اعتقادات امامیه در حوزه امامت از منظر حافظ رجب بُرسی
الموضوعات :
عمران پناه لو
1
(ادبیات و علوم انسانی تهران مرکزی)
محسن احتشامی نیا
2
(قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی)
الکلمات المفتاحية: رجب بُرسی, مشارق انوارالیقین, اعتقادات امامیه, امامت, حِلّه,
ملخص المقالة :
از مهمترین ودشوارترین آزمون های الهی پس از رحلت رسول خدا که مردم با آن روبرو شدند، پذیرش ولایت و امامت امیر مومنان بود. امامت از مسائل اعتقادی ابلاغ شده از سوی پیامبراسلام در طول مدّت رسالت ایشان بود که از یوم‌الدار یعنی همان روز آغازین تبلیغ اسلام که پیامبر اکرم حضرت علیرا به‌عنوان وصی خود معرفی نمود، تا روز غدیر که از مسلمانان بر آن بیعت ستاند، همواره مورد اهتمام آن حضرت بود و بعد از ایشان نیز به عنوان اصلی اعتقادی در میان امامیّه مطرح و ممیّز شیعه از پیروان مکتب خلفا بوده است. اعتقاد به امامت اوصیای معصوم، نخستین رکن ولایت باوری و محور اصلی تفکر شیعه به شمار می رود. حافظ رجب بُرسی از عالمان شیعه ی سده های میانی مکتب حلّه است. او خود را معتقد به اعتقادات مشهور امامیه و طریقش را «نمط اوسط» و جدا از افراط و تفریط دانسته است. بُرسی با طرح روشمند مباحث اعتقادی و بویژه امامت کوشید نیازهای عصر خویش را پاسخ دهد. در مقاله پیش رو برآنیم تا دیدگاه او را در حوزه امامت با تکیه بر کتاب «مشارق انوار الیقین فی حقایق اسرار امیر المومنین» بر اساس مباحثی که متکلمین شیعه در بحث از مسئله امامت در دو بخش امامت عامّه وخاصّه مطرح نموده اند، بررسی وتحلیل نماییم
قرآن کریم
ابن ابی زینب، محمدبن ابراهیم، الغبیة للنعمانی، محقق علی اکبر غفاری، چاپ:اول، نشرصدوق، تهران،1397ق.
ابن بابويه، محمد بن على، كمال الدين و تمام النعمة، مصحح علی اکبر غفاری، چاپ:دوم، ناشراسلامیه، تهران، 1395ق.
-------------، معاني الأخبار، تصحیح علی اکبر غفاری، چاپ: اول،ن اشردفتر انتشارات اسلامی، قم، 1403ق.
-------------، عيون أخبار الرضا ،تصحیح مهدی لاجوردی، چاپ: اول، ناشرنشرجهان، تهران، 1378ق.
-------------، علل الشرائع، چاپ: اول، ناشرداوری، قم،1385ش.
--------------، التوحید، تحقیق هاشم حسینی، ناشر جامعه مدرسین، قم، 1398ق.
ابن طاووس، على بن موسى، الإقبال بالأعمال الحسنة، تعلیق جواد قیومی اصفهانی، چاپ: اول، ناشردفتر تبلیغات اسلامی، قم،1376ش.
ابن منظور، محمد بن مکرم المصری، لسان العرب، چاپ:سوم، ناشر دارصادر، بیروت،1414ق.
ابن فارس، احمدبن فارس، معجم مقاییس اللغة، تحقیق عبد السلام محمدهارون، چاپ:اول، ناشرمکتب الاعلام الاسلامی، قم،1404ق.
اربلى،على بن عيسى،كشف الغمة في معرفة الأئمة، محقق سید هاشم رسولی محلاتی، چاپ:اول، ناشربنی هاشمی، تبريز،1381ق.
امینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب والسنة و الادب، چاپ:پنجم، ناشردارالکتب الاسلامیه، تهران،1371ش.
بُرسی، رجب بن محمدالحلی، مشارق انوار الیقین فی اسرار امیر المومنین، تحقیق سید علی عاشور، چاپ دوم، ناشرموسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت،1427ق.
--------------، الدر الثمین فی خمسمائة آیة نزلت فی امیر المومنین،محقق سید علی عاشور، چاپ اول، ناشرموسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت،1424ق.
برقى، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن ، محقق جلال الدین محدث، چاپ: دوم، ناشردارالکتب الاسلامیه، قم، 1371ق.
تهرانی، میرزاجوادآقا، میزان المطالب، چاپ:چهارم، ناشرموسسه درراه حق، قم،1374ش.
