوه شمار وسيعي از برنامه‌هاي ملي، منطقه‌اي و برنامه‌هاي عملياتي براي فعاليت‌هاي مرتبط با نوآوري از جمله همكاري پژوهشي، انتقال فناوري، پيشرفت‌هاي ICT، توسعه منابع انساني و حمايت از شركت‌هاي نوبنيان و كارآفريني را طراحي مي‌کند.
در راستاي استفاده از فرصت‌هاي مالي در پژوهش و نوآوري، اتحاديه اروپا راهنماي عملي مربوط را تهيه کرده و در آن اطلاعات مربوط به چگونگي تركيبFP7، CIP و بودجههاي ساختاري را در دسترس قرار مي‌دهد. به طور مثال به ذ‌ینفعان كمك ميكند تا مشخص كنند در كدام برنامه مي‌توانند بودجة اتحاديه اروپا را براي فعاليت‌هاي پژوهش و نوآوري كسب كنند.
در كشورهايOECD حجم وسيعي از بودجة ملي صرف حمايت از فعاليت‌هايي ميشود كه در راستاي ايجاد انگيزة نوآوري باشد. بودجه‌ها براي حمايت از پژوهش‌هاي بنيادي و كاربردي در سازمان‌هاي پژوهشي دولتي، مانند حمايت مستقيم از پژوهش‌هاي تجاري براي هزينه‌هاي پژوهش و توسعه به كار مي‌رود. در پيوند دانشگاه و صنعت [19]، طرح‌هاي بنيادي كه در دانشگاه‌ها و ديگر سازمان‌های پژوهشي تأمين هزينه مي‌شوند منابع مهمي از پيشرفت‌هاي فناوري دراز مدت و درونداد مهمي در فرايند پژوهش بخشي به شمار مي‌روند. حركت‌ها به سوي تشويق مديريت دارايي فكريِ فعال توسط سازمان‌هاي پژوهشي دولتي بخشي از يك راهبرد گسترده است كه حقوق قانوني دارايي فكري را تقويت ميكند تا در عمل، دارايي فكري بتواند حمايت شود [16].
2. مباني نظري و پيشينه
جايزهها ابزاري براي حمايت از نوآوري و افزايش تلاش‌هاي علمي در نوآوري اصيل و هدايت دانش ملي و بين‌المللي به شمار مي‌روند. در اين پژوهش جنبه‌هاي حمايت‌ها از سه منظر مورد بررسي قرار ميگيرد: جايزة خوارزمي، در چارچوب قدرداني از دستاوردهاي علمي و پژوهشي نوآوران و مبتكران و ارائه جايزه، اتحاديه اروپا در چارچوب برنامه‌هاي سياست‌هاي منطقه‌اي و كشورهاي OECD با اتخاذ سياست‌های حمايتی در ايجاد انگيزة نوآوری و حمايت مستقيم از پژوهش‌هاي تجاري براي هزينه‌هاي R&D انجام ميشود.
|
تأمينكنندگان خصوصي |
وجوه تأمينكنندگان وجوه عمومي يا خيريهها |
|
تأمين كنندگان وجوه به طورمستقيم (پرداخت‌هاي مورد انتظار) | تأمين وجوه به طور مستقيم از سوی بنگاه‌هاي خصوصي (رئيسان، كارمندان يا قراردادهاي پژوهشي) | تأمين وجوه به طور مستقيم از سوی دولت يا خيريهها (آزمايشگاه‌هاي عمومي، قراردادها و كمك‌هاي رقابتي) | تأمين‌كننده مي‌تواند كيفيت R&D را قبل از آنكه نتايج به‌دست آيد پيش‌بيني كند.
|
تأمينكنندگان وجوه جايزه (پرداخت‌هاي عملي شده) | مسابقه‌هاي پژوهشي از سوی بنگاه‌هاي خصوصي (به طور مثال انگيزه‌هاي9 زيگما) | مسابقه‌هاي پژوهشي كه از سوی بنگاه‌هاي دولتي يا خيريهها تأمين بودجه شده‌اند (به طور مثال جايزه‌هاي X و3AMC ) | تأمين‌كننده نمي‌تواند كيفيتR&D را تا دستيابي به نتايج پيش‌بيني كند. |
| كسب ارزش آسان است. بنابراين سود‌برنده وادار به پرداخت ميشود. | كسب ارزش گران است، بنابراين منافع به مشتريان و نوآوران مي‌رسد. |
|
| نمودار 1) چه زمانی به جايزه نياز است؟ منبع: [18]
|
| |
در زمان‌هاي قديم، رقابت براي كسب جايزه‌هاي گوناگون مانند جايزه در زمينه رقابت نظامي در يونان باستان، مسابقه ارابه‌هاي جنگي در رم باستان و غيره به دولت‌ها و خيريهها يا سرمايه‌گذاران خصوصي بر مي‌گردد. جايزهها4 قديمی‌ترين ابزار تعريف موفقيت هستند كه موجب تلاش و فعاليت مي‌شوند و نامزدهاي توانا را براي به‌دست آوردن راه‌‍‌حل‌هاي مشكل شناسايي مي‌كنند. دولت‌ها از سدة 1700 به اختراعات مهم نظامی جايزه می‌دادند. جايزه براي مسابقه يا رقابت‌هاي علمي از قرن 18 آغاز شده و بر فناوري مدرن تأثير گذاشته است. نوآوري، توسعه و کاربرد انديشه خلاق تحقق يافته در ارائه محصول، فرايند و خدمت جديدي به بازار است که منجر به رشد اقتصاد ملی و افزایش اشتغال ميشود [5]. دولت‌ها در جهت بهبود و توسعه نوآوري، خدمات ويژه‌ای براي حمايت مالي و غير مالي از نوآوران ارائه مي‌كنند.
اما اوج رونق اين گونه رقابت به ابتدای قرن بیستم و زمانی برمی‌‌گردد كه نيروی هوائي امريكا آغاز كار خود را اعلام کرد و ده‌ها هزار دلار جايزه مشوق انواع نوآوری در حمل و نقل و هوانوردی، از یک پرواز كوتاه هواپيما گرفته تا پرواز به آن‌سوی اقيانوس اطلس شد.
جايزة نخستین پرواز بر فراز اقيانوس اطلس از نيويورك به پاريس به چارلز ليندبرگ5 امريكايی [4] در 1927 رسید. بودجة جايزة 25000 دلاری (حدود 300000 دلار امروز) را ريموند ارتيج، هتلدار فرانسوی-امريكايي در نيويورك تأمين كرد.
در نمودار1چهار طبقه‌بندی نوآوری و چگونگی تأمين بودجه را مشاهده خواهید کرد:
به راستي چه زماني به جايزه نياز است و چه روشی برای تأمين بودجه مناسب‌‌تر است؟ فهرستی از مزيت‌ها و نقطه ضعف‌ها براي تشويق جايزهها میتوان پيشنهاد کرد. نمودار1 بيانگر چهار طبقه‌بندی نوآوری و چگونگی تأمين بودجة آنهاست. فناوری‌هايي كه اغلب براي آنها جايزه مورد نياز است در گوشه سمت چپ قرار می‌گيرند.
