جانشینی رسول (ص) درسیره نبوی و رای خلفای ثلاث
الموضوعات :الکلمات المفتاحية: رسول خدا(ص), خلافت, خلفای سه گانه, وصایت, بیعت,
ملخص المقالة :
پس از رحلت رسول خدا(صلی الله علیه و آله)، مساله ی خلافت، مهم ترین مساله مطرح در جامعه اسلامی بود. عده ای مدعی ابتناء این جانشینی بر نصب الهی بودند؛ در مقابل جریانات فکری دیگر آهنگ دیگری نواخته و طرح های دیگری درانداختند. پژوهش حاضر با با روش تحلیل و نقد متنی و تاریخ، کوشیده است به این سوال پاسخ دهد که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بر حسب گزاره های تاریخی_ روایی درباره خلافت چه آموزه هایی داشته اند؟ و خلفای سه‌گانه چه معیارهایی؟ نتایج حاصل از این پژوهش نشان دهنده ی این است که میان سیره ی رسول خدا(ص) و رای و عمل خلفای سه گانه درباره مساله ی خلافت تفاوت عمیق وجود دارد. رسول خدا(ص) مساله خلافت را به نص الهی دانسته، درحالی که خلفای سه گانه معیارههایی همچون بیعت، استخلاف و تعیین شورایی را برای مشروعیت بخشی به خلافت خود و یکدیگر در نظر گرفتند که بعدها نیز معیار عمل اهل سنت قرار گرفتند.
قرآن مجید.
نهج البلاغه.
ابن ابی الحدید، عبدالحمیدبن هبه الله(۱۳۸۳ش)، .شرح نهج البلاغه، مصحح محمد ابوالفضل ابراهیم، قم: مکتبه آیه الله مرعشی نجفی.
ابن اثیر، علی بن ابی الکرم(۱۳۸۵ق) الکامل فی التاریخ، بیروت: دارالصادر.
ابن اعثم، احمد (۱۴۱۱ق) الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت: دارالاضواء.
ابن حنبل، احمد( بی تا) مسند احمد، بیروت.
ابن سعد، محمد(۱۴۱۰ق) الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن طاووس، علی(۱۴۱۳ق) الیقین فی اختصاص مولانا علی(ع) بامره المومنین، قم: دارالکتاب.
ابن عبد الربه، احمد(بی تا) العقد الفرید، موقع الوراق: نرم افزار مکتبه الشامله1.
ابن عساکر، علی(۱۴۱۵ق) تاریخ مدینه دمشق، تحقیق علی شیری، بیروت: دارالفکر.
ابن کثیر، اسماعیل بن عمر(۱۴۰۷ق) البدایه و النهایه، بیروت: دارالفکر.
ابن هشام(بی تا)السیره النبویه، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الابیاری و عبدالحفیظ شلبی، بیروت:دارالمعرفه.
ابن هلال ثقفی، ابراهیم (بی تا) الغارات، تحقیق: سید جلال محدث ارموی، مکتبه الشامله.
ابن مکرم، محمد(بی تا) مختصر تاریخ دمشق لابن العساکر، محقق روحیه النحاس،ریاض عبدالحمید مراد، محمد مطیع، دمشق-سوریا،دارالفکر.
اشعری،علی بن اسماعیل(۱۳۹۷ق)الابانه عن اصول الدیانه، محقق الفوقیه حسین محمود، الطبعه الاولی، القاهره: دارالانصار.
اصفهانی، ابوالفرج( ۱۴۱۵ق) الاغانی، لبنان، بیروت: دار احیاءالتراث العربی.
باقلانی،محمد(۱۹۸۷ق) تمهید الاوائل و تلخیص الدلائل، الطبعه الاولی، بیروت : موسسه الکتب الثقافیه.
امینی، عبدالحسین( ۱۴۱۶ق) الغدیر في الكتاب والسنه و الادب، قم: مر کز الغدیر.
بخاری، محمد بن إسماعيل(بی تا) صحیح البخاری، موقع وزارة الأوقاف المصرية.
بلاذری، احمدبن یحیی(۱۴۱۷) جمل من انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت: دارالفکر.
تفتازانی،سعدالدین(۱۴۰۹ق) شرح المقاصد، قم: منشورات الشریف الرضی.
جوهری بصری، احمدبن عبدالعزیز(بی تا) السقیفه و الفدک، تحقیق: محمدهادی امینی، تهران: مکتبه نینوی الحدیثه.
جرجى زيدان(بی تا)، تاريخ التمدّن الإسلامى، تعلیق: دکتر حسین مونس، دارالهلال.
حلی، حسن بن یوسف(بی تا) كشف المراد في شرح تجريد الإعتقاد،تحقيق آية الله حسن زاده الآملي، مركز الأبحاث العقائدية، بی تا.
دینوری، ابن قتیبه(۱۴۱۰ق) الامامه و السیاسه، تحقیق علی شیری ، ط الاولی، بیروت: دار الاضواء.
ذهبی، شمس الدین محمدبن احمد(۱۴۱۳ق) تاریخ الاسلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت دارالکتاب العربی.
ذهبی،شمس الدین(۱۴۱۳ق) سیر اعلام النبلاء ، به کوشش شعیب ارنوط ، بیروت: الرساله.
سلیم بن قیس(۱۴۰۵ق) کتاب سلیم بن قیس، چاپ اول، قم: انتشارات هادی.
سبحانی، جعفر(۱۴۲۷ق) بحوث في الملل و النحل، قم؛ موسسه الامام الصادق(علیه السلام).
الشهرستانی، محمد(۱۴۰۴ق) الملل والنحل ،تحقیق محمد سید گیلانی، بیروت:دارالمعرفه.
طبرسی، ابومنصور(۱۴۰۳ق) الاحتجاج، مشهد: نشر المرتضی.
طبری،محمدبن جریر(۱۳۸۷ق) تاریخ الامم والملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت:دارالتراث.
طبری، محمدبن جریر (۱۴۱۵ق) المسترشد فی امامه علی بن ابیطالب ، تحقیق و تصحیح احمد محمودی،قم:کوشانپور.
القلقشندی، احمد(۱۹۸۵م) مآثر الانافة فى معالم الخلافة، محقق عبدالستار احمد فراج، مطبعه حکومت الکویت.
غزالی، ابوحامد(بی تا) احیاءالعلوم الدین، ترجمه مویدالدین محمد خوارزمی،به کوشش حسین خدیو، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
الکلینی،محمدبن یعقوب(۱۳۸۸ق) الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری،چاپ سوم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مادلونگ، ویلفرد(۱۳۸۵ش) جانشینی محمد(صلی الله علیه وآله)؛ ترجمه احمد نمایی و دیگران، مشهد؛ بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی.
ماوردی، علی بن محمد البغدادی(بی تا) الاحکام السلطانیه و الولایات الدینیه، دارالحدیث:قاهره.
ميلانى، سيد على(1413ق) الإمامة في أهم الكتب الكلامية و عقيدة الشيعة الإمامية، قم.
مسعودی، علی بن حسین(۱۴۰۹) مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسعد داغر، ،قم: دارالهجره.
یعقوبی، احمدبن ابی یعقوب(بی تا) تاریخ الیعقوبی، بیروت: دارصادر.