حلّى، حسن بن يوسف، نهج الحقّ و كشف الصدق، چاپ: اول، ناشردارالهجرة، قم، 1414ق.
------------------،کشف المرادفی شرح تجرید الاعتقاد، چاپ:اول، ناشرموسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت،1408ق.
------------------، الالفین الفارق بین الصدق و المین فی امامة مولانا امیرالمومنین، ناشردارالهجرة، قم،1402ق.
------------------، باب حادی عشر، مترجم میرزا محمد علی حسینی شهرستانی، تصحیح محمود افتخارزاده، چاپ:اول، ناشردانش پرور، تهران، 1380ش.
حر عاملى، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشيعة، تحقیق موسسه آل البیت:، چاپ: اول، ناشرموسسه آل البیت:، قم،1409ق.
حميرى، عبد الله بن جعفر، قرب الإسناد، محقق موسسه آل البیت:، چاپ: اول، ناشر موسسه آل البیت:، قم، 1413ق.
حموی، یاقوت بن عبداله، معجم البلدان، ناشردارصادر،1397ق.
خزاز رازى، على بن محمد،كفاية الأثر في النصّ على الأئمة الإثني عشر، محقق عبداللطیف حسینی، ناشربیدار، قم،1401ق.
ربانی گلپایگانی، علی، امامت در بینش اسلامی، چاپ:اول، ناشر بوستان کتاب، قم،1386ش.
شیبی،کامل مصطفی،تشیع وتصوف تا آغاز سده دوازدهم هجری، مترجم علیرضا ذکاوتی قراگزلو، چاپ:پنجم، انتشارات امیرکبیر، تهران،1387ش.
صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات في فضائل آل محمّد ،تصحیح کوچه باغی، چاپ:دوم، ناشرمکتبة آیة الله مرعشی، قم، 1404ق.
طوسى، محمد بن الحسن، الغيبة للطوسي، محقق علی احمد ناصح، چاپ:اول، ناشردارالمعارف الاسلامیه، قم، 1411ق.
----------------، تلخیص الشافی، تعلیق حسین بحرالعلوم، چاپ:اول، ناشر: انتشارات محبین، قم، 1382ش
طوسی، نصیر الدین، تجریدالاعتقاد، تحقیق حسینی جلالی، چاپ:اول،ناشردفتر تبلیغات اسلامی، قم،1407ق.
---------------------، تلخیص المحصل،ناشر:دارالاضواء، بیروت،1405ق.
عسکری، حسن بن علی(امام یازدهم)،التفسیر المنسوب الی الامام العسکری،تحقیق مدرسه امام مهدی(عج)،چاپ:اول، ناشرمدرسه الامام المهدی(عج)، قم،1409 ق.
فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، چاپ:دوم، ناشرهجرت، قم،1409ق.
فیض کاشانی، مولی محسن، کلمات مکنونه، تصحیح علی علیزاده،چاپ اول، ناشر آیت اشراق، قم،1390ش.
الفیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر، چاپ:دوم، ناشرموسسه دارالهجرة، قم،1414ق.
قمی، علی بن ابراهیم، تفسیرقمی، محقق طیّب موسوی جزایری، چاپ:سوم، ناشردارالکتاب، قم،1404ق.
كلينى، محمد بن يعقوب،الكافي، مصحح علی اکبرغفاری، چاپ:چهارم، ناشردارالکتب الاسلامیة، تهران، 1407ق.
کوفی، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفی، محقق محمدکاظم محمودی، چاپ:اول،ناشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،تهران، 1410ق.
كفعمى، ابراهيم بن على عاملى، المصباح للكفعمي، چاپ: دوم، ناشردارالرضی، قم، 1405ق.
مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى،بحار الأنوار، تحقیق جمعی از محققان،چاپ:دوم، ناشردارالاحیاء التراث العربی، بيروت، 1403ق.
مفيد، محمد بن محمد،الأمالي للمفيد،محقق علی اکبر غفاری-حسین استاد ولی، چاپ:اول، ناشر کنگره شیخ مفید، قم، 1413ق.
-------------، الإیضاح في الإمامة، محقق کنگره شیخ مفید، چاپ: اول، ناشرکنگره شیخ مفید قم، 1413ق.
-------------،الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، محقق موسسه آل البیتچاپ:اول، ناشر کنگره شیخ مفید، قم، 1413ق.
نجارزادگان، فتح الله، بررسی تطبیقی معنا شناسی امام ومقام امامت از دیدگاه مفسران فریقین، چاپ:اول ،ناشرسمت، قم،1390ش.
یزدی مطلق، محمود، امامت پژوهی(بررسی دیدگاه های امامیه معتزله واشاعره)، چاپ:اول، ناشر دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد،1381 ش.