در نمودار1 دو ستون اصلی در برابر منبع تأمين بودجه قرار دارد: يك ستون برای زمانی كه نوآوری از سوی سرمايه‌گذار خصوصی با هدف سودآوری است، و ديگری برای زماني كه نوآوری از سوی دولت يا خيريهها باشد. عنوان ستون‌ها نشان میدهد تأمينكنندگان بودجه چه كسانی هستند و رديف پائين، نوع فناوري تحت حمایت آنهاست [18].
در اين نمودار چهار گونه نوآوری هر كدام با يك نوع
پرداخت مطابقت میكند. اين تحليل در درجة نخست با ابزار سرمايه‌گذاري هماهنگ است. در سمت راست پايين يك طبقه‌بندی برای سودآوری جايزه‌های فناوری‌هایِ در اولويت است. مثال‌ها در نمودار1 براساس بازار سرمايه است، جايی كه شركت‌ها به چالش‌‌ها نظر دارند و هزينة یافتن راه حل را برعهده می‌گيرند.
در مستطيل چپ پايين، طبقه‌بندی بالاترين منافع برای دولت‌ها و خيريهها را مشاهده میكنيم. اين طبقه شامل مسابقه برای "تعهد بازار پيشرفته" است.
3. روش‌شناسي
اجراي پژوهش بر مبناي اهداف، در دو بعد كتابخانه‌اي و ميداني انجام گرفته است. در مطالعات كتابخانه‌اي مروري بر جایزة خوارزمی، حمايت از نوآوري در اتحاديه اروپا و به دنبال آن گذري بر سياست‌هاي عمومي حمايت از نوآوري در كشورهايOECD انجام میشود و ادبيات موضوع مورد بررسي قرار می‌گیرد و از بعد ميداني روش اجراي پژوهش، توصيفي از شاخة نظرسنجي با استفاده از پرسش‌نامه همراه با مصاحبه و از نظر هدف كاربردي است. به این منظور، پرسش‌نامه‌ای طراحي شد و به‌صورت حضوري توسط مجري يا ارسال با رايانامه6 تكميل گرديدند. براي توصيف دادهها از روش تحليل دادههاي كيفي با استفاده از مصاحبه‌هاي اكتشافي نيمه‌ساختار يافته و تحليل محتوي از طريق مصاحبه‌هاي باز صورت گرفته است. تجزيه و تحليل اطلاعات در اين طرح براساس دادههاي جمع‌آوري شده با استفاده از شاخص‌هاي آمار توصيفي مانند تهيه و تنظيم جدول توزيع فراواني و نمايش آن به كمك نمودار انجام گرفته است. جامعة مورد مطالعه در اين پژوهش برندگان جايزه خوارزمي در 15 سال گذشته است. در حال حاضر از ميان 120پرسش‌نامه 70 فقره از آنها تكميل و مورد استفاده قرار گرفته است. در نهايت 58 درصد از پرسش‌نامه‌هاي توزيع شده تكميل شده و 42 درصد از آنها تاكنون دريافت نشده است. و سرانجام در بخش بعدي بر مبناي مطالعات كتابخانه‌اي و ميداني، يافته‌ها، نتيجه‌گيري و پيشنهادهاي طرح خواهد آمد.
4. جايزه بين‌المللي خوارزمي
از هدف‌هاي سازمان پژوهش‌هاي علمي و صنعتي ايران حمايت و پشتيباني از مخترعان، مبتكران و پژوهشگران است. از اين رو جايزة خوارزمي را به عنوان ابزاري براي تعريف موفقيت نخبگان بنيان نهاد تا از دستاوردهاي علمي و پژوهشي نوآوران و مبتكران تجليل شود. جايزة خوارزمي [4] که به جشنوارة خوارزمي شهرت يافته این سازمان در سال 1365 پايه‌گذاري کرد و پس از اولين دورةآن در سال1366، هر سال برگزار شده است. در ضمن اين جايزه از دورة پنجم (1370) منطقه‌اي بود و از دورة ششم (1371) به صورت بين‌المللي اجرا شده است.
جايزة خوارزمي نخستین جايزة بين‌المللي كشور به شمار مي‌رود و تاكنون (1395) در سی دوره، 212007 طرح علمي- پژوهشي (داخلی، خارجی و ایرانیان خارج از کشور) را ارزيابي و 966 طرح برگزيدة پژوهشي، كاربردي، توسعه‌اي و ابتكاري در زمينه‌هاي فني- مهندسي، علوم پايه، علوم انساني (تا دوره بيستم بر عهده سازمان بوده و از سال 1385، به جشنواره فارابي سپرده شد) و علوم پزشكي در رتبه‌هاي اول تا سوم داخلي و بين‌المللي معرفي نموده است. شايان ذكر است كه در معرفي برگزيدگان از نظر تعداد و محدوديت اجباري وجود ندارد؛ به عبارت ديگر ممكن است در رتبه‌اي يك نفر يا تعداد بيشتري برگزيده معرفي شود يا در اين رتبه هيچ برگزيده‌اي نباشد [1و2].
اين جايزه به منظور شناسايي، جذب و پرورش استعدادها در زمينه‌هاي گوناگون علمي و صنعتي و همچنين ارج نهادن به مقام والاي پژوهشگران، مخترعان، نوآوران و فناوران و حمايت‌هاي مادي و معنوي از برگزيدگان جايزه است.
طرح‌هايي كه هر سال به دبيرخانة جايزه ارائه ميشود برحسب نوع پژوهش انجام شده به چهار دستة بنيادي، كاربردي، توسعه‌اي، ابتكار و اختراع تقسيم ميشود. به طور كلي طرح‌ها پس از مطالعه، بررسي پرونده و نتايج بازديد از طرح، طي مراحل و فرايندهاي پذيرش، ارزيابي و گزينش به نتيجة نهايي مي‌رسد. طرح‌هایي که در گروه پژوهش‌های بنيادي قرار می‌گیرند از نظر نوآوري و ايجاد دانش جديد، اشاعة موضوع از طريق انتشار، روش‌شناسي، مستندسازي و پيامدهاي علمي- پژوهشي و اقتصادي- اجتماعي طرح ارزيابي مي‌شوند.
طرح‌هاي پژوهشي‌كاربردي، توسعه‌اي، اختراعي و ابتكاري از نظر نوآوري و ميزان نو بودن طرح در سطوح گوناگون، انتشارات (برگرفته از طرح)، تأييدية عملكرد و روش‌اجرا، مستندسازي و شاخص‌هاي عمومي طرح از نظر اقتصادي، اجتماعي- فرهنگي، زيست محيطي، انرژي، اشتغال، ايمني و ارتقاي توانمندي‌هاي پژوهشي و
غيره مورد ارزيابي قرار ميگيرد. بالاترين نهاد علمي و تخصصي جايزه، هيأت داوران است که گزينش طرح‌هاي برتر جايزه خوارزمي را بر عهده دارد [4].
5. تجزيه و تحليل دادهها
به منظور تجزيه و تحليل دادهها، تمامي اطلاعات پرسش‌نامه‌ها استخراج و ارزش‌هاي كمي و كيفي بر پایة جدول‌هاي توزيع فراواني همراه با تعيين درصد و نمايش نمودار مورد بررسي قرار گرفت [5].
