اعجاز لفظی قرآن و وجود واژگان بیگانه درآن
الموضوعات :
سید محمد امیری
1
(دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد)
فاطمه راکعی
2
(استاديار دانشگاه الزهرا)
فاطمه مزبان پور
3
(دانشگاه آزاد نجف آباد)
الکلمات المفتاحية: قرآن, اعجاز لفظی, واژگان بیگانه, زبان عربی,
ملخص المقالة :
بحث واژگان بیگانه در قرآن و ارتباط آن با اعجاز لفظی قرآن از مباحث مهم و اساسی می‌باشد. در این زمینه چهار دیدگاه می‌توان بیان کرد که عبارت‌اند از: 1- دیدگاه مخالفان (منکران). 2- دیدگاه توارد لغتین. 3- دیدگاه موافقان. 4- دیدگاه جمع و میانه. دیدگاه جمع و میانه که «ابوعبید قاسم بن سلاّم» آن را مطرح کرده در واقع می‌خواهد نظر استادش «ابوعبیده» را تعدیل کند لذا می‌گوید: به نظر من درست آن است که جمع میان دو قول را بر گیرم، یعنی این واژگان در اصل بیگانه هستند ولی عرب‌ها آن‌ها را تعریب نموده از الفاظ بیگانه خارج نموده‌اند، آنگاه قرآن نازل شده است پس هر کس بگوید این واژگان عربی‌اند درست گفته است و هرکس بگوید آن‌ها بیگانه‌اند نیز درست گفته است. از میان دیدگاه‌ها، دیدگاه موافقان (سوم) از همه دیدگاه برگزیده قوی‌تر است.
قرآن مجيد.
ابن ابی شبیه، عبدالله بن محمد ابوبكر، المصنف في الحديث والآثار، بمبئی هند دارالسلفيه ۱۴۰۲هق.
ابن جنّی، ابوالفتح عثمان، المحتسب في وجوه شواذّ القرآن، بیروت ۱۹۹۸م.
ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی، زاد المسير في علم التفسیر، بیروت دار احياء التراث العربی، ۱۴۲۳ هـ . ق.
ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن على، غاية النهاية طبقات القراء، مطبعة الخانجي، ۱۹۳۲ م.
ابن دُرید، ابوبکر محمد بن حسن، الاشتقاق «تحقیق عبدالسلام محمد هارون» بیروت دار الجيل ۱۴۱۱هـ. ق.
ابن عطيه، المحرّر الوجيز، بیروت دار الكتب العلمية، ۱۴۲۲هـ . ق.
ابن غلبون، طاهر بن عبد المنعم، التذكرة في القراءات، بیروت دار الكتب العلميه، ۱۴۲۲ هـ . ق.
ابن فارس، ابوالحسین احمد، معجم مقاییس اللغة، بیروت دار الحياء التراث العربی، ۱۴۲۲هـ . ق.
ابن فارس، ابوالحسین احمد، معجم مقاییس اللغة، قم دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۰۴هـ . ق.
ابن قتیبه، ابومحمد عبدالله بن مسلم، أدب الكاتب، مصر المكتبة التجارية الكبری، ۱۳۸۲هـ . ق.
ابن قتیبه، ابومحمد عبدالله بن مسلم، المعارف «تحقیق دکتر ثروت عكاشة» قاهره، ۱۹۶۹م.
ابن منظور، لسان العرب، بیروت دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸هـ . ق.
ابن هشام، ابو محمد عبدالملک جعافری حمیری بصری، السّيرة النبوّية، «تحقيق مصطفی السقّا و دیگران» قاهره، ۱۹۳۶م.
أبو حاتم رازی لغوی، محمد بن ادریس حنظلی، الزينة في الكلمات الاسلامية العربية، مصر ۱۹۵۷ م.
احمدی، حبیب الله، پژوهشی در علوم قرآن، قم، انتشارات اسلامی، ۱۳۷۶ ش.
إدی شیر، کلدانی آنوری، الالفاظ الفارسية المعرّية، بیروت ۱۹۰۸م.
