واکاوی حمل امانت از سوی انسان در آیه امانت
الموضوعات :
علی اصغر تجری
1
(عضو هیأت علمی دانشگاه آزاداسلامی قم)
الکلمات المفتاحية: انسان, حمل امانت, اشفاق, ظلوم, جهول,
ملخص المقالة :
یکی از موضوعات کلامی، ویژگی ها و قابلیت هایی است که بر اساس برخی از آیات قرآن برای انسان ذکر می شود، برهمین اساس بسیاری از متکلمان و مفسران مقام خلیفه اللهی، تکریم الهی و امانت دار خدا بودن را برای انسان بر می شمارند. در خصوص ویژگی«امانت داری» انسان و اینکه منظور از"حمل امانت" از سوی انسان که درآیه 72 سوره احزاب به آن اشاره شده چه می باشد، دیدگاه های متفاوتی وجود دارد. مهمترین آنها دو دیدگاهی است که کاملا در برابر هم قرار دارند، یکی دیدگاه مشهور و رایج در دوره معاصر، که حمل امانت را به"امانت داری" انسان معنا می کند و آیه را دلیل ارجمندی و ظرفیت وجودی انسان، می داند و دیگری دیدگاهی که حمل امانت را به"خیانت در امانت" از جانب انسان، معنا می کند وآیه را در مقام تنقیص و بیان یکی از ابعاد منفی انسان معنا می کند . در این نوشتار، از طریق معناشناسی واژگان کلیدی آیه، به ویژه واژه "حمل" مضاف به "امانت" و با روش تجزیه و تحلیل محتوایی آیه و استفاده از قراین و شواهدی که در سیاق آیه و موارد دیگر قرآن وجود دارد، برداشت دوم متعین و یا لا اقل ترجیح پیدا کرده است.
ابنعاشور، محمدطاهر، تفسير التحرير و التنوير المعروف بتفسير ابن عاشور، 30جلد، مؤسسة التاريخ العربي - لبنان - بيروت، چاپ: 1، 1420 ه.ق.
ابن منظور، محمد بن مكرم، لسان العرب - بيروت، چاپ: سوم، 1414 ه.ق.
جوهرى، اسماعيل بن حماد، الصحاح - بيروت، چاپ: اول، 1376 ه.ق.
خسروانى، عليرضا، تفسير خسروى، 8جلد، كتابفروشى اسلاميه - ايران - تهران، چاپ: 1، 1390 ه.ق.
راغب اصفهانى، حسين بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن - بيروت، چاپ: اول، 1412 ه.ق.
زبيدى مرتضی، محمد بن محمد، تاج العروس - بيروت، چاپ: اول، 1414 ه.ق.
زمخشرى، محمود بن عمر، الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل و عيون الأقاويل فى وجوه التأويل، 4جلد، دار الكتاب العربي - لبنان - بيروت، چاپ: 3، 1407 ه.ق.
صادقى تهرانى، محمد، ترجمان فرقان: تفسير مختصر قرآن كريم، 5جلد، شكرانه - ايران - قم، چاپ: 1، 1388 ه.ش.
طباطبايى، محمدحسين، ترجمه تفسير الميزان، 20جلد، جامعه مدرسين حوزه علميه قم، دفتر انتشارات اسلامى - ايران - قم، چاپ: 5، 1374 ه.ش.
طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البيان في تفسير القرآن، 10جلد، ناصر خسرو - ايران - تهران، چاپ: 3، 1372 ه.ش.
طبرسى، فضل بن حسن، ترجمه تفسير جوامع الجامع، 6جلد، آستان قدس رضوى، بنياد پژوهشهاى اسلامى - ايران - مشهد مقدس، چاپ: 1، 1375 ه.ش.
فضل الله، محمد حسين، من وحى القرآن، 25جلد، دار الملاك - لبنان - بيروت، چاپ: 1، 1419 ه.ق.
فيومى، احمد بن محمد، المصباح المنير فى غريب الشرح الكبير للرافعى - قم، چاپ: دوم، 1414 ه.ق.
قرشى، على اكبر، قاموس قرآن - تهران، چاپ: ششم، 1371 ه.ش.
قشيرى، عبدالكريم بن هوازن، لطائف الاشارات : تفسير صوفى كامل للقرآن الكريم، 3جلد، الهيئة المصرية العامة للكتاب - مصر - قاهره، چاپ: 3، 2000 م.
مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، 28جلد، دار الكتب الإسلامية - ايران - تهران، چاپ: 10، 1371 ه.ش.
نسفى، عبدالله بن احمد، تفسير النسفى مدارك التنزيل و حقايق التاويل، 4جلد، دار النفائس - لبنان - بيروت، چاپ: 1، 1416 ه.ق.
نيشابورى، محمود بن ابوالحسن، وضح البرهان فى مشكلات القرآن، 2جلد، دار القلم - لبنان - بيروت، چاپ: 1، 1410 ه.ق.