يافته‌ها در دو بخش دادههاي عمومي و دادههاي علمي و فني مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت:
الف- تجزيه و تحليل دادههاي عمومي جامعه
1) از نظر جنسيت برندگان، بيشترين درصد را مردان با 97% تشكيل دادند؛
2) در زمینة مقطع تحصيلي برندگان، بيشترين درصد را مهندسان با 57% تشكيل دادند:
[1] -Competiveness and Innovation framework program (CIP)
[2] -The7th Framework Program for research and
technological development (FP7)
[3] -Advanced Market Commitment
[4] - prizes
[5] - Lindbergh
[6] - پست‌الكترونيكي
[7] 2- بولتن‌هاي 30 دوره جشنواره بين‌المللي خوارزمي
نمودار (2) افراد جامعه نمونه بر حسب ميزان تحصيلات
3) در زمینة رشته تحصيلي برندگان، بيشترين درصد را برق و الكترونيك با 27% تشكيل دادند:
نمودار 3) افراد جامعة نمونه بر حسب رشته تحصيلي
4) از نظر مؤسسه مجري طرح، بيشترين درصد را دانشگاه‌ها با 31% تشكيل دادند. از آن میان، 8/31% طرح‌هاي برنده از دانشگاه صنعتي شريف با بالاترين درصد قرار داشت.1
دولتی 71% |
نمودار 4) توزيع فراواني مؤسسه مجري
ب- تجزيه و تحليل دادههاي علمي و فني جامعه
5) 71% مؤسسات مجري طرح برندة جايزه در بخش دولتي قرار داشت.
6) 50% طرح‌ها در مرحلة صنعتی متوقف ماند.
نمودار 5) مراحل طي شده طرح پس از برنده شدن
7) در زمينه مسايلي كه برندگان براي گذر از مرحلة فعلي با آن روبرو هستند بالاترين ميزان با 52% از نوع مسايل مالی بود.
نمودار6) توزيع فراواني مسايل مجريان در مرحله فعلي
[1] - در اين پژوهش ترتيب دانشگاه‌هاي مجري تقريباً شبيه ترتيب دانشگاه‌ها در انتخاب رشتة داوطلبان كنكور سراسري است.
8) در زمینة رقيب‌ها و مرحله‌ای كه از پژوهش تا توليد در آن قرار دارند بالاترين ميزان با 66% از طرح‌های جايزه در مراحل گوناگون به ويژه در مرحلة صنعتي با 46% (در ردة اول مراحل) بي‌رقيب هستند.
9) در زمینة مهمترين مشكلات (تجاری‌سازی، دارايي فکری و عدم حمایت) در اجرای طرح، در هر مرحله از توسعه بالاترين ميزان به "عدم حمايت" با 53% درصد مربوط می‌شد.
نمودار 7) توزيع فراواني مشكلات اجراي طرح در هر مرحله
10) در زمینة تغييرات بهينه‌ای كه طرح نسبت به نمونة اول داشته است بالاترين ميزان را پاسخ‌های مثبت با 76% به خود اختصاص داد.
نمودار 8) تغييرات بهينه طرح نسبت به نمونه اول
11) در زمینة حمايت و پشتيبانی دريافت‌شده، بالاترين ميزان مربوط به "حمايت‌های مالی" با 1/42% بود.
نمودار 9) توزيع فراواني حمايت‌ها و پشتيباني‌هاي دريافت شده
12) از نظر حمايت و پشتيبانی مورد نياز، 50% طرح‌ها در مرحلة صنعتی نياز به‌كمك مالی دارند.
6. حمايت از نوآوري در اتحادية اروپا
اتحادية اروپا حمايت‌های مستقيم از نوآوران را با سه برنامة بودجه‌ای الف) برنامه چارچوب رقابت و نوآوري (CIP)؛ ب) هفتمين برنامه چارچوب پژوهش و توسعه فناوري (FP7) و ج) برنامه‌های عملياتی بودجة ساختاري اروپا براي حمايت از نوآوری اجرا میكند.
اتحادية اروپا با حمایت مالی و خدماتی از نوآوران، برای بهبود حمايت از نوآوری [11و12]، خدماتي مانند برقراري ميز كمك، اطلاعات لازم در مورد دارايی‌‌هايي فكری ارائه میكند و همچنين در ايجاد مراكز نوآوري كسب وكار فعاليت می‌کند. بعضی از این كمك‌ها به‌وسيله اينترنت ارایه میشود، مانند شبكة حمايت از كسب وكار اروپايي براي SMEها توسط مديران بخش عمومی در سطح ملی، منطقه‌ای و محلی در موارد زير طراحی‌شده است:
الف) ابزار خودـارزيابي مديريت نوآوری. اين كار جريان مشاوره مديريت نوآوري را فراهم میكند كه از آن جمله معيار مقايسة صنعت را میتوان نام برد؛
ب) فراهم‌سازی ابزار برنامة توسعة کسب و کار و ارائة نظرات تخصصي در تكامل طرح کسب و کار.
ج) ابزار روی خط اينووا (Innova online) [6] در اروپا كه براي گسترش تعاملات چندرسانه‌ای و همكاری بين نقش‌آفرينان نوآوری به‌كار می‌‌رود.
اتحادية اروپا كمك‌های رصدخانه‌ای خوشة اروپايی و ايجاد امكانات رهيابی به سكوی روی خط اين مركز براي دسترسی به اطلاعات، تحليل و سياست خوشه‌ها در اروپا را فراهم می‌کند. از طرف ديگر ادغام فرايند پژوهش و نوآوری نظمي برای نوآوریِ باز و كاربر- محور در زمینة ICT فراهم میكند. منطقه‌های دانش در برنامة FP7، براي توسعه در سراسر اروپا از پژوهش‌محوری خوشه‌های منطقه‌ای حمايت میكند. مؤسسة اروپايی نوآوری و فناوری (EIT1) با هدف ايجاد دانش و جامعة نوآوری، بودجه‌ها را با پژوهش و آموزش گردهم می‌آورد. همبستگی خوشه‌ای اروپا سكويی برای گسترش همكاری خوشه‌ای فرامليتی و بهبود توانايی‌‌هاي مديريت خوشه‌ای ايجاد می‌کند و دسترسی به وسيع‌ترين شبكة دفترهای انتقال دانش در سراسر اروپا فراهم میكند.
اعضای دولت‌های اتحاديه اروپا و مناطق، توانايی و منابع اصلی را براي ايجاد تسهيلات نوآوری در اروپا فراهم می‌‌كنند. بدين قرار محدودة وسيعي براي يادگيری متقابل و همكاری برای كسب و شناسايی امكانات حمايت از بهبود نوآوری از طريق نوآوری منطقه‌ای، ملی و دفترهای انتقال فناوري و غيره ايجاد ميشود [15]. علاوه بر اينووا و پِرواينوواي مبتكران، اتحادية اروپا فرصت‌هایی ديگر برای اين‌گونه تسهيلات فراهم میكند از جمله:
¨ طراحی برنامه‌های عملياتي برای بودجه‌های ساختاري در فرصت‌های سرمايه‌گذاری در توسعة راهبردهای نوآوری منطقه‌ای، برآوردن نيازهای نوآوری و فرصت‌های منطقه‌ای و تجربيات همراه با ابزارهای جديد حمايت از نوآوری؛
¨ امكان دسترسي به تجربيات خوب و روش‌شناسي‌ها براي حمايت از نوآوري و انتقال به ديگر دولت‌هاي عضو و مناطق ايجاد ميكند، از راه پايگاه اطلاعاتيِ معيارهای نوآوريِ دولت‌هاي عضو اتحاديه‌اروپا، مانند 2PAXIS (اقدام آزمايشي عالي در شركت‌هاي نو بنيان نوآوري) براي سياستگزاران نوآوري، اطلاعات مربوط به راهبردهاي نوآورانه و اقدامات تحت سياست پيوستگي يا اقدامات نوآورانه با ملاحظه رويكرد اشتغال و تعليمات حرفه‌اي و انطباق صنعتي قابل دسترسي ميشود؛
¨ تهية دانش فنی برای طراحی و ارزيابی راهبردهای نوآوری و تماس با نقش‌آفرينان نوآوری منطقه‌ای كه راهبردهای نوآوری را متحول و اجرايي ساخته‌اند؛
¨ سهولت در ظرفيت‌سازي ديگر نقش‌آفرينان مهم نوآوري، مانند سرمايه‌گذاران يا بانك‌ها با ابتكار JASMIN3 (ابتكار مشترك اتحاديه اروپا ).