أزهری، ابومنصور محمد بن احمد، معجم تهذيب اللغة «تحقیق ریاض زکی قاسم» بيروت دارالمعرفة ۱۴۲۲ هـ . ق.
اسلامی، محمد جعفر، ریشه یابی واژه ها در قرآن (ترجمه المتوكلی) تهران، شرکت سهامی انتشار ۱۳۶۲ ش.
افغانی، سعید، اسواق العرب، دمشق ۱۹۶۰م.
امرؤ القيس، دیوان امرؤ القيس، «تحقيق محمد ابوالفضل ابراهيم» قاهره ۱۹۶۴ م.
اولری، مسالك الثقافة الإغريقية الى العرب (تعریب تمام حسان) قاهره ۱۹۵۷ م.
امین احمد مصری، ضحى الاسلام، قاهره، مكتبة النهضة المصرية، چاپ هفتم، بی تا.
امین احمد مصری، فجر الاسلام، قاهره ۱۹۶۱ م.
بدوی، عبدالرحمن، موسوعة المستشرقین، بیروت، الموسسة العربية، ۲۰۰۳ م.
بیضاوی، ناصر الدين قاضی، انوار التنزيل و اسرار التأويل، بیروت، ۱۴۱۶ هـ . ق. ثعالبی، ابومنصور عبد الملک، فقه اللغة و سرّ العربية، قم، اسماعیلیان، پی تا.
جارم، محمد نعمان، ادیان العرب في الجاهلية، قاهره، ۱۹۳۲ م.
جراحی، محمد امین، نقد و بررسی مباحث فقه اللغة در قرآن، قم، تجلی عدالت، ۱۳۸۵ ش.
جفری، آرتور، واژه‌های دخیل در قرآن مجید، (ترجمه فریدون بدره‌ای) تهران، انتشارات توس، ۱۳۷۲ ش.
جوالیقی، ابو منصور موهوب بن أحمد، المعربه من الكلام الأعجمي، تحقيق «احمد عساکره» تهران، أفت، ۱۹۶۶ م.
جوهری، اسماعیل بن حمّاد، الصحاح، بیروت، دار الفكر، ۱۴۱۸ هـ . ق.
حتّى فیلپ، تاريخ العرب، بیروت، ۱۹۵۲ م.
حرب، محمد طلعت، تاریخ دول العرب و الاسلام، مصر، ۱8۹۲ م.
حسن ابراهیم حسن، تاریخ الاسلام السّياسي و الديني و التقافي والاجتماعی، قاهره، 1964 م.
حسن ابراهیم علی، تاریخ الاسلامي العام، قاهره ۱۹۵۳ م.
حسینی، سیّد قاسم و دیگران، آموزش صرف، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، 1۳۷۹ ش.
حمدان، عبدالحميد صالح، طبقات المستشرقين، ليبي، مكتبة المدبولی، بی تا.
حورانی، جورج فاضلو، العرب و الملاحة في المحيط الهندي في العصور القديمة و اوائل العصور الوسطى «ترجمه دکتر سیّد یعقوب بكر» مطبع انجلو، بی تا.
خانلری، پرویز ناتل، زبان شناسی و زبان فارسی، تهران، انتشارات توس، ۱۳۶۶ش.
خفاجي، شهاب الدین احمد، شفاء الغليل فيما في كلام العرب من الدخيل «تصحیح دکتر محمد کشاش» بیروت ۱۹۹۸م.
داودی، شمس الدين محمد بن علی، طبقات المفسرین، «تحقیق علی محمد عمر» مصر، مطبعة الاستقلال ۱۹۷۲ م.
دسوقی، محمد، سیر تاریخی و ارزیابی اندیشه شرق شناسان، «ترجمه محمود رضا افتخار زاده» تهران، نشر هزاران، ۱۳۷۶ ش.
دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، تهران، سیروس، ۱۳۳۹ ش.
ذهبی، شمس الدين محمد، التفسير و المفسرون، قاهره، دار الكتب الحديثة، بی تا.
