تبیین ویژگی‌ها و ابعاد قاعدة الزام در فقه امامیّه
الموضوعات :
فرّخ محسنی
1
(دانشگاه آزاد اسلامي ، قم )
الکلمات المفتاحية: قاعده, الزام, امامیّه, اهل سنّت, اهل کتاب,
ملخص المقالة :
قاعدة الزام از قواعد مشهور فقهی بلکه از قواعد مسلّم اجماعی است، فقهای شیعه با استناد به روایات که از مستحکم ترین ادلّه قاعده الزام بشمار می آید بر اثبات این قاعده و جریان آن در فقه امامیّه اتّفاق نظر دارند. مراد از قاعدة الزام، ملتزم کردن مخالفان مذهب امامیّه و کفّار به احکام و تکالیفی است که خودشان به آن اعتقاد دارند، این همان معنای حدیث معروف «اَلزِمُوهُم بِما اَلزَمُوا بِهِ اَنفُسَهُم» می باشد. بنابر این از دیدگاه فقهای امامیّه، قاعدة الزام یک قانون فقهی است که شیعه را مجاز می سازد در مواردی که بین فقه شیعه و غیر شیعه اختلاف نظر وجود دارد پیروان اهل سنّت یا پیروان سایر مذاهب را به معتقدات خود ملزم سازد و از این رهگذر منتفع گردد هر چند آن قانون در فقه شیعه پذیرفته شده نباشد. به همین مناسبت بحث از قاعدة الزام جایگاه خاصّى در فقه دارد، بر این اساس برخی از بزرگان فرموده اند : «اگر این قاعده نباشد بازار و پایه ای برای مسلمانان پا بر جا نمی ماند
قرآن کریم
ایروانی، باقر (1437ق)، دروس تمهیدیّة فی القواعد الفقهیّة،جلد دوّم، چاپ هفتم، قم، دار الفقه للطباعة و النشر.
بجنوردی، سیّد محمّد حسن (1419ق)، القواعد الفقهیّة، تحقیق: محمّد حسین درایتی و مهدی مهریزی، جلد سوّم، چاپ اوّل، مطبعة الهادی، قم، نشر الهادی.
بحر العلوم، عزّالدّین سیّد علی (1415ق)، بحوث فقهیّه «محاضرات آیت الله شیخ حسی حلّی»، چاپ چهارم، قم، مؤسسة المنار.
تستری، اسدالله (بی¬تا)، مقابس الانوار و نفائس الاسرار فی احکام النّبیّ المختار و عترته الاطهار علیهم السّلام، چاپ اوّل، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث.
حرّ عاملی، شیخ محمّد بن الحسن (1412ق)، تفصیل وسائل الشّیعة إلی تحصیل مسائل الشّریعة، جلد بیست و دوّم و هفدهم، چاپ اوّل، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السّلام لاحیاء التراث.
حلّی، محمّد ابن ادریس (1410ق)، السّرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، جلد دوّم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرّسین حوزه علمیّه قم.
شلهوب، صالح (1425ق)، الکشّاف، چاپ اوّل، اردن، عمان، منشورات دار اسامة للنشر و التوزیع.
طباطبائی حکیم، سیّد محسن (1404ق)، مستمسک العروة الوثقی، جلد چهاردهم، قم، منشورات مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
طوسی، أبی جعفرمحمد بن الحسن (1365ش)، تهذیب الاحکام فى شرح المقنعه، جلد نهم و هشتم، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیّه، چاپخانه خورشید.
فاضل لنکرانی، محمّد (1425ق)، القواعد الفقهیّة، جلد اوّل، چاپ دوّم، مرکز فقه الأئمّة الاطهار(ع)، قم، اعتماد.
فیض کاشانی، ملّا محسن (1401ق)، مفاتیح الشّرایع، تحقیق: السیّد مهدی الرجائی، جلد دوّم، چاپ اوّل،قم، مطبعة الخیّام.
قمی، میرزا ابوالقاسم (1418ق)، غنائم الایّام فی مسائل الحلال و الحرام، جلد سوّم، چاپ اوّل، قم، مرکز النشر التابع لمکتب الإعلام الاسلامی.
ـ کاتوزیان، ناصر (1395ش)، قانون مدنی در نظم حقوفی کنونی، چاپ پنجاه و یکّم، تهران، نشر میزان.
ـ کاشف الغطاء، حسن بن جعفر (1436ق و 2015م)، انوار الفقاهة، النّاشر: المرکز العالی للعلوم و الثّقافة الاسلامیّة، الإعداد و التحقیق: مرکز احیاء التراث الاسلامی، الطبعة الأولی، طهران.
کرکی، علی بن الحسین (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، جلد اوّل، چاپ دوّم، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، لاحیاء التّراث.
محقق داماد، سیّد مصطفی (1368ش)، بررسی فقهی حقوق خانواده ـ نکاح و انحلال آن، نشر علوم اسلامی، چاپخانه وزارت ارشاد اسلامی.
ـ مکارم شیرازی، ناصر(1435ق)، القواعد الفقهیّه، جلد دوّم، چاپ پنجم، چاپخانه سلیمانزاده، قم، دارالنشر الامام علیّ بن أبی¬طالب(ع).
موسوی عاملی، محمّد بن علی (1429ق)، مدارک الاحکام فی شرح شرائع الاسلام، جلد دوّم، بیروت، لبنان، مؤسسة آل البیت لاحیاء التّراث.
نجفی، شیخ محمّد حسن (1412ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، جلد هفتم، چاپ اوّل، بیروت، لبنان، مؤسسة المرتضی العالمیّة، دار المورِّخ العربیّ.
نراقی، احمد بن محمّد مهدی (1429ق)، مستند الشّیعة فی احکام الشّریعة، جلد سوّم، چاپ اوّل، بیروت، لبنان، تحقیق: مؤسسه آل البیت علیهم السّلام لاحیاء التراث.