اتحادية اروپا ابزارهايی به‌كار مي‌برد [12و14] كه جمع‌آوری داده را در عملكرد نوآوری در اروپا تقويت ميكند. اين دادهها ارزيابی‌های عملكرد نوآوری، پاسخ‌های سياست‌ها، راهبری سياست نوآوری و روندهای سياست نوآوری در سراسر اروپا را شامل ميشود مانند:
1) تابلوي امتیازات اتحادیة نوآوری اروپا (2011)
تابلو شامل شاخص‌های نوآوری ((Innovation Indicators و تحلیل روندهای آن شاخص‌ها در 27 کشور عضو و نیز کرواسی، ایسلند، جمهوری یوگسلاوی سابق، نروژ، صربستان، سویس و ترکیه است و نیز شامل مقایسة مبتنی بر دستة شاخص‌ها بین 27 کشور اتحادیه و 10رقیب جهانی است [14]. تابلو 2011 بین سه نوع شاخص و هشت بعد نوآوری، 25 شاخص گوناگون را برمی‌گزیند.
این تابلوی امتیازات کشورهای عضو را از نظر مکانی در چهار گروه قرار میدهد [11]:
الف- رهبران نوآوری: دانمارک، فنلاند، آلمان و سوئد، با بالاترین عملکرد.
ب- دنباله‌روهای نوآوری: اتریش، بلژیک، قبرس، استونی، فرانسه، ایرلند، لوکزامبورگ، هلند، اسلوانی، و انگلستان عملکرد آنها را نزدیک به 27 کشور نشان میدهد.
پ- نوآوران معتدل: عملکرد جمهوری چک، یونان، مجارستان، ایتالیا، مالتا، لهستان، اسلوانی و اسپانیا نشان میدهد.
ت- نوآوران ملایم: عملکرد بلغارستان، لیتوانی، لاتویا و رومانی در بخش پایین نشان میدهد.
2) تابلوي امتیازات نوآوری منطقه‌ای و نظارت بر نوآوری منطقه‌ای
اين ابزار به منظور كمك به نظارت و به‌كارگيري نوآوري پيشگام اتحاديه در اروپای 2020 با انجام ارزيابی مقايسه‌ای ِ عملكرد نوآوری 27 كشور عضو و نقاط قوت و ضعف سيستم پژوهش و نوآوری آنها فراهم میشود. تابلوي نوآوری منطقه‌ای براي تکمیل تابلوی امتیازات اتحادیه نوآوری به كار مي‌رود و هر دو سال یک‌بار منتشر میشود.
3) نوآوری‌سنجی
نظرسنجی سالانة کسب وکار در نگرش و فعالیت‌های مرتبط با سیاست نوآوری است. نوآوری‌سنجی4 روند نوآوری در اروپا را روشن می‌کند.
براي مثال نوآوری‌سنجی 2011 بر نوآوری در بخش عمومی در درک و تأثیر نوآوري بر کسب وکار به ارزیابی بهتر تأثیر اقتصادی نوآوری در بخش دولتی می‌انجامد و بر کار ادامه‌دار تابلو نوآوری بخش عمومی اروپا تأثیرگذار است. موارد زير در مطالعات، ارزیابی‌ها و آثار سنجش‌ها مد نظر قرار می‌گیرند:
الف) طرح نوآوری گریپس5، برونداد اصلی نوآوری گريپس از مطالعات تجربی، سياست‌های نوآوری، كارگاه‌های آموزشی، خبرنامه‌ها و نظارت بر توسعه سياست نوآوری در اتحادیه اروپا است.
ب) طرح ارزیابی نوآوری، اين برنامه شامل مخزن سنجش معيارهای سياست‌های نوآوری (ارزيابی، مطالعات همانند و بهينه‌پويی) است كه موجب استحكام و تقويت فرهنگ ارزيابي در اروپا شده است. در این طرح آثار نوآوري بر پژوهش‌ها با هزينه دولتي در نوآوري مورد مطالعه قرار گرفته و تأكيدات بر نقش همكاري طرح‌هاي R&D نهاده شده است [7].
ج) تجزیه و تحلیل بخشی شامل:
1) طرح اروپايي INNOVA متشكل از نگرش نوآوري بخشي همراه با ارتقاي ابزارهاي حمايت از نوآوري و حمايت از نوآوري در SMEها و مشاركت در فهم بهتر الگوهای نوآوری است.
2) ابتكار PRO INNOي اروپايی براي تحليل سياست نوآوری و همكاري سياست‌ها در اروپا با هدف يادگيری از بهترين‌ها و مشاركت در توسعه بهترين سياست‌های نوآوری در اروپا است [11].
3) هدف نهايي، كمك به سرمايه‌گذاری‌هاي اروپايی برای انجام نوآوری بهتر و سريع‌تر و بهينه‌سازی معيارهای حمايت از نوآوری گوناگون در سطح منطقه، ملي يا اروپا است.
7. سياست‌هاي عمومي براي حمايت از نوآوري در كشورهاي OECD
در كشورهاي OECDسياست‌هاي اصلي براي درك محدوديت‌هاي انگيزه‌هاي نوآوري در بنگاه‌هاي خصوصي عبارتند از:
- تشويق سياست‌هاي عمومي نوآوري با پرداخت گرنت يا سامانه مالياتي؛
- هزينه‌هاي سازمان‌هاي پژوهشي دولتي براي بهبود معيارهاي ارتباطي با بخش خصوصي؛
- برقراري مقررات دارايي فكري و
- دسترسي به منابع انساني علوم و فناوري.
هريك از اين سياست‌ها براي جبران شكل‌هاي ويژه شكست بازار و عدم سرمايه‌گذاري در نوآوري [10]، طراحي شده‌اند. انگيزه‌هاي مالي مستقيم برايR&D بخش خصوصي و برنامه‌هاي حمايت مالي از كسب و كار كوچك در جهت سرمايه‌گذاري اضافي در بخش خصوصي تشويق مي‌شوند. سازمان‌هاي پژوهشي دولتي مي‌توانند طرح‌هاي پژوهشي بنيادي يا انواع ديگر پژوهش‌ها را بنا به در‌خواست‌هاي تجاري فوري اجرا كنند. اگر دانش بتواند آزادانه منتشر شود و ذي‌نفعان توانا براي فهم و کاربرد دانش جدید، ظرفيت قابل جذب كافي داشته باشند، منافع اجتماعي وسيعي از نوآوري وجود خواهد داشت. سياست‌هاي علمي و بازار كار، نقش دوگانه مهمي در كسب اطمينان به عرضة كافي منابع انساني ماهر در دسترس براي ارائه فعاليت‌هاي نوآورانه و به حداكثر رساندن منافع از دانش را بازي مي‌كنند. آگاهي دربارة فناوري‌هاي نوين نيز با كاربرد برنامه‌هاي بودجه‌اي عمومي براي ارزيابي درست از هر يك از اين سياست‌ها اساسي اما مشكل است [10].