ذهبی، شمس الدين محمد، معرفة القراء الكبار على العليقات و الأعمار «تحقيق محماه سیّد جاد الحق» مصر دار التأليف، ۱۹۶۹ م.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، معجم مفردات الفاظ القرآن «تحقیق ندیم مرعشلی» دار الكاتب العربی، بی تا.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، معجم مفردات الفاظ القرآن « ترجمه حسینی خسروی» دار تهران، المکنیۀ المرتضوية لاحياء التراث الجعفرية، ۱۳۶۳ م.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ایران، دفتر نشر الكتب، ۱۴۰۴هـ . ق.
واقعی، مصطفی صادق، تاریخ آداب العرب، قاهره ۱۹۱۱ م.
زرکشی، محمد بن عبدالله، البرهان في علوم القرآن، بیروت، دار المعرفة، ۱۹۹۴ م.
زرکلی، خيرالدين، الأعلام (قاموس رجال)، بيروت دار العلم للملايين، ۱۹۷۹ م.
زرگری نژاد، غلام حسین، تاریخ صدر اسلام، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی و دانشگاه ها، ۱۳۷۸ هـ . ق.
زقزوق، محمود حمدي، الاستشراق و الخلفية الفكرية، بیروت، مكتبة الرسالة ۱۴۰۵ هـ . ق.
زمانی، محمد حسن، استشراق و نقدی بر عملکرد مستشرقان در طول تاریخ، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، بی تا.
زمخشری، جار الله محمود بن عمر، الكشاف، قم، نشر البلاغة، ۱۴۱۵ هـ . ق.
زمخشری، جارالله محمود بن عمر، اساس البلاغه «تحقیق عبدالرحيم محمود» قم دفتر تبلیغات اسلامی، بی تا.
ساداتی، احمد محمود، تاريخ المسلمين في شبه قارة الهند، سلسلة تألیف کتاب شماره ۱۵۸ قاهره.
ساسی سالم الحاج، نقد الخطاب الاستشراقی، بیروت، دار المدار الاسلامی، 2002 م.
سعید ادوارد، شرق شناسی (ترجمه عبدالرحیم گواهی) تهران، دفتر فرهنگ الاسلامی، 1382 ش.
سعیدیان، عبدالحسين، دائرة المعارف نو، قم، علم و زندگی، آرام، ۱۳۸۴ ش.
سیوطی، جلال‌الدين عبدالرحمن، الاتقان في علوم القران، بیروت، دار الكتب العلمیه، 1408 هـ . ق.
سیوطی، جلال‌الدين عبدالرحمن، المهذّب فيما وقع في القرآن من المعرّب «شرح و تعلیق سمير حسين حلبی» بیروت، دار الكتب العلمية ۱۴۰۸ هـ . ق.
سیوطی، جلال‌الدين عبدالرحمن، المتوکلّی فیما ورد في القرآن باللغات... « تحقیق عبدالکریم زبیدی» بیروت، دار البلاغة ۱۴۰۸ هـ . ق.
سیوطی، جلال‌الدين عبدالرحمن، الدر المنثور في التفسير المآثور، بیروت، دارالفكر ۱۴۰3 هـ . ق.
سیوطی، جلال‌الدين عبدالرحمن، المزهر في علوم اللغة و انواعها «تحقيق محمد احمد جاد مولی و دیگران» قاهره بی تا.
سیوطی، جلال‌الدين عبدالرحمن، معترك الأقران في اعجاز القرآن «تحقیق احمد شمس‌الدين» بیروت، ۱۹۹۸ م.
شبستری، عبدالحسين، أعلام القرآن، قم، دفتر نشر تبلیغات اسلامی، ۱۴۲۱ هـ . ق.
شبلی، احمد، التاريخ الاسلامي و الحضارة الاسلامية «الجزء الأول قبل الاسلام» قاهره، ۱۹۷۰ م.
شوقي، ضيف، العصر الجاهلي، قاهره، ۱۹۶۵ م.
الشيباني، محمد شریف، الرسول في الدراسات الاستشراقية المنصفة، بیروت، دار الحضارة العربیۀ ۱۹۸۸م.
