تحلیل و نقد رویکرد نو معتزلیان نسبت به تنازعات و اختلافات فرقه ای در فرهنگ اسلامی با تاکید بر اندیشه های محمد ارکون، نصرحامد ابوزید، عبد العزیز الدوری و محمد عابد الجابری
الموضوعات :
سید محمد علی نوری
1
(دانشگاه ادیان و مذاهب، قم)
علی آقانوری
2
(دانشگاه ادیان)
الکلمات المفتاحية: نو معتزلیان, عوامل اختلاف, شیعه, سنی,
ملخص المقالة :
در جهان اسلام، وحدت میان شیعه و سنی نقش‌اساسی ایفا می کند و از اهمیت خاصی برخوردار است.اما بدون شناخت عوامل اختلاف میان شیعه و سنی نمی توان به وحدتی پایدار رسید. بنابر این باید به صورت علمی به شناخت ریشه های عقیدتی،تاریخی و سیاسی اختلافات میان شیعه و سنی پرداخت. مسئله اصلي اين نوشتار، تحلیل و نقد عوامل اختلاف بين شيعه و سني از نظر نو معتزلیان است . سئوال اصلي پژوهش حاضر اينست که تحلیل و نقد عوامل اختلاف بين شيعه و سني از نظر نو معتزلیان چيست؟ با توجه به تحقيقاتي که نو معتزلیان از عوامل اختلاف بين شيعه و سني انجام داده اند، هدف اين پژوهش فهم و بررسي عوامل اختلاف بين شيعه و سني از نظر اين انديشمندان مي باشدکه در نهایت به نقد عقاید آنان خواهیم پرداخت.روش انجام اين پژوهش تحليلي- توصيفي است. پژوهش حاضر درصدد نقد و تحلیل و نمایان ساختن عوامل و ریشه های اختلافات میان شیعه و سنی از دیدگاه نو معتزلیان است. دید گاه نو معتزلیان مثل هر اندیشمند دیگری دارای نقاط قوت و ضعف است.بنابر این دیدگاه آنان را مورد نقد و بررسی قرار خواهیم داد. در اين پژوهش ابتدا به تقسيم بندي اختلافات ميان شيعه و سني پرداخته شده و در ادامه به بررسي ديدگاههای نو معتزلیان در مورد ريشه هاي اختلاف شيعه و سني پرداخته و سپس به عوامل اختلاف ميان شيعه و سني مي پردازيم و در ادامه به تجزيه و تحليل عوامل مذکور خواهيم پرداخت
ابو الحسن علي بن اسماعيل الاشعري،مقالات الاسلاميين و اختلاف المصلين، دار صادر، بيروت، 2006.
جعفر سبحانی،الاعتصام بالکتاب و السنه دراسه مبسطه فی مسائل فقهیه مهمه،ناشر رابطه الثقافه و العلاقات الاسلامیه، قم 1417.
حمید عنایت،اندیشه سیاسی دراسلام معاصر،انتشارات خوارزمی، تهران،چاپ سوم، 1372.
رضوان السيد، الجماعه و المجتمع و الدوله،دار الكتاب العربي، بيروت، 1418 ـ 1997.
سيد حسين يوسف المکي العاملي،عقيدتنا في الامام الصادق(ع) و سائر الائمه، دارالاندلس، بيروت، چاپ اول،1963 م.
سيد مرتضي عسكري،سقيفه،به كوشش مهدي دشتي،انتشارات مركزفرهنگي انتشاراتي منير،تهران،چاپ دوم 1385.
عبدالعزيز الدوري، مقدمه في تاريخ صدر الاسلام، مركز دراسات الوحدة العربية، بيروت، چاپ دوم، 2007.
محمد ابو زهره، الامام الصادق،مطبعه احمد علي مخيمر،قاهره.
محمد ابو زهره،اصول الفقه الجعفري،دار الفکر العربي،بيروت،چاپ اول،2011 م.
محمد ارکون،الفکر الاسلامي قرائه علميه،المرکز الثقافي العربي،بيروت،چاپ دوم،1996.
محمد ارکون،القرآن من التفسير الموروث الي تحليل الخطاب الديني،دارالطليعه،بيروت،چاپ دوم،2005.
محمد ارکون،تحرير الوعي الاسلامي،دار الطليعه،بيروت،چاپ اول،2011.
محمد ارکون،قضايا في نقد العقل الديني،دارالطليعه،بيروت،چاپ چهارم،2009.
محمد ارکون،نحو نقد العقل الاسلامي،دارالطليعه،بيروت،چاپ اول،2009.
محمد ارکون،نزعه الانسنه في الفکر العربي،دارالساقي،بيروت،چاپ دوم،2006 م.
محمد بن جرير الطبري،تاريخ الامم والملوك،دار صادر،بيروت،چاپ دوم 2005.
محمد رضا وصفی، نو معتزلیان،نگاه معاصر،تهران،چاپ اول،1387.
محمد عابد الجابري، العقل السياسي العربي، مركز دراسات الوحده العربيه، بيروت، دوم، 1992.
محمد عابد الجابري،تکوين العقل العربي،مرکزدراسات الوحده العربيه،بيروت،چاپ ششم،1994.
محمداركون، تاريخية الفكر العربي الاسلامي، المركز الثقافي العربي، بيروت، چاپ سوم، 1998.
محمدرضا ضمیری،جستاری در اندیشه فقهی مذاهب،نشر گلستان معرفت،قم،1384.
مسلم بن حجاج نیشابوری،صحیح مسلم،باب فضائل علی،دارالجیل، بیروت، بی تا.
نصر حامد ابوزيد،الاتجاه العقلي في التفسير،المرکز الثقافي العربي،بيروت،چاپ پنجم،2003.
نصر حامد ابوزيد،الخطاب و التاويل،المرکز الثقافي العربي،بيروت،چاپ دوم،2005.
یوسف بن عبد الرحمن حافظ مزی،اکمال تهذیب الکمال،فی اسماء الرجال،نشر الفاروق الحدیثه للطباعه و النشر،قاهره،1422 ق.
محمد ابوزهره،تاريخ مذاهب اسلامي،مرکز مطالعات اديان مذاهب،قم چاپ اول،1384.
جواد گلی و حسن یوسفیان،جریان شناسی نو معتزله،مجله معرفت کلامی،سال اول، شماره سوم، پاییز 1389.
منصوره کریمی قهی،منازعات در بغداد(232ه-656)،مجله تاريخ اسلام و ايران،تابستان 1394،شماره 26.
علی محمدی،منازعات حنابله با شیعه امامیه در عصر سلجوقی، مجله تاريخ اسلام،بهار 1384،شماره 21.
رسول عربخانی،تشیع ایرانی و تسنن عثمانی(پژوهشی درباره منازعات شیعی-سنی در عتبات عالیات قرن19)، مجله تاريخ و تمدن اسلامي،بهار و تابستان 1391،شماره 15.