در كشورهای او ای سی دی، سياست‌های حمايتی در ايجاد انگيزة نوآوری در بخش خصوصي با اهداف ويژة اجتماعي- اقتصادي مانند دفاع و تندرستي اتخاذ ميشود. بودجه‌ها براي حمايت از پژوهش‌های بنيادی و كاربردی در سازمان‌هاي پژوهشي دولتي، مانند حمايت مستقيم از پژوهش‌هاي تجاري براي هزينه‌هاي R&D بخش خصوصي به كار مي‌رود [17]. در پيوند دانشگاه و صنعت، طرح‌هاي بنيادي كه در دانشگاه‌ها و ديگر سازمان‌های پژوهشي تامين هزينه مي‌شوند منابع مهمي از پيشرفت‌هاي فناوري دراز مدت و درونداد مهمي در فرايند پژوهش بخشي به شمار مي‌روند. در ضمن انگيزه‌ها و تأثيرات پيوند بين مؤسسه‌هاي پژوهشي عمومي و دانشگاه‌ها و بخش خصوصي مورد ملاحظه قرار ميگيرد. پژوهش‌های تجربی بر دو زمينه اصلی تمركز دارد:
الف) منافع همكاری‌‌های پژوهشی درون‌بخشی؛ و
ب) تأثيرات تشويق مديريت فعال‌تر دارايی فكري در بخش دانشگاه.
بسياري از شركت‌ها سياست ابتكار‌ی خود را در تلاش برای ايجاد انگيزه [13] در همكاری پژوهشی بين صنعت و سازمان‌های پژوهشي دولتي ايجاد كرده‌اند و همكاری بين سازمان‌هاي پژوهشی دولتی و صنايع در تشويق R&D توصيه میشود. مزيت اصلی از روش‌هايی پدید می‌آيد كه جريان اطلاعات را بين دو بخش بهبود بخشند. حركت‌ها به سوی تشويق مديريت دارايی فكري فعال [16] توسط سازمان‌هاي پژوهشي دولتی بخشی از يك راهبرد وسيع است كه حقوق قانوني دارايي فكري را تقويت ميكند و در عمل، دارايي فكري مي‌تواند حمايت شود. در ضمن افزايش حمايت از حقوق دارايي فكري هزينه و سود هم به‌بار مي‌آورد. علني‌كردن اطلاعات پژوهش‌هاي جديد سودمند است، دست‌كم به خاطر آنكه ممكن است از تكرار تلاش‌هاي پژوهشي غير لازم جلوگيري كند. بازارها براي فناوري مثل توافق‌نامه‌هاي پروانه‌های بهره‌برداري ثبت اختراع‌ها مي‌توانند راه‌حلي نسبی برای بعضي از اين مسائل پيشنهاد كنند. مطالعات تجربي نشان مي‌دهد تهيه اين توافق‌نامه‌ها در صنايع در زمرة حمايت از ثبت اختراع‌ها است. از بررسي‌ها در تأثير حقوق ثبت اختراع بر فعاليت‌هاي نوآوري به دست آمده میتوان چنين برداشت کرد كه حقوق ثبت اختراع‌هاي قوي‌تر تأثير محدودي بر نوآوری محلي داشته است.
رخدادهاي موجود نشان مي‌دهد علایم تجاري نشانه‌اي از گستردگي نوآوري توليد در اقتصاد ملي است و توزيع جهاني علایم تجاري به سوی كشورهاي صنعتي با درآمد بالا چرخيده است اگرچه نابرابرتر از آن توزيع جهاني ثبت اختراع است و فعاليت علایم تجاري به طور معمول در بخش‌هاي فشرده R&D، فشرده شده است، مانند داروسازي و ابزار علمي. علایم تجاري و ثبت اختراع مي‌توانند مكمل يكديگر باشند زیرا علایم تجاري معمولاً در پايان فرايند نوآورانه به‌كار مي‌رود، یعنی جایی كه توليدات به بازار معرفي ميشود. بدين قرار علایم تجاري، دارايي تجاري و همچنين دارايي فكري را منعكس ميكند. بهر حال ثبت اختراع و ديگر شكل‌هاي IP از حقوق نوآوران حمايت مي‌كنند.
ارتباط بين سامانه IP، ثبت اختراع و فعاليت نوآوري ناشي شده پيچيده است. حمايت از حقوق IP مزاياي چندي دارد، اما اين بدان مفهوم نيست كه چنين حقوقي بدون محدوديت باید افزايش يابد. سامانه‌هاي ثبت اختراع‌هاي قوي‌تر مي‌توانند كمك كنند نوآوري به سوی فعاليت‌هاي قابل ثبت اختراع هدايت شود. چنین فعاليت‌هايي نياز ندارند بزرگترين مزيت براي جامعه را ارائه كنند. واضح است سامانه‌هاي IP بر ساخت صنعت تأثير مي‌گذارند. همانطور كه دانش هم در ميان و هم در سراسر مرزهاي ملي منتشر ميشود.
به محض آنكه مشخص شد كه بنگاه‌ها براي نوآوري انگيزه‌اي دارند، با توجه به اينكه نوآوري جرياني فزاينده است، امكان دارد رقابت در بازار توليد بتواند با ايجاد نوآوري تشویق شود. همانطور كه رقابت افزايش مي‌يابد، بنگاه‌هاي بيشتري به فناوري پيشگام موجود نزديكتر مي‌شوند و سود پيش‌بيني شده كاهش مي‌يابد مگر اينكه نوآوريِ آنها فراتر رود. آقيون6و ديگران [8] نشان مي‌دهند كه چنين مدل‌هايي دلالت بر آن دارد كه ارتباط بين رقابت در بازار توليد و نوآوري فراز و نشيب دارد [6]. ارتباط بين فعاليت‌هاي نوآورانه و معيارهاي رقابت بازار مي‌تواند غيرخطي باشد و نيز ممكن است بر طبق قدرت حقوق دارايي فكري متنوع باشد.
دسترسي به منابع انساني كافي براي علوم و فناوري بدون شك عامل مهمي براي انجام فعاليت‌هاي نوآوري است. سياست‌هاي تعليمي و آموزشي تأثير مهمي بر نوآوري دارند. از آنجا که مهارت‌هاي عمومي نيروي كار ممكن است بر محدوده‌اي كه در آن بنگاه‌ها قادر باشند فناوري‌هاي جديد را به كار ببرند، به ويژه بر فرايند نوآوري‌ها، تأثير بگذارند. سطح بالاي پژوهش بنيادي سرانجام در سازمان‌هاي پژوهشي دولتي، اگر دانش سرريز موجود باشد، سطح نوآوري در بخش خصوصي را بالاتر مي‌برد. به طور كلي انتظار آن است كه به توزيع منظم و ضمني دانش نوآوري كمك كنيم. نهادهاي ديگر بازار كار، مانند اتحاديه‌هاي تجاري و سامانه هماهنگي در توافق دستمزد، همچنين بر فرایند نوآوري تأثيرگذار هستند. شايان ذكر است كه حمايت از نيروي‌كار قوي‌تر و چانه‌زني (بر سر دستمزد) متمركز به بنگاه‌ها اجازه مي‌دهد از توانايي‌هاي ويژة نيروي كار استفادة كامل ببرند.