شمیل، درآمدی بر اسلام (ترجمه عبدالرحيم گواهی) تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1380 ش.
الصغیر محمد حسين على، المستشرقون و الدراسات القرآنية، بیروت، دار المؤرخ العربي، 1420 هـ . ق.
طباطبایی، مصطفی حسینی، نقد آثار خاور شناسان، تهران، انتشارات چاپخش، ۱۳۷۵ ش.
طبری، ابن جریر، تاریخ الامم و الملوک، قاهره، ۱۹۳۹ م.
طبری، ابن جریر، جامع البيان عن تأويل القرآن، بیروت، دارالفكر، ۱۴۰۸ هـ . ق.
طریحی، فخرالدين، مجمع البیان، بیروت، دار و مكتبة الهلال ۱۹۸۵ م.
عابدين، عبدالمجيد، بين الحبشة و العرب، مصر، دارالفكرالعربی، بی تا.
عبدالرحيم عبدالجليل، لغة القران الكريم، عمان، مكتبة الحديثة ۱۴۰۱ هـ . ق.
عثمان، عبدالمنعم فؤاد، من افتراءات المستشرقين على الأصول العقيدية في الاسلام، مكتبةالعبیکان، ۱۴۲۲ هـ . ق.
عسکری، علامة السيد مرتضى، القرآن الكريم و روايات المدرستين، بیروت، شركة التوحيد للنشر، ۱۴۱۷ هـ . ق.
عقیقی، نجیب، المستشرقون، مصر، دار المعارف، ۱۹۶۴ م.
علی جواد، تاريخ العرب قبل الاسلام، بغداد، ۱۹۵۰ م.
فراهیدی، خلیل بن احمد، العين، قم، انتشارات اسوه، ۱۴۱۴ هـ . ق.
فیّومی، احمد بن محمد بن على، المصباح المنير، قم، دار الهجرة ۱۴۰۵ هـ . ق.
القالي، ابوعلي اسماعيل بن قاسم، الأمالی، قاهره، ۱۹۲۶ م.
کلینی، ابو جعفر محمد بن یعقوب، اصول کافی، تهران، مكتبة اسلامية، ۱۳۸۸ هـ . ق.
گروهی از محققان، المعجم الوسيط، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی تا.
گروهی از محققان، الموسوعة العربية الميسرة، بیروت، دار الجيل، ۱۴۱۶ هـ . ق.
لاندو، روم، الاسلام و العرب (تعريب منير البعلبکی) پیروت، دار العلم. ۱۹۶۲ م.
لوبن، گستاو، تاریخ تمدن اسلام و عرب، (ترجمه سیّد هاشم حسین) کتاب فروشی اسلاميه، بی جا، بی تا.
المبارک، محمد، فقه اللغة و خصائص العربية، بیروت، ۱۹۶۸ م.
مسعودی، ابوالحسن بن الحسين، مروج الذهب، «تحقيق محمد محي الدين عبد الحميد» مصر، ۱۹۶۴ م.
مصطفوی حسن، التحقيق في كلمات القرآن، تهران وزارت ارشاد اسلامی، ۱۴۱۶ هـ . ق.
معرفت، محمد هادی، علوم قرآنی، قم، مؤسسه فرهنگی تمهید، ۱۳۸۱ ش.
میانجی، علی احمدی، مکاتیب الرسول، قم، دار الحديث، ۱۹۹۸ م.
النحله، محمود احمد، لغة القرآن الكريم في جزء عمّ، بیروت، دار النهضة العربية، ۱۹۸۱ م.
النمله، علی بن ابراهيم، دراسات استشراقية و حضارية، المدينة المنورة جامعة الامام محمد بن سعود الإسلامية، ۱۴۱۳ هـ . ق.
وزان، عدنان محمد، الاستشراق و المستشرقون، بی جا، بی تا.
هامرتن، سیرجون، تاريخ العالم، ترجمه وزارة التربية و التعليم، قاهره، بی تا.
همایی، غلام علی، مفردات قرآن مجید، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، ۱۳۸۶ ش.
