آسیب شناسی تقاضا و طلب معنوی در شعر سبک خراسانی
الموضوعات :
نازی سنگ سفیدی
1
(دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سبزوار)
ابراهیم استاجی
2
(دانشگاه حکیم سبزواری)
علی عشقی سردهی
3
(دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار )
الکلمات المفتاحية: تقاضا, طلب, دعا, شریطه, وصال معشوق,
ملخص المقالة :
آثار ادبی را از جهت موضوع می‌توان در چهار دسته جای داد: حماسی، تعلیمی، نمایشی و غنایی. درخواست وتقاضا که در شعر شاعران از دوره های آغازین شعر فارسی تا دوره معاصر به صورت های گوناگون جلوه نموده است، از زیرشاخه های ادبیات غنایی به‌شمار می‌رو. تقاضا و درخواست در شعر شاعران به دو دسته‌ی کلّی تقسیم می‌شوند: 1) مادی، 2) غیر مادی (معنوی). در اين پژوهش بر آن بوده‌ایم تا به شیوه‌ی توصیفی- تحلیلی، مفهوم تقاضا و طلب معنوی را در قصاید مدحی برجسته ترین شاعران سبک خراسانی آسیب شناسی نماییم. تقاضا و طلب معنوی در این دوره را می توان در دو بخش با اهداف متعالی ( مانند دعا) یا با اهداف شخصی( مانند طلب جاه و مقام) طبقه بندی کرد. دعا و نیایش، اصلی ترین هدف متعالی تقاضا و طلب است که در شعر سبک خراسانی جایگاه ویژه ای دارد و کمتر آثاری است که در آن شاعر و نویسنده به ستایش و توصیف خداوند نپرداخته و ضمن آن نیایش هایی بیان نکرده باشد. به طور کلّی تقاضا و طلب معنوی در آثار شاعران این دوره عبارتند از: دعا و شریطه، تقاضا و طلب وصال معشوق، تقاضا و طلب جاه و مقام، تقاضا و طلب اخلاقيات، تقاضا و طلب سایر موارد معنوي.
اردلانی، شمس الحاجیه. «مطالعه‌ی دعا و نيايش در شاهنامه‌ی فردوسي». فصلنامه‌ی تحقيقات تعليمي و غنايي زبان و ادب فارسي. دانشگاه آزاد اسلامي واحد بوشهر. شماره‌ی 22. 1393: 181- 198.
انوری. دیوان انوری. مقدمه و تصحیح محمّدتقی مدرس رضوی. چاپ سوم. تهران. انتشارات علمی فرهنگی. 1364.
باباصفری، علی اصغر؛ فرحناک جهرمی،زینب، «بررسی و تحلیل درخواست و تقاضا در اشعار کمال الدین اسماعیل اصفهانی». پژوهشنامه زبان و ادبیات فارسی . شماره 4 . 1388: 45 – 68.
پورداود،ابراهیم. گات ها(ترجمه و تفسیر)، تهران: اساطیر. 1378.
حیدری، دریا .(1392). «سوگند در شاهنامه و ارتابط اساطیری آن با آب و آتش»، پژوهش نامة ادب حماسي.سال نهم، شماره‌ی 4. 1392: 35-61.
دهخدا، علی اکبر. لغتنامه دهخدا. زی‍رن‍ظر محمد معین، ج‍ع‍ف‍ر ش‍ه‍ی‍دی. تهران: دانشگاه تهران، سازمان لغت نامه دهخدا. .۱۳۲۵.
رودکی. دیوان رودکی. بر اساس نسخه‌ی سعید نفیسی و ی. براگینسکی. تهران: نگاه. 1373.
سنایی. مجدودبن آدم. دیوان. تصحیح مدرس رضوى.چاپ سوم. انتشارات سنایى. تهران1363.
سعد سلمان، مسعود، دیوان، چاپ اوّل. تهران: گل‌فام. 1362.
سيّدحسيني، رضا. مكتب‌هاي ادبي، تهران، نيل. 1366.
شبستری، معصومه. مفاهیم و ارزشهای انسانی در شعر ابوالقاسم الشابی. استاد راهنما: راهنمایی محمد فاضلی. پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد. رشته‌ی زبان و ادبیات عرب. دانشگاه تربیت مدرس تهران. 1375.
شمیسا، سيروس. كلّیّات سبك‌شناسی. انتشارات فردوسی. تهران. 1375.
ــــــــــــــــ.. نقد ادبي. تهران: فردوسي. 1378.
ــــــــــــــــ.. شاهد بازی در ادبیات، تهران: فردوسی.1376.
عمید، حسن. فرهنگ عمید. تهران: امیرکبیر. 1375.
فرحناک. زینب. بررسی و تحلیل تقاضا و درخواست در شعر فارسی از قرن هفتم تا پایان قرن نهم (سبک عراقی). استاد راهنما: علی اصغر باباصفری. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد. رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه اصفهان. 1389.
فرخی سیستانی. دیوان. به کوشش دکتر محمد دبیرسیاقی. تهران: زوار. 1363.
فردوسی ، حکیم ابوالقاسم. شاهنامه فردوسی، به کوشش سعید حمیدیان. بر اساس چاپ مسکو. تهران: قطره. 1388.
گرگانی، فخرالدین اسعد. ویس و رامین. با مقدمه و تصحیح و تحشیه‌ی محمد روشن با دو گفتار از صادق هدایت و مینورسکی . تهران: صدای معاصر. ۱۳۸۱.
معین، محمد. فرهنگ فارسی معین: ب‍ه‌ک‍وش‍ش م‍ی‍ر وح‍ی‍د ذن‍وب‍ی. تهران: ب‍دی‍ه‍ه. 1380.
منوچهری دامغانی. دیوان. به کوشش دکتر محمد دبیرسیاقی. تهران: زوار.1363.
مؤتمن، زین‌العابدین. شعر و ادب پارسی. تهران: زرین. 1364.
هدایت. ندا. «تأثیر جنسیت بر نحوه بیان تقاضا»، مجله‌ی پژوهش زبان و ادب فارسی. شماره 4، 1384: 17- 40.