8. نتيجه‌گيري
1. 50% از طرح‌ها در مرحله صنعتي متوقف شدند.
2. مؤسسه مجري طرح برنده جايزه از نظر دولتي يا خصوصي بودن با 71% در بخش دولتي قرار داشت.
3. 31% از مؤسسات مجري طرح را دانشگاه‌ها تشكيل دادند.
4. 50% از نيازهاي نوآوران را "كمك‌هاي مالي" در مرحله صنعتي تشكيل دادند.
5. 52% از طرح‌ها براي گذار از مرحله فعلي با مسائل مالي روبرو بودند.
6. در زمينه رقيب‌ها و مرحله‌اي كه از پژوهش تا توليد در آن قرار دارند بالاترين ميزان با 66% از طرح‌هاي جايزه در مراحل گوناگون به ويژه در مرحله صنعتي با 46% بي‌رقيب هستند.
7. در زمينه مهمترين مشكلات برندگان در اجراي طرح بالاترين ميزان را "عدم حمايت" با 53% درصد به خود تخصيص داد.
8. در زمينه تغييرات بهينه‌اي كه طرح نسبت به نمونه اول داشته است بالاترين ميزان را پاسخ‌هاي مثبت با 76% به خود اختصاص داد.
9. در زمينه حمايت‌ها و پشتيباني‌هاي دريافت شده بالاترين ميزان را "حمايت‌هاي مالي" با 1/42% به خود اختصاص داد.
10. از نظر حمايت‌ها و پشتيباني‌هاي مورد نياز بالاترين ميزان در مرحله صنعتي با 50% از طرح‌ها، نياز به‌كمك مالي دارند.
11. در زمينه پشتيباني، در اجراي طرح جريان ايده تا توليد از نظر زماني كوتاه شود تا توليد نهايي روز آمد وارد بازار شود.
12. براي شناسايي و برنامه‌ريزي حمايت از طرح، يافته‌هاي گوناگون پژوهش نسبت به هر طرح برنده در چارچوب وضعيت فعلي طرح (عنوان طرح، مجري، دوره، مرحله توسعه يافتگي، تغييرات بهينه و نيازها) در جدولي ارائه گرديده است.
13. اتحاديه اروپا حمايت‌هاي مستقيم از نوآوران را به‌وسيله سه برنامه بودجه‌اي الف) برنامه چارچوب رقابت و نوآوري (CIP)؛ ب) برنامه‌هاي چارچوب پژوهش و توسعه فناوري و ج) برنامه‌هاي عملياتي بودجه ساختاري اروپا اجرا ميكند.
14. اتحاديه اروپا از نوآوران حمايت مالي و خدماتي و در بهبود حمايت از نوآوري تلاش و همكاري مي‌نمايد.
15. براي بهبود حمايت از نوآوري، مركزهاي نوآوري كسب و كار (BIC) ايجاد و بعضي از كمك‌ها به‌وسيله اينترنت مانند شبكه حمايت از كسب و كار اروپايي براي SMEها، توسط مديران بخش عمومي در سطح ملي، منطقه‌اي و محلي طراحي شده است.
16. اتحاديه اروپا كمك‌هاي رصدخانه‌اي خوشه اروپايي و ايجاد امكانات رهيابي به سكوي روي خط اين مركز براي دسترسي به اطلاعات، تحليل و سياست خوشه‌ها در اروپا را فراهم مي‌نمايد و همبستگي خوشه‌اي اروپا سكويي براي گسترش همكاري خوشه‌اي فرامليتي و بهبود توانايي‌هاي مديريت خوشه‌اي ايجاد مي‌نمايد. در ضمن شبكه سراسري اروپايي دفترهاي انتقال دانش دسترسي به وسيع‌ترين شبكه دفترهاي انتقال دانش در سراسر اروپا فراهم ميكند.
17. اعضاي دولت‌هاي اتحاديه اروپا و مناطق، توانايي و منابع اصلي را براي ايجاد تسهيلات نوآوري در اروپا فراهم مي‌كنند. بدين قرار محدوده وسيعي براي يادگيري متقابل و همكاري براي كسب و شناسايي امكانات حمايت از بهبود نوآوري از طريق نوآوري منطقه‌اي، ملي و دفترهاي انتقال فناوي و غيره ايجاد ميشود.
18. اتحاديه اروپا با استفاده از ابزارهايي جمع‌آوري داده، عملكرد نوآوري در اروپا را تقويت ميكند. اين دادهها ارزيابي‌هاي عملكرد نوآوري، پاسخ‌هاي سياست‌ها، راهبري سياست نوآوري و روندهاي سياست نوآوري در سراسر اروپا را شامل ميشود مانند: 1) تابلوی امتیازات اتحادیه نوآوری اروپا (2011) كه اين تابلو امتیازات کشورهای عضو را از نظر مکانی در چهارگروه زیر قرار میدهد: الف- رهبران نوآوری، ب- دنباله‌روهای نوآوری، پ- نوآوران معتدل و ت- نوآوران ملایم؛ 2) تابلوی امتیازات نوآوری منطقه‌ای و نظارت بر نوآوری منطقه‌ای و 3) نوآوری‌سنجی كه بر کار تابلوی نوآوری بخش عمومی اروپا تأثیر مي‌گذارد. در جدول روند سیاست نوآوری7، روند سیاست نوآوری اصلی در سطح ملی و منطقه‌ای در سراسر 27 کشور عضو و کشورهای دیگر در منطقه مدیترانه، امریکای شمالی و آسیا فراهم می‌کند.
19. اتحاديه اروپا سياست‌هاي نوآوري را مورد تجزيه و تحليل قرار مي‌دهد، مانند بهينه‌پويي عملكرد نوآوري، تجزيه و تحليل روند نوآوري اصلي، يكپارچه كردن دانش جهاني و ارتباطات با توجه به سياست‌های نوآوري و نوآوريِ كسب و كار و ايجاد تسهيلات در محاوره بين مسؤولان صنعت و علم (آکادمی).
20. براي ارزيابي فرصت‌ها و امكان‌سنجي انتخاب‌ها به ويژه براي سكوي مبادله IPR در اروپا، ايجاد وب‌سايتي كه ارتباطات و تماس بين صاحبان حقوق دارايي فكري، خريداران درتوان يا واگذاري پروانه بهره‌برداري را تسهيل ميكند و موجب افزايش سطح نوآوري‌هاي ملي موجود در اروپا ميشود در دستور كار قرار ميگيرد.
21. براي تبديل نتايج پژوهشي به توليدات جديد تجاري چارچوبي براي تسهيل فرايند انتقال دانش ايجاد شده است. بدين منظور براي اينكه اروپا به مانند يك بازار يگانه براي دانش عمل كند و موانع بين پژوهش و صنعت از ميان برود. بدين‌سان راه‌های بهبود انتقال دانش بين نهادهاي پژوهشي دولتي و صنعت شناسايي مي‌شوند.
22. در ضمن نوآوري در خدمات به عنوان زمينه اولويت‌دار مشخص شده است و ارزيابيِ كلي از نوآوري در خدمات و نياز براي تطبيق سياست‌هاي نوآوري غيرفناورانه مورد ملاحظه قرار ميگيرد.
23. كشورهاي OECD حجم وسيعي از بودجه ملي را صرف حمايت از فعاليت‌هايي مي‌كنند كه در راستاي ايجاد انگيزه نوآوري در بخش خصوصي يا هدف‌هاي ويژه اجتماعي- اقتصادي مانند دفاع و تندرستي مي‌باشد. در پيوند دانشگاه و صنعت، طرح‌هاي بنيادي كه در دانشگاه‌ها و ديگر سازمان‌های پژوهشي تامين هزينه مي‌شوند منابع مهمي از پيشرفت‌هاي فناوري دراز مدت و درونداد مهمي در فرايند پژوهش بخشي به شمار مي‌روند.
24. بسياري از شركت‌ها سياست ابتكاري خود را در تلاش براي ايجاد انگيزه در همكاري پژوهشي بين صنعت و سازمان‌هاي پژوهشي دولتي ايجاد كرده‌اند.
25. همكاري بين سازمان‌هاي پژوهشي دولتي و صنايع برای تشويق R&D توصيه ميشود. مزيت اصلي از روش‌هايي پدید مي‌آيد كه جريان اطلاعات بين دو بخش را بهبود بخشند.
26. در حمايت از دارايي فكري، راهبرد تشويق مديريت دارايي فكري فعال توسط سازمان‌هاي پژوهشي دولتي حقوق قانوني دارايي فكري را تقويت ميكند و حمايت را افزايش مي دهد.
27. علني‌كردن اطلاعات پژوهش‌هاي جديد سودمند است، توافق‌نامه‌هاي پروانه‌هاي بهره‌برداري ثبت اختراع‌ها مي‌توانند راه‌حلي نسبي برای بعضي از اين مسائل پيشنهاد كنند. مطالعات تجربي نشان مي‌دهد كه پروانه بهره‌برداري در صنايع بيشتر شبيه به حمايت از ثبت اختراع‌های قوي است.
28. علایم تجاري نشانه‌اي از گستردگي نوآوري توليد در اقتصاد ملي هستند.
29. توزيع جهاني علایم تجاري به طرف كشورهاي صنعتي با درآمد بالا چرخيده است. اگرچه نابرابرتر از آن توزيع جهاني ثبت اختراع‌ها است و فعاليت علایم تجاري به طور معمول در بخش‌هاي فشرده R&D فشرده شده است. مانند داروسازي و ابزار علمي؛
30. علایم تجاري و ثبت اختراع‌ها مي‌توانند مكمل يكديگر باشند. چون علایم تجاري معمولاً در پايان فرايند نوآورانه به كار مي‌روند، وقتي كه توليدات به بازار معرفي ميشود. بدين قرار علایم تجاري، دارايي تجاري و همچنين دارايي فكري را منعكس مي‌كنند؛
31. ثبت اختراع‌ها و ديگر شكل‌هاي IP از حقوق نوآوران حمايت مي‌كنند؛
32. حدود رقابت بازار توليد مي‌تواند انگيزه‌ها را به طرف نوآوري تحت تأثير قرار دهد؛
33. نوآوري‌هاي جديد، تعداد بنگاه‌هاي خيلي دور از فناوري جديد را تغيير مي‌دهند؛
34. ارتباط بين سامانه IP، ثبت اختراع و فعاليت نوآوري ناشي شده پيچيده است. حمايت از حقوق IP مزاياي چندي دارد، اما اين به آن مفهوم نيست كه چنين حقوقي بدون محدوديت باید افزايش يابد، سامانه‌هاي ثبت اختراع‌هاي قوي‌تر مي‌توانند كمك كنند نوآوري به طرف فعاليت‌هاي قابل ثبت اختراع شدن هدايت شود؛ چنین فعاليت‌هايي نياز ندارند بزرگترين مزيت براي جامعه را ارائه كنند. واضح است سامانه‌هاي IP بر ساخت صنعت تأثير مي‌گذارند. همانطور كه دانش هم در ميان و هم در سراسر مرزهاي ملي منتشر ميشود.
35. دسترسي به منابع انساني كافي براي علوم و فناوري بدون شك عامل مهمي براي انجام فعاليت‌هاي نوآوري است؛
36. سياست‌هاي تعليمي و آموزشي تأثير مهمي بر نوآوري دارند.
37. حمايت از نيروي‌كار قوي‌تر و چانه‌زني (بر سر دستمزد) متمركز به بنگاه‌ها اجازه مي‌دهد تا آنها از توانايي‌هاي ويژه نيروي كار استفاده كامل ببرند.
9- پيشنهادها
1. پيشنهاد ميشود حمايت مالي از نوآوري در دستور كار آموزش عالي قرار گيرد.
2. ايجاد دادگان (database) طرح‌هاي‌برنده، براي شناسايي مجري و فرايند حمايت از نوآوري و تجاري‌سازي. پس از برگزاري مراسم جايزه در هر دوره، تمام اطلاعات شخصي و علمي مجري و هر طرح در راستاي پرسش‌نامه طرح وارد دادگان شود؛
3. دادگان يا قسمت (module) ديگري براي اطلاعات مربوط به وضعيت فعلي طرح، ورود دادهها انجام پذيرد تا اطلاعات مربوط به برنده‌هاي تمام دوره‌ها هر لحظه در اختيار تصميم گيرندگان مربوط در سازمان قرار گيرد؛
4. برنامه‌ريزي براي حفظ ارتباط شخص برنده با سازمان (برای مثال، دعوت از آنها براي حضور در مراسم اهداي جايزه در سال‌هاي بعد يا انتخاب آنها براي داوري طرح‌ها)؛
5. 72% از مؤسسات مجري طرح‌ها در بخش دولتي قرار داشت، بنابراين حقوق دارايي فكري (IPRs) مربوط به نتيجه‌هاي طرح‌هاي پژوهشي با بودجههاي دولتي حفظ شود؛
6. تشكيل "مرکز حمايت از نوآوري" يراي انجام وظايف مربوط به تدوين سياست‌هاي نوآوري با همكاري دانشگاه‌ها، برخي از وظايف اين مركز به شرح زير است:
الف. حمايت از نوآوري‌هاي حاصل از طرح‌هاي پژوهشي در دانشگاه‌ها، صنايع و مراكز پژوهشي؛
ب. حمايت از نوآوري، حقوق دارايي فكري، تجاري‌سازي نتايج پژوهش‌ها، پروانه بهره‌برداري و موارد مرتبط؛
پ. تحليل سياست‌هاي نوآوري در كشور با هدف يادگيري از بهترين‌ها و مشاركت در توسعه بهترين سياست‌هاي نوآوري؛
ت. معرفي نقش‌آفرينان حمايت از نوآوري؛
ث. ايجاد همكاري بين سياست سازان نوآوري؛
ج. ارزيابي سياست‌هاي نوآوري غيرفناورانه؛
چ. گفت و گو بين تصميم‌گيرندگان دولتي مربوط در صنعت و دانشگاه؛
ح. طراحي برنامه پژوهش و توسعه فناوري؛
خ. تدوين برنامه حمايت از نوآوري در كشور؛
د. مركزی با اهداف شفاف‌تر و شرح وظايف متفاوت‌تر مي‌تواند جايگزين ”بنياد ملي نخبگان“ گردد.
7. طراحي معيارهايي براي تشويق تجاري‌سازي دارايي فكري در دانشگاه‌ها؛
8. جلوگيري از صادرات مواد اولية مورد نياز داخل؛
9. جلوگيري از واردات مواد ساخته‌شدة غيرضروري؛
10. تخصيص بودجه ارزي به طرح‌هايي كه نياز به مواد اوليه ويژه دارند و معرفي محصولات آنها در بازارهاي بين‌المللي؛
11. در زمينه پشتيباني از اجراي طرح، جريان ايده تا توليد از نظر زماني كوتاه شود تا توليد نهايي روز آمد باشد؛
12. تنظیم طرح برنامه چارچوب نوآوري و رقابت؛
13. رفع مشكل ارزي براي واردات مواد مورد نياز؛
14. تقدير شايسته از پژوهشگران برنده جايزه خوارزمي با طرح‌هاي بزرگ توسط مركز حمايت از نوآوري، به عبارت دیگر لحاظ كردن وزن و حجم طرح در حمايت‌هاي مادي و معنوي؛
15. شناساندن طرح به ساير صنايع مربوط جهت استفاده،
16. مساعدت در جهت كاهش جريمه‌ها و بهره‌هاي كمرشكن بانكي؛
17. اعطاي وام كم‌بهره با روش آسان به نوآوران؛
18. حمايت در مرحله توليد نيمه‌صنعتي و صنعتي براي هماهنگي با فناوري‌هاي پيشرفته؛
19. حمايت مادي، معنوي، اداري و حقوقي از تجاري‌سازي نتايج طرح‌هاي برنده؛
20. حمايت از توليدكننده داخلي؛
21. اجرايي‌كردن مصوبه لايحه حمايت از "شركت‌هاي دانش بنيان"؛
22. حمايت و پشتيباني از طرح‌هاي بنيادي؛
23. حفظ نيروهاي با تجربه‌اي كه بايد نسل بعد را آموزش دهند؛
24. اطلاع‌رساني و تبليغ براي طرح‌هايي كه داراي دستگاه‌هاي توليد شده در حد نيمه صنعتي هستند؛
25. ايجاد تسهيلات براي نوآوران؛
26. رعايت اصول نگارش "زبان و خط فارسي" در گزارش طرح‌های جايزه خوارزمی، مطابق با قواعد و ضوابط فرهنگستان زبان و ادب فارسي8[3].
27. براي حفظ اصالت زبان فارسي از به‌كاربردن واژه‌هاي فرنگي خودداري شود. اين واژه‌ها اغلب با حروف فارسي به زبان فرانسه يا انگليسي حرف‌نگاري يا ترانويسي9 شده‌اند.، مانند. سِنسور، گاوِرنر، کدینگ، تلرانس‌ها،آنالیزر، بالانس، مانيتورينگ، کلاستر و غيره، به جاي آنها مي‌توان از معادل‌هاي فارسي استفاده کرد:
سنسور حس‌گر
گاورنر حاكم، مسلط
کدینگ رمزگذاري
تلرانس‌ها تحمل، مدارا
آنالیزر تحليل‌گر
بالانس ترازو، ميزان، تعادل
مانيتورينگ پايش
كلاستر خوشه، دسته
منابع
1. سازمان پژوهش‌هاي علمي و صنعتي ايران)، بولتن طرح‌هاي برگزيده 30 دوره جشنواره بين‌المللي خوارزمي از 1366 تا 1395.- تهران: سازمان پژوهش‌هاي علمي و صنعتي ايران.
2. سازمان پژوهش‌هاي علمي و صنعتي ايران، ويژه نامه بيست و پنج سال برگزاري جشنواره بين‌المللي خوارزمي، تهيه و تدوين آذر اورنگيان.- تهران: سازمان پژوهش‌هاي علمي و صنعتي ايران،1390،192ص.
3. شوراي فرهنگستان زبان و ادب فارسي، اصول و ضوابط واژه‌گزيني همراه با شرح و توضيحات.- تهران: فرهنگستان، 1376.
4. قائدشرفي، هما، بررسي فرايند انتخاب طرح‌هاي جشنواره بين‌المللي خوارزمي، گزارش طرح پژوهشي.- تهران: سازمان پژوهش‌هاي علمي و صنعتي ايران، 1389، 216ص.
5. قائدشرفي، هما، بررسي وضعيت روند توسعه طرح‌های جايزه بين‌ا‌لمللی خوارزمی پس از برنده شدن در 15 دوره گذشته، گزارش طرح پژوهشي.- تهران: سازمان پژوهش‌هاي علمي و صنعتي ايران، 1392، 148ص.
6. OECD, The Global Competition for Talent: Mobility of the Highly Skilled, OECD, 2008, p.165.
7. European Union, Lessons from a Decade of Innovation Policy: What can be learnt from the INNO Policy Trend Chart and The Innovation Union Scoreboard, European Union, 2013, p.100.
8. Aghion, P., N. Bloom, R. Blundell, R. Griffith and P. Howitt, Competition and Innovation: an Inverted U Relationship, NBER Working Paper No. 9269, 2002.
9. Department for business Innovation & Skills, Funding for EU research and innovation from 2014: a UK perspective, May.
10. Dodgson, Mark & Hughes, Alan & Foster, John & Metcalfe, Stan. Systems thinking, market failure, and the development of innovation policy: The case of Australia, Research Policy, Elsevier, vol. 40(9), 2011, pages 1145-1156.
11. European Commission, Overview of EU support for innovation, EU Publishing, 2005.
12. European Commission Staff Working Document, Making public support for innovation in the EU more effective: Lessons from a public consultation for action at Community level, Sec 1197, 2009.
13. European Commission Staff Working Document, Challenges for EU support to innovation in services: Fostering new markets and jobs through innovation, Sec 1195, 2009.
14. European Commission, Innovation Union Scoreboard. IUS 2014 dashboard
15. Graziano Pini, Governance of Tech Transfer: Recent Experiences in Some Developed Regions of Europe, Transition Studies Review, Springer, 16(4), 2010, pp 872-883, February.
16. Greenhalgh, C., M. Longland and D. Bosworth, Trends and Distribution of Intellectual Property: UK and European Patents and UK Trade and Service Marks 1986-2000, Report for Intellectual Property and Innovation Directorate, UK Patent Office, 2003.
17. Jaumotte, Florence (2005), An Overview of Public Policies to Support Innovation, OECD Publishing, 2005.
18 .Masters, William A. and Benoit Delbecq, Accelerating Innovation With prize rewards, Purdu University (USA): IFPRI, 2008.
19. OECD Science, Competition Policy and Innovation, Technology and Industry Working Papers, No.11, 2002.
20.Shapiro, C., Competition Policy and Innovation, STI Working Paper 2002/11, OECD, 2002.
21.http://ec.europa.eu/enterprise/policies/ innovation/policy/innovation-scoreboard/ index_en.htm
22. http://www.lindberghfoundation.org/docs
[1] - European Institute of Innovation and Technology
[2] - The Pilot Action of Excellence on Innovation Start ups
[3] - Joint Action to Support Micro-finance Institutions in Europe
[4] - Innobarometer
[5] 4- Global Review of Innovation Policy Studies (GRIPS)
مرور بر مطالعات سیاست نوآوری در سراسر اتحادیه اروپا
[6] - Aghion
[7] -INNO-Policy Trend Chart
[8] - شوراي فرهنگستان... ، 1376.
[9] - Transliteration
